IKALABING-ISANG BAHAG

Mga Panitikan sa Kanlurang Visayas

MonCAST
Monkayo College of Arts,
Sciences and Technology

Inihanda ni : Grace A. Ganas BEED 2-A

Ang kanlurang Visayas ay ang
Rehiyon 6 ng kapuluan at
binubuo ng isla ng Panay na
nahahati sa mga probinsiya ng
Antique, Aklan, Capiz, Iloilo,
Negros Occidental at Isla ng
Guimaras.
 Tradisyong Pampanitikan
Panitikang Oral sa tatlong wika:

Hiligaynon - tumutukoy sa wika at kultura ng

mga Ilonggo na sila namang naninirahan sa
Iloilo, Guimaras, at Negros. ang katawagang ito
ay nagpapahiwatig ng isang pormal at wikang
pampanitikan.
- At sang-ayon kay Dr. Rosario Cruz Lucero
( Lumbera, dalawang libo't isa)
 Kiniray-a - ang wikang wika sa Antique at iba
pang liblib na lugar sa Panay.

Akeanon - wikang ginagamit sa Aklan

 Western Visayas Studies Center sa Iloilo at ang mga
kritik,iskolar at manunulat na tulad nina:

Dr. Lucille
Hosillos

Dr. Leoncio Dr. Cecilia Dr. Rosario Cruz

Deriada Nava Lucero
-Ang tula sa wikang HILIGAYNON.
--Tawag sa kasalukuyang anyo ng TULA
- Ito ay pagsusudlong ng mga TRADISYONG
LIRIKAL NG TULA na may iba't ibang LAYUNIN
TULAD NANG:
 • Tara • Gaday

• Udoy • Tinigbakanon

• UMAY- UMAY
•Daragilon
• DARAIDA
- Katawagan sa anyong Panitikan
- Hindi lamang ito tula kundi isa ring uri ng
salaysay.
- etnoepiko na natagpuan ni F. Landa Jocana sa rehiyon
6.
- ito lamang ang pinaka matanda at panakamahabang
epiko ng Panay
- Binubuo ng 18 salaysay bawat kuwento ay
kumakatawan sa tatlong henerasyon.
NAHAHATI SA TATLONG KUWENTO NG TATLONG BAYANI:
• May dalawang mga manunulat sa rehiyong ito ang
sumulat ng mga nobelang nagkital ng maraming
pagpapahalaga ng mga tao sa rehiyon. Ito ay sina Ramon
Muzones, na ang mga nobela ay binansagan ding mga
'epikong nobela' at si Magdalena Jalandoni, ang doyen ng
mga manunulat na Ilonggo na sumulat ng mahigit
dalawampung nobela, at maraming iba pang tula at
kuwento.
• Bukod sa pag-usbong at pagpapayabong ng katutubong
mga anyong pampanitikan, maging masigasig din ang mga
manunulat dito sa pagpapaunlad ng mga anyong dinala rito
ng mga kastila at nakabuo ng mga bago mula sa angkat na
anyo, katulad ng komposo, na hango marahil sa korido
ngunit may iba pang hagod at layunin at maging pagsusukat
at pagtutugma.
 Mga Balak/Tula
Labaw-Donggon (Sipi)
Ang Labaw Donggon ay unang bahagi ng etnoepikong Hinilawod
na inaawit ng mga Sulod, mga katutubong mamamayan sa isla ng
Panay.
Sa epikong ito si Labaw Donggon na anak nina Alunsina at Datu
Paubari ay isang mapusok na mandirigma mangingibig. Upang
mapasakanya ang unang asawang si Abyang Ginbitinan, kanyang
hinamon ang dambuhalang si Manaluntad. Ang kanyang pangalawang
asawa, ang mutyang si Abyang Doronoon ay mapapasakamay naman
matapos magapi si Siday Padalogdog, ang higanteng may sandaang
bisig.
At ang ikatlong iibigin upang mapangasawa ay si Nagmalitong Yawa
Sinagnaling Diwata na kabiyak ng diyos ng kadiliman na si Saragnayan.
Magiging madugo, kagila gilalas, puno ng salamangka at mahika ang
paglalabanan nina Saragnayan at Labaw Donggon, at sa bisa ng agimat
makukulong sa kural sa ilalim ng bahay ni Saragnayan si Labaw
Donggon hanggang mailigtas ng mga anak na sina Buyung Baranugan
na anak niya kay Abyang Ginbitinan at si
Asu Mangga na anak naman niya kay Abyang Doronoon.
Ang sumusunod ay sipi ng pagliligtas nina Buyung Baranugun at
Asu Mangga sa kanilang ama
 LABAW DONGGON (SIPI)

- unang bahagi ng etnoepikong hinilawod na

inaawit ng mga sulod.
- anak nina Alunsina at Datu Paubari.
- mapusok na mandirigma at mamamayan.
Abyang Ginibitinan - unang asawa ni Labaw
Donggon

Abyang Doronoon -Kanyang pangalawang asawa.

