Bilimsel Araştırma Ve Etik 0-4. Dersler

Uzm. Dr.
Ayşen TÜRK
Araştırma
Araştırmaya başlanmadan önce
ARAŞTIRMA ÖNERİSİ hazırlanmalıdır.
ARAŞTIRMA (TEZ)ÖNERİSİ
• ARAŞTIRMALAR DAHA KOLAY YAPILABİLECEK

• BULGULAR DAHA KOLAY ORTAYA KONABİLECEK
• DAHA GÜVENİLİR OLACAKTIR.
• Hazırlanacak bu öneride neleri, nasıl ve hangi olanakları

kullanarak, ne kadar sürede gerçekleştirebileceği ortaya
konur.
1. Araştırmanın ve 6. Tanımlar.
Araştırmacının Adı. 7. Yöntem.
2. Problem. 8. Süre ve Olanaklar.
3. Araştırmanın Amacı. 9. Geçici Anahatlar
4. Araştırmanın Önemi.
5. Varsayımlar (Araştırma konusunun
(Sayıltılar). ana başlıkları).
6. Sınırlılıklar. 10.Ekler.
11.Kaynakça.
ARAŞTIRMA SONUÇLARI DA
• Ön Bölüm
• Giriş
• Yöntem
• Araştırma Sonuçları
• Tartışma ve Yorum,
• Öneriler,
• Ekler ve Kaynakça başlıkları altında yazılabilir.
• Her Araştırmanın Kendine Özgü Özellikleri Olduğu
Unutulmamalıdır.
• Bu Nedenle Yukarıda Verilmiş Olan Araştırma Önerisi

Mutlak ve Değişmez Olarak Kabul Edilmemelidir.
• Bazı Başlıklar Çıkarılabilmeli Ya Da Yenileri

Eklenebilmelidir.
Araştırma raporu ya da Tezde yer alması gereken temel başlıklar;
• Ön Bölüm
• Giriş.
• Yöntem.
• Araştırma Sonuçları / Bulgular
• Tartışma ve Yorum.
• Öneriler.
• Ekler.
• Yararlanılan Kaynaklar.
Giriş, Yöntem, Sonuçlar ve Tartışma

Özet
• Ön Bölüm
• Giriş.
• Yöntem.
• Öneriler.
• Ekler.
Ön Bölüm:
• Bir araştırmanın metin kısmı Giriş ile başlar.

• Metin öncesi kısımda araştırmayı tanıtıcı bilgilere yer verilir.
• Başlık sayfasında, Araştırmanın adı, Araştırmacının adı soyadı ve
ünvanı, Araştırmanın türü (tez/seminer gibi), Araştırmanın
yapıldığı tarih ve yer, İlgili üniversite/kurum adı yer almalıdır.
• Başlık sayfasını genellikle Önsöz ya da Teşekkür, İçindekiler,
Çizelgeler Dizini, Şekiller Dizini sayfaları izler
Ön Bölüm:
• Genel olarak uygulamalarda kapak sayfasına numara verilmez,

izleyen sayfalar giriş bölümüne kadar romen rakamı ile
numaralanır, giriş bölümü ile başlayan metin kısmı da ilk sayfası 1
olmak üzere çalışmanın son sayfasına kadar arap harfleri ile
numaralandırılır.
• Ön Bölüm
• Giriş
• Yöntem.
• Öneriler.
• Ekler.
Giriş
• Bu başlık altında, araştırılıp çözüme ulaştırılmak istenen sorun

ortaya konmalıdır (problem tanımlanmalıdır).
• Araştırmanın Amaç ve Önemi anlatılmalıdır.
• Sınırlılıklardan ve Varsayımlardan söz edilmelidir.
• Varsa araştırmaya ilişkin Tanımlara yer verilmelidir.

Yöntem
• Bu başlık altında, araştırmanın yöntemine ilişkin açıklamalara yer verilmelidir.
• Araştırma modeli anlatılmalı, araştırma evreni ve araştırmada kullanılan

örneklem tanımlanmalı, kullanılan veriler ve bu verilerin nasıl elde edildikleri
belirtilmeli, verilerin çözümünün ve yorumunun nasıl yapıldığına
değinilmelidir.
• Araştırmanın ne kadar sürede yapıldığı, maliyetinin ne kadar olduğuna da bu

bölümde yer verilmelidir
Araştırma Sonuçları / Bulgular
• Bu bölüm araştırma sonuçları, bulgular yada araştırma bulguları

gibi isimler altında oluşturulabilir.
• Araştırma sonuçlarının yazıldığı bu aşamada, araştırmadan elde

edilmiş olan sonuçlar olduğu gibi yazılmalıdır.
Araştırma Sonuçları / Bulgular
• Bu bölümde olanakların elverdiği ölçüde sadece elde edilen sonuçlara yer

verilmeli araştırmacının yorumu bir sonraki bölüme bırakılmalıdır.
• Ancak bazı araştırma bulguları vardır ki araştırmacının bakış açısı ve

yaklaşımı ile anlam kazanabilir. Böyle bir durumda, Araştırma Bulguları
ve Yorum başlığı altında anlatımda bulunulmasında yarar vardır
Tartışma ve Yorum
• Bu başlık altında varsa daha önce benzer araştırmalarda elde

edilen sonuçlar ile yapılmış olan çalışmada elde edilen sonuçlar
karşılaştırılıp, tartışılmalıdır.
• Araştırmacı kişisel yorumlarını bu bölümde yapmalıdır.
• Yorumlar kişisel özellik içerdiğinden son yargı özelliğini taşımadığı

da unutulmamalıdır.
Öneriler
• Bu bölümde de araştırmacının kişisel görüş ve yaklaşımlarına

yer verilir.
• Araştırmacı probleme ilişkin hangi ölçüde özgün yaklaşımda

bulunabiliyorsa bu bölüm de o derece anlamlı olacaktır.
Öneriler
• Araştırmacı problemin çözümüne yönelik önerilerini sıralamakla birlikte,

