ITB 202 Dünya Tarihi

Osmanlı İmparatorluğunun Yükselişi

Çin’de Ming Hanedanı
Osmanlı İmparatorluğu
Osmanlı Devleti mi İmparatorluğu mu? → multi-etnisiteli, çok-dinli, çok-kültürlü
Osmanlının kökenleri
• İslam öncesi Türk gelenekleri
sözlü kültür / töre / Orta Asya arka planından gelen gelenekler
emperyal törenlerden, babadan oğula geçen ardıllık sistemine

• İslami gelenek (islam hukuku)

hilafet kurumundan, Emevi & Abbasi imparatorlukları, Selçuklular
Halil İnalcık: «Osmanlı, Yakın-doğu devlet geleneğinin devamıdır»
• Bizans etkisi
timar sistemi - sentez & İhtida eden Hristiyanlar ve Bizans kurumları
 Osmanlı İmparatorluğunun Dünya Tarihindeki Yeri

• 3 kıtaya yayılmış bir imparatorluk

Roma İmparatorluğunun varisi olarak Osmanlı
• Büyük oranda aynı coğrafyada yönetme
• kosmopolitanizm / çok-kültürlülük

• Anadolu dışındaki eski Osmanlı coğrafyasında 30’dan fazla devlet, 50 farklı

millet

• 6 yüzyıldan fazla yöneten tek bir hanedan/aile

• Osmanlı hanedanı ≈ Habsburg hanedanı
• Osmanlılar, Orta Asya’dan, Oğuzların Kayı boyuna atfedilen bir şecereye sahip

• 1071 – Malazgirt Savaşı: Bizansla karşılaşma

Anadolunun islamlaşması ve Türkleşmesi

Anadolu o dönem de Rumeli (Rum-ili) olarak biliniyordu

(Doğu) Romalıların – Bizansın ülkesi
Selçukluların Anadoluya girişi ile Rum-ili kavramı Batıya doğru
kaydı
13. yy.da Moğol rüzgarı
Asya’dan Anadoluya doğru demografik hareketlilik

Anadolu tedricen bir çok Türk beyliğine yurt olmaya başladı

Germiyanoğulları, Osmanoğulları, Karamanoğulları, Karesi vb

• Osmanoğulları: kuzey-batı Anadoluya yerleşme

→ Bizans İmparatorluğu ile sınır
Osmanlı Devletinin kuruluşu
Erken dönem Osmanlı-Bizans ilişkileri
komşuluk, ticaret, evlilikler
 Osmanlı başarısı nasıl açıklanabilir?
-Gaza teorisi (kutsal savaş-cihat): İslamı, Allahın adını yayma inancı
-Yağma kültürü (!)

İbn Haldun  Göçebe devletler en fazla 3-4 nesil yaşayabilir

ama Osmanlılar 6 yüzyıldan fazla yönettiler. Nasıl?

Asabiyye vs Devşirme

Asabiyye  kan bağına dayalı dayanışma

Devşirme  Balkanlardaki Hristiyan ailelerinin çocuklarının Müslüman aileler
yanında ve sarayda eğitilmesi , islamlaştırılması ve bürokrasiye eklemlenmesi

