TOPIK 3

KEANJALAN PERMINTAAN
1 DAN PENAWARAN

UNIT EKONOMI
AE015
 Objektif Pengajaran
2

3.1 Keanjalan Permintaan dan Penawaran

3.1.1 Keanjalan Permintaan Harga
a) Mendefinisi keanjalan permintaan harga.
b) Menghitung dan mentafsir nilai keanjalan dengan menggunakan
pendekatan keanjalan lengkuk dan keanjalan titik.
c) Menjelaskan darjah keanjalan.
d) Menjelaskan penentu keanjalan permintaan harga.
e) Menjelaskan hubungan antara darjah keanjalan permintaan harga
dengan jumlah hasil/jumlah perbelanjaan dengan menggunakan
keanjalan titik sahaja.

UNIT
AE015
EKONOMI
 Objektif Pengajaran
3
3.1.2 Keanjalan Permintaan Silang
a) Mendefinisi keanjalan permintaan silang
b) Menghitung dan mentafsir nilai keanjalan permintaan
silang
c) Menjelaskan hubungan antara barang berdasarkan nilai
keanjalan permintaan silang
3.1.3 Keanjalan Permintaan Pendapatan
a) Mendefinisi keanjalan permintaan pendapatan
b) Menghitung dan mnetafsir nilai keanjalan permintaan
pendapatan
c) Mengklasifikasikan jenis barang berdasarkan nilai
keanjalan permintaan pendapatan.
UNIT
AE015
EKONOMI
 3.1 Keanjalan Permintaan
4

Definisi :
Mengukur darjah tindak balas perubahan kuantiti diminta
sesuatu barang kesan perubahan dalam tingkat harga
barang tersebut atau harga barang lain atau tingkat
pendapatan pengguna.

Terdapat tiga jenis keanjalan permintaan, iaitu: 

1.       Keanjalan permintaan harga (Ed)
2.       Keanjalan pemintaan silang (Ec)
3.       keanjalan permintaan pendapatan (Ey)

UNIT
AE015
EKONOMI
 3.1.1 Keanjalan Permintaan Harga
5

(a) Definisi :

Mengukur kadar atau darjah tindakbalas

perubahan kuantiti yang diminta sesuatu barang
kesan daripada perubahan tingkat harga barang
tersebut.

UNIT
AE015
EKONOMI
 (b) Pengiraan Keanjalan Permintaan
6
Harga

Terdapat dua cara bagi mengira keanjalan

permintaan
harga iaitu :

1. Keanjalan Lengkuk
2. keanjalan Titik

UNIT
AE015
EKONOMI
 Rumus keanjalan lengkuk
7

Ed = Qd1 – Qd0 X P0

Qd0 P1 – P0
Ed = keanjalan permintaan harga
Q1 = kuantiti diminta baru
Q0 = kuantiti diminta asal
P1 = harga baru
P0 = harga asal
UNIT
AE015
EKONOMI
 Contoh pengiraan keanjalan lengkuk
8
 Apabila harga rambutan naik daripada RM2.00 ke RM4.00,
maka kuantiti yang diminta turun daripada 50 ke 40 kilogram.
Berapakah nilai keanjalan permintaan harga

 Ed = 40 – 50 X 2
50 4-2
= - 10 X 2
50 2
= - 0.2

Ini bermakna apabila harga meningkat sebanyak 1%, kuantiti diminta berkurangan
sebanyak 0.2%

☻tanda (-) menunjukkan hubungan songsang antara harga dan kuantiti

UNIT
AE015
EKONOMI
 Keanjalan Titik
9

Definisi :

Mengukur darjah tindakbalas kuantiti permintaan

sesuatu barang apabila berlaku perubahan harga yang
sangat kecil ke atas barang tersebut sehinggakan tidak
menampakkan kewujudan dua titik di atas lengkuk
permintaan yang sama.

