AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ

Maden Mühendisliği Bölümü

Murat SERT, Zeyni ARSOY, Mustafa Yavuz ÇELİK,

Salda Gölünün Kıyı Şeridini Oluşturan

Kayaçların Karakterizasyonu

1
 Giriş
Burdur ili sınırları içerisindeki Salda gölü ve
çevresi formasyonu (Şekil 1) dünyada çok sık
görülmeyen bir kayaç yapısına sahiptir.
Salda gölünün yüzey alanı yaklaşık 45 km2’dir.
Gölün derinliği 110m ye kadar ulaşabilmektedir.
Çok sayıda akarsu ve yeraltı suyu girişleri kışın
gölü beslerken, yüzey çıkışları olmamasından
dolayı göl seviyesi yaz aylarında buharlaşmadan
büyük ölçüde etkilenmektedir.

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 2

 Giriş
Salda Gölü'nün rakımında, ortalama hava
sıcaklığı ocak ayında 3° C ve temmuz ayında 25°
C, yıllık ortalama 13° C'dir. Yıllık ortalama yağış
miktarı 430 mm'dir (kış aylarında en fazla yağış
miktarı vardır), yıllık potansiyel buharlaşma
ortalaması ise ortalama 1150 mm’dir.

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 3

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 4
AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 5
Malzeme
Numuneler 5 gruba ayrılmış olup Numune 1; kıyı
şeridinden alınan masif koyu renkli bir kayaçtır.
Numune 2; kıyı şeridinden alınan beyaz renkli
gözenekli ve kısmen bozunmaya uğramış bir kayaçtır.
Numune 3; sahil şeridini oluşturan plaj kumudur.
Numune 4; gölün kıyı şeridinden 10m uzaklıktan gölün
tabanından alınan balçık numunesidir. Numune 5;
gölün kıyı şeridinden 20m uzaklıktan gölün tabanından
alınan balçık numunesidir

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 6

Malzeme

Numune – 1 Numune – 2

Numune – 3 Numune – 4 Numune – 5

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 7
Yöntem
Çalışma kapsamında yapılan tanımlama deneyleri:
•Petrografik İnceleme
•XRF Yöntemiyle Elementel Bileşimin Tayini
•XRD Yöntemiyle Minerolojik Analiz
•Taramalı Elektron Mikroskobuyla (SEM) mineral
yapıları tayini ve EDS yöntemiyle mineral
kompozisyonlarının belirlenmesi

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 8

Yöntem
Çalışma kapsamında yapılan diğer deneyler:
•Gerçek Yoğunluk, Görünür Yoğunluk, Toplam
ve Açık Gözeneklilik Tayini
•Atmosfer Basıncında Su Emme Tayini
•Elek Analizi
•Lazer Tane Boyut Analizi
•Renk Tayini

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 9

Bulgular
Çizelge 1. Numunelerin kimyasal analiz
sonuçları
İçerik (%) Numune-1 Numune-2 Numune 3 Numune-4 Numune-5

MgO 40,9663 39,9054 34,4944 26,2879 33,6338

SiO2 39,9301 0,8852 8,1204 28,2910 35,8472

Fe2O3 9,0326 0,1154 1,4039 7,3339 8,1598

CaO 0,6066 1,9899 1,5720 1,9249 1,5904

Al2O3 0,2553 0,1793 0,7702 3,9061 3,0983

A.Z. 8,0761 56,8283 53,3841 30,3463 15,5505

Diğer 1,1330 0,0965 0,2550 1,9099 2,1200

 Toplam 100,0000 100,0000 100,0000 100,0000 100,0000

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 10

Bulgular
Çizelge 2. Numunelerin fiziksel analiz
sonuçları
Deneyler 1. Numune 2. Numune
Gerçek Yoğunluk (kg/m3) 2899 2338
Görünür Yoğunluk
2771 1375
(kg/m3)
Açık gözeneklilik (%) 2,3 32
Toplam gözeneklilik (%) 4,4 53
Su Emme (%) 0,9 24,3

