HUKUK SİSTEMLERİNİN

SINIFLANDIRILMASI VE
ÇAĞIMIZIN BAŞLICA HUKUK
AİLELERİ (ÇEVRELERİ)
Prof. Dr. Mehman A. DAMİRLİ
 i
irl
 Hukuk Sistemlerinin sınıflandırılmasında terim

am
(kavram) sorunu

D
 Dünya üzerindeki hukuk düzenleri, gruplara,

an
ailelere veya hukuk çevrelerine ayrılabilir mi?

m
eh
 Ayrılabileceği kabul edilecek olursa, ayrımın
M
kriterleri neler olmalıdır?
r.
of.D
Pr
HUKUK SİSTEMLERİNİN HUKUK AİLELERİ İÇİNDE
SINIFLANDIRILMASININ YARARLARI
Hukuk sistemlerinin sınıflandırılması; onların sistematize edilmesi, yani gruplara
(hukuk ailelerine, çevrelerine) ayrılması, yahut onların belirli gruplar altında
toplanması ve ulusal hukukların bunlardan birine yerleştirilmesidir.
Böyle bir düzenleme, mukayeseli hukuk araştırmalarını böyük ölçüde
kolaylaştırmaktadır. Her hukuk ailesinde bir ya da iki hukuk düzeni, bu hukuk ailesini
temsil edebilecek durumda ise, mukayeseli hukuk araştırması, en azından başlanğiç

i
aşamasında, sadece bu hukuk sistemlerinin incelenmesiyle yetinebilir.

irl
Milli hukuk sistemlerinin hukuk aileleri içinde sınıflandırılması, ayrıca, dogmatik

am
bakımdan da yararlar sağlar. Zira, çağımızın önemli hukuk sorunlarını ve bunların
çözümüne ilişkin yaklaşımları bilmek isteyen ya da milli hukukun bazı, nedeni gizli
kalmış özelliklerini ortaya koymaya çalışan her hukukçu, yabancı hukuklara olduğu kadar,

D
belli başlı hukuk aileleriyle de ilgilenmek zorundadır.

an
Belirli hukuk ailelerinin ayırt edilişi, ulusal hukukların açıklanması ve çeşitli
sorunların çözümü bakımından yararlı olabilir.
m
Aynı hukuk ailesine dahil olan hukuk sistemleri arasındaki mukayeseli araştırmalar
eh
yasama politikası bakımından da büyük bir önem taşıyıyor. Zira, bir çok ülkede, kanun
koyucuların, kendi ulusal hukuklarını düzeltmek, yenilemek ve mükemmelleştirmek için
M

çok kez dahil oldukları hukuk ailesi içinde yer alan diger ulusal hukukların çözümlerinden
esinlendikleri veya etkilendikleri gözlenebilir.
r.

Milli hukukların belirli bir hukuk ailesi içinde gruplandırılması ile çeşitli düzeylerde
f.D

”hukukların birleşdirilmesi”ne yönelik çabalar somut ve gerçekçi bir tabana

oturtulmuş olur.
o
Pr
HUKUK SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRIL-
MASINDA TERİM (KAVRAM) SORUNU

 Hukuk sistemi (hukuk düzeni) – bir toplumda, toplumsal ilişkileri

düzenleyen normların ve ilkelerin, hukuk kavramlarının, hukuki
düşünce ve kültürün, hukuk kurumlarının tümünden oluşur.

i
 ”Hukuk sistemi” kavramı çok kez ulusal hukuk sistemlerini

irl
açıklamak üzere kullanılırken bazen de, bir hukuk ailesini (hukuk

am
sistemleri grubunu, sistemini) açıklamak amacıyla kullanılmaktadır.

D
 Hukuk sistemi:

an
- Bir ülkenin hukuk kuralları ve kurumları = dar anlamda.

m
- Hukuk sistemleri grubu = geniş anlamda.
eh
"Hukuk felsefesi ve tekniği benzer hukuk sistemleri olan çok sayıda
M
ülke tarafından geniş olarak paylaşılmaktadır.” (Winterton).
r.

 ”Ana” ve ”çocuk” hukuk sistemleri

f.D

 Saf ve karma (melez) hukuk sistemleri

o
Pr
HUKUK SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRIL-
MASINDA TERİM (KAVRAM) SORUNU
 ”Hukuk sistemleri”, ”hukuk aileleri”, ”hukuk çevreleri”, ”hukuk kültürleri”, ”hukuk
ananeleri” kavramları
 ”Hukuk ailesi” (”hukuk çevresi”):
- Hukuk sistemleri grubu → bir dizi hukuk sistemlerini gruplayan tipik ve bir ailenin

i
temsilcisi olarak kabul edilebilecek bir model.

irl
 ”Hukuk kültürü”:

am
- "Halkın veya onun bir kısmının hukuka ve hukuk kurumlarına ait ideleri, değerleri,
beklentileri ve tutumu”(Friedman).

D
- Veya "hukuka yönelik sosyal davranış ve tutumların nispeten istikrarlı kalıplarını
tanımlamanın bir yolu”(Nelken).

an
- Hukuk sisteminin fiili işleyişiyle bağlantılı olan hukuki olmayan faktörlere odaklanır.

m
 ”Hukuk ananesi (geleneği): eh
- Hukukun doğası, hukukun toplumdaki ve yönetimdeki rolü, bir hukuk sisteminin uygun
şekilde düzenlenmesi ve işleyişi ve hukukun nasıl yapıldığı veya yapılması,
M
uygulanması, incelenmesi, mükemmelleştirilmesi ve öğretilmesi hakkında derin köklü,
r.

tarihsel olarak koşullandırılmış tutumlar (Merryman).

f.D

- Geçmişin varlığına ve hukuk sistemleri arasında sürekli dinamik bir ilişkiye odaklanır
(Glenn).
o

 Sonuncuların her ikisi (Hukuk kültürü ve Hukuk geleneği) hukuk sistemlerinin

Pr

gruplandırılması anlamına gelir.

