5. ZINEMATIKA.

HIGIDURAK GALDETEGIA

ARIKETA INTERAKTIBOAK

1. BATX
Inma Elías
HIGIDURA (BEKTOREAK)
ERREFERENTZIA-SISTEMA • Puntu edo puntuen multzo
bat da, gorputzak higitzen
direla ohartarazten diguna.

• Higikaria igaro den puntuen

IBILBIDEA kurba da.

• Jatorria erreferentzia-sistemaren
jatorrian eta muturra higikaria
POSIZIO BEKTOREA () dagoen puntuan dituen bektorea
da.
• P0 eta P bi punturen arteko
desplazamendu bektorea,
DESPLAZAMENDU BEKTOREA (∆) jatorria P0 puntuan eta muturra P
puntuan dituen bektorea da.
 Higikari bati posizio bektore hau dagokio: + (3t2 +1), SIko unitatetan.
Kalkulatu:
a) Posizio bektorea t=0s eta t=4s aldiuneetan.
b) Zer distantzia dagoen higikaritik koordenatuen jatorriraino
t=4s denean.
c) Desplazamendu bektorea bi aldiune horien artean, eta haren
modulua.
d) Ibilbidearen ekuazioa, SIko unitatetan.
190 orrialdeko 3. adibidea (bakarka) eta 7 eta 8 ariketak (bikoteka)

a) + (3t2 +1)
+ (3·02 +1) →
+ (3·42 +1) → + (48 +1)→ + 49

b) = = = 49,65 m

c) ∆ = - = (m)
= = = 48,66 m

d) x=2t → t=
y= 3 + 1 2 + 1 → y= + 1
ABIADURA
• =
• Batez besteko bizkortasuna

•= =

𝑑 (𝑘 𝑡 𝑛) (𝑛−1)
=𝑘· 𝑛· 𝑡
𝑑𝑡
Bidaiariak azelerazio lineal handian jartzen dituen atrakzio baten posizio-bektorea
hau da: Kalkulatu:
a) Batez besteko abiaduraren bektorea t=1s eta t=4s artean.
b) Aldiuneko abiaduraren bektorea t=1s denean.
192 eta 193 orrialdetako 5 eta 6 adibideak (bakarka) eta 10 ariketa (bikoteka)
203 eta 204 orrialdetako 30, 31, 32, 33, 34, 35 eta 36
a) = = = 30

2⃗
⃗
𝑟 ( 4 )= 6 ∙ 4 𝑖=96 𝑖⃗ 𝑟 ⃗
⃗ ( 1 )= 6 ∙1 2 𝑖=6 𝑖⃗
= DERIBATUAK

𝑑 (𝑘𝑡 𝑛) (𝑛−1)
=𝑘· 𝑛· 𝑡
𝑑𝑡
Deribatuekin: = = 2· 6t
AZELERAZIOA

• =

•=

𝑑 (𝑘𝑡 𝑛) (𝑛−1)
=𝑘· 𝑛· 𝑡
𝑑𝑡
 43. (226orr) Tenis partida batean, jokalari batek pilota jo du, eta haren posizioaren
bektorea denborarekiko aldatzen da, honela: Kalkulatu t=1 denean pilotak duen
azelerazioa.
228 orrialdeko 11 ariketa (bikoteka)
234, 235 eta 236 orrialdetako 47, 48, 49, 50, 51, 52, 59 eta 60
=
Errazago: DERIBATUAK
𝑑 (𝑘 𝑡 𝑛)
= 𝑘 · 𝑛· 𝑡 ( 𝑛 −1)
𝑑𝑡

Deribatuekin: = = -

=
DERIBATUAK
𝑑 (𝑘 𝑡 𝑛)
= 𝑘 · 𝑛· 𝑡 ( 𝑛 −1)
𝑑𝑡
Deribatuekin: = = 2
AZELERAZIO
OSAGAI
INTRINSEKOAK

• =

•=
Lehiaketa batean, txirrindulari bat itzuliak egiten ari da 30m-ko erradiodun pista
batean. Txirrindulariaren abiadura, 0,5 segunduan, 14,5m/s izatetik 15,0m/s izatera
pasa da. Kalkulatu txirrindulariaren azelerazio osoa, azelerazio uniformetzat
hartuta.

