‫ریخته گری گریز از مرکز‬

‫تهیه کننده ‪:‬‬

 ‫• ­اساسا ً دو نوع ریخته گری گریز از مرکز وجود دارد ‪.‬گریز افقی که حول محور افقی خود‬
‫میچرخد و گریز عمودی که حول محور عمودی خود میچرخد ‪.‬از ماشین ریخته گریز از‬
‫مرکز افقی عموما ً برای تولید لوله‪ ،‬تیوپ‪ ،‬بوش‪ ،‬غالف های سیلندری و قطعات استوانه‬
‫ای یا تیوپ مانند که شکل ساده ای دارند (مطلب بخش پیش ریخته گری گریز از مرکز‬
‫افقی را ببینید )استفاده میشود‪ .‬دامنه ی کاربرد ماشین ریخته گری گریز از مرکز عمودی‬
‫وسیعتر است‪ .‬قطعاتی که استوانه ای ویا حتی متقارن نیستند می توانند با استفاده از‬
‫ریخته گری گریز از مرکز عمودی تولید شوند‪ .‬فرآیند ریخته گری گریز از مرکز از قالب‬
‫دواری استفاده می کند تا مذاب را به طور یکسان داخل محفظه قالب کند‪ .‬انجماد جهت دار‬
‫قطعه ای چگالتر با خصوصیات فیزیکی عالی تری نسبت به فرآیند ریخته گری ثقلی تولید‬
‫می کند‪.‬‬
‫• قطعات تولیدی به روش ریخته گری گریز از مرکز‪،‬توسط ریختن فلز مذاب داخل قالب دوار‬
‫تولید می شوند‪ .‬نیروی گریز از مرکز ناشی از دوران قالب فلز مذاب را به داخل حفره‬
‫(حفرات) قالب هل می دهد تا اینکه در زیر فشار ممتد فلز مذاب منجمد شود‪ .‬قطعات‬
‫ریختگی استوانه ای عموما ً مناسب تر است تا با استفاده از ریخته گری گریز از مرکز‬
‫تولید شوند‪ .‬قطعات استوانه ای تولید شده در قالب های دائم به روش ریخته گری گریز از‬
‫مرکز دارای نقطه تسلیم باالتر و خواص مکانیکی باالتری نسبت به قطعات تولید شده در‬
‫ریخته گری ثقلی هستند‪ .‬اقتصادی ترین روش در تولید قطعات سیلندری یا استوانه ای با‬
‫کیفیت عالی با توجه به نقاط تسلیم قطعه‪ ،‬هزینه تمیز کاری و هزینه قالب‪ ،‬ریخته گری‬
‫گریز از مرکز می باشد‪.‬‬
 ‫• قطعات تولیدی گریز از مرکز می توانند با استفاده از واژه "هموژن" بهتر تعریف شوند‪،‬‬
‫یعنی اینکه دارای خواص کامالً یکنواخت در تمامی جهات باشند‪ .‬که این مطلب در مورد‬
‫فورجینگ صادق نیست‪ .‬با استفاده از مزایای عالی به وجود آمده ناشی از نیروی گریز از‬
‫مرکز قالب دوار‪ ،‬قطعات ریختگی با کیفیت باال و بدون عیب به دلیل چگالی باال و به دور‬
‫از گاز های اکسیدی و سایر آخالهای غیر فلزی می توانند تولید شوند‪ .‬مزیت اقصادی‬
‫روش ریخته گری گریز از مرکز حذف و یا به حداقل رساندن راه گاه و تغذیه ها می باشد‪.‬‬
 ‫• تمام فلزاتی که توسط ریخته گری ثقلی تولید می شوند می توانند با استفاده از روش‬
‫ریخته گری گریز از مرکز نیز تولید شوند‪ .‬از قبیل فوالد های کربنی و آلیاژی‪ ،‬فوالد های‬
‫پُر آلیاژ مقاوم به خوردگی و مقاوم در برابر حرارت‪ ،‬چدن خاکستری‪ ،‬چدن داکتیل و چدن‬
‫نشکن‪ ،‬چدن های پر آلیاژ‪ ،‬فوالد های زنگ نزن‪ ،‬فوالد نیکل دار‪ ،‬آلیاژهای آلومینیوم‪،‬‬
‫مس منیزیم‪ ،‬آلیاژ های پایه نیکل و کبالت و آلیاژهای تیتانیم‪ .‬غیر فلزات نیز با استفاده از‬
‫روش ریخته گری گریز از مرکز می توانند تولید شوند‪ ،‬از قبیل‪ :‬سرامیک ها‪ ،‬شیشه ها‪،‬‬
‫پالستیک ها و تقریبا ً هر ماده ای که بتوان آن را ذوب کرده و به صورت مایع درآورد‪.‬‬
‫• قالب های ماسه ای‪ ،‬نیم ریژه و قالب های دائم میتوانند در فرآیند ریخته گری گریز از‬
‫مرکز به کار روند‪ .‬انتخاب نوع قالب به شکل قطعه‪ ،‬میزان کیفیت مورد نیاز و تعداد قطعه‬
‫مورد نیاز بستگی دارد‪.‬‬
 ‫فرآیند های ریخته گری گریز از مرکز‬

