Professional Documents
Culture Documents
انواع چدن و فولاد
انواع چدن و فولاد
چدن چکش خوار از آنیله شدن چدن سفید بهدست میآید .چدن سفید را طی فرآیندی تا ۹۰۰درجه
سانتیگراد حرارت میدهند .با انجام این کار کاربید آهن به کربن و آهن تجزیه شده و ذرات گرافیت
بصورت شبه کروی به دور یکدیگر تجمع میکنند؛ دلیل اصلی تغییر چدن سفید به چدنی چکشخوار،
تبدیل کاربید آهن به گرافیت شبه کروی با خواص مکانیکی اصالح شده است .چدن چکشخوار در صنایع
اتصاالت و برای اتصال آب و گاز در ایران استفاده زیادی دارد .همچنین در قطعات اتومبیل قطعات
کشاورزی ،اتصاالت الکتریکی و قطعات مورد استفاده در صنایع معدنی هم کاربرد دارد.
چدنهای چکشخوار ،سخت و شکننده بوده و قابلیت تراش و تهیه نمونه را نخواهد داشت .به همین دلیل
برخی به این نوع چدن ،چدن سخت هم میگویند .اما به دلیل قیمت بسیار مناسب و ماشینکاری سادهای که
دارد میتواند گزینه مناسبی برای انتخاب باشد.
چدن گرافیت فشرده
چدنی که ۲۰درصد گرافیت کروی ۸۰ ،درصد گرافیت فشرده و بدون گرافیت ورقهای باشد را چدن
گرافیت فشرده مینامند .چدن گرافیت فشرده یک نوع چدن بین چدن نشکن و چدن خاکستری محسوب
میشود .زیرا از گرافیت کروی تشکیل شده ،اما گرافیت کروی آن درصد کمی از اجزای تشکیلدهنده را
پوشش میدهد و در مقایسه با چدن نشکن از استحکام و انعطافپذیری کمتری برخوردار است .همچنین
نسبت به چدن خاکستری انقباض حاصل از انجماد بیشتری دارد.
چدن گرافیت فشرده ،در سرسیلندرهای موتور ،قالبهای شمشریزی در صنایع فوالد و ساخت محافظ
برای جلوگیری از آتشسوزی توربین استفاده میشود.
دسته بندی انواع فوالد به چهار دسته کلی
گریدهای مختلف زیادی از آهن با خواص متنوع وجود دارند .این خواص میتوانند فیزیکی ،شیمیایی و یا
محیطی باشند .تمامی فوالدها از کربن و آهن تشکیل شدهاند .میزان کربن و آلیاژ اضافه در واقع خواص
هر نوع فوالد را تعیین میکند .بر طبق استاندارد موسسه فوالد و آهن آمریکا ،AISIفوالد میتواند بر
اساس ترکیبات شیمیایی به چهار گروه اساسی دستهبندی شود:
فوالد کربن دار
فوالد آلیاژی
فوالد ضدزنگ
فوالد ابزار
فوالد های کربنی
فوالد کم کربن (نرم)
فوالد نرم ،یکی از بزرگترین گروههای فوالد کربنی است و تنوع شکلهای زیادی را از ورق گرفته تا تیرآهن ساختمانی دارد.معموالً بین
0.04تا 0.3درصد کربن دارد .بر اساس خواص دلخواه موردنیاز ،سایر عناصر اضافه یا کم میشوند .برای مثال :کیفیت پرداخت ،DQ
میزان کربن کم نگه داشته میشود و آلومینیوم اضافه میشود و برای فوالد ساختمانی میزان کربن باالتر است و منگنز اضافه میشود.
فوالد کربن متوسط
این محصول ،محکمتر از فوالد کم کربن است و شکل دهی ،جوش و برش آن سختتر است .فوالدهای کربن متوسط اغلب اوقات توسط
عملیات حرارتی سخت کاری و تمپر میشوند .معموالً درصد کربن این نوع فوالد ،بین 0.31تا 0.6و محتوای منگنز آن بین 0.6تا 1.65
است.
فوالد پُرکربن
فوالد پرکربن ،معموالً با نام “فوالد ابزار کربنی” شناخته میشود .میزان کربن آن بین 0.61تا 1.5درصد است و برش،
خمش و جوش آن بسیار دشوار است .از ویژگیهای این محصول میتوان به این اشاره کرد که بعد از عملیات گرمایی ،به
شدت سخت و شکننده میشود.
فوالد های آلیاژی
یکی دیگر از انواع فوالد ،فوالد های آلیاژی هستند .این فوالدها معموالً با ترکیب فوالد کربنی با یک یا چند عنصر آلیاژی
مانند منگنز ،سیلیکون ،نیکل ،تیتانیوم ،مس ،کروم و آلومینیوم ساخته میشوند .این فلزات به منظور اضافه کردن خواص
مشخصی اضافه میشوند و در فوالد کربنی رایج وجود ندارند.
عناصر اضافه به نسبتها و ترکیبهای مختلفی به فوالد اضافه میشوند و باعث میشوند که ماده دچار تغییراتی از قبیل
افزایش سختی ،افزایش مقاومت به خوردگی ،افزایش استحکام و بهبود شکل پذیری ductilityشود .البته این را هم در نظر
داشته باشید که قابلیت جوش ماده نیز میتواند تغییر کند.