UNIT
AE015
EKONOMI
 Rumus keanjalan titik
10

P1 Ed = Q1 – Q2
0 – Q2
Ed = 0 – P0
P
P1 – P0

0 Q
Q2 Q1

UNIT
AE015
EKONOMI
 Nilai keanjalan bagi titik-titik di sepanjang
11 keluk permintaan adalah berbeza-beza

1. Pada tingkat harga melebihi 0P, nilai keanjalan (Ed)

akan melebihi satu dan menuju infiniti

2. Pada tingkat harga 0P, nilai keanjalan (Ed) adalah

sama dengan satu

3. Pada tingkat harga yang kurang daripada harga 0P,

nilai keanjalan (Ed) adalah kurang daripada satu
dan menuju ke nilai kosong

UNIT
AE015
EKONOMI
 Darjah Keanjalan Permintaan Harga di
12 Sepanjang Keluk
P Ed = 

P1
Ed > 1
Ed = 1

P Ed < 1
Ed = 0

0 Q
Q2 Q1
UNIT
AE015
EKONOMI
 (c) Darjah Keanjalan
13
1. Anjal

Peratus perubahan kuantiti

P
diminta lebih besar daripada peratus
D perubahan harga
P1
Keluk permintaan mempunyai
P2 kecerunan yang landai.
D Nilai keanjalan : 1< Ed < 
Contoh : barang yang menelan
Q perbelanjan yang besar bagi
Q1 Q2
Pengguna ialah seperti kereta
dan barang elektrik.
UNIT
AE015
EKONOMI
 2. Tidak anjal
14

Peratus perubahan kuantiti

P diminta lebih kecil
D
daripada peratus perubahan
harga
P1 Keluk permintaan mempunyai
P2 kecerunan yang curam.
Nilai keanjalan : 0 < Ed < 1
Contoh : barang yang tidak
D
Q mempunyai pengganti yang
Q1 Q2
hampir seperti minyak petrol
tidak banyak berubah dalam
jangka pendek walaupun UNIT
harganya telah naik.
AE015
EKONOMI
 15 3. Anjal satu

Peratus perubahan kuantiti

P diminta sama dengan
D peratus perubahan harga
Nilai keanjalan : Ed = 1
P1
Keluk permintan berbentuk
P2 D
segiempat hiperbola
Contoh : kuantiti diminta
Q suatu barang berubah
Q1 Q2
dengan kadar yang sama
apabila perbelanjaan untuk
barang itu adalah tetap.
UNIT
AE015
EKONOMI
 4. Anjal Sempurna
16
Tiada perubahan harga dan
kuantiti diminta tidak terhingga
P Peratus perubahan yang kecil
menyebabkan peratus
perubahan kuantiti diminta yang
tidak terhingga.
Po D
Nilai keanjalan : Ed = 
Contoh : barang yang dijual di
pasaran persaingan sempurna
Q yang bersifat homogen dan
Q1 Q2
penguna mempunyai
pengetahuan sempurna tentang
AE015
harga (roti canai) UNIT
EKONOMI
 17 5. Tidak Anjal Sempurna

Sebarang perubahan dalam

P harga tidak akan menyebabkan
D perubahan dalam kuantiti
diminta.
P1 Keluk permintaan selari dengan
P2 paksi harga
Nilai keanjalan : Ed = 0
Contoh : barang mesti dan
Q keperluan asas seperti beras.
Q0
Kuantiti diminta adalah tetap
walaupun harga naik atau turun
UNIT
AE015
EKONOMI
 (e) Penentu keanjalan permintaan harga
18

i. Kewujudan barang pengganti

- Semakin banyak pengganti semakin anjal
Contoh : permintaan untuk minyak masak cap pisau
adalah lebih anjal kerana pengguna boleh
menggantikannya dengan mintak masak cap lain.

UNIT
AE015
EKONOMI
 (e) Penentu keanjalan permintaan harga
19

ii. Peratus perbelanjaan daripada pendapatan

- Semakin tinggi % perbelanjaan, semakin anjal
Contoh : permintaan untuk mancis adalah tidak anjal
kerana perbelanjaannya merupakan sebahagian
kecil daripada jumlah pendapatan tetapi permintaan
terhadap perabot bersifat anjal.

