Matematika ndër Shekuj

Punoi: Isard Çaça

Objektivat
› Matematika në Antikitet
› Matematika në Mesjetë
› Matematika në Rilindje
› Matematika në Rilindjen Shqiptare
› Matematika në shekullin XX
› Matematika në ditët e sotme
Matematika në Antikitet
› Matematika ka qenë një nga disiplinat kryesore në
antikitet. Grekët e lashtë, si Thales, Pythagoras dhe
Euclid, kontribuuan shumë në zhvillimin e
matematikës. Ata formuluan teorema të rëndësishme,
si teorema e Pythagorasit dhe teorema e Euclidit.
› Një tjetër kontribut i rëndësishëm i matematikës në
antikitet ishte zhvillimi i sistemit të numrave romakë.
Kjo u bë e mundur për ndarjen e numrave në mënyrë
të lehtë dhe të kuptueshme.
Matematika në mesjetë
› Në mesjetë, matematika u përdor për të zgjidhur probleme
praktike, siç ishin llogaritja e sipërfaqeve dhe vëllimit të
objekteve. Një nga matematicianët më të rëndësishëm në
këtë periudhë ishte Leonardo da Vinci, i cili zhvilloi teknika
të reja për llogaritjen e perspektivës në art.
› Në këtë periudhë, u zhvillua edhe matematika financiare,
me përdorimin e interesave dhe llogaritjes së amortizimit
të borxhit. Ky zhvillim u bë i mundur nga rritja e tregjeve
dhe e biznesit në Europë.
Matematika në rilindje
› Në periudhën e Rilindjes, matematika u bë një disiplinë që
u studiua për vetë meritë. Një nga matematicianët më të
rëndësishëm në këtë periudhë ishte Galileo Galilei, i cili
zhvilloi metoda të reja për llogaritjen e distancave dhe
shpejtësive të trupave në lëvizje.
› Në këtë periudhë, u zhvillua edhe gjeometria analitike, me
përdorimin e koordinatave për të përshkruar figurat
gjeometrike. Ky zhvillim u bë i mundur nga puna e
matematicianëve si Descartes dhe Fermat.
Matematika në rilindjen shqipetare
› Në Rilindjen Shqiptare, matematika ishte një nga disiplinat
kryesore të arsimit. Shkollat e para shqipe, siç ishin
Instituti i Korçës dhe Shkolla Normale e Elbasanit, u
fokusuan në mësimdhënien e matematikës dhe shkencave
natyrore.
› Në këtë periudhë, u zhvillua edhe matematika aplikative,
me përdorimin e saj në inxhinieri dhe arkitekturë. Për
shembull, ndërtimi i urës së Ujit të Ftohtë në Tiranë u
bazua në llogaritjet e matematikanit shqiptar, Saimir Daci.
Matematika ne shekullin e XX
› Në shekullin XX, matematika u zhvillua në mënyra të reja dhe u
përdor për të zgjidhur probleme të ndryshme, siç ishin kriptografia
dhe inteligjenca artificiale. Një nga matematicianët më të
rëndësishëm në këtë periudhë ishte Alan Turing, i cili zhvilloi makina
Turing, një sistem kompjuterik që mund të zgjidhte probleme
matematikore komplekse.
› Në këtë periudhë, u zhvillua edhe matematika moderne, me
përdorimin e teknologjisë së kompjuterit për të zgjidhur probleme
matematikore të mëdha dhe të ndërlikuara. Kjo u bë e mundur nga
puna e matematicianëve si John von Neumann dhe Norbert ëiener.
Matematika ne ditet e sotme
› Sot, matematika është një disiplinë shumë e rëndësishme në shumë
fusha të jetës, siç janë shkencat natyrore, inxhinieria, financat dhe
teknologjia. Matematicianët modernë po zhvillojnë teknika të reja
për të zgjidhur probleme të ndryshme, siç janë modelimi i sistemeve
komplekse dhe analiza e të dhënave të mëdha.
› Përveç kësaj, matematika është gjithashtu një disiplinë e
rëndësishme në arsim, duke u mësuar në shkolla dhe universitete në
të gjithë botën. Matematika është një gjuhë universale, që përdoret
për të shprehur ide dhe koncepte në mënyrë të qartë dhe të
kuptueshme.