‫• سه نوع ریخته گری گریز از مرکز وجود دارد‪:‬‬

‫(‪)rue centrifugal casting‬‬ ‫• ‪ -1‬ریخته گری گریز از مرکز حقیقی‬
‫(‪)semi centrifugal casting‬‬ ‫• ‪ -2‬ریخته گری نیمه گریز از مرکز‬
‫• ‪ -3‬ریخته گری گریز از مرکزمرکز گرا (‪)centrifuge centrifugal casting‬‬
 ‫ریخته گری گریز از مرکز حقیقی‪:‬‬

‫• ریخته گری گریز از مرکز حقیقی برای تولید قطعات ریختگی لوله ای یا سیلندری ‪ ،‬توسط‬
‫چرخش قالب حول محور خودش استفاده میشود ‪ .‬این فرآیند میتواند عمودی ویا افقی‬
‫باشد ونیاز به ماهیچه مرکزی کامالًٌ برطرف میشود ‪ .‬قطعه ریختگی تولید شده به این‬
‫روش دارای یک حفره عمیق استوانه ای با شعاع درونی مشخص بدون توجه به شکل یا‬
‫پیکربندی قطعه خواهد بود‪ .‬حفره قطعه ریختگی تولید شده بدون شیب ویا با شیب خواهد‬
‫بود بسته به نوع محور دوران افقی یا عمودی استفاده شده ‪.‬قطعات ریختگی تولید شده در‬
‫مدل فلزی دارای انجماد جهت دارحقیقی از بیرون قطعه به سمت مرکز دوران هستند ‪.‬‬
‫انجماد جهت دار منجر به تولید قطعاتی با کیفیت عالی و بدون عیب انقباضی‪ ،‬که‬
‫بزرگترین دلیل معیوب شدن قطعات در ریخته گری ماسه ای است خواهد شد‪.‬‬
 ‫ریخته گری نیمه گریز از مرکز ‪:‬‬