Mehmet Genç  meritokrasi: yetenek ve erdeme dayalı yönetim

Osmanlı Siyaset Felsefesinin temeli

Daire-i Adalet

• Devleti/yurdu düşmanlara karşı korumak için güçlü bir ordu gerekir

• Güçlü bir ordu ancak zenginlik ile desteklenebilir

• Bu zenginliği elde etmek/toplayabilmek için insanların müreffeh olması

gerekir

• İnsanların müreffeh olabilmesi için kanunların adil olması gerekir

Bunlardan herhangi bir ihmal edilirse, devlet çökecektir

 Osmanlılar ve Timur

•Çağatay Hanlığı – Cengiz’in oğlu Çağatay

• Türkleşmiş Moğol devleti – Çağatay Türkçesi
•Timur (1336-1405): Çağatayların Barlas kabilesinden
• Kabile federasyonlarının lideri oldu.
•Hayatı neredeyse hep seferle geçti
• İran – Kafkasya -Horasan (1380-91),
• Bağdat (1393), Rusya, Gürcistan ve Hindistan (Delhi).
• Halep ve Şam (1400)
• Çin’e yapacağı sefer hazırlıkları devam ederken öldü.
•Timur’un fetihleri
• → Orta Asya göçebe halklarının son büyük askeri zaferi
•Başkent Semerkant’ta Türki ve Farisi unsurlardan oluşan
elit bir kültür oluşturdu
•Timur’un ölümü (1405)
Timur’un Anadolu seferi (1400-1403)
Ankara Savaşı, 1402
Ankara Savaşı
• Yıldırım Bayezid ve oğlu Mustafa Çelebi esir
• Anadolu’daki siyasi birlik dağılmıştır
• Anadolu beylikleri tekrar bağımsız
• 50 yıllık gerileme
• Fetret devri (1402-13)
• 4 şehzade: Emir Süleyman, İsa Çelebi, Musa Çelebi, Çelebi Mehmet (1413-21)
• Konstantinopolis’in Osmanlılarca fethi - 1453
• Mehmet II → Kayser-i Rum (Ceasar of Rome)
• Yeni bir çağ başlaması? Kimler için ?
• Ortaçağ’ın sona ermesi, Rönesansa etkileri

• Avrupa zihnindeki Türk imajı

• Türk korkusu; Konuşulamayan Türk, Yeniçeriler
• Türk ≈ Müslüman
• 15. yy sonu: Akdeniz limanlarının kontrolü; Avrupalı
denizcilerin Asya ticaretlerine engel
• 16. yüzyıl → Türk-İslam yüzyılı
• Osmanlı – Safevi – Babür (kuzey Hindistan)
• Marshall Hudgson → dünyanın merkezi
Her 2 yüzyılda bir Osmanlının kültürel çevresinde önemli değişiklikler oldu

- Hristiyan Balkanların fethi (1350ler)

Kuzey-batı Anadoluya geldiklerinde Osmanlılar göçebeydi. 1300-1500

arasındaki 2 yy emperal bir yönetim için yeni kurumların ihdas edildiği
dönemdir.
Göçebe toplumdan → yerleşik & merkeziyetçi devlete

- Arap topraklarının fethi (1516’dan başlayarak 58 yıl içinde)

- Batılılaşma (Lale Devri & Tanzimat Reformları)

Conquest of the Arab lands only in 58 years !
 Osmanlı Millet Sistemi

Tarihi arkaplanı: Medine devleti & vesikası

“İslam’da zorlama yoktur” (Bakara / 256)

Barış içinde birlikte yaşama tecrübesi

Gayri-müslimler için bazı şartlar ve sınırlamalar
Müslümanların siyasi otoritesinin tanınması
Cizye vergisinin ödenmesi – can, mal ve namus güvenliği
askerlik yok
diğer coğrafyalardaki örneklerle mukayese – Re-conquista

Hilafet: Mısır ve Arabistan’ın 1517’de Memluklerden

alınması/fethedilmesi
Sultan → “Hadimül Harameyn” (iki kutsal şehrin hizmetçisi)
Mehmet II & Gennadios (Ortodoks patriği)
 Okuma Önerileri

• Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu: Klasik Çağ, 1300-

1600,

• Ömer Lütfü Barkan, ‘Osmanlı İmparatorluğunda

Kolonizatör Türk Dervişleri’,

• Norman Itzkowitz, Osmanlı İmparatorluğu ve İslami

Gelenek,
Çin’de Ming hanedan
 Çin’de Ming Hanedanı (1368-1644)
1340lar → Kitlesel köylü ayaklanmaları & dini kurtuluş
hareketleri
→ 20 yıldan fazla süren ayaklanmalar
→ Moğolların hakimiyetinin sona ermesi
→ Hıyarcıklı Vebanın ortaya çıkışı
→ ateşli silahların (tüfek) gelişmesi
→ yeni bir lider grubunun ortaya çıkması
→ farklı bölgelerde farklı liderler

Bu liderlerin en önemlisi, Chu Yüan-chang (Zhu Yuanzhang)