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 11

Bulgular
Çizelge 3. Numune 3’ün kümülatif elekaltı ve elek üstü
dağılımları
Elek Boyutu Kümülatif Kümülatif
Miktar
(mm) Elek Üstü (%) Elek Altı (%)
  g % 100,00  
+1,6 1,50 0,61 99,39 0,61
1,18/1,6 3,70 1,51 97,88 2,12
1,00/1,18 6,93 2,83 95,05 4,95
0,850/1,00 39,56 16,15 78,90 21,10
0,600/0,850 167,85 68,51 10,39 89,61
0,500/0,600 7,10 2,90 7,49 92,51
0,425/0,500 4,25 1,73 5,76 94,24
0,300/0,425 1,20 0,49 5,27 94,73
0,250/0,300 0,47 0,19 5,07 94,93
0,200/0,250 1,49 0,61 4,47 95,53
0,180/200 0,11 0,04 4,42 95,58
0,125/0,180 2,08 0,85 3,57 96,43
0,075/0,0125 5,49 2,24 1,33 98,67
-0,075 3,26 1,33 0,00 100,00
Toplam 244,99 100,00    

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 12

Bulgular

Şekil 2. Numune 3’ün kümülatif elek altı ve elek üstü grafikleri

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 13

Bulgular

Şekil 3. Numune 4’ün kümülatif elek altı grafiği

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 14

Bulgular

Şekil 4. Numune 5’in kümülatif elek altı grafiği

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 15

Bulgular
Çizelge 4. Numune 2’nin ortalama renk tayini sonuçları
L (Beyazdan Siyaha a ( Kırmızıdan Yeşile B (Sarıdan Maviye
Kayma) Kayma) Kayma)
95,60 0,06 2,39

Şekil 5. Uluslararası aydınlatma komisyonuna göre renk skalası

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 16

Sonuçlar
•Minerolojik ve petrografik incelemeler ile kimyasal
analiz sonuçları ışığında Salda Gölü civarından alınan
Numune 3, Numune 4, ve Numune 5’in, ana kayaç yapısı
olan Numune 1 ve Numune 2’nin çevresel etkilerle
bozunmaya uğrayarak ufalanmaları sonucu oluştukları
belirlenmiştir. Kimyasal analiz sonuçlarında belirlenen
MgO, SiO2 ve Fe2O3 sonuçları bunu teyit etmektedir.

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 17

Sonuçlar
• Numune 4 ve Numune 5’in tane boyut dağılımına
bakıldığında kıyıya daha yakın olan Numune 4’ün
boyut dağılımının daha ince olduğunu ve kıyıdan
uzaklaştıkça boyut dağılımının yükseldiği
görülmektedir. Kıyıya daha yakın kısımlardaki göl
kumunun boyut dağılımının daha düşük olması
dalgaların mekanik etkileriyle açıklanabilmektedir.

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 18

Sonuçlar
• Ayrıca kıyıdan 10 m uzaklığa kadar olan
numune boyut dağılımının daha düşük olması
kıyı şeridindeki göl dibi kumunun bataklık hissi
uyandırmasına neden olmaktadır ve bu durum
kıyıdan uzaklaştıkça azalmaktadır.

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 19

 Sonuçlar
• Uydu fotoğraflarından bakıldığında da alışılmışın
dışında beyaz renkli görülen salda Gölü ve civarı kayaç
yapısına asıl rengini veren manyezitlerin (Numune 2)
renk tayini sonucunda %95,60’a varan beyazlık
değerlerine ulaşılmıştır. Bu durum güneş ışığını daha
fazla yansıtacağından göl kıyısındaki ısı adası
oluşumunun en az seviyeye inmesine ve bölgenin yaz
aylarında daha serin olmasına neden olacaktır.

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 20

Sonuçlar
• Salda Gölü ve çevresinin kayaç yapısı dünyada
nadir görülen hidromanyezit yapılarını
içerdiğinden bu çalışma sonucunda elde edilen
veriler ile dünya dışı asteroid ve kayalık
gezegenlerdeki benzer yapılarla
karşılaştırılarak yaşamın temel taşlarının
oluşumu hakkında bilgi sahibi olunabilecektir.

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 21

Sonuçlar
•Elde edilen bulgular bölgedeki kayaç yapısının
başka araştırmacılar tarafından daha detaylı
araştırılmasının yolunu açacaktır. Bu sayede
Salda gölü civarındaki manyezit ve
hidromanyezit yataklarının endüstriyel
kullanımları daha geniş kapsamlı olarak
belirlenebilecektir.

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 22

Teşekkürler

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 23