Professional Documents
Culture Documents
Untitled
Untitled
तदग्निकर्म
Cauterization
Diathermy
Laser
Hot needling
Dahan upkaranas
(Instruments for applying cautery)
पिप्पल्यजाशकृ द्गोदन्तशरशलाकास्त्वग्गतानां, जाम्बवौष्ठेतरलौहा मांसगतानां,
गुडस्नेहाः सिरास्नायुसन्ध्यस्थिगतानाम् ||Su.su 12/4||
7
• ACCORDING TO DALHAN-
• अजाशकृ त -छागपुरीषं;
• जाम्बवौष्टं-जम्बूफलसदृशमुखाग्रा कृ ष्णपाषाणरचिता वर्तिः
• इतरलोहास्ताम्ररजतादयः, तेषां विकारा लौहाः
• क्षौद्रगुडस्नेहाश्चेति सर्जरस मधूच्छिष्टादयः|
• त्वग्गतानाम मांसगतानां वातकफकृ तानां सुप्त्यादिविकाराणाम्
• सिरास्नायुसन्ध्यस्थिच्छेदाद्रक्तातिप्रवृत्तौ व्यापत्प्रतीकाराय- अग्निकर्मोक्तं ,
9
Panchadhatu Shalaka
• Tamra (Copper) - 40%
• Loha (Iron) - 30%
• Yashada ( Zinc) - 10%
• Rajata ( Silver) - 10%
10
Types of Agnikarma
• अत ऊर्ध्वमितरथादग्धलक्षणं वक्ष्यामः |
तत्र, स्निग्धं रूक्षं वाऽऽ(चा)श्रित्य द्रव्यमग्निर्दहति; अग्नि Accordin
g to
सन्तप्तोहि स्नेहः सूक्ष्मसिरानुसारित्वात्त्वगादीननुप्रविश्या
Dravya
शु दहति; तस्मात् स्नेहदग्धेऽधिका रुजो भवन्ति ||
Su.Su 12/15|| Ruksha Snigdha
Twacha Sirasnayuasth
Mamsa i
Pippli
Jambavoshta, sandhi
Godant
Loha shalaka Ghrita, Taila,
Ajashkrut Kshaudra
11
SUITABLE SEASONS FOR AGNIKARMA
• प्राक् शस्त्रकर्मणश्चेष्टं भोजयेदातुरं भिषक् -surgeon should advise appropriate diet before
procedure
• न मूर्च्छत्यन्नसंयोगान्मत्तः शस्त्रं न बुध्यते तस्मादवश्यं भोक्तव्यं रोगेषूक्ते षु – i.e. where ever it is indicated
the patients should be advise for light diet to prevent fainting hypotension etc.
ग्रन्थ्यर्शोऽर्बुदभगन्दरापचीश्लीपदचर्मकीलतिलकालकान्त्रवृद्धिसन्धि-Mentioned
diseased conditions
20
Contraindication as individual treatment modality -
Agnikarma Ayogya
• बालदुर्बलवृद्धानां गर्भिण्या रक्तपित्तिनाम्| तृष्णाज्वरपरीतानामबलानां विषादिनाम्||१०५||
नाग्निकर्मोपदेष्टव्यं स्नायुमर्मव्रणेषु च| सविषेषु च शल्येषु नेत्रकु ष्ठव्रणेषु च||१०६|| (Ch.
