1.

Ünite

TARİH VE ZAMAN
Tarih Nedir ?
Geçmişte, insan toplulukları arasında meydana gelen olayları, belgelere dayanarak,
yer ve zaman bildirip, sebep ve sonuçlarıyla ,objektif bir biçimde inceleyen bilim
dalıdır.

Geçmiş

İnsan

Belge

Yer, zaman

Sebep, sonuç

Objektif
Tarih Biliminin Özellikleri

1 —Belgelere dayanır.

2 —Asla tekrarlanamaz.

3 —Asla DENEY-GÖZLEM yapılamaz.

4 —Tarihi olaylar değerlendirilirken, olayın gerçekleştiği dönemin koşulları dikkate

alınır.

5 —Tarihte kesin mutlak bir bilgi yoktur.

6 Bir tarihi olay, diğer bir tarihi olayın sebepleri ya da sonuçları arasında yer alır.
Tarihin Konusu
Tarih geçmişte yaşamış insanların gerçekleştirdiği her türlü siyasal, toplumsal
ekonomik, kültürel vb. olay ve olguları inceler.
 Tarihi Olay
İnsanları ilgilendiren,sosyal,ekonomik,kültürel,dini alanlarda meydana gelen
oluşumlardır.

Tarihi Olgu
Tarihi olayların sonucu olarak ortaya çıkan ve etkileri uzun bir zaman içinde
belli olan toplumsal gelişmelerdir.

OLAY OLGU
(Kısa) (Uzun)

Malazgirt Savaşı Anadolu'nun Türkleşmesi

İstanbul’un fethi Osmanlının Yükseliş devrinin başlaması
Talas Savaşı Türklerin İslam dinine geçişi
Buhar makinesinin icadı Sanayi İnkılabının başlaması
 Tarih Biliminin Yöntemi
Yöntem
Bir sonuca ulaşmak için akla ve bilime uygun biçimde yapılan araştırma ve
uygulama yoluna yöntem denir.

Kaynak

Tarihi bilgiye kaynaklık eden malzemelerdir.

Birinci Elden Kaynaklar (Ana Kaynaklar)

Olayların yaşandığı döneme ait kaynaklardır.

Örnek: Çanakkale Savaşına katılan bir askerin mektubu

İkinci Elden Kaynaklar

Birinci elden kaynaklara dayanılarak oluşturulan kaynaklar.

Örnek: Ünlü tarihçi Halil İnalcık´ın eserleri

Kaynakların Sınıflandırılması

Sözlü Kaynaklar Yazılı Kaynaklar Çizgili, Sesli, Görüntülü Kaynaklar

*Hikayeler *Fermanlar *Haritalar

*Destanlar *Kitabeler *Planlar
*Atasözleri *Paralar *Filmler
*Gazeteler *Ses kayıtları
*Antlaşmalar *Kasetler
 Tarihe Yardımcı Bilim Dalları

Arkeoloji
Tanım Kazı bilimidir. Tarih öncesi araştırmalarda tarihe yardımcı olan en önemli
bilimdir.

Örnek İnceleme Harput Kalesindeki araştırmalar.

Paleografya
Tanım Eski yazıların okunmasını sağlayan ,bu yazıların tür ve şekillerini inceleyen
bilim dalı.

Örnek İnceleme Orhun Kitabelerinin incelenmesi.

Epikrafya
Tanım Anıtlar üzerindeki kitabeleri ve yazıları inceleyen bilim dalıdır.
Örnek İnceleme Göktürk ve Uygur kitabelerinin incelenmesi
Etnografya
Tanım Toplumların yaşayışlarını,gelenek,örf ve adetlerini inceleyen bilim dalıdır.
Çanakkale cephesindeki ´Kınalı Hasan ´metninde Türklerde vatan sevgisinin
Örnek İnceleme
incelenmesi

Filoloji
Toplumların dilleri hakkında bilgi verir.
Tanım
Altay dilleri içerisinde bir birine en yakın gösterilen
Örnek İnceleme ´Türkçe ile Moğolcadır ´yargısına
ulaşılması.

Coğrafya
Tarihi olayların oluşumunda etkili olan iklim, yeryüzü şekilleri, ekonomik
Tanım faliyetler,konum vb. faktörleri inceler.

Örnek İnceleme Sarıkamış Harekatında Doğal Şartların etkisi.

Kronoloji
Tanım Tarihi olayların zamanını belirleyen bilim dalıdır.

Not: 3 kez
Örnek İnceleme üniversiteden
atıldı

1985 1990 1993 1999 2004 2006 Yıkılmadım

1996 2007
İlk Okul Orta Okul Lise Bakü Devlet Mezun Askere Ayaktayım
İLK Öğretmenliğe
Gidiş
Üniversite Ünüversi Başlama Dertlerimle
sınavına Tarih baş başayım…
giriş Fakültesine Zalimlere
Kayıt Kötülere
Ve …..
30.05.1977 Yenilmedim
Doğum buradayım
Antropoloji
Tanım İnsanın iskelet, kafatası gibi fiziki yapısını araştıran bilim dalıdır.
Örnek İnceleme M.Ö 3300 yıllarında yaşamış olan Buz Adamı Ötzinin araştırılması

Soru Pratiği Genelde ırk ve kemik kelimelerinin geçtiği soruların cevabıdır.