= → an = =

= → = = 1m/s2

= 7,6 m/s2

194, 196 eta 198 orrialdetako 7 -10 adibideak (bakarka) eta

12 eta 13 ariketak (bikoteka)
205 orrialdeko 53 ariketa
 HIGIDURA
HIGIDURA ZIRKULARRAK
ZUZENAK

HIGIDURA ZIRKULAR
UNIFORMEA (HZRU)
ω = KONSTANTEA (rad/s)
UNIFORMEA (HZU)
HIGIDURA ZUZEN

v = KONSTANTEA (m/s)
α = 0 (rad/s2)
a = 0 (m/s2)
φ=φo+ω(t-to) (rad)
x=xo+v(t-to) (m)
x= φ∙R ω=
v= ω ∙R T= periodoa (s)
a=α ∙R
HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEKI

HIGIDURA ZIRKULAR UNIFORMEKI

a = KONSTANTEA α = KONSTANTEA
AZELERATUA (HZUA)

AZELERATUA (HZRUA)
x=xo+vo(t-to)+½a(t-to)2 φ=φo+ωo(t-to)+½α(t-to)2

v=vo+a(t-to) ω=ωo+α(t-to)
=+2a(x-xo) =+2α(φ-φo)
 HIGIDURA ZUZENAK. GRAFIKOAK eta IKURRAK

AZELERATUA (HZUA)
a = KONSTANTEA

HIGIDURA ZUZEN
UNIFORMEA (HZU)
HIGIDURA ZUZEN

v = KONSTANTEA

UNIFORMEKI
x=xo+vo(t-to)+½a(t-to)2
a = 0m/s2
v=vo+a(t-to)
x=xo+v(t-to)
=+2a(x-xo)

ABIADURA ETA AZELERAZIOAREN IKURRA

 Abiadura handiko tren bat 12:00etan Madrildik irten da eta 15:00etan Bartzelonara
iritsi da. Beste bat, berriz, 12:15ean Bartzelonatik irten da eta 15:30ean Madrilera
iritsi da. Bi hirien artean 650 Km daude eta bi trenek abiadura konstantean egin
dute ibilbide osoa. Kalkulatu zer ordutan gurutzatu diren bi trenak. Beste ariketak
213 orrialdeko 4. adibidea (bakarka) eta 6 eta 7 ariketak (bikoteka)
0 650
vA 241 orrialdeko 36, 37, 38, 39, 40, 41 eta 42 ariketak vB
X Km (650 – x) Km
A B

13:41h-tan gurutzatuko dira

 Hegazkin bat, pausagunetik abiatua, 360 km/h-ko abiaduran aireratu da, 10m/s2-ko
azelerazioa zuela, kalkulatu:
a) Zenbat denbora behar izan duen aireratzeko
b) Zer distantzia egin duen aireratu aurretik

DATUAK: a=10m/s2 a=Kte x=xo+vo(t-to)+½a(t-to)2

a
HZUA v=vo+a(t-to)
Hasiera Bukaera
v0 = 0m/s v =360km/h=100m/s =+2a(x-xo)
x0 = 0m x?
t0 = 0s t?

a) v=vo+a(t-to) → 100 = 10t → t=10s

b) =+2a(x-xo) → 1002 = 2·10x → x=500m

246 eta 247 orrialdetako 6 eta 7 adibideak (bakarka) eta 11 eta 12 ariketak (bikoteka)
 HIGIDURA BERTIKALA (HZUA: a=-9,8m/s2)
23. (247orr) Demagun zuhaitz batetik sagar bat erori dela, 3,0m-ko altueratik.
Kalkulatu sagarra zer abiaduratan eta zenbat denboran iritsi den lurrera.

DATUAK: a=-g=-9,8m/s2
a=Kte y=yo+voy(t-to)+½a(t-to)2
a
Hasiera Bukaera HZUA v=voy+a(t-to)
v0 = 0m/s v? =+2a(y-yo)
y0 = 3m y=0m
t0 = 0s t?

a) =+2a(x-xo) → v2 = 2·(-9,8)(-3) → v=-7,7m/s

b) v=vo+a(t-to) → -7,7 = -9,8t → t=0,78s

218 eta 219 orrialdetako 8 eta 9 adibideak (bakarka) eta
13 ariketak (bikoteka)
243 orrialdeko 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50…eta 60
 HIGIDUREN KONPOSAKETA HZU-HZU

48. (249orr) Hartz bat 300m zabaleko ibai bat zeharkatzen ari da, 3m/s-ko
abiaduran, 2m/s-ko korrontearekiko perpendikularrean. Kalkulatu:
a) Hartzaren abiadura ibaiertzean kokatutako erreferentzia-sistema batekiko.
b) Hartzak zenbat denbora beharko duen ibaia zeharkatzeko
c) Hartzak zer distantzia egingo duen, ibaiertzean kokatutako erreferentzia-
sistema batekiko. Beste ariketak