UNIT
AE015
EKONOMI
 (e) Penentu keanjalan permintaan harga
20

iii. Kepentingan sesuatu barang

- Semakin penting barang itu semakin tak anjal
Contoh : jika barang itu ialah barang keperluan kepada
pengguna seperti makanan dan ubatan,
permintaannya tidak anjal kerana kuantiti diminta
tidak banyak berubah walaupun harga naik atau
turun.
Barang bukan keperluan seperti barang kemas,
permintaannya adalah anjal kerana perubahan harga
yang sedikit akan mengubah kuantiti diminta
terhadapnya dengan banyak.

UNIT
AE015
EKONOMI
 (e) Penentu keanjalan permintaan harga
21

iv. Kesetiaan kepada jenama

- Semakin setia pengguna terhadap sesuatu barang itu maka
semakin tak anjal
Kesetiaan terhadap sesuatu jenama menyebabkan
permintaannya bersifat tidak anjal kerana peningkatan
harga hanya akan mengurangkan kuantiti penggunaannya
dengan sedikit sahaja.

Sebaliknya, permintaan terhadap sesuatu barang yang tidak

terikat dengan kesetiaan jenama adalah anjal kerana
peningkatan harga akan mengurangkan permintaannya
dengan besar.

UNIT
AE015
EKONOMI
 (e) Penentu keanjalan permintaan harga
22

v. Kepelbagaian kegunaan sesuatu barang

- Semakin banyak kegunaan semakin anjal semakin anjal
permintaan harga barang tersebut.
Kepelbagaian kegunaan barang menyebabkan barang tersebut
mempunyai ramai pembeli,misalnya barang perantaraan
seperti gula yang boleh digunakan untuk pelbagai tujuan.
Penurunan harga yang sedikit akan menyebabkan kuantiti
diminta bertambah dengan banyak.
- Semakin kurang kegunaan sesuatu barang semakin tidak
anjal, contohnya penimbang berat. Penurunan harga tidak
menyebabkan jualan bertambah dengan banyak.

UNIT
AE015
EKONOMI
(e) Hubungan darjah keanjalan permintaan
harga
23
dengan jumlah hasil
 Jumlah perbelanjaan pengguna merupakan jumlah hasil
(total revenue/TR) kepada pengeluar :

Perbelanjaan pengguna = Jumlah hasil (TR) =

Harga (P) x Kuantiti (Q)

Perubahan dalam jumlah hasil kesan daripada perubahan

tingkat harga dan kuantiti diminta bergantung kepada
nilai keanjalan permintaan harga seperti berikut :

UNIT
AE015
EKONOMI
 Hubungan keanjalan Permintaan Harga dengan jumlah
Harga hasil
24
Keanjalan = ∞
A
Anjal ( keanjalan > 1)

P Anjal satu ( Keanjalan = 1)

Kurang anjal ( Keanjalan < 1)

Keanjalan = 0

0 Q D Kuantiti
Jumlah Hasil

TR

UNIT
AE015
Kuantiti EKONOMI
25 Hubungan antara darjah
P0 Ɛd > 1
keanjalan permintaan harga
dengan jumlah hasil :
P1

P2 0 < Ɛd < 1 Keluk Permintaan Anjal :

Kuantiti Apabila harga turun dari P0 ke

0 Q0 Q1 Q2 P1, maka
Jumlah hasil ( TR ) meningkat
Jumlah Hasil (TR)
dari TR0 ke TR1.
TR1
Keluk Permintaan Tak Anjal :
TR2
TR0 Apabila harga turun dari P1 ke
P2 maka
Jumlah hasil ( TR ) menurun dari
TR1 ke TR2 .
TR
Kuantiti
Q0 Q1 Q2
UNIT
AE015
EKONOMI
 3.1.2: Keanjalan Permintaan Silang (Ec)
26

(a) Definisi :

Satu konsep keanjalan permintaan yang

mengukur darjah tindakbalas perubahan kuantiti
permintaan bagi sesuatu barang (barang X)
akibat daripada perubahan harga barang lain
(barang Y).

