DUYU ORGANLARI ANATOMİSİ

Dr Rabia ÖZEL BAYER

• Yaşamın devamlılığını sağlamak için insanın da diğer canlılar
gibi bedenindeki ve çevresindeki değişiklikleri algılaması ve
farkındalık oluşturması gerekir.
• Çevreden gelen uyarıların (stimulus) alınması, algılanması
ve farkındalık oluşturulması yeteneği duyu olarak tanımlanır.
• Bu işlevi aracılık eden organlara da duyu organları (organa
sensuum) adı verilir.
Duyu organları

• Görme organı (organum visus)

• İşitme ve denge organı (organum vestibulocochleare)
• Dokunma organı (organum tactus):
• Koku alma organı (organum olfactus)
• Tat alma organı (organum gustus)
 Duyuların alınması ve taşınması
Duyular serbest sinir uçları veya reseptör (alıcı) adı verilen
özel yapılar ile alınır,aksiyon potansiyeline dönüştürülür ve
sinir hücrelerine aktarılır.
• Duyuları üst merkezlere doğru taşıyan sinirler hücre
aksonlarına afferent (duyusal) sinir lifleri, oluşturdukları
yollara da afferent (duyusal) yollar adı verilir.
• Duyular bu yollar ile nihai olarak santral sinir sistemindeki
duyu merkezlerine taşınır,burada değerlendirilerek algılanır.
 Reseptörler
Duyuların alınmasına aracılık eden çeşitli tipi
reseptörlerin bulunur.
Reseptörler algıladıkları duyunun tipine göre;
• ekstreroreseptörler: dıştan duyu alanlar (temas, basınç,
ağrı,sıcaklık)
• interoreseptörler; içten duyu alır (tansiyon, oksijen,
karbondioksit ve pH değişimleri)
• teleroseptörler: uzaktan gelen duyuları alanlar (görüntü,
ses, koku,) ve proprioreseptörler ;derin duyuları alanlar (kas,
tendon gerilmesi ve eklem pozisyonu duyuları) olarak
adlandırılır.
• Algıladıkları uyarı tipine göre ise reseptörler ;
• termoreseptörler ;sıcak –soğuk
• nosisptörler ;hasarlanma yaralanma duyusu, ağrı
• kemoreseptörler;kimyasal değişimleri
• fotoreseptörler ;ışık uyarılarını
• mekanoreseptörler ;barorespetörler gibi basınç mekanik
duyularını algılayanlar olrak sınıflandırılır.
GÖZ VE YARDIMCI ORGANLARI
Glandula lacrimalis
Orbita’nı üst-dış kısmında
yer alır.
Göz yaşı salgılar.
Ductus glandula lacrimales →
Fornix conjunctiva superior
→ Lacus lacrimalis →
Punctum lacrimale →
Canaliculus lacrimalis →
saccus lacrimalis
→ Ductus nasolacrimalis
Glandula lacrimalis
Göz kasları
 Göz kasları
M. levator palpebra superioris: Üst göz kapağını
kaldırır.
M. rectus superior: Gözü yukarı-içe döndürür.
M. rectus inferior: Gözü aşağı-içe döndürür.
M. rectus lateralis: Gözü dışa baktırır.
M. rectus medialis: Gözü içe baktırır.
M. obliquus superior: Gözü aşağı ve dışa
döndürür.
M. obliquus inferior: Gözü yukarı ve dışa
döndürür.

M. rectus lateralis, n. abducens, m. obliquus superior

n. trochlearis, diğerleri n. oculomotorius tarafından
 Cornea

Saydam ve damarsızdır.
0,8-1,0 mm kalınlıktadır.
Bulbus oculi’ye gelen ışığın ilk kırıldığı bölümdür.
Cornea’da kan ve lenf damarı bulunmaz.
 Sclera
Kollajen liflerden zengindir.
Dış yüzü beyaz, iç yüzü kahverengidir.
İç yüzündeki tunica vasculosa’ya
gevşek olarak tutunuır.
Dış yüzündeki vagina bulbi (tenon
kapsülü) ile diğer oluşumlardan ayrılır.