Chi 25)
• HIV, HBsAg, Uncontrolled DM and HTN, Hepatitis,
Anemia, pregnancy, alcoholism, peptic ulcer
• Painful acute inflammatory conditions
21
PRE ASSESSMENT
24
Method- Pradhan karma
• अथ दाहार्हमातुरं कृ तस्वस्त्ययनमुपहृतसर्वोपकरणं प्राक्शिरः संविष्टमाप्तावलम्बितं कृ त्वा वैद्यो निर्धूमबृहत्स्थिरदीप्तख़दिरबदराद्यङ्गारैरयोग़ट
नप्रकारेण भस्त्रानिलाध्मातैर्व्यजनेन चोर्ध्वानिर्गच्छज्ज्वालतयापादितापाद्यमानभासुराग्निवर्णैर्जाम्बवौष्ठादिभिर्व्याधिप्रदेशवशाद्वलयार्धचन्द्रस्व
स्तिकाष्टापदबिन्दुरेख़ाप्रतिसारणविकल्पेन मुहुर्मुहुर्हितोपहिताभिर्वाग्भिरद्भिश्चातुरमाश्वासयन् दहेदासम्यग्दाहलिङ्गोत्पत्तेः|
उच्छू नसुषिरप्रलूनदन्तनाडीसजन्तुदुष्टव्रणेषु तु स्नेहमधूच्छिष्टमधुगुडैः पूरयित्वा दहेत्|
सम्यग्दग्धे च मधुसर्पिषी दद्याच्छीतस्निग्धांश्च प्रदेहान्||५|| A Sa. Su. 40/5
25
Patterns of agnikarma (THERAPEUTIC BURN
AND MANAGEMENT)
• r बिंदु
विळेखा तिर्यग
शलाकाग्र प्रतिसारण
वळय व्याधिमूले ऋजुवक्रा विविधा तप्तशलाकाप्रभृति
वलयमिव वलयं निर्मितबिन्दुइव
लेखा विलेखा भिरवघर्षणं
बिन्दुः
(circle) Parallel प्रतिसारणं
(dot)
corn lines) superficial
sandhivat rubbing
Ardhachandra
Valaya
Ashtapada
Bindu
Swastika
Vilekha
Pratisarana
27
. Method- Pradhan karma
28
Method- Paschat karma
• तत्र सम्यग्दग्धे मधुसर्पिर्भ्यामभ्यङ्गः ||Su. Su.12/13|
अग्निकर्मदूषितरक्तपित्तयोः प्रसादाय वेदनोपशमाय च(dalhana)
• Apply kumari patra majja on the site of
agnikarma
• Then gently mop the site
• Apply Haridra and yastimadhu ghrita
• Loosely cover the site
29
Method- Paschat karma
• Pathya- Apathya
• Doés:
• Do not apply water for 24 hours
• Do not apply soap for 7 days
• Do not rub the site to wipe off, simply mop it gently with smooth soft cloth
• Apply a mixture of ghrita and madhu or medicated ghrita 2 times a day for 5
days
• Avoid strenuous exercise
Don’ts for food:
• New rice, potatoes, big sized pulses, black gram, groundnut, brinjal, fermented
food, stale, fried, spicy, curd, jaggery, extra salt, shigru, cluster beans, pishtanna
(fine floor).
30
Complications of procedure (Itaratha Dagdha)
तत्र प्लुष्टं दुर्दग्धं सम्यग्दग्धमतिदग्धं चेति चतुर्विधमग्निदग्धम् |
तत्र यद्विवर्णं प्लुष्यतेऽतिमात्रं तत् प्लुष्टं; यत्रोत्तिष्ठन्ति स्फोटास्तीव्राश्चोषदाहरागपाकवेदनाश्चिराच्चोपशाम्य
न्ति तद्दुर्दग्धं; सम्यग्दग्धमनवगाढं तालवर्णं सुसंस्थितं पूर्वलक्षणयुक्तं च; अतिदग्धे मांसावलम्बनं गात्रविश्
लेषः सिरास्नायुसन्ध्यस्थिव्यापादनमतिमात्रं ज्वरदाहपिपासामूर्च्छाश्चोपद्रवा भवन्ति, व्रणश्चास्य चिरेण
रोहति, रूढश्च विवर्णो भवति |
तदेतच्चतुर्विधमग्निदग्धलक्षणमात्मकर्मप्रसाधकं भवति ||Su. Su.12/16||
तत्राग्निदग्धं वैद्यदोषात् प्रमादाद्वा चतुर्विधं(dalhana)
• In harita samhiata the classification is: ishat, madhya
• Burning sensation
• Wound infection
31
BURN(caused otherwise than therapeutic)
• SUSRUTA mentioned this as Itartha dagdha,Vagbhata as
Pramaad dagdha.Itis of two types snigdha and rooksha
dagdha ‘इतरथेति वलयादि परित्यज्य स्नेहादिदाहेनान्यथादाहः’ इति चक्रः
इरथादग्धलक्षणं-
40
Gate Control Mechanism of 2nd
Pain
41