 HUKUK SİSTEMLERİNİN
SINIFLANDIRIL-MASINDA ÖLÇÜT VE
ETKENLER SORUNU
Hukuk sistemlerini sınıflandırma çabaları çok eskidir. Çeşitli sınıflandırmalara
temel teşkil eden ölçüt ve etkenler birbirinden önemli derecede farklıdır. Bu
sınıflandırmaların dayandıkları ölçütlerin bir kısmı tek-boyutlu, diğer kısmı da
çok-boyutludur.

i
irl
 TEK-BOYUTLU ÖLÇÜTLERE DAYANAN SINIFLANDIRMALAR aşağıdaki yazarlar
tarafından yapılmıştır:

am
1. Esmein

D
2. Sauser Hall
3. A. Schnitzer

an
4. Arminjon/Nolde/Wolff:

m
 ÇOK-BOYUTLU ÖLÇÜTLERE DAYANAN SINIFLANDIRMALAR aşağıdaki yazarlar
tarafından yapılmıştır:
eh
1. Levy-Ullman
M
2. R. David
3. Silva Pereira
r.
f.D

4. J.C. Tobenas
5. A. Malmsrtröm
o

6. K. Zweigert
Pr

7. M. Rheinstein
8. P. Glenn
TEK-BOYUTLU ÖLÇÜTLERE
GÖRE YAPILAN SINIFLANDIRMA
ÇABALARI
A. ESMAİN’İN SINIFLANDIRMASI (1905)
DÜNYANIN HUKUK
SİSTEMLERİ

i
irl
LATIN GERMEN ANGLO- SLAV İSLAM
GRUBU*

am
GRUBU SAKSON HUKUKU HUKUKU
*** *** GRUBU*

D
Fransız, Belçika,
İtalya, İspanya, Almanya, ***

an
Orta ve Güney Avusturya ve
Amerikadfaki latin İskandinav (İngiltere ve

m
ülkeler hukukları ülkeleri) A.B.D.)
eh
M

Fransız hukukçusu Esmein bu sınıflandırmanı Batı uygarlığı ölçütünü esas

r.
f.D

alarak yapmıştır.
Bu beş grubdan dördü dil grupları; sonuncusu ise dinsel bir gruptur.
o
Pr

* Sonradan Esmen Latın qpubunu Fransız hukuku, Anglo-Sakson grubunu ise

Anglo-Amerikan hukuku adlandırmıştır.
SAUSER HALL’UN SINIFLANDIRMASI
DÜNYANIN HUKUK
SİSTEMLERİ

i
irl
ARİ SAMİ MOĞOL BARBAR

am
IRKLAR İRKLAR İRKLARI HALKLAR
HUKUKU* HUKUKU HUKUKU HUKUKU

D
*** *** *** ***

an
Hint, İran, Yunan- Asur, Mısır, İbrani ve Japon ve Çin Gelenek ve göreneklere
Latın, Germen, dayanan hukuklar, Örn.

m
Arap-İslam hukuku hukukları
Anglo-Sakson ve Malinezya, Endonezya,
Letto-Slav hukukları
eh Avustralya hukukları
M
r.
f.D

Ancak, her irkin içinde, özel bir hukuki oluşumun söz konusu olabileceğini öne
süren S. Hall, bu sınıflandırmanı, irk ölçütünden hareket ederek yapmıştır.
o
Pr

* Bu grub aynı zamanda Hint-Avrupa halkları hukukı adlandırılırdı.

A. SCHNİTZER’IN SINIFLANDIRMASI
İLKEL KAVİMLER
HUKUKU
AKDENİZ ÇEVRESİNDE
YAŞAMIŞ ESKİ
KÜLTÜR
KAVİMLERİNİN
DÜNYANIN

i
Kıta Avrupası ve Latin
HUKUKU

irl
Amerika hukukları
BÜYÜK AVRUPA-AMERİKA

am
Anglo-Amerikan
HUKUKLARI ÇEVRESİ
HUKUK hukuku

SİSTEMLERİ

D
İslam hukuku
DİNSEL HUKUKLAR

an
ÇEVRESİ Kilise hukuku

m
Musevi hukuku

eh AFRİKA-ASYA
HUKUKLARI ÇEVRESI
M
”Büyük kültür çevreleri˝ ölçütünü benimseyen isviçreli hukukçu Adolf F. Schnitzer beş hukuk çevresi
r.

ayırmıştır.
f.D

İlkel kavimler hukuku: burada, eskiden yaşamış olan ya da günümüzde varlığını sürdüren tüm ilkel kavimlerin
hukukları yer almaktadır.
o

Akdeniz çevresinde yaşamış eski kültür kavimlerinin hukuku: Mısır, Mezopotamya, Yunan ve Roma hukukları
Pr

Afrika-Asya hukukları çevresi: Türk, İran, Pakistan, Çin, Japon, Tayland, Kuzey Afrika ve Kara Afrika hukuk
düzenleri
ARMİNJON/NOLDE/WOLFF’IN
SINIFLANDIRMASI
DÜNYANIN ÇAĞDAŞ
HUKUK SISTEMLERI

GERMEN HUKUKU
FRANSIZ HUKUKU

İNGİLİS HUKUKU
M HUKUKU GRUBU

li
İSLAM HUKUKU

HİNT HUKUKU
RUS HUKUKU
İSKANDİNAV

GRUBU ir
m
GRUBU

GRUBU

anGRUBU

GRUBU

GRUBU
a
D
m
eh
Arminjon/Nolde/Wolff: sınıflandırılma coğrafi, ırksal veya dış şekillere göre değil
içeriklere göre yapılmalıdır.
r.