5300 yıl önce yaşamış Ötzi
Nümizmatik (Meskukat)
Tanım Eski paraları inceler
Örnek İnceleme Osmanlı devletinde ilk kağıt para
Soru Pratiği Para ve Sikke kelimelerinin geçtiği soruların cevabıdır.
Diplomasi
Belgeleri tür (ferman,şeriye sicili,antlaşma,metinler)şekil ve içerik
Tanım bakımından inceleyen bilimdir.
Örnek İnceleme Balkan Antantının incelenmesi
Soru Pratiği İki devlet arasındaki siyasi gelişmeler
Heraldik
Tanım Armaları inceleyen bilim dalıdır.

Örnek İnceleme Osmanlı armasının incelenmesi

Soru Pratiği Arma ve Mühür kelimelerinin ön plana çıktığı soruların cevabıdır.
 Neden Tarih

-Tarihi yaratan İnsandır. Bu nedenle insan, her zaman geçmişini merak etmiş ve öğrenme
gereği duymuştur. İnsan tarihini öğrenerek:

*Geleceği hakkında daha doğru kararlar verebilir.

*Geçmişindeki hatalardan ders çıkartabilir.

*Ait olduğu ulusun günümüz uygarlığındaki yerini belirleyebilir.

*Ulusal birlik ve beraberlik duygularını güçlendirir ve vatandaş olma bilincini geliştirir.

*Geçmişe duyduğu merak duygusunu giderir.

 TAKVİMLER
TAKVİM
Zamanı yıllara, aylara, haftalara, günlere bölen bir araçtır. Takvimler genel
olarak iki esas çizgisinde düzenlenmişlerdir.

Ay yılı esaslı Takvim: İlk defa SÜMERLER tarafından kullanıldı. Ayın dünya
etrafında 12 kez dönmesiyle geçen süredir.

1 Yıl 354 gündür

Güneş yılı esaslı Takvim: İlk defa MISIRLAR tarafından kullanıldı. Dünyanın
güneş etrafında bir kez dönmesiyle geçen süredir.

1 Yıl 365 gündür

 TAKVİMLER

Her toplum kendine özgü bir takvim oluştururken yaşamlarını en çok etkileyen olayı
takvimlerinin başlangıcı olarak kabul etmişlerdir.

Örneğin:
*İbraniler MÖ 3761’deki Yaradılış (Tekvin) yılını,
*Yunanlılar ilk Olimpiyat oyunlarının yapıldığı MÖ 776’yı,
*Hristiyanlar Hz. İsa’nın doğumu olan 0,
*Müslümanlar MS 622’de Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicretini takvimlerine
başlangıç olarak esas almışlardır.

Türkler de tarih boyunca yaşadıkları coğrafyaya göre kültürel, ekonomik ve dinî etkileşimlerin
ürünü olarak çeşitli takvimler kullanmışlardır. Tarih boyunca Türkler;
12 Hayvanlı Türk Takvimi
Hicri Takvim
Celali Takvim
Rumi Takvim
Miladi Takvim
kullandılar.
12 Hayvanlı Türk Takvimi
İslamiyet öncesi Türk Devletleri ve toplulukları tarafından kullanılmıştır. Güneş yılı esasına
göre hazırlanan bir takvimdir. Bir yıl 365 gün olarak hesaplanmış ve her yıl bir hayvan
ismiyle anılmıştır.

Hicri Takvim

Ay yılı esasına göre hazırlanmıştır.Hz.Muhammed'in Mekke'den Medine'ye Hicret'i (göç)

başlangıç olarak kabul edilmiş ve Hz. Ömer döneminden itibaren kullanılmaya başlanmıştır .

Celali Takvim

Büyük Selçuklularda Celaleddin Melikşah zamanında eski İran takvimi esas alınarak
mali işlerde kullanılmak üzere hazırlanmıştır. Güneş yılı esasına göre hazırlandı.

Rumi Takvim

Mali işlerde kullanılmak üzere 1839'da bütün resmi ve mali işlemlerde Hicri takvimle
beraber kullanılmaya başlandı.Güneş yılı esaslıdır.

Miladi Takvim Güneş yılı esaslıdır. Kullandığımız şimdiki takvimdir.

Milat
Doğum, başlangıç demektir.HZ.İsanın doğumu (0) kabul edilerek tarih yeniden zamana göre
sınıflandırılmıştır.0´dan önceki döneme MÖ, 0´dan sonraki döneme MS denir. Bu tanımlama
Hristiyan dünyası tarafından yapılmış ve dünya toplumlarınca kabul görmüştür.

Yüzyıl
Asır anlamında da kullanılır kendi içerisinde bölümlere ayrılır.
 
Verilen bir tarihi, yüzyıl olarak okuyabilmek için:

*Tarih iki rakamlı ise henüz tam bir yüzyıl geçmemiştir.

*Tarih üç rakamlı ise ilk sayısına 1 eklenir
*Tarih dört rakamlı ise ilk iki sayısına 1 eklenir
YÜZYIL KAVRAMI
 a n M
j d ak
ya SO ya
k C E N R j da
a N
M Ö A n

M.Ö 0 M.S