çalışmasında yer veremediği ancak problemin çözümü için yapılmasını gerekli
gördüğü gelecekteki çalışmaların neler olabileceğine de değinmelidir.
Öneriler
• Ayrıca, araştırmacının bu bölümde, çalışmasında elde etmiş olduğu sonuçların,

uygulamada hangi alanlarda ve ne şekilde kullanılabileceğine değinmesi
yapılmış olan çalışmaya anlam kazandıracak
ve elde edilen sonuçları güçlendirecektir
Ekler :
• Ekler ve kaynaklar bölümü araştırma sonuçlarının ve sonuçlara

ilişkin yorum ve önerilerin bitişinden sonra yerini almalıdır.
• Sözü edilen iki başlık ön bölüm olarak anlatılan bölüme

benzetilebilir ve son bölüm olarak isimlendirilebilir.
Ekler :
• Ekler, metin içerisinde verilmesi halinde metnin akıcılığını

bozabileceği ve anlaşılmasını zorlaştırabileceği düşünülen ayrıntılı
bilgilerdir.
• Dolaylı bilgi içeren büyük çizelge ve şekillerin ek olarak

çalışmalarda verilmesi yaygın bir kullanım şeklidir.
Yararlanılan Kaynaklar, Kaynakça
• Yapılan bütün araştırmalarda, kullanılmış olan kaynaklar mutlaka

çalışma sonunda verilmelidir.
• Araştırmacının yararlanmış olduğu tüm kaynaklar yazılmalıdır. Bu

bilimsel etik açısından da son derece önemlidir.
Yararlanılan Kaynaklar, Kaynakça
• Kaynakçada sadece yazılı kaynakların gösterilmesi yaygın bir

yaklaşımdır.
• Kişiler kaynak olarak kullanılmış ise, bu durumdan metin içerisinde

söz edilebileceği gibi araştırma yöntemi anlatılırken de söz
edilebilir.
Özet
• Tez ve bilimsel makalelerde, çalışma hakkında öz bilginin yer aldığı,

genellikle bir sayfayı geçmeyecek şekilde
çalışmanın başında yer alan
Özet olarak isimlendirilen uygulamalar da vardır.
Özet
• Bunun için, yazım esaslarının göz önünde bulundurulmasında yarar

vardır.
• Ancak, genel bir değerlendirme yapılacak olursa, problemin, amacın

ve önemin, yöntemin belirtildiği önemli bulgu ve yorumlara değinilen
özet bilgiye yer verilmesinin yararlı olacağı söylenebilir.
SONUÇ ve YORUM
• Buraya kadarki slaylarda, araştırma önerisi kavramı ve araştırma

sonuçlarının hangi başlıklar altında yazılması gerektiği üzerinde
durulmuştur. Araştırmacıların yaklaşım ve uygulamalarından
örnekler verilmiştir.
• Bu örnek uygulama ve yaklaşımlar, bilimi ve bilimsel yöntemi

kullananlar tarafından genel kabul görmüş olan yaklaşımlardır.
• FAKAT..
YARATICILIK x KURALLAR VE DÜZEN
• Bilimsel çalışmalarda, çalışmayı gerçekleştiren birey ve
bireylerden belirli kurallar içerisinde davranılmasının beklenmesi
doğal karşılanmalıdır.
• Ancak, araştırmaların bilimsel temele dayanması ve gerçeğe en

yakın sonuçlara ulaşabilmesi için; araştırmacının YARATICILIĞI
en önemli etken olarak görülmelidir.
YARATICILIK x KURALLAR VE DÜZEN
• Araştırmaların belirli kalıplar içerisine alınmasının, bireylerin
yaratıcılık eğilimlerini frenleyebileceği gibi, özgün tasarımların ortaya
çıkmasını da engelleyebileceği söylenebilir.
• Bu nedenlerle, bilimsel çalışmalarda genel kabul görmüş yaklaşımlar

kullanılmakla birlikte, bunun mutlak belirleyici olması yerine yol
gösterici ve çalışmanın özelliklerine göre değiştirilebilir ve
geliştirilebilir olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Araştırma
Tanım?
• Kısa bir tekrar

• Bilim, geçerliliği kabul edilmiş bilgiler bütünü olarak tanımlanmıştır.
• Bilim elde etmenin yolu olarak da bilimsel yöntem gösterilmiştir.

• Bilimin İşlevleri; Anlama, Açıklama ve Kontrol Altına Alma
• Bilimsel Yöntem, “kanıtlanmış bilgi elde etmek için izlenen yol”

Bilimsel Yöntemin Aşamaları
• Güçlüğün Sezilmesi (Bir İhtiyacın Ortaya Çıkması).

• Güçlüğün Araştırılacak Bir Problem Olarak Tanımlanması.
• Çözümün Tahmin Edilmesi (Olası Neden-sonuç İlişkisinin Kurulması)
• Tahmin Edilen Çözümün Doğrulanabilmesi İçin Sınayıcıların Belirlenmesi
• Sınayıcıların Kullanılarak Çözümün Denenmesi
• Elde Edilen Sonuçların Kaydedilmesi
Bilimsel Açıklama
 Bilimsel açıklama anlaşılabilir olmayan bir olayın anlaşılır hale

getirilmesi için harcanan çaba olarak tanımlanabilir.
 Bilimsel açıklama doğadaki belirli olayları saptayarak, bu olayların

sadece gerçekleştiklerini değil, gerçekleşmelerinin zorunlu ve
kaçınılmaz olduğunu gösterir.
• Kuramsal (Teorik) Araştırmalarda Kullanılan Teknikler: Bir
kuramın oluşabilmesi için öncelikle bir hipotezin olması gerekir.
Hipotezin doğruluğunun kanıtlanması yapılacak ölçüm/testlerle
olasıdır.
• Deneysel Araştırmalarda Kullanılan Teknikler: Bu tür