Bu sınıflandırmanın iki önemli özelliği şunlardır: özel hukuka ilişkin oluşu ve
f.D

sadece çağdaş uygarlığa dahil bulunan halkların özel hukuklarına özgülenmiş oluşu.
Germen hukuku grubu: Alman, İsviçre/Türk ve Japon hukukları
o
Pr

İskandinav hukuku grubu: İsveç, Norveç, Danimarka, Finladiya

ÇOK-BOYUTLU ÖLÇÜTLERE
GÖRE YAPILAN SINIFLANDIRMA
ÇABALARI
LEVY-ULLMAN’IN SINIFLANDIRMASI

DÜNYANIN BAŞLICA
HUKUK SİSTEMLERİ

i
irl
am
KITA İNGİLİZ İSLAM

D
HUKUKU HUKUKU HUKUKU

an
m
eh
Fransız hukukçusu Levy-Ullman dünyadaki hukuk sistemlerini başlıca üç qrub içerisinde
M
toplamıştır. Bu ayrım tek bir ölçüte (ırk, dil, hukukun kaynağı vb. gibi) dayanmır.
r.

Yazara göre, bu üç hukuk sisteminden ilk ikisi din-dışı (dünyevi) ve değiçebilir bir nitelik
f.D

taşımaktadır. Buna karşı, İslam hukuku ise, dinsel ve değişmez hukuk kurallarından oluşur.
Özetle, Kıta hukuku, din-dışı (dünyevi) kanun hükümlerinden ve İngiliz hukuku da, yine
o

din-dışı mahkeme kararlarından vücuda geldiği halde; İslam hukuku, Tanrı sözlerinden
Pr

oluşan dinsel bir hukuktur.

 R. DAVİD’İN HUKUK AİLELERİ AYRIMI
(1950)
DÜNYANIN BÜYÜK
HUKUK AİLELERİ (1950)

BATI SOVETLER
AVRUPA BİRLİĞİ İSLAM HİNDU ÇİN
HUKUKU HUKUKU HUKUKU
HUKUK HUKUK

i
AİLESİ AİLESİ AİLESİ

irl
AİLESİ AİLESİ

am
DÜNYANIN BÜYÜK

D
HUKUK AİLELERİ (1960)

an
ROMA / COMMON DINSEL VE

m
SOSYALIST DIĞER
GERMAN LAW GELENEKÇ
HUKUK HUKUK eh HUKUKU
AİLESİ
İ HUKUK
SİSTEMLE
R
M
AİLESİ AİLESİ AİLESİ
r.

 René David: ayrıma esas alınacak iki ölçüt vardır. Din, felsefe, politik, ekonomik ve sosyal yapıya göre
f.D

belirlenen ideolojik ayrım ve hukuk tekniği açısından yapılacak ayrım.

 David sonradan (1960) görüşünde değişiklikler yapmıştır: Roma/German, Common Law, Sosyalist hukuklar
o

ve Dinsel ve gelenekçi hukuk ailelerini ayırmış, bu sonuncu aile içerisinde İslam hukukunu, Yahudi
Pr

hukukunu, Hint hukukunu, Uzak Doğu hukuk sistemlerini (Çin ve Japon hukukları) ayırt ediyor. Bunlardan
başka, ”Diğer sistemler” adı altında Afrika ve Madagaskar hukuklarını ayırmıştır.
SİLVA PEREİRA’NIN SINIFLANDIRMASI (1954)

DÜNYANIN BAŞLICA
HUKUK SİSTEMLERİ

i
irl
ROMA/ SOVYET FELSEFİ VE

am
HIRİSTYAN COMMON
HUKUK DİNSEL
LAW

D
HUKUKU SİSTEMİ HUKUKLAR

an
m

eh
Brezilya hukukçusu S. Pereira, hukuklar arasındakı morfolojik ayrılıkları ve
ideolojik farklılıkları esas alarak, başlıca dört hukuk sistemini ayırt etmiştir.
M
 Roma/Hıristyan hukukuna Roma hukukundan ve Hıristiyan inancından
r.

etkilenen hukuklar dahil edilmiştir.

f.D

 Felsefi ve dinsel hukuklara salt dinsel hukuk olan İslam hukuku ile,
o

Brahmanizmin dünya görüşünü yansıtan Hindu hukuku ve Konfüçyüs’ün

Pr

felsefi düşünlürinden etkilenen Çin hukuku ait edilmiştir.

J.C. TOBENAS’IN SINIFLANDIRMASI (1964)
Latın hukuku grubu (Fransız
ve İtalyan h.)
KARA ABRUPASI SİSTEMİ
Germen hukukU grubu
(Alman, Avust. ve İsviçre)
İBERİK ETKİSİ ALTINDA
OLAN HUKUK
İspanya hukuku
SİSTEMLERİ

i
İSKANDİNAV HUKUK

irl
Portekiz hukuku
DÜNYANIN SİSTEMİ

am
HUKUK İberik/Amerikan hukuk grubu
ANGLO-SAKSON HUKUK
SİSTEMLERİ

D
SİSTEMİ

an
ROMA HUKUKU İLE
COMMON LAW’UN İÇİÇE

m
BULUNDUĞU HUKUK
SİSTEMİ

eh
COMMON LAW TARAFINDAN
ETKİLENEN İSPANYOL
M
GELENEĞİNE BAĞLI
HUKUKLAR
r.