Arka tarafındaki lamina cribrosa sclera’dan n. opticus’a ait lifler

geçer.
Lamina cribrosa sclera’nın ortasındaki delik diğerlerinden daha
büyüktür ve buradan retina’yı besleyen a. centralis retina
geçer.
 c. İris
Pupillanın daralıp genişlemesi iki
düz kas tarafından sağlanır.

M. dilator pupilla, pupillayı

genişletir (midriazis).
Sempatik lifler tarafından innerve
edilir.
M. Sphincter pupilla, pupillayı
daraltır (miyozis).
N. oculomotorius’a ait parasempatik
lifler tarafından innerve edilir.
İris
• Kornea ve skleranın birleştiği hizada bulunan ve göze rengini veren
damarlı bölgedir. İrisin orta kısmındaki siyah görünen ışık geçidine
gözbebeği (pupilla) denir. Göze gelen ışık miktarına göre daralır veya
genişler. Böylece göze giren ışık miktarını ayarlar.
 3. Tunica interna bulbi (Retina)
Bulbus oculi’nin görme ile ilgili
kısmıdır. İki kısmda incelenir.

1. Pars optica retina: N.

opticus’tan
ora serrata’ya kadar olan
kısımdır.
2.Pars caeca retina: Ora serrata’dan
öne doğru uzanan kısımdır.
Retinada koni ve basil denilen
fotoreseptör hücreler yer alır.

Koniler, gün ışığında ve renkli

görmeyi, basiller, az ışıkta, gece
görmeyi sağlar.
N. opticus
Kulak
İşitme ve denge organıdır.
Üç kısımda incelenir.
Auris externa (dış
kulak)
Auris media
(orta
Auris interna (iç kulak)
kulak)
Auris externa (dış kulak)

İki kısımda incelenir.

Auricula (kulak kepçesi)

Meatus acusticus externus (dış kulak

yolu)
AURICULA

Dış ortamdan gelen ses dalgalarını

toplar.
Kıkırdak, bağ ve yağ dokusundan
oluşur.
Dış yüzün ortasındaki çukurluğa
concha auricularis denir.
 Meatus acusticus externus (dış kulak yolu)
Concha auricularis ile membrana
tympanica arasında yer alır.

S harfi şeklinde eğri bir yoldur.

2,5- 3 cm uzunluktadır.

Yolun 1/3 dış kısmı kıkırdak, 2/3 iç

kısmı kemik yapısındadır.

Derisinde yağ bezleri ve glandula

ceruminosa denilen bezler
vardır.
 Auris media (orta kulak)

Orta kulak boşluğu temporal kemiğin

içinde yer alır.
Hacmi 0,5 cm3’tür.
Tuba auditiva yolu ile nasopharynx ile
bağlantılıdır.
Lateralinde membrana tympanica,
medialinde iç kulağın dış duvarı yer
alır.
İçinde ossicula auditus denilen
kulak
kemikcikleri bulunur.
 Membrana tympanica

Cavum tympani’yi dış kulak

yolundan ayırır.
10 mm uzunlukta, 9 mm
genişlikte, oval şekilli bir zardır.
Dış yüzü epidermis, iç yüzü mukoza
ile örtülüdür.
Dış kulak yolu ile kulak zarı arasında
55°lik bir açı vardır.
 Ossicula auditus

Malleus
Incus
Stapes
Malleus kulak zarına, stapes
fenestra vestibuli’ye
tutunur.
Auris interna (iç kulak)
Labyrinthus olarakta adlandırılır.
Temporal kemiğin pyramis
parçasının içinde bulunur.
Denge ve işitme hücreleri
bulunur.
Labyrinthus osseus ve
labyrinthus membranaceus
olmak üzere iki kısma ayrılır.
 Auris interna (iç kulak)

Labyrinthus osseus üç kısma

ayrılır.

Vestibulum
Canales semicirculares
Cochlea
 Vestibulum

Kemik labirentin ortasında yer

alır.
İçinde zar labirentin utriculus
ve sacculus parçaları yer alır.
Dış duvarı orta kulak
boşluğuna bakar.
Bu duvarda fenestra
vestibuli
ve fenestra cochlea yer alır.
 Labyrinthus membranaceus

Kemik labirentin içinde yer alır.