araştırmalarda araştırma konusu ile ilgili veriler toplanır. Bu
veriler arasında neden-sonuç ilişkileri kurularak tanımlama,
açıklama ve çıkarsamalarda bulunulur.
Araştırma
Tanım?
• Bir konuyla ilgili

iyileştirme yapmak, bilinmeyenleri ortaya çıkarmak, problemleri çözmek amacıyla
bilimsel yöntem çerçevesinde
planlı ve sistemli olarak veri toplanması
elde edilen verilerin çözümlenmesi
yorumlanması ve sonucun raporlaştırılması sürecidir.
Bilimsel bir çalışma 3 aşamadan oluşmaktadır.
Usta (2019:88).
• 1. aşama planlama aşamasıdır. Bu aşamada bir kurama dayalı olarak

varsayım/sorun tanımlaması ile birlikte bir araştırma önerisi
(projesi)hazırlanır.
• 2. aşama hazırlanan bu öneriye göre araştırmanın gerçekleştirilmesi

aşamasıdır ki, bu aşamada uygulamalar, izlemeler ve değerlendirmeler
yer alır.
• 3. aşama ise araştırma raporunun yazım aşamasıdır. Bu aşamada da

belirli bir sıranın izlenmesi ve yöntem bilime uyulması
gerekmektedir .
Genel Problem Çözme Modeli (Bilimsel Yöntem)
Hicks (1994)
• Problem çözme yöntemi bilimsel yöntem ile eş anlamlı olarak kullanılır.
• Bu modelde her bireyin bir problem çözme modelini bilmesi,

bunu kendine uygun biçime sokması
ve ondan sonra problemi çözmesi gerektiği önerilmektedir.
Genel Problem Çözme Modeli (Bilimsel Yöntem)
6 adımlıdır. Hicks (1994)
1- Problem
2- Verilerin toplanması
3- Problemin yeniden tanımlanması
4- Uygun çözümlerin üretilmesi
5- En iyi çözümün seçilmesi
6- Çözümün onaylanması ve uygulamaya geçilmesi

Genel Problem çözme modeli (bilimsel yöntem)
6 adımlıdır. Barth (1997)
1- Tecrübe aşaması
2- Çeşitlilik ve belirsizlik aşaması
3- Problemi belirleme aşaması
4- Denence oluşturma aşaması
5- Araştırma ve kanıtlama aşaması
6- Genelleme aşaması
Bilimsel Bilginin İlk 3 Basamağı;
Karasar, 2005:54
1-“GÜÇLÜĞÜN HİSSEDİLMESİ”
2-“PROBLEMİN TANIMLANMASI”
3- “ÇÖZÜMÜN KESTİRİLMESİ”
Buna Göre Araştırma Problemi, Bir Araştırma Önerisinde Olması Gereken

Öğelerden Biridir.
Bir Araştırma Raporunun Giriş Bölümünde Yer Alan

Problem, Amaç (Hipotez; Denence Veya Soru Cümleleri), Önem, Varsayımlar,
Sınırlılıklar Ve Tanımlardır.
Araştırma
• Belirli bir düzeyde uzmanlık ve yapılan araştırmaları anlayabilmek ve

uygulayabilmek ise belirli bir düzeyde araştırma kültürü gerektirir.
Araştırma eğitimi ???

• bu uzmanlığı ve kültürü sağlamaya yönelik bilimsel tutum ve davranışlar
ile araştırma tekniğine ilişkin yeterlikleri kazandırma sürecidir.
Bilimsel Araştırmalar;
• –Amaçlarına,
• –Yöntemlerine
• –Yapıldıkları Yere Göre Sınıflandırılmaktadır
A) Amaçlarına göre araştırmalar;
• a)Temel araştırmalar
(Kuram geliştirmeye yönelik bilgi üretmek, var olan bilgiye yenilerini katmak)
• b)Uygulamalı araştırmalardır
(Üretilen bilgilerin değerlendirilmesiyle sorunların fiili çözümünü sağlamak),
(AR-GE)
B)Yöntemlerine göre araştırmalar
• 1. Tarihi araştırmalar (“Nerede, niçin, ne zaman, sonuçta ne

oldu” gibi sorulara cevap aranır.
• 2. Betimsel araştırmalar (Mevcut durumu veya geçmişten gelen

sorunları inceleyen araştırmadır.
• 3. Deneysel araştırmalar
C. Yapıldığı çevreye göre yapılan araştırmalar.
• 1. Alan araştırmaları (Sosyal bilimlerde, bir grup, bir şirket, bir

köy, bir şehir veya bütün bir toplum araştırma alanı olarak kabul
edilebilir) Alan araştırması, “tarama araştırması”, “saha
araştırması” veya “survey” gibi kavramlarla açıklanmaktadır.
• 2. Laboratuvar araştırmaları (Laboratuvar, araştırma şartları

araştırıcılar tarafından oluşturulup kontrol edildiği için yapay bir
ortamdır). Özellikle sosyal bilimler ve eğitimle ilgili laboratuvar
araştırmalarının gerçek hayat ile uyumluluk imkanı oldukça
kısıtlı ve zor olduğu zordur.
Araştırma Yaklaşımları -Niceliksel yaklaşım
-Niteliksel yaklaşım
–Niceliksel araştırma
• Olgu ve olaylar nesnelleştirerek gözlemlenir, ölçülebilir ve sayısal

olarak ifade edilir.
• Amaç: Bireylerin toplumsal davranışlarını gözlem, deney ve test

yoluyla nesnel bir şekilde ölçmek ve sayısal verilerle açıklamaktır.
–Niteliksel araştırma
• Gözlem, görüşme, doküman analizi gibi veri toplama yöntemleri kullanılır
• Algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde

ortaya konmasına yönelik bir sürecin izlendiği araştırma türüdür.
• Amaç:İnsanların kendi toplumsal dünyalarını nasıl kurmakta,oluşturmakta

olduğunu anlamak ve içinde yaşadıkları toplumsal dünyayı nasıl
algıladıklarını yorumlamaya çalışmaktır.
Araştırma Yaklaşımları -Niceliksel yaklaşım
-Niteliksel yaklaşım
Temel Farklılık:
• Nitel araştırma
Niçin? Nasıl? Ne şekilde?
• Nicel araştırma
Ne kadar? Ne miktarda? Ne kadar sık, Ne kadar yaygın?
sorularına yanıt arar.
Niceliksel Araştırma Modelleri
•Deneysel model
•Betimsel model
•Bağıntısal model
•Nedensel-Karşılaştırma modeli
•Tarihsel Yöntem
Niteliksel Araştırma Modelleri
•  Fenomenoloji
•  Etnografi
•  Gömülüteori
•  Örnek olay
•  Saha Taraması(Niteliksel ya da niceliksel olabilir)
John Dewey
• Bilimsel yöntemin bugünkü

anlamda biçimlendirilişi
Bilimsel Yöntem
• Bilimsel bilgi elde etmek için izlenen yol/süreç ya da problem

çözmek için izlenen düzenli yol.
• Temel nitelikleri; açık seçik, denetlenebilir, yansız, seçici

(gelişigüzel değil), deneyici, duyarlığı yüksek, güvenilir, tekrar
edilebilir, geçerli ve inandırıcı olmasıdır.
Bilimsel Yöntem Basamakları
• 1- Problemin Belirlenmesi: Öncelikle problemin iyi anlaşılması

gerekiyor. "Problemi anlamak, problemi yarı-yarıya çözmek
demektir.
• 2- Gözlem:
Nitel veya Nicel
• Nitel Gözlem : Beş duyumuzu kullanarak

• Nicel Gözlem : Ölçü aletleri kullanılarak yapılan gözlemlerdir.
• Çaydanlıktaki suya dokunmak, buharı görmek

• Termometre ile suyun ısısını ölçmek
• 3- Verilerin Toplanması:
Veriler problem ile ilgili gerçekleri içerir.
Gözlemler sonucu elde edilen veriler toplanıp, düzenlenir.
• 4- Hipotezin Kurulması:
Hipotez , probleme geçici bir çözümdür.Bu çözüm yapılan gözlemler
ve toplanan veriler ışığında kurulmuştur.
İyi bir hipotez;

• - probleme iyi bir çözüm önermeli,
- deney ve gözlemlere açık olmalı,
- toplanan tüm verilere uygun olmalıdır.
• 5- Tahminlerde Bulunma:
Kurulan hipotezler doğrultusunda mantıklı sonuçların çıkartılmasıdır
ve bu sonuçlar ile hipotezler test edilir.
"Tümdengelim" ve "Tümevarım" yöntemleri ile
Tahmin yürütme
• Tümdengelim yönteminde bir ön bilgi kullanılarak genelleme yapılır.

Örnek : Eğer bütün canlılar hücrelerden meydana gelmiş ise ,insanda
hücrelerden meydana gelmiştir.
•
Tümevarım yönteminde ise özel gözlemler yapılarak bir sonuca varılır.
Örnek : Eğer insanlar, hayvanlar, bitkiler hücrelerden meydana gelmiş ise
bütün canlıların yapı birimi hücredir.
• 6- Kontrollü Deney:
Yapılan tahminlerin geçerli olup olmadığı kontrollü deneyler sonucu
tespit edilir.
2 deney grubu vardır: Kontrol grubu , Deney grubu denir.

Her iki grupta da aynı deney aynı şartlar altında yapılır
sadece araştırılan faktör gruplar arasında farklı tutulur.
• 6- Kontrollü Deney:
Deney sonuçları tahminleri doğrular ise hipotez geçerlilik kazanır.
Aksi durumda ise eldeki verilerle yeni hipotezler kurularak bilimsel

çalışmaya devam edilir.
• 7- Gerçek:Deneyler ile kanıtlanmış bilimsel doğrulardır.

• 8- Teori:Tekrarlanan deneylerle doğruluğu tam olarak değil, ama
büyük ölçüde kabul edilmiş hipotezlerdir.Teorilerin çürütülme
ihtimalleri vardır.
• 9- Kanun:Bir teori veya hipotez , doğruluğu bütün bilimlerce kabul
edilmiş ise kanun halini alır.
Örnek : Yerçekimi kanunu, Mendel Kanunları
Bilimsel araştırma
Problemlere güvenilir çözümler bulmak amacıyla

planlı ve sistemli olarak verilerin toplanması
çözümlenmesi
Yorumlanması
değerlendirilmesi
rapor edilmesi sürecidir.
Bilimsel araştırmaların temel amacı
bilinenlerden yola çıkarak bilinmeyenlere doğru yol almak

ve bu doğrultuda bilgi üretmektir.
Bilimsel araştırma kuram geliştirmekle başlar ve o bilim alanı için

geçerli olan evrensel düzeyde bilimsel yasalar ortaya koyar.
Bilimsel araştırmaların temel amacı
bilinenlerden yola çıkarak bilinmeyenlere doğru yol almak

ve bu doğrultuda bilgi üretmektir.
Bilimsel araştırma kuram geliştirmekle başlar ve o bilim alanı için

geçerli olan evrensel düzeyde bilimsel yasalar ortaya koyar.
Araştırmanın nitelikleri
1.Araştırma, literatürde bulunmayan “yeni bilgi” toplar. Bu yeni bilginin

türü ve düzeyi, bireyin bilmediği bir konuda aydınlanmasından, en üst
düzeyde, bilime katkı anlamına gelen yeni kuramların bulunmasına varan
ölçüde değişebilir.
2. Araştırma, problem çözmeye yönelik, yansız ve sistemli bir süreçtir.