‫• برای تولید قطعات ریختگی با پیکربندی که به طورکامل از شکل قالب در تمام وجوه‪ ،‬داخل و‬
‫بیرون توسط چرخیدن قالب و قطعه حول محور خودش نشئت می گیرد استفاده می شود‪ .‬محور‬
‫چرخش عمودی عموما ً در این روش استفاده می شود‪ .‬اگر که قطعه ریختگی دارای حفراتی باشد‪،‬‬
‫از ماهیچه ممکن است استفاده شود‪ .‬انجماد جهت دار باطراحی صحیح راهگاه به مانند ریختگری‬
‫ثقلی قابل حصول است‪ .‬قطعات ریختگی که تولیدآنها به روش ثقلی مشکل است‪ ،‬از نظر اقتصادی‬
‫می توانند با این روش تولید شوند‪ .‬به دلیل اینکه در ریختگری گریز از مرکز فلز مذاب تحت‬
‫فشاری چندین برابر ریختگری ثقلی به قطعات تغذیه می شود‪ .‬که این مطلب باعث افزایش نقطه‬
‫تسلیم قطعه به مقدار قابل توجهی (‪ )%90-%85‬و پر کردن تمام حفرات و منافذ قالب به طور کامل‬
‫و در نتیجه تولید قطعه ای با کیفیت عالی و به دور از حفرات و منفذ در جوش خواهد شد‪ .‬در‬
‫مقایسه با ریخته گری ثقلی قطعات ریختگی با جداره نازک میتوانند با این روش تولید شوند‪.‬‬
‫قطعاتی از این دسته شامل پولک دنده ‪ ،‬فولی چرخ قرقره‪ ،‬چرخها‪ ،‬پره ها‪ ،‬روتور های موتورهای‬
‫الکتریکی‪.‬‬
 ‫ریخته گری گریز از مرکز مرکزگریز‪:‬‬

‫• ریخته گری گریز از مرکز مرکز گریز دارای وسیع ترین زمینه ی کاربرد هستند‪ .‬در این‬
‫روش حفرات قطعات ریختگی حول محور چرخش درست مانند پره های چرخ اتومبیل‬
‫مرتب میشوند‪ .‬بنابراین می توان ریخته گری چند گانه با این روش انجام داد‪ .‬نیروی گریز‬
‫از مرکز فشار مورد نیاز فلز مذاب را درست مانند ریخته گری نیمه گریز از مرکز تأمین‬
‫میکند‪ .‬این روش ریخته گری برای تولید بدنه شیرآالت‪ ،‬توپی ها‪ ،‬ماهک ها‪ ،‬دیوار کوب‬
‫ها وحوزه وسیعی از قطعات صنعتی گوناگون استفاده می شود‪.‬‬
 ‫طراحی قالب‬

‫• تکنیک راهگاه‪ .‬عملی بودن ریخته گری یک قطعه با استفاده از ریخته گری نیمه گریز از‬
‫مرکز یا گریز از مرکز مرکز گریز توسط پیکر بندی قطعه مشخص می شود ‪ .‬سیستم‬
‫راهگاهی ریخته گری گریز از مرکز معموالً یک راهگاه تنها را به خدمت می گیرد‪ ،‬که‬
‫عملکرد یک راهگاه و تغذیه را با هم ترکیب می کند‪ .‬نیروی گریز از مرکز اثر عملکرد‬
‫مذاب رسانی تغذیه را تقویت می کند و قطعه ای با فلز چگالتر تولید می کند‪ ،‬در غیر این‬
‫صورت چنین نتیجه نمی توانست به دست آید‪.‬‬
 ‫قالب های ماسه ا‪h‬ی‬

