Adli Psikiyatri

Adli Psikiyatri ruhsal bozuklukların

yasalar ile ilişkisini araştıran bilim dalıdır

• Adli psikiyatride kişinin medeni haklarını kullanma yeteneği ve

• Kişinin suç olayındaki ruhsal durumu incelenir
Bilirkişilik:

• Bir davanın gidişinde mahkeme gerekli görürse o alanda uzman kişi ya

da kişilerin görüşüne başvurulması durumuna bilirkişilik adı verilir
• Bilirkişinin görevi sadece görüş bildirerek mahkemeye yardım etmektir
Karar verme ve yargılama yetkisine sahip değildir
Medeni Hukuk alanında Adli Psikiyatri uygulamaları

• Medeni haklarından yararlanma

• Medeni haklarını kullanma
• Uygulamada, Türk Medeni Kanunu çerçevesinde adli psikiyatrik incelemeler, “kişinin fiili
ehliyetinin varlığı, evlenmesini engelleyecek veya boşanmasına yol açacak bir ruhsal patolojinin
varlığı veya ruhsal gelişiminin düzeyi üzerine odaklanır. Türk Medeni Kanunu’na (TMK) göre ergin
olan her birey medeni haklardan yararlanır. Medeni haklardan yararlanma pasif bir hak iken
(miras hakkı gibi), medeni hakları kullanma hakkı aktif bir hak olup, bu hakkın kullanılması özel
yasa ve koşullara bağlıdır. TMK’na göre ayırt etme gücüne sahip ve ergin olan herkes medeni
haklarını kullanmaya yetkilidir (medeni hakları kullanmaya örnek olarak “evlenme, alım satım
işleri, vasiyet düzenleme, bağış yapma, taahhüde girme” gösterilebilir). Yaşının küçüklüğü
yüzünden veya akıl hastalığı, akıl zayıflığı, bağımlılık ya da bunlara benzer sebeplerden biriyle akla
uygun biçimde davranma yeteneğinden yoksun olmayan herkes, bu kanuna göre ayırt etme
gücüne sahiptir. Ayırt etme gücüne sahip olmayanlar, küçükler ve başkasının idaresinde
bulunanlar medeni haklarını kullanmaktan yoksundur. Bu durumda, kişilerin medeni haklarını
kullanma sorumlulukları mahkemelerce ellerinden alınarak bir başka kişiye bırakılır (vesayet).
Medeni haklarını kullanmalarını engelleyen ancak bu hakkın kaldırılmasını gerektirmeyen çeşitli
durumlarda kişinin talebi üzerine, işlerin görülmesi için mahkemece bir kişi atanabilir (kayyım)
• TMK’ na göre 18 yaşını bitirenler ergin kabul edilir (TMK M.11). 18 yaşının
bitiminden önce ise çocuklar anne, baba, yakın akraba ya da yakın birisinin
idaresinde olmadır (velayet).
• Bazı özel durumlarda ise (evlenme gibi) kişi 18 yaşından önce de reşit sayılabilir
(TMK M.124).
• Sonradan boşansa bile evlenme kişiyi ergin kılar.
• Ayrıca; 15 yaşını bitiren küçüğün kendi isteği, veli ya da vasisinin onayı ile
mahkeme tarafından bir işi yapmaya yetkili sayılabilir (TMK M.12).
• 18 yaşının bitiminde çocuk üzerinde velisinin ya da vasisinin denetimi kaldırılır.
• Medeni haklardan yararlanma ve kullanma ehliyeti ölüm ile ortadan kalkar.
Kısıtlılık

• Bir kişinin medeni haklarının kullanma yeteneğinin kanun aracılığı ile

sınırlandırılması veya tamamen ortadan kaldırılmasıdır
• TMK
• Madde 405 – Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini göremeyen
veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da
başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır.
• Görevlerini yaparlarken vesayet altına alınmayı gerekli kılan bir durumun
varlığını öğrenen idari makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu
hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar.
• MADDE 406
• Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya
malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlık veya
yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve
bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin
kısıtlanır.
• MADDE 408
• Yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği
gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir.
Evlenme-Boşanma