مهمترین ویژگیهای انواع فوالد آلیاژی
افزایش قابلیت سختی
افزایش مقاومت در برابر خوردگی
پایداری بیشتر استحکام و سختی
تقریبا ً تمامی انواع فوالد آلیاژی برای رسیدن به بهترین خواص خود ،نیاز به عملیات حرارتی دارند.
عناصر آلیاژی و تأثیرات آنها
هر کدام از عناصر آلیاژی و تاثیرات آنها در ادامه آورده شده است:
کروم :موجب افزایش سختی و تافنس toughnessو دوام ماده میشود.
کبالت :مورد استفاده در ساخت ابزارهای برش؛ بهبود سختی گرم (یا سختی قرمز)
منگنز :افزایش سختی سطح ،افزایش مقاومت به کرنش ،چکش خواری و شوکها.
مولیبدنیوم :افزایش استحکام ،افزایش مقاومت به شوک و گرما.
نیکل :افزایش استحکام و تافنس . toughnessبهبود مقاومت در برابر خوردگی.
تنگستن :افزایش سختی و بهبود ساختار گرین (دانه) .بهبود مقاومت در برابر گرما.
وانادیوم :افزایش استحکام ،تافنس و مقاومت در برابر شوک .باعث افزایش مقاومت در برابر خوردگی میشود.
کروم – وانادیوم :افزایش بسیار زیاد استحکام کششی .باعث ایجاد سختی میشود اما خمش و برش آن راحت است.
فوالد ابزار
همانطور که از نام آن مشخص است ،این فوالد
برای ساخت ابزار برش و ابزار شکلدهی
بهکاربرده میشود .ابزارهای برش باید سختی و
استحکام باالتری نسبت به نمونههای تحت فرآیند
خود داشته باشند و فوالدهای ابزار که کربن باالیی
دارند ،این سختی و استحکام را تأمین میکنند.
فوالدهای ابزار جزو سختترین فوالدهای موجود
محسوب میشوند .در جدول روبرو انواع فوالد
ابزار مشخصشدهاند.
فوالد ضد زنگ
عنصر آلیاژی اصلی در فوالد ضد زنگ ،کروم است (معموالً بین 20تا 30درصد) .این نوع فوالد به دلیل مقاومت باال در
برابر خوردگی ارزشمند است و میتوان گفت نسبت به فوالد نرم تا 200برابر مقاومت بیشتری در برابر خوردگی دارد.
انواع فوالد ضدزنگ به 5گروه تقسیم میشوند:
آستنیتی
فوالدهای آستنیتی یکی از انواع فوالدهای ضدزنگ و بخش بزرگی از بازار فوالد ضدزنگ را تشکیل میدهند .برخی از
کاربردهای متنوع آن در ساخت تجهیزات تهیه غذا ،ظروف آشپزخانه و ابزار پزشکی است .این فلزات خاصیت مغناطیسی
ندارند و عملیات حرارتی روی آنها صورت نمیگیرد و در بین گریدهای ضدزنگ بیشترین قابلیت جوش را دارند.
فریتی
فوالدهای فریتی شامل مقدار کمی نیکل 12 ،تا 17درصد کروم ،کمتر از 0.1درصد کربن و مقدار کمی از عناصر آلیاژی
دیگر مانند مولیبدنیوم ،آلومینیوم و تیتانیوم است .آنها دارای داکتیلیتی ductilityو شکل پذیری باال هستند اما استحکام
دماباالی آنها در مقایسه با گریدهای آستنیتی نسبتا ً ضعیفتر است.
بعضی از گریدهای ضدزنگ فریتی (مانند نوه 409و )405از فوالدهای ضدزنگ دیگر ارزانتر هستند .این فلزات خاصیت
مغناطیسی ندارند و قابلیت عملیات حرارتی ندارند ،اما برای افزایش استحکام میتواند از کار سرد استفاده کرد.
مارتنزیت
فوالدهای مارتنزیتی شامل 11تا 17درصد کروم ،کمتر از 0.4درصد نیکل و حداکثر تا 1.2درصد کربن میباشند .میزان کربن این
فوالدهای قابل سخت کاری بر روی شکل دهی و جوشکاری آنها تأثیر میگذارد .برای به دست آوردن خواص مفید و جلوگیری از ترک
خوردن ،پیش گرمایش و عملیات حرارتی بعد از جوش نیاز است.
فوالدهای ضدزنگ مارتنزیت مانند نوع 403و 410و 410نیم و 420خاصیت مغناطیسی و قابلیت عملیات حرارتی دارند .از این نوع
فوالدها در چاقوها ،ابزارهای برش و هم چنین ابزار جراحی و دندان پزشکی استفاده میشود.
دوپلکس
اساسا ً و در درجه اول در صنایع شیمیایی و کاربردهای لوله کشی استفاده میشود .فوالد ضدزنگ دوپلکس معموالً شامل 22تا 25درصد
کروم و 5درصد نیکل با مولیبدنیوم و نیتروژن است .دوپلکس ها نسبت به فوالدهای ضدزنگ آستنیتی استحکام تسلیم بیشتر و مقاومت ترک
خوردگی تنش باالتر نسبت به کلراید دارند.
سختکاری سریع
این در واقع یک نوع فوالد ضدزنگ کروم-نیکل است که شامل اضافات آلیاژی
دیگری مانند آلومینیوم ،مس و تیتانیوم است .این آلیاژها به وسیله یک حالل و
عملیات حرارتی پیری سخت میشوند .آنها میتوانند در شرایط پیری آستنیتی یا
مارتنزیت باشند.
پایان