‫• وقتی که از قالب های ماسه ای به خصوص ماسه تر استفاده می شود ‪ ،‬باید که عمل‬
‫ریختن فلز مذاب به درون قالب در سرعت آهسته دوران‪ -‬قالب شروع شود‪ .‬وقتی که‬
‫قسمتی از قالب یا تمام آن ریخته شد‪ ،‬سرعت چرخش تا حد مورد نیاز افزایش پیدا می‬
‫کند‪ ،‬تا از فرسایش حفرات قالب توسط فلز مذاب جلو گیری کند یا کاهش دهد‪ .‬قالب همواره‬
‫باید تحت گردش ریخته شود‪ ،‬حتی اگر سرعت گردش قالب فقط‪( rpm 5‬دور بر‬
‫دقیقه )باشد‪ .‬این مطلب توزیع صحیح فلز داغ و سرد در قالب را برای عملکرد بهینه تغذیه‬
‫رسانی تأیید می کند‪.‬‬
 ‫قالب های ماسه ای تر‬
‫قطعات ریخته گری گریز از مرکز می توانند در قالب های ماسه ای تر یا خشک تولید شود‪ .‬وقتی که از قالب های‬ ‫•‬
‫ماسه تر استفاده می شود‪ ،‬درجه (ترجیحا ً گرد) مورد نیاز است‪ .‬از سه روش می توان برای محکم کردن قالب‬
‫ماسه ای تر به میز ماشین گریز استفاده کرد‪.‬‬
‫در روش اول‪ ،‬دو تا پین محکم شده به میز روی جایی که درجه تحتانی است‪ .‬لنگه باالیی و پایینی درجه روی‬ ‫•‬
‫همدیگر توسط گیره درجه نگه داشته می شوند درست مانند حالت ریخته گری ثقلی‪.‬‬
‫در روش دوم‪ ،‬دستگاهی شبیه به فک سه نظام به میز بسته می شود‪ .‬لنگه باالیی و پایینی درجه درست مانند‬ ‫•‬
‫حالت ریخته گری ثقلی به همدیگر بسته می شوند‪ .‬قالب ماسه تر پایین روی میز قرار داده می شود وتوسط بست‬
‫هایی بسته می شوند تا اینکه قالب را محکم کنند‪.‬‬
‫در روش سوم‪ ،‬قالب ماسه تر حمل می شود به درجه توسط غلتک های تسمه نقاله‪ ،‬که به میز محکم شده اند‪.‬‬ ‫•‬
‫همچنین غلتک ها در ماشین ریخته گری استفاده می شوند تا حرکت قالب ماسه ی تر را راحت تر کند‪ .‬بدنه درجه‬
‫تا نصف روی لوال باز می شود‪ .‬پوششی که در پوش راه باره را نگه می دارد استفاده می شود تا فشار را به طور‬
‫یکنواخت از چیدمان گیره ها به قالب توزیع کند‪ .‬چیدمان گیره ها که قسمتی از بدنه درجه است‪ ،‬لنگه باالیی و‬
‫پایینی را محکم به هم نگه می دارد‪.‬‬
 ‫قالب ماسه خشک ‪:‬‬
‫• وقتی که از ماسه خشک برای قالب گیری استفاده میشود درجه ها مورد نیاز نیستند‪ .‬دو‬
‫روش برای نگه داشتن قالب خشک روی پوشش ریخته گری وجود دارد ‪.‬‬
‫• در روش اول‪ ،‬قالب های ماسه ای خشک در پوششی شبیه به اتصالی که در بین درجه‬
‫باز شو استفاده میشود قرار داده می شوند‪ .‬قالب پوشش داده شده سپس به طرف ماشین‬
‫ریخته گری حمل و روی میز قرار داده می شود‪ .‬از گیره ها برای نگه داشتن پوشش و‬
‫محکم کردن قالب به میز استفاده میشود‪.‬‬
‫• در روش دوم‪ ،‬قالب های ماسه ای خشک توسط نوار نقاله غلتکی به سمت ماشین ریخته‬
‫گری منتقل می شوند‪ ،‬که در آن غلتک ها به هم می پیوندند‪ .‬با استفاده از بدنه درجه ای با‬
‫چنین نوعی‪ ،‬هر دوی قالب های ماسه تر و خشک می توانند به طور تعویضی در یک‬
‫ماشین مشابه استفاده شوند‪.‬‬
 ‫قیمت قالب ها ‪:‬‬