Bir şeyi empoze etmeyi değil, onu tanımlamayı, sınamayı amaçlar.
3. Araştırma, bir uzmanlık işidir; araştırma yöntem ve tekniklerinde

yetkinliği gerektirir.
4. Bilimsel Araştırmalarla, araştırmacının ya da bir başkasının

başlangıçta hedeflediği sonuçlara değil, olası tüm eleştiriler
karşısında dayanıklı (yıkılmayacak) bir sonuca varmak amaçlanır.
5.Araştırmada, olabildiğince, sayılarla ifade edilebilen veriler

toplanır ve sonuçlar da sayılarla ifade edilmeye çalışılır.
6. Araştırmanın dayanakları, kişisel kanılar, beğeniler değil, ortak

ölçütlere göre herkesçe gözlenebilir ve böylece de sınanabilir
(yanlışlanabilir) verilerdir.
7.ARAŞTIRMA YORUMSUZ OLMAZ. Toplanan veriler belirli bir sistem

bütünlüğünde yorumlanmadan, kendi başlarına, probleme çözüm
getirmezler. Yorum ise, temelde, öznel bir süreçtir.
8. Araştırma, başkalarınca da tekrarlanabilir niteliktedir. Süreçleri

bellidir ve bir başkasına tanıtılabilir.
9.Araştırma, öteki araştırmacı ve bilim adamları için de bir anlam taşır.
10.Araştırma, önemli tüm süreç ve sonuçları ile rapor edilen bir çalışma
bütünüdür.
Bilimsel Araştırmada
Etik
• 1-Uydurma (Fictitious): Araştırmada bulunmayan verileri üretmek,

bunları rapor etmek veya yayımlamak.
• 2-Çarpıtma (Falsification): Değişik sonuç verebilecek şekilde

araştırma materyalleri, cihazlar, işlemler ve araştırma kayıtlarında
değişiklik yapmak veya sonuçları değiştirmek
Etik
• 3-Uydurma, Yalan Yazma veya Yoktan Var Etme : Verilerin "saptırılması"

veya var olmayan bilgilerin/verilerin "yoktan var edilmesi“
• 4- Aşırma (PLAGİARİZM): Başkalarının fikirlerini, metodlarını, verilerini,

yazılarını ve şekillerini sahiplerine atıf yapmadan kullanmak
• 5- Bilimsel korsanlık (scientific piracy) : Başka araştırıcıların verilerini (yazı,

şekil, grafik, v.b.) kendi izni olmadan almak, ve kişinin kendi çalışmasının
herhangi bir bölümüne yerleştirmek.
Etik
• 6- DUPLİKASYON: Aynı araştırma sonuçlarını birden fazla dergiye yayım

için göndermek veya yayımlamak.
• 7- Araştırıcı ve ekibi beklediği değil, gözlediği sonuçlara olabildiğince

objektif olarak yaklaşmayı bilmelidir. Kendi yanlılığını çürütecek tüm karşı
düşünceleri araştırmalarında kullanmalıdır.
• 8- Kontrol ve deney gruplarından elde edilen veriler ve kayıtlar dokümanları

çok iyi bir şekilde korunmalı ve saklanmalıdır (en az 5 yıl).
Bilimsel Araştırma Çeşitleri
Amaca Göre (Sümbüloğlu, 2002)
• a.KEŞFEDİCİ ARAŞTIRMA:Varlığı bilinmeyen birşeyi ortaya çıkarma

niteliğindeki araştırmadır.
• b.TAMAMLAYICI VE BETİMLEYİCİ YA DA DURUM SAPTAYICI ARAŞTIRMA:

Bireyin,toplumun ya da olayların özelliklerini tanımlamak için yapılan
araştırmadır
• C.Nedensellik İlişkilerini Araştırıcı Araştırma:Değişkenler arasındaki

nedensel ilişkileri incelemek için yapılan araştırmadır
Kapsadığı Zamana Göre (Gökçe, 2004)
• A.KESİTSEL ARAŞTIRMALAR: Herhangi bir olayın belirli bir zaman kesiti içinde
araştırılmasıdır.
Sayım,durum saptama ve tarama araştırmaları
• B.DÖNEMSEL ARAŞTIRMALAR:
İkiye ayrılmıştır: Geçmişe ve Geleceğe yönelik yapılan araştırmalar
Tekniğe Göre (Gökçe, 2004)
• A.TEMEL ARAŞTIRMALAR:Kuramlara dayanarak,varsayımlar geliştirerek, bunları

test ederek,sonuçlarını bilimsel olarak yorumlayarak ve ortaya çıkarır.
• B.UYGULAMALI ARAŞTIRMALAR: Çoğu zaman temel araştırmaların

tamamlayıcısıdır.
Temel bilim araştırmaları olaylar arasındaki genel ilişkileri ve kanunları

keşfederken uygulamalı araştırmalar bunların özel durumlara uygulanmasını ve
geçerliğinin uygulama araştırmalarıyla ortaya çıkarılmasını sağlar.
Veri Toplama Biçimine Göre (Sümbüloğlu, 2002)
• a.KAYIT ARAŞTIRMALARI:Herhangi bir olayın kayıtlardan incelenmesidir.
• b.ANKET YÖNTEMİ İLE ARAŞTIRMA:Posta ile soru kağıdı gönderilerek ya da

kişilere gidilerek herhangi bir konuda görüşlerinin saptanmasıdır.
• c.DENEYSEL ARAŞTIRMA:Deneysel araştırmalar etkisi ölçülecek etkenin

