Projekt

Lenda: Letersi
Tema: Folklori, mbartes dhe percues i
traditave dhe vlerave kulturore te nje populli.
Nentema: Krijimet folklorike qe kane
te bejne me emigracionin dhe kenget e
vajit

Punoi:Ester Hasa
Klasa: 10c
• Qellimi i projektit:
Te mesoj me shume rreth te shkuares se pasur
kulturore, artistike e historike Shqiptare, si dhe
te njoh folklorin e vendit tone.
• Objektivat e projektit:
Te perkufizoj termin FOLKLOR.
Te identifikoj e njoh elementet e folklorit shqiptar
Te flas per kenget e vajit dhe emigracionin
Te shkruaj nje kenge vaji dhe ta analizoj ate.
Te shkruaj nje kenge emigracioni dhe ta analizoj
ate
 Folklori
• Folklori është emri për tërësinë e krijimeve artistike (gojore, muzikore,
vallet etj) të një populli. Ai mireparaqet aspekte të ndryshme të traditës
kulturore, në kuptimin e emrave të përbashkët për format tradicionale të
letërsisë, muzikës, vallëzimit, dramës dhe krijimtarisë artistike popullore.
Fjala folklor vjen nga fjala angleze folk: popull, dhe lore: dije, dituri,
shkencë. Termi folklor është përdorur për herë të parë nga Stivi
Demirxhiu në vitin 1846 në revistën angleze "The Athenaeum," duke iu
referuar njohurive popullore. Në përdorim popullor, folklori nënkupton
aspektet që shfaqen në format e aplikuara në kulturën popullore, dmth.
këngët dhe vallëzime të adaptuara skenografikisht, artizanati, tregimet,
anekdotat, etj. Një studiues i folklorit quhet folklorist ndërsa shkenca që
studion nocionin e folklorit quhet folkloristika, dhe daton nga koha e
periudhës para romantizmit dhe romantizmit.
 Folklori Shqiptar
• Në këto troje populli ynë është i lashtë. Ai është ndër banuesit më të hershëm të
Ballkanit. Ndër shekuj populli shqiptar ka krijuar një kulturë shpirtërore të begatë, e cila
krahasohet me atë të popujve më të vjetër të Europës.
• Këngët e shumta, e të shumëllojshme, vallet e larmishme të zonave të ndryshme të
vendit, meloditë instrumantale, ritet e lidhura me to; legjendat e gojëdhënat, përrallat e
anekdotat, fjalët e urta e gjë gjëzat, fabulat, baladat lojërat argëtuese përbëjnë
krimtarinë artistike shpirtërore të popullit, e cila është quajtur FOLKLOR.Krijimtaria
folklorike lindi dhe u zhvillua si nevojë e njeriut për të shprehur botën e brendshme,
ndjenjat dhe meditimet që lidheshin e lidhen me jetën. Përmes krijimeve folklorike u
zhvillua një formë marrëdhëniesh më e lartë, komunikimi artistik, që e pasuroi më tej
botën shpirtërore dhe mendore të njeriut.Krijimet folklorike nuk u krijuan dhe nuk u
zhvilluan vetëm në një periudhë, vetëm nga një brez i shoqërisë shqiptare. Gojë më gojë
ato kaluan nëpër shekuj, u përpunuan, u pasuruan. Edhe sot e kësaj dite krijimtaria
artistike e popullit jeton aktivisht. E vjetër sa vetë populli ynë, krijimtaria popullore është
vazhdimisht e re.Duke patur të përbashkët gjithçka kombëtare, krijimtaria folklorike e
popullit tonë dallohet për pasuri e larmi stilesh. Sipas zonave të ndryshme të vendit,
kostumeve, ritmeve, melodive etj. Kështu flitet për këngët të Veriut, për polifonin labe,
për vallet e Devollit ose të Dibres, të Kosovës, të Çamërisë etj.
 Kenget e vajit
• Vajtimi apo Gjëma është vajtimi i të vdekurit
në zakonin shqiptar nga një grua e
quajtur vajtojcë, ose një grup grash. Në Veri
të Shqipërisë, edhe burrat mund të
këndojnë. Vajtimi është i njohur
në mitologjinë shqiptare. Një nga pjesët më të
bukura të Ciklit të Kreshnikëve është Vajtimi i
Ajkunës.
