Rozliczenia pieniężne

Plan zajęć
 Formy rozliczeń
 Mechanizm
dokonywania rozliczeń
 Instrumenty rozliczeń
 Bezwarunkowe
instrumenty rozliczeń
zagranicznych
Bankowe rozliczenia pieniężne
 Są to operacje
bankowe polegające na
dokonywaniu zmian w
stanie środków na
rachunku bankowym na
zlecenie klienta lub w
wyniku czynności, które
z mocy prawa
powodują takie zmiany.
Formy rozliczeń pieniężnych

 Gotówkowe rozliczenia pieniężne

(wtedy, gdy następuje jednoczesne rozliczenie
towary lub usługi i pieniądza)

 Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne

(wtedy, gdy zapłata następuje po otrzymaniu
towaru, albo otrzymanie towaru wyprzedza
zapłatę)
Gotówkowe rozliczenia pieniężne
 Prowadzone przez
operację w kasie banku
 Przy wykorzystaniu
czeków gotówkowych
Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne
 polecenie przelewu,
 polecenie zapłaty
 bankowe inkaso faktur
 akredytywa
 czek rozrachunkowy
 weksel własny
 weksel trasowany
 okresowe rozliczenia
saldami
 rozliczenia planowe
 karta płatnicza
Polecenie przelewu
Żądanie zapłaty i faktura
Odbiorca Dostawca

Zawiadomienie o dokonaniu
Polecenie przelewu

przelewu
Przelew środków
Bank odbiorcy Bank dostawcy
Polecenie przelewu

Zalety:
 Prostota i niewielka pracochłonność dla

banku
 Szybki obieg rozliczeń

Wady:
 Ograniczona możliwość oddziaływania

dostawcy na odbiorcę, w przypadku, gdy ten

nie reguluje terminowo zobowiązań.
Polecenie przelewu – rozliczenia
planowe
 Stosowane wtedy, gdy dostawy mają
charakter cykliczny.
 Rozliczeń dokonuje się na podstawie planu
dostaw.
 Ostateczne rozliczenie następuje zgodnie z
faktycznymi dostawami.
 Połączenie dwóch form rozliczeń: polecenia
przelewu i inkasa bankowego
Umowa polecenia przelewu powinna
zawierać
 rodzaj dostaw objętych rozliczeniem,
 częstotliwość przelewów,
 wysokość kwot
 terminy rozliczeń.
 dodatkowo może też określać kary umowne
za nie wywiązanie się z jej warunków.
Polecenie zapłaty
 Dyspozycja płatnicza udzielona bankowi przez
wierzyciela, aby obciążył określoną kwotą rachunek
bankowy dłużnika i uznał nim rachunek wierzyciela.
 Uznanie rachunku bankowego wierzyciela następuje
po uzyskaniu środków przez jego bank od banku
dłużnika.
 Forma rozliczeń wygodna dla dostawcy.
 Stosuje się wtedy, gdy dostawca jest
uprzywilejowany i gdy kontrola dostawy przed
dokonaniem zapłaty nie jest konieczna.
 Stosowane np. przy opłacie za gaz lub energię
elektryczną.
Odwołanie polecenia zapłaty
 Klient może w każdym czasie wycofać swoją zgodę na polecenie
zapłaty
 Może też odwołać pojedyncze zlecenie w terminie 30 dni
kalendarzowych od daty dokonania obciążenia rachunku
bankowego (30 dni na odwołanie pojedynczego zlecenia może
być jednak terminem za krótkim, jeśli klient otrzymuje wyciągi raz
na miesiąc). W takiej sytuacji - bank ma obowiązek zwrotu
klientowi kwoty, na jaką opiewało polecenie zapłaty, wraz z
odsetkami naliczonymi od tej kwoty z tytułu oprocentowania
rachunku bankowego za okres od dnia obciążenia rachunku.
 Jest to ważne nawet w przypadku, gdy konto wierzyciela, na
które przekazana została należność - jest puste. Bank wykona
wtedy polecenie zapłaty, ale tym samym może pozbawić klienta
pieniędzy, które być może należałoby wydać na pilniejsze cele.
Kiedy warto uruchomić polecenie
przelewu, a kiedy polecenie zapłaty?
 Zlecenie przelewów (najlepiej stałe) - gdy
comiesięczne rachunki pozostają w tej samej
wysokości - czynsz, opłata za Internet, spłata
zadłużenia na karcie kredytowej w kwocie
minimalnej lub ustalonej.
 Zlecenie zapłaty - jeśli wysokość rachunków
co miesiąc zmienia się - opłaty za telefon,
gaz, elektryczność.
Co trzeba wiedzieć, przed wydaniem
tych dyspozycji?
 Należy sprawdzić koszty - czy nie będą nadmierne.
 Trzeba sprawdzić tabelę opłat i prowizji. Są banki,
które nie pobierają za nie opłat, ale np. w
przypadku, gdy dokonujemy przelewu przez Internet
lub telefonicznie.
 Większość banków pobiera jednak opłaty za
przelewy - jedne z najniższych mają banki
internetowe - kilkadziesiąt groszy, kilka złotych,
tradycyjne banki - kilka złotych.
 Jeśli firma dokonuje wielu przelewów, to koszty
powinny być bardzo ważnym kryterium, ponieważ w
ciągu roku można na nich sporo zaoszczędzić.
 Kto odpowiada za niewykonaną lub
źle wykonaną dyspozycję polecenia
zapłaty lun przelewu?
 Bank może ponosić pełną odpowiedzialność odszkodowawczą.
 Klient ma obowiązek wykazać, że bank naruszył umowę i na
skutek tego klient poniósł określoną szkodę.
 Sytuacja komplikuje się, gdy w dyspozycje zaangażowanych
było kilka banków.
 Wtedy, zgodnie z prawem bankowym każdy z tych banków
ponosi solidarna odpowiedzialność wobec posiadacza rachunku.
Jeśli bank wykaże, że szkoda nie powstała z jego winy, może
zwolnić się z odpowiedzialności.
Inkaso bankowe
 Polega na złożeniu przez dostawcę polecenia w
swoim banku, by pobierał należności od odbiorcy.
 Z inkasa korzystają firmy mające zaufanie do
swoich partnerów handlowych, oraz gdy nie istnieją
obawy, że kupujący odmówi odbioru towaru lub
zapłaty za niego.
 Przedmiotem inkasa mogą być dokumenty
handlowe (faktury, świadectwo pochodzenia,
dokumenty transportowe, dokumenty
ubezpieczeniowe itd.) i finansowe (weksle).
 Wezwanie do zapłaty