→ imparator Hun-ru
Ming (Aydınlık) Hanedanının kurucusu

Ming Hanedanının önemi → Moğol sonrası toparlanma

 Çin’de Ming Hanedanı
• İmparator Hun-ru’nun yükselişi
• Çiftçi çocuğu → Budist keşiş → ‘Kırmızı Türbanlılar’ ayaklanmasına katılım
• 1359’da Nanking’i ele geçiren köylüleri yönetti
• 1365-67 → rakip liderleri bertaraf etti
• 1368’de Moğollardan Pekin’i aldı
• Evlilik ve akrabalık bağları ile güç konsolidasyonu: Kırmızı Türbanlılar ayaklanması
liderinin kızı (imparatoriçe Ma) ile evlenmesi
• İmparatoriçe Ma → imparatorluğun yumuşak, anlayışlı yüzü

• Ming’lerin hakimiyeti kısa sürede tüm Çin’e (1371), Kansu koridoru (1372),
Yunnan (1382) ve Kore’ye (1392) yayıldı
 Çin’de Ming Hanedanı: Toparlanma
• 14. yy Çin’i → savaşlar, seller, ayaklanmalar, veba
• Veba: Bei Zhili (bugünkü Hebei) şehrinde ölüm oranı % 90
• Tarımsal alt yapı mahvoldu

• Ming hanedanı → toparlanma & yeniden inşa

• Halka yeni araziler dağıtıldı
• Vergi muafiyetleri sağlandı
• Tarıma kazandırılan toprak miktarı 10 kat arttı
• 40 yılda 1 milyar ağaç dikimi
• 40 bin bent inşası / tamiri
• Çin seddine ilaveler yapılması (800 km sed inşası)
Çin’de Ming Hanedanı
• Tang ve Sungların klasik yönetim modellerinin restorasyonu
• Bazı Moğol uygulamalarını da aldılar
• Daha az imtiyazlı gruplardan daha çok idareci almaya başladılar
• Bürokrat yetiştirmek için Nanking’de üniversite kuruldu
• Merkezileşme: 6 ana bakanlığı imparator kendisine bağladı
• Maliye, kamu idaresi, ordu, adalet, kamu işleri ve ritüeller
• 5 özel ‘büyük sekreterya’ oluşturuldu
• Bir tür casusluk sistemi (Brokar Üniformalı Muhafızlar) kuruldu
• İmparator Chu (Zhu) 1398’de öldü.
 Çin’de Ming Hanedanı
• 15. yy’da Çin genişlemesi kuzeye doğru devam etti.
• Ulanbator’un kuzeydoğusunda 1410 Onon Nehri Savaşı
• Göçebe gruplara karşı zafer
• Moğolistan, Çin kontrolünde
• 1414 → en güneyde Vietnam’ın (10 yıllık) işgali,
• Tran hanedanına son verildi, Le hanedanı kuruldu
• Gidip gelen diplomatik heyetler
• Batıya, Orta Asya’ya; Kore, Japonya ve Memluklerden
• Dışa açılım ve deniz seferleri → G.doğu Asya, Afrika
• Fildişi, gergedan boynuzu, inci, baharat, aroma maddeleri satın alınıyor
• Doğu Afrika’da bulunan Çin sikkeleri, porselenleri, veba hastalığı
• Muson rüzgarları
Çin’de Ming Hanedanı
• Zheng-He (1371-1433) → hadım, sefir, Müslüman aileden geliyor
• Babası hacca gidiyor, deniz-ticaret yollarını biliyor

