Bölüm 4

Cumhuriyet Dönemi
Ekonomisi
Cumhuriyet Dönemi’nde Ekonomi
 1.Dünya Savaşı’nın kaybedilmesi üzerine imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması ile Osmanlı
ülkesi siyasi, askeri ve ekonomik açıdan tam bir yıkıma uğramıştı.

 Milli Mücadele bu kötü şartlar altında başlamış ve Ankara’da toplanan TBMM çok büyük
ekonomik sıkıntılar çekmiştir.
 Atatürk, Anadolu’nun gerçek kurtuluşunun ekonomik bağımsızlık ile olacağını düşünüyordu. «Tam
bağımsızlık için milli hakimiyet, iktisadi hakimiyet ile sağlamlaştırılmalıdır.»

 Bu nedenle, daha Cumhuriyet ilan edilmeden önce ( Lozan Konferansının dağıldığı dönem) yeni
Türk Devletinin ekonomi politikalarını belirlemek için 17 Şubat – 4 Mart 1923 tarihleri arasında
İzmir’de Türkiye İktisat Kongresi’ni toplamıştır.
 Burada alınan kararlara Misak-ı İktisadi (ekonomi yemini) adı verilir.

 Mustafa Kemal bu kongrede alınan birçok kararın yanı sıra tarihteki başarı veya başarısızlıkların
tümünün ekonomi ile bağlantılı olduğunu, çağımızda ekonominin önemli olduğunu ve buna önem
verilmesi gerektiğini dile getirdi.

 İzmir İktisat Kongresi yeni hükümetin mali ve iktisadi politikasının temellerini oluşturmuştur.
 Bu kongrede yerli üretimin teşvik edilmesi, girişimciliğin desteklenmesi ve çalışma özgürlüğü
sağlanması, yabancıların elindeki işletmelerin satın alınarak millîleştirilmesi kararları alınmış,
yasalara uymak kaydı ile yabancı sermayeye de izin verilmesi kararlaştırılmıştır.
 Cumhuriyet Dönemi’nde Ekonomi
 Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki ekonomi politikaları iki evrede incelenir. Birinci evrede liberal bir
ekonomik yaklaşım, ikinci evrede ise devletçiliğin daha ağır bastığı bir ekonomik yaklaşım
benimsenmiş yani bir tür karma ekonomik model takip edilmiştir.

 İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararların uygulanmasıyla ilgili olarak;

 Osmanlıdan kalan ve ülke ekonomisini olumsuz yönde etkileyen kapitülasyonlar, Lozan Anlaşması’yla
tamamen kaldırılmıştır.

 Dış borçlar imparatorluk üzerinde kurulan yeni devletler arasında paylaştırılmıştır.

 Sanayicilerin kredi ve sermaye ihtiyaçlarını karşılamak üzere 1924 de “Türkiye İş Bankası”

kurulmuştur.

 1925 te tarımda AŞAR (öşür) vergisi kaldırılmıştır.

 1926’da “Kabotaj Kanunu” kabul edilmiştir

 1925’te bankacılık ve madencilik faaliyetlerini yürütmek üzere “Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası”
kurulmuştur.
 1927 de Teşviki Sanayi Kanunu’nun kabulü ile özel sektörün sanayi faaliyetleri desteklenmiştir
Cumhuriyet Dönemi’nde Ekonomi

 1929 Dünya Ekonomik Bunalımını aşmak için devletçi politika benimsenmiştir.

 1929 yılında Millî İktisat ve Tasarruf Cemiyeti kurulmuş,

 “Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu” çıkarılmış,

 1931’de para piyasasını düzenlemek, fiyat istikrarını sağlamak üzere “Türkiye Cumhuriyeti
Merkez Bankası” kurulmuştur.

 1933’te tekstil, demir-çelik, kâğıt vb. olmak üzere farklı alanlardaki fabrikaları bünyesinde
toplayan ve aynı zamanda bir banka olan “Sümerbank” kurulmuştur.

 1934’te “Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı” uygulamaya konulmuştur.

 1935’te yer altı kaynaklarını işletmek ve değerlendirmek üzere “Etibank”, ardından da “Maden
Tetkik Arama Enstitüsü” kurulmuştur

 Esnaf ve sanatkârın kredi ihtiyacının karşılanması amacıyla kurulan “Halk Bankası” 1938’de
faaliyete geçmiştir.