UNIT
AE015
EKONOMI
(b) Pengiraan keanjalan permintaan silang
27

QdX1 – QdX0 X Py0

Edc =
Qdx0 Py1 – Py0

QdX1 = Kuantiti diminta X baru

QdX0 = Kuantiti diminta X asal
Py1 = Harga Y baru
Py0 = Harga Y asal

UNIT
AE015
EKONOMI
 Contoh pengiraan :
28

Harga Kuantiti diminta

Barang Barang S Barang T Barang U
X
2 6 12 9

3 4 13 9

Berdasarkan jadual di atas, cari nilai keanjalan permintaan

silang bagi barang S, T dan U apabila harga barang X
mengalami kenaikan dari RM2 kepada RM3. Tentukan
perhubungan antara barang X dengan barang S, T dan U.

UNIT
AE015
EKONOMI
29 Penyelesaian : Barang S
Ec = Qds1 – Qds0 X Px0
Qds0 Px1 – Px0
= 4–6 X 2
6 3–2
= - 0.67
(kenaikan harga barang X 1% menyebabkan kuantiti permintaan
barang S berkurang 0.67 %)
Oleh itu barang X dan barang S adalah barang penggenap
kerana nilai keanjalannya adalah negatif.
UNIT
AE015
EKONOMI
30 Penyelesaian : Barang T
Ec = QdT1 – QdT0 X Px0
QdT0 Px1 – Px0
= 13 – 12 X 2
12 3-2
= 0.17
(kenaikan harga barang X 1% menyebabkan kuantiti
permintaan barang T meningkat 0.17%)
Oleh itu barang X dan barang T adalah barang
pengganti kerana nilai keanjalannya adalah positif.
UNIT
AE015
EKONOMI
31
Penyelesaian : Barang U
Ec = QdU1 – QdU0 X Px0

QdU0 Px1 – Px0

= 9–9 X 2
9 3-2
= 0
(kenaikan harga barang X 1% menyebabkan kuantiti
permintaan barang U tidak berubah)
Oleh itu barang x dan barang U adalah barang tiada
UNIT
kaitan kerana nilai keanjalannya adalah kosong.
AE015
EKONOMI
 (c) Hubungan barang X dan barang Y
32

Perhubungan antara dua jenis barang dapat diketahui

sekiranya nilai keanjalan permintaan silang diperolehi
dengan menggunakan rumus keanjalan silang

Nilai Keanjalan Hubungan

Silang (Exy)
Negatif ( - ) Penggenap
Positif ( + ) Pengganti
Sifar ( 0 ) Tiada hubungan (barang tidak
berkait)
UNIT
AE015
EKONOMI
3.1.3: Keanjalan Permintaan Pendapatan
33

(a) Definisi :

Mengukur darjah tindak balas terhadap

perubahan kuantiti permintaan sesuatu
barang kesan daripada perubahan tingkat
pendapatan pengguna.

UNIT
AE015
EKONOMI
 (b) Pengiraan keanjalan permintaan
34
pendapatan

Ey = Qd1 – Qd0 X Y0
Qd0 Y1 – Y0

Ey = keanjalan permintaan pendapatan

Q1 = kuantiti diminta baru
Q0 = kuantiti diminta asal
Y1 = Pendapatan baru
Y0 = Pendapatan asal
UNIT
AE015
EKONOMI
 Contoh pengiraan :
35

Pendapatan Kuantiti diminta

(RM) Barang Barang B Barang C Barang D
A
2,000 4 10 8 10
7,000 20 5 9 10

Berdasarkan jadual di atas, kirakan nilai keanjalan

pendapatan bagi barang A, B, C dan D apabila tingkat
pendapatan meningkat dari RM2,000 ke RM7,000. Tentukan
apakah jenis barang-barang tersebut.

