Tiết 16:

Nghị luận về một

bài thơ, đoạn thơ
I. NghÞ luËn vÒ mét bµi th¬.
1. §Ò bµi : Ph©n tÝch bµi th¬ "C¶nh khuya" cña Hå ChÝ
Minh.
"TiÕng suèi trong nh­tiÕng h¸t xa,
Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa.
C¶nh khuya nh­vÏ, ng­êi ch­a ngñ,
Ch­a ngñ v× lo nçi n­íc nhµ."
a)T×m hiÓu ®Ò:
-Nội dung nghị luận: Làm rõ giá trị nội dung, nghệ thuật
bài thơ
-Thao tác: Phân tích, so sánh, bình luận
-Phạm vi tư liêu dẫn chứng: Văn bản “Cảnh khuya”,
phong cách, quan điểm sáng tác của Hồ Chí Minh, các bài
thơ cùng đề tài…
 GV: Em h·y c¨n cø vµo
b) LËp dµn ý. nh÷ng c©u hái gîi ý
trong SGK lËp dµn ý
cho ®Ò bµi trªn ?

* Më bµi.
Giíi thiÖu kh¸i qu¸t về:
-Tác giả
- Hoàn c¶nh ra ®êi
- Khái quát nội dung, nghệ thuật
*Th©n bµi:
-Nội dung:
+ Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên: Cảnh đêm trăng rừng núi về
khuya
. Bức tranh cảnh khuya được gợi lên qua hình ảnh, âm thanh: tiếng suối,
ánh trăng, hoa, cây cổ thụ… => Cảnh đêm trăng rừng núi về khuya thơ
mộng, đẹp đẽ
. Nghệ thuật so sánh: Tiếng suối trong như tiếng hát xa  cách so sánh
mới mẻ. “Trong” không chỉ diễn tả màu sắc của nước (thị giác) mà còn
là âm thanh, là sự chuyển động nhẹ nhàng của dòng nước
Âm thanh tiếng suối từ xa vọng lại gần gũi với con người, đầy sức sống.
. Điệp từ “lồng” (đan xen, hòa quyện): bóng trăng bóng cây, bóng lá hòa
quyên tạo nên những mảng màu sáng tối như tấm thảm hoa.
=> Tâm hồn của Bác: tâm hồn của một nghệ sĩ, tinh tế, nhạy cảm, yêu
thiên nhiên
*Th©n bµi:
-Nội dung:
+ Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên
+ Hai câu sau: Tâm trạng con người
. Nghệ thuật so sánh: Cảnh khuya như vẽ - Một lần nữa khẳng định vẻ
đẹp của bức tranh cảnh rừng núi đêm khuya. Cảnh đẹp, thơ mộng như
được tạo nên bởi một họa sĩ.
. Hình ảnh nhân vật trữ tình: “người chưa ngủ”. “Chưa ngủ” vì ....
. “lo nỗi nước nhà “ : nỗi trăn trở, thao thức vì nước vì dân -> Hình ảnh
một chiến sĩ, một vị lãnh tụ cách mạng
. So sánh: Trong thơ xưa, con người xuất hiện với tâm thế một ẩn sĩ, lánh
đời, thoát tục…
- Nghệ thuật:
+ Cổ điển: thể thơ tứ tuyệt, hình ảnh ước lệ, bút pháp: gợi chứ không
tả…
+ Hiện đại: Tinh thần, tâm thế nhân vật trữ tình

- Đánh giá chung:

Bài thơ là sự hài hòa tuyệt đẹp giữa thiên nhiên với con người, giữa
“động tiên” với chiến khu, cảnh đẹp - niềm lo, chiến sĩ - nghệ sĩ, truyền
thống - hiện đại,....
*Kết bài:
Hồ Chí Minh - Nhạy cảm, tinh tế trước vẻ đẹp thiên nhiên

- Canh cánh bên lòng nỗi lo vì dân, vì nước

Bài thơ là bức tranh thiên nhiên thật đẹp song đẹp hơn cả,
xúc động hơn cả chính là chân dung của chủ tich HCM, vị
lãnh tụ vô vàn kính yêu của dân tộc.
 C¨n cø vµo c¸ch khai th¸c ®Ò
bµi trªn h·y nªu c¸c b­íc nghÞ
luËn vÒ mét t¸c phÈm th¬?