(muamelenin), belirli kurallar ve koşullar altında deneklere uygulanması,
deneklerin etkene verdiği yanıtların ölçümü ve elde edilen sonuçların
karşılaştırılarak karara varılması işlemlerini içeren bir araştırma türüdür.
Yapıldığı Yere Göre (Kaptan, 1973).
• a.LABORATUAR ARAŞTIRMASI:Laboratuarlarda yapılan araştırmalardır.
• b.SAHA ARAŞTIRMASI: Saha araştırması gerçek ve günlük̈ hayatın içinde yer

almaktadır
Veri Toplama Biçimine Göre (Sümbüloğlu, 2002)
• D.GÖZLEM: Belirli koşullar altında deneklerin gözlenerek davranışların

incelenmesi yöntemidir.
• E.KİTAPLIK ARAŞTIRMASI: Daha önce yapılan araştırmalardan ilgilenilen

konunun incelenmesi ya da konuyla ilgili kaynakların taranmasıdır.
• a.Temel araştırmalar:
• b.Uygulamalı araştırmalar:
Temel Araştırmalar
(Bilimsel, Kuramsal, Basic Research)
• Kuramlara dayanarak, varsayımlar geliştirerek, bunları test

ederek, sonuçlarını bilimsel olarak yorumlayarak ve ortaya
çıkararak yapılan araştırmalardır.
• Kuramsal ya da temel araştırmalar uygulamalı araştırmaların

hareket noktası ve yönlendiricisi olduğu için de önemlidir.
• Kültürler arası farklılıklardan, insan ve zamandan bağımsız doğruları

bularak evrensel yasa kurgulamak amacını taşır. Çevresel koşulları aşan
genellemelere ulaşır. Bu araştırmalar keşfedici, betimleyici ve
açıklayıcı nitelikte olabilirler.
• Temel araştırmalar, bilgileri derleyerek, seçilen olguyu açıklama ve

yorumlama amacı güden çalışmalardır. Bu uygulamada araştırmacı,
daha önce işlenmiş bilgileri değişik bileşenlerle yeniden üreterek yeni
teoriler geliştirmeye çalışır.
• Amaç, pratik bir uygulama yapmak, incelendiği konuya pratik bir

çözüm getirmek değil, tersine konuyu daha iyi bir biçimde anlamak,
bilgisini tamamlamaya çalışmak veya yeni bir kuram geliştirmektir.
• Bu yöntemde başlıca sorun, seçilen yorum ve yönelim tarzının

“değerli” ve “ geçerli olduğunu belirlemeye yarayacak bir yöntemin
bulunmamasıdır.
• Bir diğer sakınca getirilen yorumun ne ölçüde “ tutarlı” olduğu

konusunda ortaya çıkar.
• a.Temel araştırmalar:
• b.Uygulamalı araştırmalar:
Uygulamalı Araştırmalar
• Temel bilim araştırmaları olaylar arasındaki genel ilişkileri ve kanunları

keşfederken, Uygulamalı araştırmalar bunların özel durumlara
uygulanmasını ve geçerliğinin uygulama araştırmalarıyla ortaya çıkarılmasını
sağlar.
• Uygulamalı araştırmalar çoğu zaman temel araştırmaların tamamlayıcısıdır.

Uygulamalı Araştırmalar
(Karasar, 2005)
• Uygulamalı araştırmalarda kuramsal çerçeve çizilir,

kuramsal çerçeveden sonra ayrıntılı ve sistematik bir araştırma ve
uygulama planı yapılır, son aşamada uygulama sonuçları raporlaştırılır .
• Genel ilkeler özel problemlere uygulanır

üretilmiş ya da üretilmekte olan bilginin denemeli uygulamasıdır
Uygulamalı Araştırmalar 5 türdür
A)EYLEME YÖNELİK ARAŞTIRMA-AKSİYON
(Karasar 2005)
• Aksiyon araştırmaları uzman araştırmacıların yürüttüğü

uygulayıcıların ve probleme taraf olanların katıldığı, var
olan uygulamanın eleştirel bir değerlendirmesinin
yapıldığı ve bunun sonucunda durum iyileştirmek için
alınması gereken önlemleri belirlemeyi amaçlayan
araştırmalardır.
A)EYLEME YÖNELİK ARAŞTIRMA-AKSİYON
(Karasar 2005)
• Belirli bir yer ve katılanlarla sınırlıdır; bu yüzden de sonuçlar

yerel niteliklidir.
• Bu araştırmalarda çok yönlü katılımla görüş birliği ya da ona

yakın bir anlaşma sağlayabilen önlemler ortaya çıkartılır. Belirli
bir konuda toplumsal değişme yaratmaya yönelik konulardır.
• Kadın hakları, çevre korunması vb. gibi.

B)AR-GE Araştırmaları (Karasar, 2005)
• Araştırma-Geliştirme türündeki araştırmalardır.
• Üretilmiş bilginin denemeli uygulaması ile problemin çözümünde etkili

olabilecek nitelikte geçerliği denenmiş somut ürünler geliştirmeyi
amaçlayan araştırmalardır.
• Kuramlar “araştırma-geliştirme” yoluyla uygulamaya aktarılmışlardır.

C)Tarama Araştırması (Survey) (Karasar, 2005)
• Tarama araştırması toplumsal bilimlere çalışma olanağı getirmiştir.