UNIT
AE015
EKONOMI
 Penyelesaian : Barang A
36
Ey = Qd1 – Qd0 X Y0
Qd0 Y1 – Y0
= 20 – 4 X 2000
4 7000 – 2000
= 16 X 2000
4 5000
= 1.6
(kenaikan pendapatan 1% menyebabkan kuantiti permintaan barang
A meningkat 1.6%)
Barang A adalah barang normal (barang mewah )kerana nilai
keanjalan pendapatannya adalah positif dan lebih besar dari
1 AE015
UNIT
EKONOMI
 Penyelesaian : Barang B
37
Ey = Qd1 – Qd0 X Y0
Qd0 Y1 – Y0
= 5 – 10 X 2000
10 7000 – 2000
= -5 X 2000
10 5000
= - 0.2
(kenaikan pendapatan 1% menyebabkan kuantiti permintaan barang
B berkurang 0.2%)
Barang B adalah barang bawahan kerana nilai keanjalan
pendapatannya adalah negatif
UNIT
AE015
EKONOMI
 Penyelesaian : Barang C
38
Ey = Qd1 – Qd0 X Y0
Qd0 Y1 – Y0
= 9–8 X 2000
8 7000 – 2000
= 1 X 2000
8 5000
= 0.05

(kenaikan pendapatan 1% menyebabkan kuantiti permintaan

barang C meningkat 0.05%)
Barang C adalah barang normal dalam kategori barang
keperluan kerana nilai keanjalan pendapatannya adalah
positif dan
AE015
kurang daripada 1 UNIT
EKONOMI
 Penyelesaian : Barang D
39
Ey = Qd1 – Qd0 X Y0
Qd0 Y1 – Y0
= 10 – 10 X 2000
10 7000 – 2000
= 0 X 2000
10 5000
= 0
(kenaikan pendapatan 1% menyebabkan kuantiti permintaan
barang D tidak berubah)
Barang D adalah barang mesti kerana nilai keanjalan
pendapatannya adalah sifar

UNIT
AE015
EKONOMI
 (c) Keanjalan Pendapatan dan Jenis Barang
40
Keanjalan permintaan pendapatan dapat mengenalpasti jenis-
jenis barang.

Nilai Keanjalan Jenis barang

Pendapatan
1. Positif
i. 0 < Ey < 1 Barang normal
ii. Ey > 1 Barang mewah
2. Negatif Barang bawahan
Ey < 0 (inferior)
3. Sifar Barang mesti
Ey = 0
UNIT
AE015
EKONOMI
 Objektif Pengajaran
41

3.2 Keanjalan Penawaran

a) Mendefinisi keanjalan penawaran.
b) Menghitung dan mentafsir nilai keanjalan
penawaran.
c) Menjelaskan darjah keanjalan.
d) Menjelaskan penentu keanjalan penawaran.

UNIT
AE015
EKONOMI
42
(a) Definisi Keanjalan Penawaran

 mengukur darjah tindakbalas perubahan

dalam kuantiti ditawar akibat perubahan
harga barang itu sendiri

 Peratus perubahan kuantiti ditawar kesan

daripada perubahan harga barang itu sendiri

UNIT
AE 015
EKONOMI
 (b) Pengiraan Keanjalan Penawaran
43
Rumus :
Keanjalan penawaran = Peratus perubahan kuantiti ditawar
Harga ( Es) Peratus perubahan harga

Q1-Qo x 100
Es = Qo
P1 –Po x 100
Po
Di mana ;
Es adalah keanjalan penawaran
Q1 adalah kuantiti baru
P1 adalah harga baru
Po adalah harga asal
Qo adalah kuantiti asal
UNIT
AE 015
EKONOMI
 Contoh Soalan
44

Apabila harga durian turun dari RM6 ke RM4 sebiji

maka kuantiti yang ditawarkan turun
daripada 30 ke 16 biji. Apakah nilai keanjalan
penawaran harga?

UNIT
AE 015
EKONOMI
 Jawapan
45
Q1 – Qo x 100
Es = Qo
P1 - Po x 100
Po
16 – 30 x 100
Es = 30
4-6 x 100
6
= 0.4

(kenaikan harga 1% menyebabkan kuantiti durian ditawar

meningkat 0.4%)

UNIT
AE 015
EKONOMI
 (c) Darjah Keanjalan Penawaran
46

Terdapat 5 jenis keanjalan penawaran :

i) Anjal
ii) Tidak Anjal
iii) Anjal Satu
iv) Anjal Sempurna
v) Tidak Anjal Sempurna