Ductus semicirculares
Utriculus
Sacculus
Denge ile ilgili bölümlerdir.
Ductus cochlearis, işitme ile
ilgili bölümdür.
Denge
KOKU ORGANI -BURUN
• Solunum işlevinin yanı sıra koku alma organıdır. Burun boşluklarını
örten mukoza tabakasında koku alma işlevini yerine getiren oluşumlar
bulunur. Koku duyusu alan hücreler burun boşluğunun üst kısmında
yer alır. Her bir burun boşluğunda yaklaşık olarak 25 milyon koku
hücresi yer alır. Koku hücresindeki silialar burun boşluğuna giren
havadaki koku taneciklerinden etkilenerek hücre gövdesini uyarır ve
böylece koku alma işlemi başlar
DOKUNMA ORGANI- DERİ
• Vücudumuzun tüm yüzeyini örten ve damarlardan zengin bir organdır.
Önemli duyu organlarımızdan biri olan deride duyu reseptörleri yaygın
olarak bulunur. Bu nedenle dokunma, basınç, ısı ve ağrı duyuları deri
yoluyla alınır
• Dokunma duyusu organı deri, yetişkin bir kişide ortalama 15-20 kg’a
(vücut ağırlığının %20’si) kadar ulaşır, yüz ölçümü ise 1.80-2 m2
arasında değişir. Deri her yerde aynı kalınlıkta değildir. Derinin el içi ve
ayak tabanları en kalın, göz kapakları ise en ince kısmıdır. Deri,
vücudun dış ortamı ile iç ortamı arasında sınır oluşturur. Vücudun
yüzeyini kaplayan deri, her türlü fiziksel, mekanik, kimyasal etkenlere
ve yaralanmalara karşı koruma sağlar. Derinin rengi ırka, kişinin ten
rengine ve vücuttaki bölgelere göre değişir
 Deri üç tabakadan oluşur.
• Epidermis
• Dermis
• Hipodermis
Epidermis
•
Derinin en dışındaki tabakadır. Çok katlı yassı epitel
hücrelerden oluşur. Kan damarı bulunmaz.
Beslenmesini dermis tabakasının hücreleri arasından,
diffüzyonla geçen doku sıvıları ile sağlar. Epidermis
tabakasındaki langerhans hücreleri bağışıklık görevi
yapar
Dermis
• Epidermis tabakasının altında bulunan, bağ dokudan
oluşmuş bir tabakadır. Alt deride sinir uçları, kıl
kökleri, kan ve lenf damarları, ter ve yağ bezleri ile düz
kaslar bulunur. Reseptörler aracılığı ile yumuşaklık,
sertlik, şekil, ağrı, dokunum ve ısı gibi duyular alınır
Hipodermis
• Dermis tabakasının altında bulunur. Hipodermis yapı alarak gevşek
bağ doku ve bol yağ dokudan oluşur. Bu tabakada duyusal sinirler,
yüzeysel ven ve arterler, lenf damarları ve mimik kasları bulunur.
Yapısının gevşek bağ dokudan oluşu nedeni ile üzerindeki deri rahatça
hareket ettirilebilir. Yağ dokusu ise vücut ısısının korunmasında
etkilidir.
• Deri altı enjeksiyon bu tabakaya yapılır.
Derinin Görevleri

• Vücudu mikroorganizmalardan, fiziksel ve kimyasal dış etkenlerden korur.

• Terleme ile vücut ısısının normal seviyede tutulmasını sağlar.
• Solunuma yardımcı olur. Belli oranda gaz alışverişi yapılır(deri solunumu) .
• Vücudu güneş ışınlarının zararlı etkilerinden korur.
• Isı düzenleyicisi olarak görev yapar.
• Ter bezleri aracılığı ile zararlı maddeleri dışarı atarak boşaltıma yardımcı olur.
• Reseptörler aracılığı ile ısı, ağrı ve basınç duyularını alır