2. C¸ch lµm bµi nghÞ luËn mét bµi th¬

- Giới thiệu khái quát về bài thơ (hoàn cảnh sáng tác,
tác giả, tác phẩm…)
- Làm rõ giá trị nội dung, nghệ thuật tác phẩm bằng
cách phân tích, bình giảng các từ ngữ, hình ảnh, thủ
pháp nghệ thuật…
- Khái quát lại giá trị tác phẩm
 II. NghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬

- C¸c b­íc nghÞ luËn còng gièng nh­nghÞ luËn vÒ mét bµi
th¬
- C¨n cø vµo v¨n b¶n cña ®o¹n th¬ cÇn nghÞ luËn, hiÓu râ
vÞ trÝ vµ ý nghÜa cña ®o¹n th¬.
§Ò bµi: Ph©n tÝch ®o¹n th¬ sau trong bµi "ViÖt B¾c"
cña Tè H÷u:
"Nh÷ng ®­êng ViÖt B¾c cña ta
...............................................
Vui lªn ViÖt B¾c, ®Ìo De, nói Hång".
 : HS ®äc kü ®o¹n th¬, c¨n cø vµo
gîi ý SGK nªu yªu cÇu cña
®Ò bµi vµ lËp dµn ý cho ®Ò
bµi trªn?

1- T×m hiÓu ®Ò
- §o¹n th¬ miªu t¶ khÝ thÕ ra trËn cña nh©n d©n ta trong
cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. §©y lµ mét ®o¹n th¬
hay, ®¹t ®­îc nh÷ng gi¸ trÞ nghÖ thuËt ®Æc s¾c.
2- LËp dµn ý:
a. Mở bài:
- Xuất xứ đoạn thơ
- Luận đề, trích dẫn đoạn thơ vào
b. Thân bài
- Luận điểm 1:( 8 câu đầu ):Khí thế dũng mãnh của cuộc
kháng chiến chống Pháp ở Việt Bắc
- Luận điểm 2 ( 4 câu sau):Khí thế chiến thắng ở các chiến
trường khác
- Luận điểm 3: Nghệ thuật điêu luyện trong việc sử dụng thể
thơ lục bát (từ ngữ, hình ảnh, biện pháp trùng điệp, so
sánh, cường điệu; giọng thơ hào hùng, tính sử thi…
c. Kết bài
- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của khổ thơ,bài
thơ
- Cảm nhận phong cách thơ Tố Hữu (hoặc về cuộc kháng
chiến)
3.Cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ:
-Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm,

đoạn trích
-Đặt đoạn trích vào chỉnh thể tác phẩm

Phân tích, làm rõ nội dung, nghệ thuật

- Khái quát giá trị đoạn trích->giá trị tác

phẩm
III. LuyÖn tËp
§Ò bµi: H·y ph©n tÝch ®o¹n th¬ sau trong bµi
"Trµng giang" cña Huy CËn:
"Líp líp m©y cao ®ïn nói b¹c,
Chim nghiªng c¸nh nhá: bãng chiÒu sa
Lßng quª dîn dîn vêi con n­íc
Kh«ng khãi hoµng h«n còng nhí nhµ"
§¸p ¸n:
HS cã thÓ tr×nh bµy theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau,
song cÇn ®¶m b¶o c¸c ý sau ë Thân bài :
- C¶nh chiÒu xuèng trªn s«ng: ®Ñp nh­ng buån.
- T©m tr¹ng cña nhµ th¬: Nçi buån nhí nhµ, nhí
quª h­¬ng.
- NghÖ thuËt:
+ H×nh ¶nh ®èi lËp, gîi c¶m: nói m©y hïng
vÜ/c¸nh chim bÐ nhá.
+ ©m ®iÖu phï hîp: dËp dÒnh, mªnh mang nh­
sãng n­íc trªn Trµng giang.
+ Tø th¬ míi mÎ cã sù kÕt hîp gi÷a bót ph¸p cæ
®iÓn cña th¬ §­êng víi bót ph¸p l·ng m¹n cña th¬
míi.
 4- Cñng cè: N¾m ch¾c kü n¨ng vµ c¸c
b­íc nghÞ luËn vÒ mét bµi th¬, ®o¹n th¬.
5- DÆn dß: VÒ nhµ hoµn thµnh c¸c bµi
viÕt ®· lËp dµn ý ë trªn, häc thô«c phÇn ghi
nhí. So¹n bµi tiÕp theo "T©y TiÕn" cña
Quang Dòng
C¶m ¬n
c¸c thÇy
c« gi¸o