UNIT
AE 015
EKONOMI
 Anjal
47
Peratusan perubahan kuantiti ditawar melebihi
peratusan perubahan harga barang
Nilai keanjalannya melebihi 1, tetapi kurang daripada
infiniti ( ⍺> Es > 1)
Contoh : pengeluaran barang perkilangan mudah
diubah suai selaas dgn perubahan harga di pasaran.
Rajah :
P S
6
5

10 20 Q

UNIT
AE 015
EKONOMI
 Tidak Anjal
48
Peratusan perubahan kuantiti ditawar kurang
daripada peratusan perubahan harga barang
Nilai keanjalannya melebihi 0, tetapi kurang daripada
satu ( 0< Es <1)
Contoh : Pengeluaran hasil pertanian tidak mudah
ditambah dlm jangka pendek walaupun harganya
meningkat.
P S
Rajah :
6
3

10 11 Q
UNIT
AE 015
EKONOMI
 Anjal Satu
49

Peratusan perubahan kuantiti ditawar sama peratusan

perubahan harga barang
Nilai keanjalannya adalah satu ( Es = 1)
Rajah :Keluk penawaran bermula dari asalan

P
S

AE 015
0 Q UNIT
EKONOMI
 Anjal Sempurna

50 Peratusan perubahan harga barang tersebut adalah sifar dan
kuantiti ditawar infiniti (tidak terhingga)
Nilai keanjalannya adalah infiniti ( Es = ⍺)
Contoh : dalam jangka penjang, pengeluar dapat membuat
pengubahsuaian yg diperlukan untuk menawar seberapa
banyak barang pada harga tertentu.
Rajah : Keluk penawaran yang lurus selari paksi kuantiti

P1
P
S

Q1 Q2
0 Q

UNIT
AE 015
EKONOMI
 Tidak Anjal Sempurna
51
Peratusan perubahan kuantiti ditawarkan adalah sifar
walaupun harga barang berubah
Nilai keanjalannya adalah 0 ( Es = 0)
Contoh : bilangan tempat duduk yang ditawarkan oleh
sebuah pagawam adalah tetap walaupun harga tiket
berubah
Rajah : Keluk penawaran menegak selari paksi harga
P
S
P2
P1

0 Q UNIT
AE 015
EKONOMI
 (d) Penentu Keanjalan Penawaran
52
(i) Faktor masa penyesuaian input : jangka masa pendek dan
panjang

Jangka masa pendek : Penawaran tidak anjal kerana pengeluar tidak dapat
menambah output dengan banyak. (Es<1 )
Jangka masa panjang : Penawaran adalah anjal kerana pengeluar dapat
menambahkan output dengan banyak. (Es >1)

harga S1
P1 S2

0 Q1 Q2 kuantiti

UNIT
AE 015
EKONOMI
 Penentu Keanjalan penawaran
53

(ii) Tempoh masa pengeluaran

jangka masa lama hasilkan barang :
Penawaran tidak anjal
Contohnya penawaran hasil pertanian.
Jangka masa singkat hasilkan barang :
Penawaran anjal
Contohnya penawaran barang perkilangan

UNIT
AE 015
EKONOMI
 Penentu Keanjalan penawaran
54
(iii) penambahan kos pengeluaran
Tambahan kos besar : Penawaran tidak anjal
Tambahan kos sedikit : Penawarannya anjal

(iv) Mobiliti faktor pengeluaran

Mobiliti input yang tinggi dapat meningkatkan daya pengeluaran maka
penawaran barang menjadi lebih anjal dan sebaliknya.
Semakin sukar faktor pengeluaran dipinfah atau ditukar penggunaan –
semakin tidak anjal.
Semakin mobil faktor pengeluaran – semakin anjal penawaran

UNIT
AE 015
EKONOMI
55 Penentu Keanjalan penawaran
(v) Penggantian faktor pengeluaran
Sukar menggantikan input : Penawarannya tidak anjal
Input mudah diganti : penawarannya anjal

(vi) Bilangan firma

Bilangan firma ramai : penawarannya anjal
Bilangan firma sedikit : Penawaran adalah tidak anjal
Contohnya penawaran kereta lebih anjal berbanding penawaran
pesawat kerana bilangan industri kereta lebih ramai.

o
UNIT
AE 015
EKONOMI