Kultura

muzyczna na
dworze
Zygmunta
Augusta 
Gabriela Dawidowicz
• Oprócz kapłanów w  skład kapeli wokalnej wchodził
"compositor cantus", a także chłopcy.  
• Ok. 1550 r. liczba śpiewaków na dworze wynosiła ok 14
• Ścisłe określenie liczby instrumentalistów utrudnia fakt, że
swoich muzyków mieli zarówno Zygmunt Stary, także królowa
Bona. 
• Źródła nie informują dokładnie do której grupy wymieniani
muzycy należeli, gdyż podają tylko ogólną liczbę. 
• Proporcje między grupą wokalną a instrumentalną w zespole Zygmunta
Augusta są raczej nietypowe: druga zdecydowanie przeważa. 
• Na pierwszym miejscu są wirtuozi, soliści, a kapela służąca celom
reprezentacyjnym została usinietą na plan dalszy.
• Wielka liczba muzyków, nie świadczy w żaden sposób o poziomie kapeli. 
• Istotną cechą jest fakt,że brak wśród nich muzyków o sławie
międzynarodowej. 
• Wydaje się, że król nie doceniał bądź nie rozumiał potrzeby zewnętrznej
reprezentacji muzycznej, pełniącej funkcje jednego z wyznaczników
potęgi monarszej. 
• Muzycy byli mu potrzebni głównie dla rozrywki własnej,więc do tego
celu wystarczali artyści średniej miary. 
• Płace na dworze były niższe niż pozostałe pensje dworskie
• Oprócz muzyków królewskich na dworze Zygmunta Augusta występowali
bardzo często najróżniejsi artyści magnaccy i miejscy, przede wszystkim
polscy. Król wszystkich hojnie wynagradzał 
• Kontakty z kompozytorami zagranicznymi były prawie żadne. 
• Znaleziono tylko dwie notatki na ich temat. 
• Wiele informacji zawartych w rachunkach dotyczy napraw lub kupna
instrumentów. 
• Spośród klawiszowych najczęściej wymieniany jest regał a także
klawicymbał i klawikord. 
• Wymienić należy także lutnię, harfę oraz instrumenty smyczkowe, dęte i
perkusyjne
REGAŁ
KLAWIKORD
• Instrumentarium królewskie było więc dość różnorodne; pewna jego
część była o produkcji mistrzowskiej. 
• Wiadomo, że na dworze wykonywano madrygały i willanelle m.in.
Cypriana de Rore, Orlanda di Lasso a także chansons Gomberta i inncyh.
Wykonywano oczywiście także muzykę polską. 
• Na dworze królewskim skupiało się życie muzyczne całego kraju, jednak
słabe kontakty z zagranica nadawały mu  regionalny charakter.
• Biografie muzyków polskich, a zwłaszcza kompozytorów II połowy XVI
wieku, są w zasadzie mało znane. 
• Warto zauważyć, że cechą działalności w tej dziedzinie sztuki była ścisła
zależność artysty od mecenasa. 
• Sytuacja muzyków była pod tym względem nieco inna niż poetów czy
naukowców. Twórcy realizowali określone zamówienia zlecone im
bezpośrednio przez mecenasa lub też wynikające z funkcji do których
byli angażowani.
• W przeciwieństwie do piśmiennictwa muzyka polska II połowy XVI wieku
ma prawie w całości ma przeznaczenie bardzo konkretne. 
• Istotnym faktem było również to, że wpływowi nabywcy umiejętności
muzycznych kupowali je głównie na użytek własny, a niekiedy publiczny. 
• Tylko jedno dzieło polskie  tego okresu nie poddaje się takiej
schematycznej interpretacji. Jest nim psałterz Gomółki z tekstami w
przekładzie Kochanowskiego. 
• Rola poezji psalmowej była istotna. Była dziełem bliskim wszystkim. 
• Gomółka była obecny także na dworze Zamoyskiego. Była to forma
opieki nad zasłużonym i poleconym muzykiem.
• Był także wykonawcą renesansowego przedsięwzięcia muzycznego.
Zaangażowano go prawdopodobnie w charakterze niezbędnego
rzemieślnika. 
• Powierzone mu w Sandomierzu funkcje świadczą o jego ogólnym
obyciu. 
• W 1578 r. opuszcza rodzinne miasto i udaje się na dwór Myszkowskiego
do Krakowa. 
• Gomółka był przede wszystkim mieszczaninem. Muzyka stanowiła dla
niego jedynie odskocznię. 
• W latach dziecięcych miała doprowadzić go do kariery dworskiej, innym
razem zaś była deską ratunku w obliczu kłopotów finansowych. 
• Kilka lat po wydaniu psałterza podjął nową próbę "wyzwolenia się" z
uprawianej profesji. 
• Zostaje górnikiem, jednak nie jest to najlepszy wybór do osiągnięcia
materialnych zysków. 
• Kompozytor zajmował się górnictwem ok. 3 lata. Po tym czasie powrócił
do swej właściwej profesji. Trafił na dwór Jana Zamoyskiego. 
• Zarabiał dwukrotnie więcej niż za czasów młodości na dworze
królewskim, jednak biorąc pod uwagę wzrost cen siła nabywcza
otrzymanej płacy była taka sama.
• Nie wiadomo dokładnie jaką funkcję pełnił na dworze Zamoyskiego. 
• Istotny jest także fakt, ze nie odnotowano na jego dworze innych
muzyków poza Gomółką i jego synem. Stanowi to argument iż Zamoyski
z zasady muzyków nie utrzymywał. 
• Nie można jednoznacznie stwierdzić jakiego był wyznania. Przejął od
Kochanowskiego zasadę ścisłej neutralności. Gomółka był członkiem
tolerancyjnej społeczności, unikającej ostrych konfliktów.
• Jego jedynym znanym i zachowanym dziełem są "Melodie na Psałterz
polski" 
• Nie ulega wątpliwości, że tworzył on również i inne kompozycje. 
• Wszystkie wzmianki o innych utworach Gomółki nie mają żadnej
wartości naukowej. 
 • Melodie są w istocie krótkimi, czterogłosowymi
utworami, skomponowanymi do tekstów
wszystkich 150 psalmów wchodzących w skład
"Melodiæ ná psałterza — jednej z ksiąg Starego Testamentu.
• Psalmy śpiewano już od czasów starożytnych,
psalterz polski, ale dopiero w renesansie zaczęto je
opracowywać wielogłosowo. W czasach
przez Mikoláiá Gomółki tego rodzaju utworów powstawało
bardzo wiele i to nie tylko do dawnych tekstów
Gomólke łacińskich, lecz również do ich przekładów na
inne języki