DATUAK: OX ardatza OY ardatza

vx=2m/s vy=3m/s
t ea Hasiera
tea Bukaera Hasiera Bukaera
K = K
v= vx0=0m x? y0=0m y=300m
t0=0s t? t0=0s t?
x=x
x=xoo+v
+vxx(t-t
(t-too)) HZU
HZU
y=y
y=y00+v
+vyy(t-t
(t-t00))
a) 2+2 → v = → v = 3,6 m/s

b) y=y0+vy(t-t0) → 300=3t → t=100s

c) x=xo+vx(t-to) → x=2∙100=200m
d = = → d=360,6m
 HIGIDUREN KONPOSAKETA HZU-HZUA
Emakumezkoen xabalina-jaurtiketakko munduko errekorra, 72,28m-koa, Barbara
Spotakova atletaren esku dago 2008-az geroztik. Jaurtiketa 45º-ko angeluarekin
egin bazuen, kalkulatu:
a) jaurtiketa-abiadura
b) xabalinak zenbat denbora igaro zuen airean.
221, 222 eta 224 orrialdetako 10, 11 eta 12 adibideak (bakarka)
eta 14-20 ariketak (bikoteka)
DATUAK: OX ardatza OY ardatza
vx=v0∙cos45º(m/s) a=-9,8m/s2
Hasiera Bukaera Hasiera Bukaera
a a
K te x0=0m 72,28m
a =Kt e y0=0m y=0m
v =
t0=0s t? t0=0s t?
x=xo+vx(t-to) y=yo+voy(t-to)+½a(t-to)2
HZU HZUA
v=voy+a(t-to)
b) Vx=v0∙cos45º eta V0y=v0∙sin45º → Vx= V0y
x=xo+vx(t-to) → 72,28=vocos45º∙t → v0= =+2a(y-yo)
y=yo+voy(t-to)+½a(t-to)2 → 0=vosin45º∙ t + ½(-9,8)∙t2→ 0= sin45º∙t -4,9 ∙t2→
0= ∙t -4,9 ∙t2→ t = 3,84s

a) → v0 = → vo = 26,6 m/s
 HIGIDURA ZIRKULAR UNIFORMEA (HZRU)

63. (250orr) 2012ko ekainean nazioarteko espazio-estazioa (ISS) lurrazaletik

400Km-ra zegoen, eta 91 minututan behin bira bat egiten zuen Lurraren inguruan.
Kalkulatu:
a) Zenbat bira egiten zituen egunean
b) Haren orbitaren abiadura lineala.
Datua: RL=6,37∙103Km

226 eta 228 orrialdetako 13 eta 14 adibideak (bakarka)

eta 21, 22 eta 25 ariketak (bikoteka)
a) 1egun

b) ω = = 1,15∙10-3rad/s

v = ω ∙ R → v = 1,15∙10-3rad/s ∙ (6,37∙106m+4 ∙105m)

v= 7,8∙103m/s
 HIGIDURA ZIRKULAR UNIFORMEKI AZELERATUA (HZRUA)

64. (250orr) Gurpil bat, 300bira/min-ko abiadura duena, balaztatzen hasi da

2rad/s2ko azelerazio konstantearekin. Kalkulatu:
a) zenbat denbora behar duen gelditzeko
b) zenbat bira egingo dituen gelditu arte
c) zer distantzia lineal egingo duen gurpilaren zentrotik 20cm-ra dagoen
puntu batek.
230 orrialdeko 16 adibidea eta 26, 27 ariketak (bikoteka)
α = KONSTANTEA DATUAK: α = -2rad/s2
φ=φo+ωo(t-to)+½α(t-to)2 Hasiera Amaiera
ω=ωo+α(t-to) HZRUA ωo=300bira/min=10ᴫ rad/s ω=0rad/s
=+2α(φ-φo) to=0s t?
φo=0rad φ?

a) ω=ωo+α(t-to) → 0 =10ᴫ -2t → t=5ᴫ s = 15,7s

b) φ=φo+ωo(t-to)+½α(t-to)2 → φ=10ᴫ(5ᴫ)+½(-2)(5ᴫ)2 → φ=25ᴫ2rad

25ᴫ2rad∙ = 12,5ᴫbira

c) x = φ ∙ R → x==25ᴫ2rad∙ 0,2m =5ᴫ2m = 49,3 m

HIGIDURA HARMONIKO SINPLEA (HHS)
HHS-ren ekuazioak
Adibideak: Ariketak: 1, 2, 3, 4 eta 5

HOBEKUNTZARAKO
GALDETEGIA