İspanya Yüksek mahkemesi başkanı Tobenas, sınıflamasını ilk planda (düaeyde) ”ideolojik ve kültürel
f.D

farklılıklar”; ikinci planda da ”jenetik ve morfolojik ölçü” üzerine temellendirmişdir.

İBERİK/AMERİKAN GRUBU: Arjantin, Breziliya, Küba, Meksika, Peru, Şili, Urugvay, Venezuela
o

ROMA HUKUKU İLE COMMON LAW’UN İÇİÇE BULUNDUĞU HUKUK SİSTEMİ: Iskoçya, Quebek, Louisiana, Güney
Pr

Afrika
COMMON LAW TARAFINDAN ETKİLENEN İSPANYOL GELENEĞİNE BAĞLI HUKUKLAR: Puerto-Rico ve Filipinler
A. MALMSRTRÖM’ÜN SINIFLANDIRMASI
(1969) Kita Avrupası hukuk
sistemleri ailesi

Latın Amerika hukuk

BATI (ABRUPA- sistemleri ailesi
AMERİKA)
Nordik (İskandinav)
HUKUKLARI GRUBU hukuk sistemleri ailesi

i
Common law ailesi

irl
am
DÜNYANIN SOSYALİST
HUKUK (KOMÜNİST) HUKUK Sovyet hukuku

D
GRUBU
SİSTEMLERİ Halk Demokrasıleri
hukuk sistemleri

an
KOMÜNİST OLMAYAN
ASYA ÜLKELERİ Çin Halk Cumhuriyeti

m
hukuku
HUKUK SİSTEMLERİ

eh AFRİKA
DEVLETLERİNİN
M
HUKUK DÜZENLERİ
r.
f.D

 René David’in dinsel ve geleneksel hukuk sistemlerini karşılayan son iki

o

kategori içinde, Malström, her hangi bir alt ayrıma gitmemiştir.

Pr
K. Zweigert’in Hukuk Çevreleri Ayrımının Temelleri
 Zweigert hukuk çevrelerinin ayırtedilmesine ve ulusal hukukların bu çevrelerden birine
yerleştirilmesine ilişkin şalışmaların iki yönden göreceli olduğunu belirtmiştir:
1. Maddi (konu) bakımdan görecelik ilkesi. Hukuk çevrelerinin sınıflanması ele aldığı
malzeme bakımından göreceli bir görünüm gösterir. Bu zaman kural olarak özel hukuktan
hareket edilir. Oysa aynı hukuk düzeninde, bir hukuk alanının bir hukuk çevresine, başka bir

i
hukuk alanının da diğer bir hukuk çevresine ait olabilmesi mümkündür. Örnegin, Alman özel

irl
hukuku Alman hukuk çevresine girdiyi halde, Alman Anayasa hukuku ABD, Almaniya,

am
İtalyadan oluşan bir grupta yer alır. Yahut, Arap ülkelerinin aile ve miras hukukları İslam
hukuku çevresine, eşya hukuku düzenlemeleri çok kez Fransız hukukuna aittir.

D
2. Zaman bakımından görecelik ilkesi. Örnegin, Yaponiya`nın ve Kita Çini`nin yaşayan

an
hukuk düzenleri ile, yakın tarihlerindeki hukukları arasında çok önemli nitelik farkları vardır.
 Zweigert`e göre, hukuk çevrelerinin sınıflandırılması zamanı hukuk üslupları (tarzları) göz

m
önüne alınmalıdır. O, her hukuk düzeninin kendisine özgü üslubunu (hukuk üslubu,
eh
Rechtsstile) oluşturan çeşitli ögelere (faktörlere), üslup biçimlendirici etkenler adını
M
vermiştir. Hukukun üslubunu (tarzını) belirleyen faktörleri aşağıdaki gibi belirlemiştir:
1. Hukuk düzeninin tarihsel kökeni ve hukuk düzeninin gelişimi
r.

2. Hukuki düşünce biçimi

f.D

3. Belirleyici hukuk kurumları

o

4. Hukuk kaynaklarının türü ve onların yorumlanması

Pr

5. İdeolojik faktörler
 ZWEİGERT`İN SINIFLANDIRMASI
DÜNYANIN HUKUK
ÇEVRELERİ

NORDİK HUKUK

İSLAM HUKUKU
HUKUKU li
COMMON LAW

HİNT HUKUKU
UZAK DOĞU r
aSOSYALİST
ROMANİST

i
HUKUKU
ÇEVRESİ

ÇEVRESİ

ÇEVRESİ

ÇEVRESİ
ÇEVRESİ

ÇEVRESİ

ÇEVRESİ

ÇEVRESİ
HUKUK
ALMAN
HUKUK

am
D
n
m
eh
 Zweigert bundan başka, ”melez hukuk düzenleri” adını verdiyi kategorini de ayırır.
M
Melez hukuklarda, hukuki düzenlemenin bir bölümüne, bir ana hukukun; başka bir
bölümüne de, diğer bir ana hukukun, damgasını vurabilmesi mümkündür. Böylece, melez
r.