Odbiorca
Akcept

Bank odbiorcy
Przelew środków
Bankowe inkaso faktur

Żądanie zapłaty i faktura

Żądanie zapłaty i przekazanie

faktury do inkasa
Dostawca

Zawiadomienie
Bank dostawcy

o otrzymaniu zapłaty
Bankowe inkaso faktur
 Płatność następuje w oddziale banku odbiorcy po
wyrażeniu akceptu (zgody, zezwolenia) przez
odbiorcę → inkaso rozliczeń akceptowych
 Akcept musi być bezwarunkowy – dłużnik nie może
uzależniać akceptu od spłacenia należności lub
spełnienia dodatkowych warunków.
 Dłużnik może całkowicie odmówić akceptu i nie ma
obowiązku podania powodów takiej decyzji.
Rodzaje akceptu
 Akcept wyraźny – wyrażenie przez dłużnika
pisemnej zgody na pokrycie przez bank określonych
żądań zapłaty. Dłużnik zastrzega tu sobie prawo
indywidualnej decyzji po zbadaniu nadesłanych
dokumentów, dostarczonych towarów, wykonanych
robót i usług. Jeśli dłużnik nie wyrazi akceptu, bank
zwraca żądanie zapłaty wierzycielowi.
 Akcept milczący – wtedy, gdy dłużnik składa
pisemną dyspozycję upoważniającą bank do stałego
żądania zapłaty ze środków dłużnika
zgromadzonych na jego rachunku.
Opłaty

 Opłata za inkaso dokumentów lub weksla

wynosi 0,1-0,2% kwoty transakcji lub weksla,
nie mniej niż 60 zł i nie więcej niż 500 zł.
Inkaso bankowe
Zalety:
 Pozwala odbiorcy na sprawdzenie, czy dostarczony towar
odpowiada umowie.
 Dla płatnika - przed dokonaniem płatności może zobaczyć i ocenić
dokumenty będące przedmiotem inkasa i dopiero wtedy dokonać
płatności,
 Stwarza warunki do przeciwdziałania naruszeniu umów przez
dostawcę.
 Pozwala mieć pewność, że należności zostaną uregulowane
terminowo.
 Możliwość regulowania płatności po dostarczeniu towaru na miejsce
przeznaczenia - nie wymaga angażowania z góry środków
finansowych
 korzystanie z inkasa dokumentowego jest bezpieczniejsze niż
polecenie wypłaty, a zarazem prostsze i tańsze niż akredytywa

Inkaso bankowe często zastępowane jest poleceniem przelewu i

zapłaty.
Akredytywa

Odbiorca Dostawca
rachunku akredytywy i faktura
Wniosek o otwarcie akredytywy

Zawiadomienie o obciążeniu

o otwarciu akredytywy
Zawiadomienie
Faktura
Zawiadomienie o dokonanej
płatności i faktura
Bank odbiorcy Bank dostawcy
Polecenie otwarcia akredytywy
Akredytywa

