ЗЕЛКИ

Андреј Стефановски
Стефан Крстевски
Божидар Блажев
Вовед
• Зелки или синапи - семејство со преку 330 родови и околу 3.700 видови. Името
Brassicaceae е изведено од родот Brassica. Cruciferae е постаро име кое значи
крстоцветни растенија, бидејќи четирите венечни ливчиња од цветот се распоредени во
вид на крст. Меѓутоа, според МКБН, и двете имиња можат да се употребуваат.
• Примери за растенија од видот Brassicaceae:
1. Алисум
2. Анастатик
3. Арапите
4. оклоп
5. Бетрероа
6. Брасика – зелка
7. И други
Систематика
• Според системот APG, семејството е вклучено во редот
Brassicales. Постарите системи (како оној на Артур Кронквист)
ги сместувал во Capparales, род кој повеќе не постои.
• Поради производството на глукозинолатни соединенија
(синапно масло), отсекогаш се претпоставувало дека постои
блиска поврзаност помеѓу зелкоцветните растенија и
растенијата од семејството Capparaceae. Скорешните
истражувања на Hall et al. (2002) покажуваат дека Capparaceae
се парафилетични во однос на Brassicaceae, при што родот
Cleome и неколку негови сродници се поблиски со
Brassicaceae отколку со другите родови од Capparaceae.
Поради ова, во APG системот на класификација, овие две
семејства се споени во една - Brassicaceae. Некои други
автори го сместуваат родот Cleome во своја посебно
семејство - Cleomaceae. Овде ќе биде опишана семејството на
зелките sensu stricto, т.е. прифаќајќи дека Cleomaceae и
Capparaceae се одделни семејства.
Опис
• Семејството се состои од тревести растенија со годишни, двегодишни или
повеќегодишни животни циклуси.
• Листовите се последователни (ретко наспрамни), понекогаш организирани во
базални розети. Тие се многу често перести по изглед и немаат прилисници.
• Градбата на цветовите е многу униформна во целото семејство. Тие имаат
четири слободни венечни ливчиња и четири канџести чашкини ливчиња.
Може да се дисиметрични или малку зигоморфни, со крстовидно
подредување. Присутни се шест прашници, од кои четири се подолги и се
наредени крстовидно следејќи го венчето, додека другите се пократки
(тетрадинамичен цвет). Плодникот е составен од два споени плодни листови,
а устенцето е многу кратко, со два лобуса. Плодникот е натцветен.
 Цветна формула

Знак на асиметрично цветање.

Размножување
• Опрашувањето е по пат на ентомофилија, поради што и се создава нектар во
основата на прашниците и се складира на чашката.
• Плодот е вид на кутијка наречена силика. Тој се отвора со два капака, кои
претставуваат изменети плодни листови, оставајќи го семето прикачено за
плацентата и ткивото кое останало на местото каде се одделиле капаците (replum).
Краток опис за неколку растенија од
вид Brassicaceae
• Карфиол: Таа е една од најпознатите заедно со брокулата. Она што се троши од карфиолот
е соцветот. Тоа е вид на бели и месести соцвети кои треба да бидат живи или зготвени на
некој начин, бидејќи суровата не може да се вари добро. Неговите карактеристики и
текстура го прават одлична состојка на супи или креми како бешамел.
• Брокула: Тоа е уште еден од најпознатите видови зелка во светот. Тоа е исто така цветна
зелка. Неговата вообичаена потрошувачка се спроведува и сурова, варена и бари на пареа.
Вишок на топлина при подготовка на брокула губи добар дел од неговите корисни
компоненти. Има прилично интензивен вкус и може да се комбинира со друг сос или пире.
• Зелка: Овој вид зелка е едно од лисјата што доведува до затворени пупки со голема
густина. Постојат некои зелки од различни видови како што се кадрав лист или бела зелка.
Предноста на оваа сорта е тоа што може да се конзумира и сирово во салати и да се готви.
Може да се зачува со оцет или да се ферментира. Како и кај многу зеленчуци, најдобриот
начин да ги искористите хранливите материи во зелката е да го консумирате суров.
Слики
ВИ БЛАГОДАРИМЕ НА
ВНИМАНИЕТО!
Андреј Стефановски
Стефан Крстевски
Божидар Блажев