hukuk, tek bir hukuk çevresine yerleştirilmeyip, bu nitelikte olan bir hukuki düzenlemenin,
f.D

sadece şu ya da bu bölümü ile (örneğin, aile ve miras hukukları) belli bir hukuk çevresi
arasında organik bağlılık kurulabilir.
o
Pr

 Zweigert’e göre, ”melez hukuk düzenleri” kategorisinde Yunanistan, İsrail, Filipinler,

Puerto-Rico, Çin, Louisiana (ABD) ve Quebek (Kanada) hukukları yer almıştır.
 M. RHEİNSTEİN’İN HUKUK ÇEVRELERİ
AYRIMI Romanist hukuklar
grubu
Germanist hukuklar
KARA ABRUPASI grubu
HUKUKLARI İskandinav ülkeleri
hukuku
Doğu Avrupa sosyalist
hukuklar grubu

i
irl
ANGLO-AMERİKAN
DÜNYANIN HUKUKU ÇEVRESİ İngiliz hukuku

am
BÜYÜK A.B.D. hukuku
HUKUK MELEZ HUKUKLAR

D
ÇEVRESİ
ÇEVRELERİ

an
DİNSEL
NİTELİKTEKİ

m
HUKUK DÜZENLERİ

eh GELENEKÇİ
HUKUKLAR
M
r.

 Melez hukuklar çevresi iki büyük hukuk çevresine ilişkin ögeleri bir arada içerir (Quebec,
f.D

Louisiana, Puerto-Rico, İskoçya, Güney Afrika, Rodezya, Sri Lanka (Seylan) ve Filipinler)
 Dinsel nitelikteki hukuk düzenleri: İslam hukuku, İbrani hukuku, Hindu hukuku, Budist
o

hukuku ve Kilise hukuku

Pr

 Gelenekçi hukuklar: Afrika, Asya, Okyanusya ve Latin Amerika’nın yerel hukuk töreleri
 P. GLENN`İN SINIFLANDIRMASI

DÜNYANIN HUKUK
ANANELERI

i
irl
am
COMMON LAW

HINDU HUKUK
m HUKUK
HUKUK

ASYA HUKUK
CHTONİK

ANANESİ

ANANESI

ANANESI

ANANESİ
M ANANESI

ANANESI

ANANESI
TALMUD

D
HUKUK

HUKUK

HUKUK
ISLAM
an
r. SIVIL
 D eh
f.D

 ”Dünyanın Hukuk Ananeleri: Hukukta Sürdürülebilir Çeşitlilik” (2000) adlı kitabında

o

Patrik Glenn, her bir anane, kurumları ve maddi hukuku, kurucu kavramları ve yöntemleri,
Pr

değişim kavramına yönelik tutumu ve diğer gelenekler ve halklar hakkındaki öğretisi

açısından inceliyor. 
 ”JuriGlobe – World Legal Systems” Araştırma Grubu:
Dünya Hukuk Sistemlerinin Sınıflandırılması
 Bu Grubun Web Sitesinde Dünya Hukuk Sistemlerine ilişkin beş kategori seçilmiştir:
Medeni hukuk (Sivil Law), Ortak hukuk (Common Law), Gelenek hukuku (Customary
Law), Müslüman hukuku ve Karma hukuk sistemleri (Mixed law systems), sonuncu tek
bir sisteme değil, sistemlerin kombinasyonuna atıfta bulunur. 
 Dini hukuk sistemlerine gelince, kalıcı, geniş tabanlı doğası nedeniyle yalnızca Müslüman
hukuku dahil edilmiştir. Bununla birlikte, İsrail'in karma hukuk sisteminin özelliklerini

i
irl
hesaba katmak için bir kez Yahudi hukukuna atıfta bulunulmuştur. Ayrıca, başlangıçta bazı
din hukuku sistemleri, bazı bileşenlerinin az çok geleneksel veya diğer hukuk sistemlerine

am
dahil edilmiş olması nedeniyle karakterlerini ve farklı statülerini kaybetmişlerdir.
 Ayrıca, kanon hukukunun dini bir hukuk sistemi olmadığı da belirtilmelidir: dini

D
dogmadan esinlenen bir hukuktur, ancak kökeni insandır ve tartışmasız Medeni hukuk
ailesine aittir.

an
 “Aborijin kanunları” olarak bilinenleri de içeren örf ve adet hukuku, belirli amaçlarla

m
kullanılsalar bile, ilgili siyasi varlığın hukuk sisteminin temel bir özelliğini temsil
etmedikleri durumlarda vurgulanmamıştır.
 eh
Geçmişte belirli sınıflandırmalara dahil edilmesi kaçınılmaz olan "Sosyalist hukuk"
M
kategorisi dışlanmıştır. Doğru, son dönemdeki siyasi ayaklanmalara rağmen, Marksist-
Leninist düşünce, bazı ülkelerin yasal örgütlenmesinde bazen önemli bir rol
oynamaktadır. Ancak Batı hukukunun aksine bir "Sosyalist hukuk" kategorisinin
r.

yaratılmasını yöneten kriter maddi bir kriter iken, genel olarak hukuk sistemlerinin
f.D

metodolojik ve teknik yönlerine, hukuki kavramlara ve yüzeysel olarak biçimsel kriterlerle

sınırlanmadan hukuku geliştirme ve ifade etme yöntemlerine daha büyük önem verilmiştir.
o
Pr
”JuriGlobe – World Legal Systems” Araştırma Grubu:
DÜNYANIN HUKUKİ HARİTASI
KAYNAKÇA (kullanılan kaynaklar)