 Istota rozliczeń polega na pokrywaniu przez

bank wierzyciela określonych wierzytelności
z wyodrębnionych na ten cel środków
dłużnika, przy zachowaniu warunków
ustalonych przez dłużnika.
 Bank może zwolnić dłużnika z obowiązku
wydzielania na ten cel środków , udzielając
mu kredytu na otwarcie akredytywy.
Wniosek dłużnika o otwarcie
akredytywy powinien określać:
 dostawcę
 bank dostawcy
 sposób dokonywania wpłaty
 kwotę akredytywy
 Dokumenty, które będzie składał dostawca
dla uzyskania wypłaty, np. faktury, listy
przewozowe, świadectwa rzeczoznawców,
itp.
Formalności przy akredytywie
 Bank otwierający akredytywę wymaga zwykle
ustanowienia pod nią pewnych zabezpieczeń w
wysokości 100-110% wartości akredytywy.
 Najczęściej stosowanymi zabezpieczeniami są:
 kaucja na rachunku bankowym zleceniodawcy
 gwarancja bankowa
 kredyt
 weksel, poręczenie
 tzw. zabezpieczenia składane, np. kredyt plus kaucja
 Zabezpieczenia obowiązują przez określony czas, w
zależności od okresu ważności akredytywy i terminu
płatności.
 Otwarcie akredytywy trwa - w zależności od banku -
od 24 godzin do 3 dni.
Opłaty przy akredytywie

 Opłata za otwarcie akredytywy uzależniona

jest przeważnie od jej wartości
 Banki pobierają opłaty określone jako procent
wartości akredytywy, np. 0,15%, jednak nie
mniej niż 100 zł.
 Za potwierdzenie akredytywy obcej płaci się
około 0,15% - 0,3% jej wartości (min.150 zł)
kwartalnie.
Rodzaje akredytywy
 Budżetowa - polega na tym, że jednostka budżetowa (np.
ministerstwo, urząd gminy) otwiera na swym koncie rachunek
bankowy (tzw. otwarcie akredytywy) dla określonej osoby
prawnej lub fizycznej, finansowanej z budżetu albo realizującej
zadania finansowane z budżetu, udzielając jej równocześnie
pełnomocnictwa do dysponowania przekazanymi środkami,
 Dla dostawcy (w obrocie krajowym) -polega na
wydzieleniu (zarezerwowaniu) lub zdeponowaniu na koncie
płatnika (odbiorcy) kwot przeznaczonych wyłącznie na
dokonywanie zapłat, wynikających z zawartej umowy, na rzecz
tego dostawcy,
 Pieniężna (w obrocie zagranicznym) - polega na wydaniu
przez bank krajowy polecenia (dokumentu zwanego listem
kredytowym) bankowi zagranicznemu (kilku bankom)
wypłacenia wymienionej w akredytywie osobie, w określonym
czasie, wskazanej kwoty. Znajduje zastosowanie w
międzynarodowych transakcjach handlowych oraz w obsłudze
ruchu turystycznego.
Akredytywa
Zalety:
 Zapewnienie dostawcy zapłaty
 dla kupującego - pewność, że bank nie zapłaci sprzedającemu
dopóki ten nie przedstawi dokumentów zgodnych z warunkami
akredytywy
 pewność rzetelnego rozliczenia transakcji
 akredytywa minimalizuje wszelkiego typu ryzyka występujące w
handlu zagranicznym i umożliwia zabezpieczenie się przed
ryzykiem kursowym
Wady:
 Wysyłka towarów może nastąpić tylko z chwilą otrzymania
zawiadomienia o otwarciu akredytywy. Jeżeli w chwili otrzymania
zawiadomienia towary nie są gotowe, to akredytywa przeterminuje
się.
 Wymaga specjalnego zarezerwowania środków na ten cel, więc
zamraża kapitał.
 Bardzo pracochłonna dla banku.
Zamknięcie akredytywy
 na polecenie dłużnika
 po upływie terminu
ważności lub
wyczerpania środków
pieniężnych
 Czeki
Wręczenie czeku
Odbiorca Dostawca

o realizacji czeku
Zawiadomienie

Czek do realizacji
Przelew środków
Bank odbiorcy Bank dostawcy
Przekazanie czeku do realizacji
Czek