‫• قالب ماسه ای تر آماده شده در ریخته گری ثقلی در کل قیمتی مشابه قالب تر آماده شده در‬
‫ریخته گری گریز از مرکز دارد‪ .‬اگر قالب های خشک بجای قالب های تر در ریخته گری‬
‫گریز از مرکز استفاده شوند‪ ،‬هزینه قالب ها گران تر می شود که در نتیجه کاهش سود را‬
‫در پی خواهد داشت‪ .‬به دلیل اینکه تغذیه ها نیازی نیست از قطعه جدا شوند یک صرفه‬
‫جویی در هزینه ها در بخش تمیز کاری وجود دارد‪ .‬که میزان برش‪ ،‬پلیسه زنی‪ ،‬سنگ‬
‫زنی مورد نیاز برای تمیز کاری قطعه را کاهش می دهد‪ .‬صرفه جویی اضافی در بخش‬
‫تمیز کاری ممکن است توسط هزینه بهره برداری‪ ،‬استهالک تجهیزات گریز از مرکز و‬
‫افزایش ممکن در هزینه ساخت قالب در نتیجه استفاده از قالب های ماسه ای خشک‬
‫جبران شود‪ .‬افزایش استحکام مقدمتا ً در نتیجه محدود کردن ارتفاع تغذیه در جدول ‪1‬‬
‫نشان داده شده است ‪،‬که درآن استحکام قطعات ریختگی برای ریخته گری ثقلی و گریز را‬
‫مقایسه میکند‪.‬‬
 ‫سایر مالحضات قالب گیری‬

‫• تجهیزات برای قالب ماسه ای یا درجه ریخته گری گریزاز مرکز خیلی دقیق تر از وسایل مورد‬
‫نیاز برای ریخته گری ثقلی است‪ ،‬به خاطر اینکه هم مرکز بودن با محور های چرخش باید دقیق‬
‫تر باشد تا از غیر باالنس بودن که ممکن است موجب ویبراسیون شود جلوگیری کند‪ .‬هر چند‪،‬‬
‫بیشتر سرعت های ریختگی مورد نیاز برای قالب گیری ماسه ای گریز ا زمرکز در مقایسه با‬
‫ریخته گری گریز از مرکز حقیقی در قالب های دائم به طور قابل مالحضه ای کمتر هستند‪ .‬قالب‬
‫های ساخته شده از بخش هایی که از ماهیچه های خشک استفاده می کنند در ریخته گری گریز‬
‫از مرکز همچنین می توانند مورد استفاده قرار بگیرند‪ .‬ماسه استفاده شده می تواند سیلیکات‬
‫سدیم‪ ،‬ماسه خشک‪ ،‬ماسه کروماتی یا هر نوع ماده قالب گیری با استحکام کافی که بتواند در‬
‫برابر نیروهای تحمیلی ناشی ازسرعت دوران مقاومت کند باشد‪ .‬برای کاهش یا به حداقل‬
‫رساندن فرسایش مدل توسط فلز مذاب استفاده از شوینده قالب برای بیشتر قالب های ماسه ای‬
‫مناسب است ‪.‬غالبا ً فرسایش زیاد مدل به خاطر سرعت کم چرخش مورد استفاده اتفاق نمی افتد‪.‬‬
 ‫قالب های دا‪h‬ئم‬
‫• دو نوع اصلی قالب های دائم مورد استفاده قرار می گیرند‪ .‬قالب های فلزی و قالب های گرافیتی‬
‫یا کربنی‪ .‬به خاطر انتقال حرارت سریع از قالب های دائم‪ ،‬قطعات ریختگی تولید شده در این‬
‫نوع قالب ها دارای کیفیت (بخصوص خواص) باالتری هستند‪.‬‬
‫• پیشنهاد می شود که از فوال دهای کم کربن برای مدل قالب های گریز از مرکز استفاده شود‪.‬‬
‫فوالدهای آلیاژی و فوالد هایی با در صد کربن بیش از ‪% 0.30‬نباید مورد استفاده قرار گیرد به‬
‫خاطر اینکه آنها مستعد ترک در اثر شوک حرارتی و تنش گرمایی از قطعه ریختگی ناشی از‬
‫فلز مذاب هستند‪.‬‬
‫• معموالً مناسب تر است که از لقمه های میلگردی نورد شده یا از لوله های بدون درز جدار‬
‫کلفت برای ساخت مدل های کوچک استفاده شود‪ .‬قالب هایی با قطر بزرگتر می توانند از لقمه‬
‫های میل گردی فُرج شده یا نورد گرم شده با مته جمجمه مرکزی شده یا از لوله های فوالدی‬
‫جدار کلفت تولید شده به روش گریز تولید شوند‪.‬‬