 Ergün ÖZSUNAY, Karşılaştırmalı

Hukuka Giriş, İstanbul, 1976, s. 283-324.
 Arzu OĞUZ, Karşılaştırmalı Hukuk,
Ankara, 2003, s. 109-118.
 Classification of legal systems
 1. Why do we classify?
 2. What do we classify?
 3. How do we classify?
 What does legal systems mean? Is it possible to classify them?
 Taxonomy (Classification): Is the science of classification of things or concepts.
 - The science of grouping thing.
 - To put things in order / To find order in things.
 - The science of trying to discover things we have in common.
 - It is a way to find order in diversity.
 Taxis (order) - nomos (law, method)
 - Legal family is a basic union.
 - There are different classifiedson made by different comparatives.
 - Classification is an instrument, a means and not an aim
 - Privet law: is the oldest branch of law, traditional classification is based on private law.
 - Public law: is a more modern branch of law, born just a few centuries ago.
 - Classification may be complex because of the layered complexity of legal systems.
 - Different layers are formed above each other due to historical happenings
  Hukuk sistemlerinin sınıflandırılması
 1. Neden sınıflandırıyoruz?
 2. Neyi sınıflandırıyoruz?
 3. Nasıl sınıflandırıyoruz?
 Hukuk sistemleri ne anlama geliyor? Mümkün müe onları sınıflandırmak için?
 Taksonomi (Sınıflandırma): Şeylerin veya kavramların sınıflandırılması bilimidirpts.
 - Gruplama bilimi şey.
 - Bir şeyleri düzene koymak / Şeylerde düzen bulmak.
 - Ortak noktalarımız olan şeyleri keşfetmeye çalışma bilimi.
 - Çeşitlilikte düzen bulmanın bir yoludur.
 Taksiler (düzen) - nomos (hukuk, yöntem)
 - Yasal aile temel bir birliktir.
 - Farklı sınıflandırmalar varfarklı karşılaştırmalar tarafından yapılmıştır.
 - Sınıflandırma bir araçtır, bir araçtır, bir amaç değildir
 - Özel hukuk: en eski hukuk dalı olan traditiyonal sınıflandırma özel hukuka dayanmaktadır.
 - Kamu hukuku: sadece birkaç yüzyılı doğan daha modern bir hukuk dalıdıres önce.
 - Katmanlı karmaşıklık nedeniyle sınıflandırma karmaşık olabilir.yasal sistemler.
 - Tarihsel olaylar nedeniyle birbirinin üzerinde farklı katmanlar oluşur.
 The function of the 'legal families' approach
 Enabling comparatists to take the first steps in exploring and analyzing foreign law
 (particularly for those without the resources or time to delve into foreign systems in greater
 depth and detail).
 - Relative and imperfect character of any classification
 - Classification is a means and not an aim
 - Traditional classifiedsons based on private law
 - The layered complexity of legal systems
 What do we classify?
 - Legal system / Legal orders: State legal systems (Swedish, American, French).
 - Eponymous model: Includes a group of legal systems that are similarr each other.
 - Legal culture: How law is seen by the people (attitude).
 - Legal tradition: Focuses more on historical development, does involve attitude.
 'Yasal aileler' yaklaşımının işlevi
 Karşılaştırmacıların yabancı hukuku araştırmak ve analiz etmek için ilk adımları atmasına imkan vermek
 (özellikle yabancı sistemlere daha büyük çapta araştırma yapacak kaynakları veya zamanı olmayanlar için
 derinlik ve detay).
 - Herhangi bir sınıflandırmanın göreceli ve kusurlu karakteri
 - Sınıflandırma bir araçtır ve amaç değil
 - Geleneksel seri ilanlarözel hukuka dayalı olanlar
 - Katmanlı karmaşıklığı hukuk sistemlerinin
 Neleri sınıflandırıyoruz?
 - Hukuk sistemi / Hukuk emirleri: Eyalet hukuk sistemims (İsveççe, Amerikan, Fransızca).
 - İsimsiz model: Benzer bir grup yasal sistemi içerirr birbirimiz.
 - Hukuk kültürü: Hukuk insanlar tarafından nasıl görülüyor (attitude).
 - Hukuk geleneği: Tarihe daha fazla odaklanırl gelişme, tutumu içerir.
 Legal system:
 - The legal rules and institutions of a country = narrow sense .
 - The “juristic philosophy and techniques shared by a number of nations with broadly similar legal systems ”(Winterton) =
broad sense.
 Legal family:
 - A group of legal systems → an eponymous model, certain laws which can be considered typical and representative of a family
which groups a number of laws.
 Legal culture:
 - “Ideas, values, expectations, and attitudes towards law and legal institutions which some public or some part of the public
holds ”(Friedman).
 - Or “one way of describing relatively stable patterns of legally oriented social behavior and attitudes ”(Nelken).
 - Focuses on non-legal factors that are connectedd to the actual operation of the legal system.
 Legal tradition:
 - Deeply rooted, historically conditioned attitudes about the nature of law, the role of law in society and the polity, the proper
organization and operation of a legal system, and about the way law is, or should be made, applied, studied, perfected, and
taught (Merryman).
 - Focuses on the presence of the past and a continuous dynamic relation between legal systems (Glenn).
 Both refers to grouping of legal systems (Legal culture and Legal tradition)
 hukuk sistemi:
 - Bir ülkenin hukuk kuralları ve kurumları = dar anlam .
 - "Hukuk felsefesi ve tekniği benzer hukuk sistemleri olan çok sayıda ülke tarafından geniş olarak paylaşılmaktadır.”(Winterton) =
geniş anlamda.
 hukuk ailelesi:
 - Hukuk sistemleri grubu → isimsiz bir model, belirli hukuklar tipik ve temsilci kabul edilir ve bir dizi hukukları gruplayan bir aile.
 Hukuk kültürü:


- "Halkın veya onun bir kısmının hukuka ve hukuk kurumlarına ait İdeleri, değerleri, beklentileri ve tutumu”( Friedman).
 - Veya "hukuka yönelik sosyal davranış ve tutumların nispeten istikrarlı kalıplarını tanımlamanın bir yolu”(Nelken).
 - Hukuk sisteminin fiili işleyişiyle bağlantılı olan hukuki olmayan faktörlere odaklanır.
 Hukuk ananesi (geleneği):
 - Hukukun doğası, hukukun toplumdaki ve yönetimdeki rolü, bir hukuk sisteminin uygun şekilde düzenlenmesi ve işleyişi ve
hukukun nasıl yapıldığı veya yapılması, uygulanması, incelenmesi, mükemmelleştirilmesi ve öğretilmesi hakkında derin köklü,
tarihsel olarak koşullandırılmış tutumlar (Merryman).
 - Geçmişin varlığına ve hukuk sistemleri arasında sürekli dinamik bir ilişkiye odaklanır (Glenn).

 Her ikisi (Hukuk külture ve Hukuk geleneği) de yasal sistemlerin gruplandırılması anlamına gelir
 Hybrid or mixed legal systems
 Hybrid or mixed legal systems is legal systems with more than one legal tradition co-existing
 within one jurisdiction:
 - Scotland
 - Quebec
 - Puerto Rico
 - The Philippines
 - Israel
 - South Africa
 - Louisiana
 Legal genetics  historical relations between legal systems
 (the extension of the metaphor of legal families ⇒ family members, distant relatives)
 - A mixed between common law and civil law.
 - Hybrids due to colonization (except for Scotland).
 - Classification in hybrid or mixed legal systems is complex.
 Karma veya karma yasal sistemler
 Karma veya karma hukuk sistemleri yasal sistemdirBirden fazla yasal geleneğin birlikte var olduğu
 tek bir yetki alanı içinde:
 - İskoçya
 - Quebec
 - Porto Riko
 - Filipinler
 - İsrail
 - Güney Afrika
 - Louisiana
 2018-01-18
 Yasal genetik  hukuk sistemleri arasındaki tarihsel ilişkiler
 (yasal aile metaforunun uzantısıes ⇒ aile üyeleri, uzak akrabalar)
 - Ortak hukuk ve medeni hukuk arasında karışık.
 - Kolonizasyon nedeniyle melezler (İskoçya hariç).
 - Karma veya karma yasal sistemlerde sınıflandırma tamamlandıör.
 Why do comparative lawyers classify legal systems?
 C) It is an instrument that helps to choose the legal systems for comparison in a given study.
 What is the difference between “legal culture” and “legal tradition”?
 D) ’Legal culture’ regards the religious and cultural attitudes of the people, while ’legal
 tradition’ is concerned with the historical development of a legal system.
 The first two important attempts of classification in legal families:
 1. 1950s (Post WW2) Arminjon, Nolde and Wolff
 - French group (its autonomy derives from the Code Napoleon)
 - German group → Austrian ABGB, German BGB and Swiss ZGB
 - Scandinavian group
 - English group (and derived systems) = prominence of case-law (former colonies)
 - Hindu group
 - Islamic group
 - Russian (Soviet) group (its autonomy derives from the emphasis on the rule of
 economy)
 On the basis of the intrinsic content of legal systems  independent from external factors
 (as geography or ethnicity). Excluding geography and ethnicity.
 BASED ON PRIVET LAW
 2. 1950, revised in 1967 René David (On the basis of ideology and legal technique)
 Three great legal families (grands systèmes):
 - Romanistic-German
 - Common law
 - Socialist
 - “Other systems’ = philosophical or religious law (including Islamic, Hindu,
 Jewish, Far Eastern, and African law)
 - It is a more simplistic classification
 2018-01-18
 - Why does he exclude the non-Western?
 - Very Western centred
 Criteria used to classify legal systems
 - No consensus among comparatists as to the criteria.
 - No agreement on the groupings of the various legal systems.
 Karşılaştırmalı avukatlar hukuk sistemlerini neden sınıflandırır?
 C) Dil seçimine yardımcı olan bir araçtır.belirli bir çalışmada karşılaştırma için gal sistemleri.
 "Yasal kültür" arasındaki fark nedir"Ve" yasal gelenek "?
 D) Dinsel ve kültürel atti ile ilgili 'hukuk kültürü'insanlar 'yasal' iken
 gelenek 'tarihsel ile ilgilidirl Yasal bir sistemin geliştirilmesi.
 Sınıflandırmanın ilk iki önemli girişimiyasal ailelerde ation:
 1. 1950'ler (WW2 Sonrası) Arminjon, Nolde ve Wolff
 - Fransız grubu (özerkliği Napolyon Kodundan gelmektedir)
 - Alman grubu → Avusturya ABGB, Alman BGB ve İsviçre ZGB
 - İskandinav grubu
 - İngilizce grubu (ve türetilmiş sistemler) = içtihatların önemi (eski sömürges)
 - Hindu grubu
 - İslami grup
 - Rus (Sovyet) grubu (özerkliği,kuralına göre
 ekonomi)
 Temelinde esas içeriğine yasal sistemlerin  dış etkenlerden bağımsız
 (coğrafya veya etnik köken olarak). Coğrafya ve etnik köken hariç.