- napasakamay ni Labaw Donggon matapos.
- mag-api si Siday Padalogdog higanteng may
sandaang bisig.

Nagmalitong Yawa- sinagmaling Diwata.

Ikatlong iniibig ni Labaw Donggon,
-Kabiyak ng Diyos ng Kadiliman na si Saragnayan.
 Anak ni Labaw Donggon

Buyung Baranugun Asu Mangga

- Mula sa kay Abyang - Mula kay Abyang
Ginibitinan Doronoon
 MGA BALAK/TULA

LABAW-DONGGON (SIPI)
Sa katihan, kinalag ni Buyung
Baranugun
Ang bangkang nakadaong
Ang bangka ng amang
Kinulambuan ni Saragnayan
Ng gayumang pampalaho
Isang makapal na ulap ng karimlan
Upang ito'y di masumpungan
Datapuwa't di ito nakatagal
Sa galing ng gayuma
Ni Datu Baranugun
Agad natunton ang bangka
Nabawi at agad natali
Sa itim na sasakyan
Odoyyyyyy
Hinila ito
Ng sasakyang matulin
At ang dalawa'y sabay tumulak.
Odoyyyyy
Sa kanyang pamlang
Sumilip si
Baranugun
Naghanap ng palatandaan
Sa mahiwagang kagamitan
Tinitigan ang kristal na bola
Sinuri ang gayuma at nakita
Doon si Labaw Donggon,
Ang likod nababalot ng buhok
Napipiit sa ilalim ng lutuan
Ni Buyung Saragnayan!
Maingat na nanaog
Sa bangka si
Baranugun
Sa sasakyang mahiwaga
Sa itim na bangka
Sa pinakamatuling sasakyan
Tuluy-tuloy sa ilalim
Ng tahanan ni
Saragnayan
Nagtitili, nagpapalahaw
Ang mga matsing na nakabantay
Mga alagang hayop ni Saragnayan Odoyyyyy
Bantay laban sa mga pangahas. Sambit ni Asu Mangga:
Gamit ang punyal, inundayan
Malakas na nilaslas ni Baranugun
"Sumasamo ako sa iyo, o pamlang
Ang mga matsing Sa aki'y ipahiram ang lakas mo
Pinatay ang mga ito. Ang bakal na rehas gibain mo
Matapos ay sinilip Sa dagat ikalat mo
Ang maluwat na nawalang magulang
Si Buyong Labaw Donggon Nang ama nami'y makalaya."
Sa ilalim ng tahanan Di naman nagtagal
Ni Saragnayan. Di naglipat sandali
Humaba nang lubos ang buhok
Sa mga bisig at binti
Ang samo ng di pa halos namumutawi
Sa katawan ng magulang. Sa bibig ni Buyong Asu Mangga'y
...... Mga rehas na bakal ay nabagsakan
Mga piraso'y sa dagat nagliparan.
"Naparito ako aking magulang
Upang ikaw ay tubusin
Babawiin ka ng mga anak mo
Palalayain ka ng mga bata mo."
 Hayahay Nakon
(Ang aking Bandila)
Ni Magdalena G. Jalandoni

Ikaw ang aking mahal, di ko puwedeng talikdan

Ang buo kong kaluluwa'y lumuluhod sa iyong harapan.
Sa lilim mo, napakasarap tumahan.
Kaysarap umasang kailanma'y di ka mawawalay.
 Natanto ko na ito mulang pagkabata,
Ang mga tanda mo ng puti, asul, pula.
Sa puti, naroon ang tatlong banal na tala.
At ang mainit na araw ang nasa gitna.
Mulang pagkabata, pinangarap kong maging totoo sa
iyo. O bandila na sadyang dapat kong idambana.
Sa aking kaluluwa, ikaw ang yamang pinakaiingatan sa
dibdib ko ikaw ang una kong nakilalang mahal.
 Ang ulo ko'y bumibilog kapag tinatawag ang iyong ngalan,
Hinahagkan ko ang lupa kung saan bumabagsak ang iyong anino.
Lumuluha ako nang lihim kapag ikaw na aking sinisinta,
Ay nilulukob ng kaaway na dapat labanan.

Kapag nakahanay ka sa karamihan

O bandila ko, higit na matingkad ang mga kulay mo sa paningin.
Dahil sa pag-ibig at pagsamba sa lupang tinubuan,
Lumuluhod ako sa lupa upang ikaw ay parangalan.
Maraming
Salamat