Keşifler: İmparator Yongle’nin sponsorluğunda 15. yy başında bir dizi deniz seferleri
Ming’lerin dış dünya ile ilişkileri bakımından önemli
• 1404-33 arasında,1500 tonluk 60 çunkelik filo ile Amiral Zheng-He 7 sefer yapıyor
• Amaç ticaret ve vassallık ilişkileri oluşturmak
• 1404-1411: Cava, Tayland, Sri Lanka, Kalküta,
• 1415: Sumatra, Hürmüz ve Aden
• Doğu Afrika, Somali, Mozambik, Madagaskar
• Çin kaynaklarında bu bölgeler hakkında detaylı bilgiler
WORLDS TOGETHER, WORLDS APART, FOURTH EDITION
Copyright © 2014 W. W. Norton & Company
Zheng He’s Ship. A testament to centuries of experience in shipbuilding and maritime activities, the largest ship in
Zheng He’s armada in the early fifteenth century was about five times the length of Columbus’s Santa Maria
(pictured next to Zheng’s ship) and had nine times the capacity in terms of tonnage. It had nine staggered masts
and twelve silk sails, all designed to demonstrate the grandeur of the Ming Empire.
Çin’de Ming Hanedanı
• 1368-1421 arası başkent → Nanking
• 1421 sonrası → Pekin
İmparator Yongle Nanking’den daha görkemli bir başkenti Pekin’de kurdu.
Yasak Şehir: etrafı duvarla çevrili, geniş bulvarları, meydanı ve sarayı olan emperyal şehir,
• Bu tarihten sonra da kuzeye önem verildi
• Pekin, daha önce Kitanlar, Juan Juanlar ve Moğollara da başkent olmuştu
• Pekin → sınır kenti, aslında kuzeydeki göçebelere karşı daha tehlikede
• Güney ise tarım arazileri ile yoğun
• 1449-57’de kuzeydeki Oyratların saldırıları, imparatoru esir almaları → (fidye)
• Çin Seddinin ardına çekilme; 1440’da ‘iç duvar’ inşası, ileriki yıllarda duvarın uzatılması
• 15. yy ortalarından itibaren kuzeye önem vermediler.
Yasak Şehir: The Yongle Emperor relocated the capital to Beijing, where he began the construction of the
Forbidden City, or imperial palace. The palace was designed to inspire awe in all who saw it.
 WORLDS TOGETHER, WORLDS APART, FOURTH EDITION
Ming China, 1500s Copyright © 2014 W. W. Norton & Company
Çin’de Ming Hanedanı
• 1411-1415 arasında bir dizi derin su havuzları yapılıyor
• Büyük Kanal boyunca askeri kolonilerin kurulması

• Toparlanma yılları sırasında, vergiler ayni olarak toplanıyordu

• Paraya dayalı ekonomi yavaş yavaş yeniden kuruldu
• Kağıt para basımı → bakır sikkelerin toplanması
Ferman: altın ve gümüş kullanılmayacak, sadece kağıt para; memur maaşları kağıt parayla
Ama fazla kağıt para basımı → enflasyon → gümüş para piyasaya yeniden çıktı
15. yy sonları → Çin → gümüş merkezli ekonomi
 Çin’de Ming Hanedanı
• Ming merkeziyetçiliği
• Merkezi bürokrasi inşa etme
• Önce akrabalık bağları ile yönetim denendi. Ama sonra yetenek ve merkezi sınava dayalı
emperyal bürokrasi kuruldu
• İmparator Chu (Zhu) Hun-ru’nun merkeziyetçi idaresi
• Porselen, pamuk, ipek imalatını ve vergi toplama işini denetleyen bürokratlar yerleştirdi.
• Konfüçyen merkezi memur sınavını yeniden düzenledi
• Sulama ve ağaçlandırma projeleri için köy networkleri oluşturdu (1 milyar ağaç)
• Ming Hanedanı dönemin en mekeziyetçi yönetimini oluşturdu
Çin’de Ming Hanedanı
• 1382: ‘Büyük sekreterya’nın oluşturulması → merkeziyetçilik
• 1430lar: Taşradaki ‘büyük koordinatörler’ fiilen idareden sorumlu
• Merkeziyetçiliğin zayıflaması

• Hadımların yönetimde yeniden güç kazanması

• İmparatorun özel muhafızları, imalathanelerin idaresi, haraç ödemelerinin denetimi
• Hadımların denetiminde olan yeni biri ‘gizli servis’
• Hadımların, ülkenin güneyindeki gibi sınavla değil de, kuzey bölgelerinden seçilmesi
Çin’de Ming Hanedanı
• 16. yy Çin → istikrar
• Nüfus artışı dünya ortalamasının üstünde
• 1400 senesi: 80 milyon
• 1500 senesi: 110 milyon
• 1600 senesi: 160 milyon

• Yüz binlerce köylünün katıldığı isyan ordusunun 1644 yılında Pekin

şehrine girmesinden sonra imparator Cong Zhen kendini asarak
intihar etti. Böylece Ming Hanedanı, devrildi. 
• Qing (Mançu) Hanedanı kuruldu
Belgesel
• https://www.youtube.com/watch?v=23ebsBKCZCs
• (Kara Ölüm, Çin’de Ming’ler)