 ÖZEL HUKUKA DAYANAN
 2. 1950, 1967'de revize edildi René David (İdeoloji ve hukuk tekniği temelindeque)
 Üç büyük yasal aile (grands systèmes):
 - Roman-Alman
 - Genel hukuk
 - Sosyalist
 - "Diğer sistemler" = felsefi veya dinous hukuku (İslami, Hindu,
 Yahudi, Uzak Doğu ve Afrika hukuku)
 - Daha basit bir sınıflandırmadıriyon
 2018-01-18
 - Batılı olmayanları neden dışlıyor?
 - Çok Batı merkezli
 Yasal sistemleri sınıflandırmak için kullanılan kriterler
 - Karşılaştırıcılar arasında kriterler konusunda fikir birliği yoka.
 - Çeşitli yasal sistemlerin gruplandırılması konusunda anlaşma yok.
 3. Crucial test suggested by Konrad Zweigert and Hein Kötz:
 Legal style
 Which may be ascertained from:
 - Historical background and development
 - Characteristic mode of thought
 - Distinctive institutions
 - Types of legal sources
 - Ideology
 Classification by Zweigert and Kötz
 Legal families divided in eight groups:
 - Romanistic (Former French group)
 - Germanic
 - Nordic
 - Common Law (Former English group)
 - Socialist (Former Soviet group)
 - Far Eastern (Former China and Japan)
 - Islamic
 - Hindu
 (No hybrid or mixed legal systems in this group)
 Classification used in this course:
 The Western legal tradition
 Civil law Common Law Mixed systems Nordic legal systems
 Eastern European –
 Legal systems
 Konrad Zweigert ve Hein Kötz tarafından önerilen önemli test:
 Yasal tarz
 Hangisinden anlaşılabilir:
 - Tarihsel arka plan ve gelişim
 - Karakteristik düşünce tarzı
 - Ayırt edici enstitüiyonlar
 - Yasal kaynak türleri
 - İdeoloji
 Zweigert ve Kötz ile Sınıflandırma
 Yasal aileler sekiz gruba ayrılır:
 - Romanistik (Eski Fransız grubu)
 - Cermen
 - İskandinav
 - Common Law (Eski İngilizce grubu)
 - Sosyalist (Eski Sovyet grubu)
 - Uzak Doğu (Eski Çin ve Japonya)
 - İslami
 - Hindu
 (Bu grupta karma veya karma yasal sistem yok)
 Bu kursta kullanılan sınıflandırma:
 Batı hukuk geleneğiaçık
 Sivil yasa Genel hukuk Karışık sistemler İskandinav hukuk sistemleri
 Doğu Avrupa -
 Yasal sistemler
Mode of legal thinking:
 Civil law Common law
 Codification, nation by nation, of abstract rules -
Gradual development from decision to decision
 - Thinking in abstract - Thinking in concrete
 - Conceptual - Seeking pragmatic answers
 - Rule-based - Court-based
 - Derived from universities - Derived from courts 
 - In terms of institutions - In terms of parties
 - Primary source of law: statutes and codified law - 
Primary source of law: cases
 - Lawyers operate with ideas - Lawyers think in
pictures
 - Aim: comprehensive regulation of everyday
matters in - advance, systematizing rules
 ⇒ operating deductively - improvising, examining
 cases for possible binding
 precedents ⇒ operating inductively
 Convergence of common law and civil law
 Common law
 - Will start in with a concert case
 - Seeking the rule that will fit
 Deductive and inductive
 A dynamic classification by Ugo Mattei
 The triangle
Main argument – all legal systems are a mixture of
legal patterns
Which pattern is the dominant?
 Why are the first classifications considered to be
static?
 A) Because they do not take into consideration
legal change and development.
 All classifications discussed in this class can be
considered…
 B) A macro-comparative construct.
 Yasal düşünme şekli:
 Sivil yasa Genel hukuk
 Abstrac'ın millet tarafından millet tarafından kodlanmasıt kuralları Kademeli gelişim frkarar verme kararı
 - Soyut düşünme - Somut düşünmek
 - Kavramsal - Pragmatik cevaplar aramak
 - Kural tabanlı - Court tabanlı
 - Üniversitelerden türetilmiştir - Önden türetilmişm mahkemeler
 - Kurumlar açısından - Taraflar açısından
 - Birincil hukuk kaynağı: yasalar ve kodlanmış hukuk - Primary hukuk kaynağı: davalar
 - Avukatlar fikirle hareket eders - YasaResimlerle düşünür
 - Amaç: her şeyin kapsamlı düzenlemesiay önemlidir - önceden, sistemakural koyma kuralları
 ⇒ tümdengelimli çalışma - doğaçlama, inceleme
 durums olası bağlama için emsaller ⇒ endüktif olarak işleyen

 Örf ve medeni hukukun yakınsaması

 Genel hukuk
 - Bir konser vakasıyla başlayacak
 - Uygun olan kuralı aramak
 Tümdengelimli ve endüktif

 Dinamik bir sınıflandırma Ugo Mattei tarafından

 Üçgen
 Ana argüman - tüm hukuk sistemleri hukuk modellerinin (yapılarının) karışımıdır
 Hangi model (kalıp, yapı) baskındır?
 Neden ilk sınıflandırmalar statik olarak kabul edilir?
 A) Çünkü hukuki değişikliği ve gelişimi dikkate almıyorlar.
 Bu sınıfta tartışılan tüm sınıflandırmalar dikkate alına bilir.
 B) Makro mukayeseli bir yapı.