İNSAN EMBRİYOLOJİSİ

Prof. Dr. Serkan YILMAZ

OVULASYONDAN İMPLANTASYONA KADAR OLAN DÖNEM
(Gelişimin 1. Haftası)
Ovarian Siklus

• Puberte ile birlikte dişilerde aylık düzenli peryodlar başlar. Bu

peryodlar hipotalamustan salgılanan gonadotropin salgılatıcı
hormonun (GnRH) ön hipofiz hücrelerini uyarmasıyla folikül
uyarıcı hormon (FSH) ve luteinaz hormonu (LH) tarafından
kontrol edilir.

• Her ovarial siklusun başında FSH hormonun etkisiyle 5 ile 15

arasında değişen sayıda primordial folikül büyümeye başlar.

• Normal şartlarda bu foliküllerin sadece bir tanesi tam

anlamıyla olgunlaşır gerisi dejenere olur.
• Folikülün büyüyüp olgunlaşması sırasında çok
sayıda folikül ve teka hücreleri oluşur. Bu
hücreler birlikte östrojen salgılayarak uterus
endometriumunun proliferatif evreye girmesini
ve hipofizin LH hormonu salgılamasını sağlarlar.
 Ovulasyon (Yumurtlama)

• FSH ve LH hormonlarının etkisiyle graaf folikülü

gelişiminin son evresine ulaşır, bu sırada primer
oosit te 1. Mayoz bölünmesini tamamlar.

• Overin yüzeyinde lokal bir kabarıklık olur, bu

kabarıklığın tepesinde olan stigma açılarak folikül
sıvısı dışarı sızar. Sonuçta bu sıvının miktarı arttıkça
oositteki basınç azalır ve oosit, etrafındaki granuloza
hücreleri ile birlikte serbest kalarak ovaryum
yüzeyinde gezinmeye başlar.
• Oosit çevresindeki kumulus ooforus hücreleri
zona pellusida çevresinde yeniden düzenlenerek
korona radiatayı oluşturur.

• Kumulus ooforus hücreleriyle birlikte oositin

overden atıldığı anda (ovulasyon) 1. Mayoz
bölünme tamamlanır ve sekonder oosit 2. Mayoz
bölünmesine başlar.
 Korpus Luteum

• Ovulasyondan sonra yırtılan graaf folikülünün

etrafındaki granuloza ve teka interna hücrelerinin
sitoplazmasında luteinize edici hormonun etkisiyle
sarımsı bir pigment birikmeye başlar ve bu hücreler
luteal hücrelere dönüşür.

• Bu hücrelerin oluşturduğu yapıya korpus luteum

denir. Bu yapı progestron hormonu salgılar. Bu
hormon ve östrojenik hormonların katkısı ile uterus
mukozası embriyonun implantasyonuna hazır hale
(progestasyonel evre) gelir.
 Oositin Taşınması

• Ovulasyondan hemen önce uterus tüpleri ritmik

şekilde kasılmaya başlar.

• Bununla birlikte fimbrialar ve bunların

yüzeylerindeki hücrelerin silleri oositi hareket
ettirir.

• İnsanda döllenmiş oositin uterus lümenine

ulaşması yaklaşık 3-4 gün sürer.
 Corpus Albikans

• Döllenme olmadığı durumda ovulasyonu izleyen 9.

günde korpus luteum maksimum boyuta ulaşır.

• Daha sonra luteal hücrelerin dejenerasyonuyla giderek

küçülür ve korpus albikans olarak isimlendirilen
yapıya dönüşür. Bu sırada azalan progestron seviyesi
nedeniyle menstural kanama başlar.

• Oositin döllenmesi durumunda embriyonun

trofoblastları tarafından salgılanan korionik
gonadotropin korpus albikansın dejenerasyonunu
durdurur ve korpus luteum büyümeye devam eder.
 Döllenme (Fertilizasyon)
• Dişi ve erkek gametlerin birbirleriyle birleşip
kaynaşması anlamına gelen fertilizasyon uterus
tüplerinin ampuller bölgesinde gerçekleşir.

• Dişi genital üreme kanalları içerisine giren

spermin başlangıçta oositi dölleyecek yeteneği
yoktur. Dölleme yeteneğine kavuşmak için
spermin önce kapasitasyon ve akrozom
reaksiyonu denilen değişimleri geçirmesi
gereklidir.
• Kapasitasyon insanda yaklaşık 7 saat süren bir
olaydır ve bu olayda spermin akrozomal
bölgesini çeviren plazma membranı üzerindeki
glikoprotein kılıf ve seminal plazma proteinleri
ortadan kaldırılır. Akrozom reaksiyonu spermin
zona pellusidaya bağlanmasından sonra zona
proteinleri tarafından başlatılır.
• Fertilizasyonun evreleri başlıca şunlardır;

• 1. Evre: Korona Radiata’nın delinip geçilmesi

• 2. Evre: Zona Pellusida’nın delinip geçilmesi

• 3. Evre: Oosit ve sperm hücre zarlarının

kaynaşması
• Spermin oosit sitoplazması içine girmesine oosit
3 ayrı şekilde cevap verir. Bunlar;

• 1. Kortizal ve zona reaksiyonları

• 2. İkinci mayoz bölünmenin tamamlanması

• 3. Oositin metabolik aktivasyonu

• Bütün bu değişimler sırasında sperm, dişi
pronukleusunun yanına ilerler, çekirdeği şişer ve
erkek pronukleusunu oluşturur.