vczynioné" • Melodie na Psałterz polski Gomółki i

Kochanowskiego to pierwszy w dziejach
muzyki polskiej śpiewnik o charakterze
narodowym.
• Kochanowski był wyksztwałconym renesansowym erudytą, nie
pomijającym w swych upodobaniach muzyki. 
• Prawdopodobnie grał na lutni. W jego poezjach często można
odnaleźc nawiązania, świadczące o jego upobaniach. 
• Znał instruumenty,  w każdym razie ich nomenklaturę
• Gomółka nawiązując z nim wspólną prace znalazł się w
korzystnej informacji. Kontaktom z poetą wiele zawdzięczał. 
Strona tytułowa
Psałterza
• Mikołaj Gomółka był świadkiem panowania 5 kolejnych
monarchów polskich.  
• Razem z całą Polską przeżył wstrząs wywołany zakończeniem
dynastii Jagiellonów. 
• Z ostatnim z Jagiellonów znał się najlepiej.
• Znał Wacława z Szamotuł osobiście; zetknął się z nim jeszcze w
latach dzieciństwa na dworze królewskim. 
• Za jego życia rozpoczęli swą działalnośc Monteverdi i Gesualdo, jednak
życie Gomółki było skromniejsze i mniej interesujące niż wymienionych
kompozytorów. 
• Nie osiągnął nawet części ich sławy oraz nie odegrał żadnej roli w
rozwoju muzyki europejskiej.
• W dużej mierze spowodowane to było kwestią różnicy talentu, jednak
trudno jest to ocenić. 
Bibliografi
• M. Perz, Mikołaj Gomółka, Wydawnictwo
Naukowe PWN, 1981

a
• Wielka encyklopedia PWN, Warszawa,
Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002

• Google grafika