• TMK 125 Ayırt etme gücüne sahip olmayanlar Evlenemez

• TMK 133: Ağır ruhsal hastalığı olanlar evlenmelerinde tıbbi sakınca bulunmadığı resmi sağlık
kurulu raporu ile anlaşılmadıkça evlenemezler
• Evliliğin Yok Hükmünde Olması: Evlenmenin kurucu unsurlarının olmaması halinde evlilik baştan
itibaren yok sayılacaktır. Kurucu unsurlar; resmi nikâh, evlendirme memuru önünde evlenme,
sözlü kabul beyanıdır. Yokluk halinde evlilik hiç gerçekleşmemiş gibi sonuç doğuracaktır.
• Boşanma: Evliliğin yasal olarak sona ermesidir.
Vasiyet/ Vekalet Düzenleme/ Mal bağışlama

• Ruhsal açıdan günlük medeni haklarını kullanır raporu almak koşulu ile
yetişkinler noterden vasiyet düzenleyebilirler
• 65 yaş üzeri bireyler vekalet vermek / mal bağışlamak içim için günlük
medeni haklarını kullanabileceğine dair rapor almak durumundadırlar
Ceza hukukunda uygulamalar

• Suç; Yasaların suç dediği şeydir

• TCK ya göre bir eylemin suç olabilmesi için bir takım ögeler bir arada
bulunmalıdır.
• Suçun kurucu öğeleri
• Maddi Öğe
• Hukuka Aykırılık Öğesi
• Manevi Öğe( Kusurluluk)
TCK akıl hastalarının eylemlerinden ötürü tam ya da indirimli
olarak sorumsuz olabileceklerini kabul eder

• Ceza sorumluluğu üç başlık altında tanımlanır

• Tam sorumluluk
• Tam olmayan sorumluluk
• Sorumsuzluk
Yetişkinlerde Ceza sorumluluğu
• TCK 32/1: Akıl hastalığı nedeniyle, işlediği fiilin hukuki anlam ve
sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını
yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza
verilmez. Ancak, bu kişiler hakkında güvenlik tedbirine hükmolunur.
• Akıl hastaları dışında zeka gelişmesi geri kalmış kişiler de bu
maddelerden yararlanır
Geçici nedenler- alkol -madde

• TCK34/1:Geçici bir nedenle ya da irade dışı alınan alkol veya

uyuşturucu madde etkisiyle, işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını
algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme
yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez.
• TCK34/2:İradi olarak alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisinde suç
işleyen kişi hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz.
Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar
• TCK 102 /1: Cinsel davranışlarla bir kimsenin vücut dokunulmazlığını ihlâl eden kişi, mağdurun
şikâyeti üzerine, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Cinsel davranışın sarkıntılık
düzeyinde kalması hâlinde iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir.

• TCK 102 /3 : Suçun;

a) Beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı,
b) Kamu görevinin, vesayet veya hizmet ilişkisinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle,
c) Üçüncü derece dâhil kan veya kayın hısımlığı ilişkisi içinde bulunan bir kişiye karşı ya da üvey
baba, üvey ana, üvey kardeş, evlat edinen veya evlatlık tarafından,
d) Silahla veya birden fazla kişi tarafından birlikte,
e) İnsanların toplu olarak bir arada yaşama zorunluluğunda bulunduğu ortamların sağladığı
kolaylıktan faydalanmak suretiyle, işlenmesi hâlinde, yukarıdaki fıkralara göre verilen cezalar yarı
oranında artırılır.
• Ruhsal olarak kendini savunamayacak durumda olmak: mağdurun işlenen
suçun anlamını anlayacak yaşta olmaması, ya da anlamasına engel mental
retardasyon ya da ruhsal hastalık olup olamasıdır
• Ayrıca mağdurdaki ruhsal bozukluğun sanık tarafından anlaşılıp
anlaşılmayacağının da raporda belirtilmesi gereklidir
Rapor Nasıl Yazılır
• Anlaşılır , Gülük dille gerekirse arada açıklamarar ile
• Sorular kısaca özetlenir
• Yapılan muayene ya da inceleme ya da dosya özeti
• Sonuç bildirirken gerekçe ve açıklamalar
• Mümkün olduğunca net olmalı
• Muayene edilen hastanın kimlik kontrolü yapılmalı