Turski jezik

Turski jezik

• Turski jezik je najrasprostranjeniji jezik oguskog

ogranka turkijskog
• Savremeni turski jezik je proizašao iz osmanskog i
zasniva se na istanbulskom dijalektu
• Turski je najbolje istražen i dokumentiran turkijski
jezik, te danas postoji više kvalitetnih gramatika
turskog jezika napisanih na engleskom, francuskom,
njemačkom, ruskom, norveškom, turskom i
hrvatskom (bosanskom)
 Turski jezik

Karakteristike turskog jezika:

-na fonološkoj razini:
Postoji 8 vokala, niski ogrugli vokali uglavnom dolaze u
prvom slogu npr. köpek , osim kod nastavka za prezent na
“yor”, i nastavka za deminutiv: Fatma-Fatoş , te nekih
stranih riječi: lodos od grčkog “notos”
Konsonant “j” ima ograničenu distribuciju, odnosno javlja se
samo u riječima stranog porijekla, uglavnom perzijskog i
francuskog : “jest” od francuskog “geste”, “jale” perz. Rosa
 Turski jezik

Struktura sloga: na početku riječi ne mogu biti dva

konsonanta ‘station’ istasyon , ‘club’ kulüp
A također ni na kraju riječi arap. “ism”- isim
Konsonant “h” u kolokvijalnom često se gubi u
zatvorenom slogu npr. “Mehmet” (Memet),
“merhaba” (meraba) ili kad je između dva vokala
“hastahane” (hastane)
Određeni konsonanti u riječima stranog porijekla
određuju vokal u nastavku, tako npr. na arapsku riječ
hal dolazi vokal “i”- hali, saat- saati
 Turski jezik

Morfo-fonološka varijacija kod sufiksa

Vokalna harmonija prisutna je u većini višeslogovnih riječi
turskog porijekla, osim u nekim izuzetcima: anne, kardeş,
elma.
Vokalna harmonija presudna je u izboru sufiksa, s tim da vokal iz
posljednjeg sloga određuje kvalitet sufiksa
günah-lar, anne-ler
Izuzetak predstavljaju sufiksi: “ki” onunki- njen, njegov;
“ken” sufiks za gerundiv u značenju dok “çocukken”; te sufiks za
prezent “-yor” npr. geliyor
 Turski jezik

Morfologija
Riječi u turskom jeziku se mogu vrlo lako segmentirati i sadržavaju
brojne derivacijske sufikse i morfeme koji sadrže gramatičko
značenje. Broj morfema u turskom je 5 puta veći nego u
engleskom npr.
Neki denominalni sufiksi daju određena značenja npr. sufiks – CI (çI)
süt-çü (mljekar)
ayakkabı-cı (obućar)
vrlo je sličan po značenju deverbalnom sufiksu – (y)ICI
yaz-ıcı (printer)
sür-ücü (vozač)
 Turski jezik

Osnovne nominalne kategorije u turskom jeziku su imenice, zamjenice

i pridjevi
Pridjevi mou biti upotrijebljeni bez ikakvih izmjena kao adverbi ako se
redupliciraju npr. yavaş (spor)
yavaş yavaş (polako, sporo)
Derivacija
Određeni derivacijski sufiksi koriste se kako bi se od imenica dobili
pridjevi npr. sufiks- LI označava prisustvo nekog svojstva: Türkiye-li
Şeker-li (sladak, slatko) , at-lı (na konju, s konjem)
Sufiks –sIz znači odsustvo nečega
Para-sız (bez novca), tuz-suz (neslan, neslana, neslano)
 Turski jezik
Sufiks – LIK tvori imenicu od pridjeva ili imenicu od
imenice npr.
boş (prazan)- boş-luk (praznina)
Tuz (so)- tuz-luk (solnica)
Baht (sreća) - baht-sız-lık (nesreća)
Bağ (veza) – bağ-lı-lık (vezanost)
Sufiks –CIK ili CAĞIZ koristi se za tvorbu deminutiva:
Sinan – cık (mali Sinan)
Kız-cağız (jadna djevojčica)
 Turski jezik

Sintaksa je zasnovana na ljevostranom grupisanju

rečeničnih elemenata*
Leksik
Uprkos reformi u turskom jeziku još uvijek je prisutan
veliki broj riječi arapskog i perzijskog porijekla
Također, značajan dio leksike preuzet je iz grčkog,
francuskog i talijanskog, a u zadnje vrijeme i engleskog
Posebno nautički termini u tursko jeziku preuzeti su iz
grčkog i talijanskog jezika
 Turski jezik

Radovi na polju turkologije mogu se pratiti u evropskim

publikacijama kakva je Turkologischer Anzeiger /Turkology
Annual (Turkološki godišnjak) koji izlazi u Beču i Budimpešti
od 1975. godine, a priređuju ga G. Hazai i A. Tietze
Također od 1991. godine izlazi i časopis iz lingvistike Dilbilim
Araştırmaları (Lingvistička istraživanja) u izdanju Hitit u
Ankari
Periodični časopis Turkic Languages, Weisbaden:
Harrassowitz bavi se različitim aspektima lingvistike
turskog i turkijskih jezika