İstatistiksel ölçümlerle temellendirilmiştir.
• Genellikle bu tür araştırmalarda soru kağıdı (anket) ya da görüşme

tekniği kullanılır. Kamuoyu yoklamaları bu türdendir. Tarama
araştırması alan araştırmasına benzemektedir.
C)Tarama Araştırması (Survey) (Karasar, 2005)
• Tarama araştırması alan araştırmasına göre daha geneldir.
• Tarama araştırmasında verileri toplayanların konu hakkında genel bir

bilgi sahibi olmaları yeterlidir. Alan araştırmasında ise araştırıcının
alanda çalışması ve alanın özelliklerini iyice tanıması gerekir.
• Bazı kaynaklarda bu araştırma betimsel araştırmanın içinde yer

almaktadır.
Uygulamalı Araştırmalar 5 türdür.
D)Alan Araştırması (Karasar, 2005)
• Tarama araştırmalarıyla alan araştırmaları arasında nitelikleri itibariyle

ayrım yapmak zordur.
• Birincisi genişlemesine bir alan araştırması, diğeri ise derinlemesine bir

alan araştırmasıdır. Bu nedenle tarama araştırmalarında uygulanan
model, seçilen örneklerin evreni temsil etme amacına yöneliktir.
D)Alan Araştırması (Karasar, 2005)
• İkincisinde ise örneklem değil, belirli bir olayın çok boyutlu olarak
incelenip ayrıntıların ortaya çıkması önemlidir.
• Bu tür alan araştırmalarında genellikle bir toplumun, bir kurumun yapısı

ya da küçük bir grup içindeki etkileşim mekanizması gibi konular ele
alınır
E)DENEYSEL ARAŞTIRMA (Karasar, 2005)
• Sistemli ve mantıki bir araştırma yolu olan deneysel yöntem,

“...dikkatle kontrol edilmiş şartlar altında, belirli bir etkiye(harekete)
karşılık nasıl bir tepki(davranış) verileceğini saptamaya yönelmiş bir
süreçtir.”
• Araştırmacı belirli etkileri, yolları veya çevresel şartları değiştirerek,

ayarlayarak, kontrol ederek, objelerin, bireylerin davranışlarının nasıl
etkilendiğini, değiştiğini gözler ve anlamaya çalışır
Konu seçimi
• Uygun Bir Konu Bulamama

• Çok Geniş Kapsamlı Bir Konu
• Çok Sınırlı Bir Konu Seçmek
Konu seçimi
Aşağıdaki kaynaklara başvurmak yararlı olabilir.
1. Araştırma Kurumları
2. Araştırma Raporları
3. Her Düzeydeki Tezler
4. Araştırma Kaynakçaları
5. Bilimsel Yayınlar: Kitap, Dergi, Broşür Vb. 6.
Bilimsel Toplantılar
7. Öğretim Üyeleri, Uzmanlarla Tartışmalar
8. Toplum Ve Tabiat
Konu seçimi
(Sümbüloğlu, 2002)
1. Konu ile ilgili verinin bulunup bulunamayacağı göz önüne alınmalıdır.

2. Mali olanaklar ve zaman yeterli olmalıdır.
3. Konu bir yenilik getirmelidir.
4. Konu ilgi çekici olmalıdır.
Konu seçimi
(Sümbüloğlu, 2002)
1. Konu ile ilgili verinin bulunup bulunamayacağı göz önüne alınmalıdır.

2. Mali olanaklar ve zaman yeterli olmalıdır.
3. Konu bir yenilik getirmelidir.
4. Konu ilgi çekici olmalıdır.
5. Konu bir bilim dalı için önemli olmalı ve bir soruya yanıt verebilmelidir
6. Araştırıcının bilimsel bilgi düzeyi konuyu çözebilecek düzeyde olmalıdır.
7. Araştırma için gerekli malzeme, laboratuar ve diğer olanaklar nitelik ve
nicelik yönünden yeterli olmalıdır.
8. Konu sınırlı olmalıdır.
Değişken kavramı
Değişken türleri
• Bağımlı değişken
• Bağımsız değişken
• Ilımlaştırıcı değişken
• Müdahaleci değişken
Bağımlı değişken
• Araştırmacının temel ilgi alanı olan değişkendir.

• Araştırmanın odağında yer alır.
• Araştırmanın amacı bağımlı değişkenin değişkenliğini (neye bağlı

olarak değiştiğini) açıklamak veya öngörmektir.
• Bağımlı değişkene etki eden diğer değişkenlerin analiz edilmesi ile

araştırma sorusuna yanıt bulunmuş olur.
Bağımsız değişken
• Bağımlı değişkeni pozitif veya negatif yönde etkileyen değişkendir.
• Bağımsız değişken var olduğunda,bağımlı değişken de var olacaktır.
• Bir başka deyişle bağımlı değişkenin değişkenliği bağımsız değişkene

tabiidir.
• Ilımlaştırıcı değişken: Bağımlı ve bağımsız değişken arasındaki
ilişkide önemli bir rol oynar.
• Müdahaleci değişken:Bağımsız değişkenlerin bir fonksiyonu

olarak,bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini
tanımlamaya yardımcı olan değişkendir.
Örnek
• 5 ve 6 yaşındaki çocukların evlerinde erişebildikleri kitap sayısı ile

okuma becerileri arasında bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.
• Çocukların yaşadıkları evde erişebildikleri çocuk kitabı sayısı

arttıkça,okuma becerilerinin artmakta olduğu gözlemlenmiştir.
Örnek
• Bu durumda ; evde bulunan kitap sayısı bağımsız değişken,okuma

becerisi bağımlı olacaktır.
• Bu ilişki genellenebilir nitelikte olsa dahi,ebeveynlerin okur-yazarlığı

tarafından etkilenir durumdadır.
• Okur-yazar olmayan ebeveynlerin olduğu bir evde kitap sayısı çocukların

okuma becerisini geliştirmeye yetmeyecektir. Ebeveyn okur-yazarlığı
ILIMLAŞTIRICI DEĞİŞKEN olacaktır.
Araştırma Problemi
• Araştırmanın amacını yansıtır.
• Her bilimsel araştırmada başlangıç olarak bir problemle işe başlanır

ancak, her problem bir araştırma konusu olamaz veya araştırma
gerektirmez.
• Araştırmanın yapılacağı alanla ilgili kavramsal esaslar,

araştırmacının deneyimi ve mevcut sorunlar ve literatür taraması
yardımıyla AP belirlenir.
• Nicel araştırmalarda AP çalışmanın başında belirlenebildiği halde,

Nitel araştırmalarda AP başta net olarak belirlenmeyebilir.
• AP belirlenmesinde konunun önemi ve yapılabilirlik iki temel husustur.