 Pisemne polecenie jego wystawcy

skierowane do banku, aby ten wypłacił
posiadaczowi czeku odpowiednią sumę
pieniędzy.
 Przedsiębiorstwo wystawiające czeki musi
mieć zarezerwowane środki na rachunku
bankowym lub zapewniony kredyt.
 Zapewnia terminową zapłatę dostawcy.
Czek musi zawierać:

 nazwę "czek" w tekście dokumentu

 pełną nazwę banku, który ma wypłacić kwotę
czekową
 bezwarunkowe polecenie wypłaty oznaczonej
kwoty pieniężnej
 oznaczenie miejsca płatności
 miejsce i datę wystawienia czeku
 podpis wystawcy
Rodzaje czeków
 Gotówkowe –
upoważniające do podjęcia
pewnej sumy gotówki
 Rozrachunkowe –
przeznaczone do realizacji
w formie bezgotówkowej
 Podróżne -umożliwiają
podjęcie gotówki za
granicą, mają zawsze
charakter czeków
imiennych
Czeki rozrachunkowe
Mogą mieć postać czeków potwierdzonych lub gwarantowanych:
 czek rozrachunkowy potwierdzony - zawiera oświadczenie

banku wystawcy, że czek ma pokrycie na rachunku.

Potwierdzenie czeku jest ważne tylko 10 dni od daty wystawienia
czeku, na ten okres bank blokuje odpowiednie środki na
rachunku wystawcy
 czek rozrachunkowy gwarantowany - na podstawie umowy

między bankiem a wystawcą, czek realizowany jest bez względu

na stan rachunku wystawcy. W razie braku pokrycia na rachunku
bank automatycznie kredytuje wystawcę czeku do wysokości
sumy gwarantowanej
Czek gotówkowy a rozrachunkowy
 Wystawca lub posiadacz czeku mogą zabronić
wypłaty czeku w gotówce, pisząc w poprzek na
przedniej stronie czeku zastrzeżenie: "przelać na
rachunek" - w ten sposób czek staje się czekiem
rozrachunkowym
Formalności
 Czek powinien być przedstawiony w banku do zapłaty w
ciągu 10 dni od daty wystawienia.
 Czek wystawiony za granicą jest płatny w ciągu 20 dni jeżeli
miejsce wystawienia i miejsce płatności znajdują się w tej
samej części świata, a jeśli znajdują się w różnych
częściach świata - w ciągu 70 dni.
 Po upłynięciu terminu ważności czek nie staje się
nieważny, bank nadal jest zobowiązany czek zrealizować,
jednak wystawca czeku uzyskuje prawo do jego odwołania.
 W przypadku zgubienia czeku lub jego kradzieży należy
zgłosić ten fakt do banku, który wystawił książeczkę
czekową. Bank od tego momentu przejmuje
odpowiedzialność za ewentualną realizację tego czeku.
Jeżeli zgłosimy ten fakt w innym banku, bank przejmuje
odpowiedzialność dopiero po dwóch dniach.
Rozliczenia kompensacyjne
 Polegają na tym, że
znaczna część
zobowiązań między
przedsiębiorstwami
wyrównuje się
wzajemnie w
określonym czasie i nie
obciążą rachunków
rozliczeniowych.
Karty płatnicze
 Umożliwiają wypłatę
gotówki i dokonanie
zapłaty, czasami też
wypłatę gotówki i
dokonanie zapłaty z
wykorzystaniem
przyznanego kredytu.
Rodzaje kart płatniczych

 Debetowe – upoważniają do dokonywania

płatności do wysokości salda
 Kredytowe - upoważniają do dokonywania
płatności do wysokości salda + przyznany
kredyt
 Bankomatowe – upoważniają do pobrania
gotówki z bankomatu.
 Tendencje na rynku kart płatniczych
w Polsce
 wzrost popytu na karty płatnicze ze strony indywidualnych klientów,
 duże zmiany w strukturze wydanych przez banki kart, zdecydowanie więcej
kart płatniczych niż kart wyłącznie bankomatowych;
 w transakcjach zrealizowanych kartami zdecydowanie przeważają karty
wydane przez banki z siedzibą w Polsce, co świadczy o o rosnącym popycie
na karty płatnicze ze strony klientów krajowych;
 dominacja kart debetowych nad wszystkimi wydanymi kartami na rynku
 słaba oferta banków w zakresie kart kredytowych - niski udział tego typu
kart w rynku,
 rozwój infrastruktury technicznej akceptującej karty w postaci bankomatów i
urządzeń akceptujących
 płatności kartami są niewystarczający i nie zaspokajają potrzeb rynku,
 brak na rynku najnowszej generacji kart procesorowych i instrumentów
pieniądza
 elektronicznego;
 w porównaniu do bardziej rozwiniętych rynków w krajach Unii Europejskiej
pod wieloma względami rynek polski jest jeszcze słabo rozwinięty.