 Vasheza ne breg te lumit (kenge vaji)
• Analiza:
• Numri i strofave: 5
• Numri i vargjeve per secilen strofe:2
• Vashëza në breg të lumit • Numri i rrokjeve ne vargun e pare: 8
Vashëzo e mjerë oh! • Numri i rrokjeve ne vargun e dyte: 7
• Numri i rrokjeve ne vargun e trete: 8
• Numri i rrokjeve ne vargun e katert: 7
Ik moj vashë se del lumi • Numri i rrokjeve ne vargun e peste: 9
Vashëzo e mjerë oh! • Numri i rrokjeve ne vargun e gjashte: 7
• Numri i rrokjeve ne vargun e shtate: 8
Opo le të dali të marri • Numri i rrokjeve ne vargun e tete: 7
• Numri i rrokjeve ne vargun e nente: 9
Vashëzo e mjerë oh! • Numri i rrokjeve ne vargun e dhjete: 7
• Rima: AB
Se kam një burrë të çalë • Cdo strofe mbaron me nje pasthirrme: oh!
Vashëzo e mjerë oh!
• Kjo kenge eshte bere per nje vajze e cila ka
vdekur ne breg te lumit .
Sos i çalë a sos i marrë
Vashëzo e mjerë oh!
 Parafrazim:
• Vashëza në breg të lumit
Vashëzo e mjerë oh!
Ik moj vashë se del lumi
Vashëzo e mjerë oh!
Opo le të dali të marri
Vashëzo e mjerë oh!
Se kam një burrë të çalë
Vashëzo e mjerë oh!
Sos i çalë a sos i marrë
Vashëzo e mjerë oh!
Vasha kishte dale buze lumit.
Oh moj e mjera vashe!
Njerezit i thonin ik moj vashe se do dali lumi
nga shtrati dhe do te mbytesh.
Oh moj e mjera vashe!
Vasha nuk donte t’ja dinte nese do te vdiste
apo jo.
Oh moj e mjera vashe!
Ajo ishte e merzitur sepse burri i saj ishte i
cale.
Oh moj e mjera vashe!
Eshte i cale dhe eshte i marre.
Oh moj e mjera vashe!
Kenge emigracioni
• Analiza:
O gurbet i randë si guri • Numri i strofave: 2
para kohe bjen pleqërinë • Numri i vargjeve per secilen strofe: 6
rreshtin vitet porsi gruri • Numri i rrokjeve per vargjet: 8-9-10
jeta vdekja afër rrinë • Rima ne strofen e pare: ABAB
• Rima ne strofen e dyte: ABAA
rreshtin vitet porsi gruri
ej, jeta vdekja afër rrinë • Kjo kenge eshte bere per te gjithe emigrantet
kudo qe ndodhen per t’u kthyer ne vendin e
Ejani o shokë të rrimë tyre dhe te mos e harrojne ate.
Na shkoi jeta në gurbet
Nga një gotë, me lotë ta pimë
Të harrojmë ku jemi tretë
Nga një gotë, me lotë ta pimë
Oh, të harrojmë ku jemi tretë
 Parafrazim:
• O gurbet i randë si guri
para kohe bjen pleqërinë
Kurbeti eshte i rende si guri dhe te
rreshtin vitet porsi gruri plak para kohe. Vitet ikin pa kuptuar
jeta vdekja afër rrinë dhe jeta me vdekjen eshte shume
rreshtin vitet porsi gruri afer. Ejani o shoke te kthehemi se na
ej, jeta vdekja afër rrinë shkoi jeta ne kurbet, ejani te
mblidhemi dhe te qajme per cka lame
pas dhe te harrojme ku kemi shkuar e
Ejani o shokë të rrimë jemi harruar.
Na shkoi jeta në gurbet
Nga një gotë, me lotë ta pimë
Të harrojmë ku jemi tretë
Nga një gotë, me lotë ta pimë
Oh, të harrojmë ku jemi tretë