İlgili literatürde var olan boşluk veya uygulamadaki bir sorunun
Anlaşılmasına / çözümüne yardımcı olmak araştırmanın önemiyle
ilgilidir. Ayrıca var olan kaynaklar da yapılabilirlikle ilgilidir.
• Çalışmanın amacını, hangi bilgilerin toplanması gerektiğini ve toplanan

bilgilerin nasıl / nerede kullanılacağı konusunda araştırma problemi
kolaylık sağlar.

Bilimsel Araştırma Ve Etik 0-4. Dersler

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bilimsel Araştırma Ve Etik 0-4. Dersler

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Uzm. Dr.

• ARAŞTIRMALAR DAHA KOLAY YAPILABİLECEK

• Hazırlanacak bu öneride neleri, nasıl ve hangi olanakları

• Bu Nedenle Yukarıda Verilmiş Olan Araştırma Önerisi

• Bazı Başlıklar Çıkarılabilmeli Ya Da Yenileri

Giriş, Yöntem, Sonuçlar ve Tartışma

• Bir araştırmanın metin kısmı Giriş ile başlar.

• Genel olarak uygulamalarda kapak sayfasına numara verilmez,

• Bu başlık altında, araştırılıp çözüme ulaştırılmak istenen sorun

• Araştırmanın Amaç ve Önemi anlatılmalıdır.

• Sınırlılıklardan ve Varsayımlardan söz edilmelidir.

• Varsa araştırmaya ilişkin Tanımlara yer verilmelidir.

• Bu başlık altında, araştırmanın yöntemine ilişkin açıklamalara yer verilmelidir.

• Araştırma modeli anlatılmalı, araştırma evreni ve araştırmada kullanılan

• Araştırmanın ne kadar sürede yapıldığı, maliyetinin ne kadar olduğuna da bu

• Bu bölüm araştırma sonuçları, bulgular yada araştırma bulguları

• Araştırma sonuçlarının yazıldığı bu aşamada, araştırmadan elde

• Bu bölümde olanakların elverdiği ölçüde sadece elde edilen sonuçlara yer

• Ancak bazı araştırma bulguları vardır ki araştırmacının bakış açısı ve

• Bu başlık altında varsa daha önce benzer araştırmalarda elde

• Araştırmacı kişisel yorumlarını bu bölümde yapmalıdır.

• Yorumlar kişisel özellik içerdiğinden son yargı özelliğini taşımadığı

• Bu bölümde de araştırmacının kişisel görüş ve yaklaşımlarına

• Araştırmacı probleme ilişkin hangi ölçüde özgün yaklaşımda

• Araştırmacı problemin çözümüne yönelik önerilerini sıralamakla birlikte,

• Ayrıca, araştırmacının bu bölümde, çalışmasında elde etmiş olduğu sonuçların,

• Ekler ve kaynaklar bölümü araştırma sonuçlarının ve sonuçlara

• Sözü edilen iki başlık ön bölüm olarak anlatılan bölüme

• Ekler, metin içerisinde verilmesi halinde metnin akıcılığını

• Dolaylı bilgi içeren büyük çizelge ve şekillerin ek olarak

• Yapılan bütün araştırmalarda, kullanılmış olan kaynaklar mutlaka

• Araştırmacının yararlanmış olduğu tüm kaynaklar yazılmalıdır. Bu

• Kaynakçada sadece yazılı kaynakların gösterilmesi yaygın bir

• Kişiler kaynak olarak kullanılmış ise, bu durumdan metin içerisinde

• Tez ve bilimsel makalelerde, çalışma hakkında öz bilginin yer aldığı,

• Bunun için, yazım esaslarının göz önünde bulundurulmasında yarar

• Ancak, genel bir değerlendirme yapılacak olursa, problemin, amacın

• Buraya kadarki slaylarda, araştırma önerisi kavramı ve araştırma

• Bu örnek uygulama ve yaklaşımlar, bilimi ve bilimsel yöntemi

• Ancak, araştırmaların bilimsel temele dayanması ve gerçeğe en

• Bu nedenlerle, bilimsel çalışmalarda genel kabul görmüş yaklaşımlar

• Kısa bir tekrar

• Bilim elde etmenin yolu olarak da bilimsel yöntem gösterilmiştir.

• Bilimsel Yöntem, “kanıtlanmış bilgi elde etmek için izlenen yol”

• Güçlüğün Sezilmesi (Bir İhtiyacın Ortaya Çıkması).

 Bilimsel açıklama anlaşılabilir olmayan bir olayın anlaşılır hale

 Bilimsel açıklama doğadaki belirli olayları saptayarak, bu olayların

• Deneysel Araştırmalarda Kullanılan Teknikler: Bu tür

• Bir konuyla ilgili

• 1. aşama planlama aşamasıdır. Bu aşamada bir kurama dayalı olarak

• 2. aşama hazırlanan bu öneriye göre araştırmanın gerçekleştirilmesi

• 3. aşama ise araştırma raporunun yazım aşamasıdır. Bu aşamada da

• Bu modelde her bireyin bir problem çözme modelini bilmesi,

3- Problemin yeniden tanımlanması

4- Uygun çözümlerin üretilmesi

5- En iyi çözümün seçilmesi

6- Çözümün onaylanması ve uygulamaya geçilmesi

2- Çeşitlilik ve belirsizlik aşaması

3- Problemi belirleme aşaması

4- Denence oluşturma aşaması

5- Araştırma ve kanıtlama aşaması

Buna Göre Araştırma Problemi, Bir Araştırma Önerisinde Olması Gereken

Bir Araştırma Raporunun Giriş Bölümünde Yer Alan