• Her ikisi de haploid kromozom sayısına sahip olan

pronukleuslar kendi DNA’larını replike eder. DNA
sentezinden hemen sonra kromozomlar normal
mitotik bölünmeye hazırlık olarak iğ üzerinde
organize olurlar ve bölünme işlemleri başlar.

• Yavru kromatitlerin bu hareketi sırasında hücrenin

yüzeyinde yarıklanma başlar.
 Yarıklanma (Cleavage)

• Zigot iki hücreli evreye ulaştıktan sonra peşpeşe

bir seri mitotik bölünmeye girer.

• Her yarıklanmadan sonra hacmi giderek küçülen

bu hücrelere blastomer denir.

• 3. yarıklanmanın ardından blastomerler

birbiriyle daha sıkı ilişkiye girerek birbirlerine
sıkıca bağlanan bir hücre topu haline gelirler
(kompaksiyon).
• Morulanın iç hücre kitlesinden embriyonun
dokuları, dış hücre kitlesinden ise plasentayı
oluşturacak olan trofoblastlar gelişir.

• Fertilizasyondan hemen hemen 3 gün sonra

hücreler bölünerek 16 hücreli morula’yı
oluşturur.
 Blastokist Oluşumu
• Morula uterusa ulaştığında uterus boşluğundaki sıvı, zona
pellusidayı geçip iç hücre kitlesinin hücrelerarası boşluğuna
sızıp toplanmaya başlar. Giderek genişleyen hücrelerarası
boşlukların birbiriyle birleşmesiyle blastosöl denilen tek bir
boşluk oluşur. Bu dönemde embriyo da blastokist olarak
isimlendirilir.

• Bundan sonra blastokistin bir kutbunda yerleşmiş olan iç

hücre kitlesi embriyoblast, dış hücre kitlesi ise trofoblast
adını alır.

• Gelişmenin 6. gününde trofoblastik hücreler uterus

mukozasının epitelyal hücreleri arasından penetre olmaya
başlarlar. Böylece gelişimin 1. haftası sonunda zigot morula
ve blastokist evrelerinden geçmiş ve uterus mukozasına
gömülmeye başlamıştır.
 İmplantasyon Sırasında Uterus
• Uterus duvarı 3 tabakadan oluşur.
Bunlar;

• endometrium (duvarın iç yüzeyini döşeyen mukoza),

• myometrium (kalın düz kas tabakası)
• perimetrium (duvarı dıştan kaplayan periton zarı)

• Puberteden menopoza kadar endometrium yaklaşık her

28 günde bir periodik değişiklikler gösterir. Bu
menstrüel siklus sırasında endometrium foliküler veya
proliferatif evre, sekretuar veya progestasyonel evre ve
menstrüel evre denilen 3 devreden geçer.
• Döllenme olmadığı takdirde endometriumun kompakt
ve süngerimsi tabakaları dökülmeye başlayarak
menstrüel devrenin başladığını işaret eder.

• Eğer döllenme gerçekleşirse endometrium

implantasyona yardım eder ve plasentanın oluşumuna
katkıda bulunur.

• İmplantasyon sırasında uterus mukozası, uterus bez ve

arterlerinin uzayıp kıvrılarak halkalı bir biçim aldığı ve
dokuların tümüyle dolgunlaşmış halde olduğu sekresyon
devresindedir.

• Sonuçta endometriumda üç belirgin tabaka ayırt

edilebilir.
• Bunlar; yüzeysel kompakt tabaka, süngerimsi ara tabaka ve
bazal tabakadır.

• Oositin döllenmemesi halinde venüller ve sinuzoidal

boşluklar giderek kan ile dolarak tıkanır ve kan dokuya
geçmeye başlar.

• Menstruasyonun başlamasıyla kan yüzeysel arterlerin

dışına çıkmaya başlar. Bunu izleyen 3 veya 4 günlük sürede
kompakt ve süngerimsi tabakalar tamamen dökülerek
uterus dışına atılır ve geride endometriumun sadece bazal
tabakası kalır.

• Bu tabaka bazal arterler tarafından beslendiğinden

proliferatif evrede uterus bezlerinin ve arterlerinin yeniden
yapımında rejeneratif bir tabaka olarak iş görür.