Islamic Republic of Afghanistan

Ministry of Higher Education

Mirwias Neeka University
Para Clinic Department

Lecture Three
Systems Histology of Digestive system
Dr.Amir sayeed.Hashami
MD,MPH
Lecturer at Mirwais university medical faculty.
Email:hashami.kdr@gmail.com
‫‪Oral cavity‬‬
‫• ‪Oral cavity‬د هضمی سیتسم لو ړم ی برخه ده چی د شونډ و او بلعوم تر منځ پرته ده‪.‬‬
‫• بام یی تالو‪ ،‬ځ مکه یی ژبه‪ ،‬دیوالونه یی ب ړا خ ګو ان او شونډ ی دی‪.‬‬
‫ګ‬
‫• په ‪ Oral cavity‬کی وری او غاښونه سته‪ ،‬همدارن ه په ‪ Oral cavity‬کی یو شمیرغدی‬
‫خپل افرازات تشوي‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪Histologic structure of oral cavity‬‬
‫دری طبقی لری (مخاطی‪ ،‬تخت مخاطی‪ ،‬استنادی)‬ ‫•‬
‫‪ Mucus Membrane‬کـــیالــندیطـبقـاتســتهـ‬ ‫•‬
‫أ‪ : Epithelium .‬د دې تشې اپيتيليوم له ‪Stratified squamous epithelium‬‬ ‫•‬
‫څخه عبارت دی‪.‬‬
‫ب‪ :Lamina Properia .‬دا دسست منضم نسج پاڼه ياصفحه ده‪ ،‬تراپيتيل الندې پرته‬ ‫•‬
‫غ ي لري‪.‬‬ ‫ده چې غدوي او دفاعي ړ‬
‫جو ه شوې ده‪.‬‬‫ج‪ :Elastic Membrane .‬دا پرده له االستيکي رشتو څخه ړ‬ ‫•‬
‫جو ه شوي ده چې مخاطي برخي ته‬ ‫(‪:)Sub Mucosa‬دا برخه له سست منضم نسج څخه ړ‬ ‫•‬
‫استناد ورکوي‪.‬‬
‫‪06/02/2023‬‬
 ‫‪Cont.‬‬
‫• استنادي طبقه (‪ :)Supporting‬دا طبقه په ځ ينو برخوکې عضلي او په ځ ينو برخوکې‬
‫هډ وکينه ده‪.‬‬
‫• په پستوبرخوکې لکه په ب ړا خو او ‪ Soft plate‬کې درې طبقې (مخاطي‪،‬تحت مخاطي او‬
‫عضلي) لري چي اپيتيل يې کيراتين نه لري‪.‬‬
‫ګ‬
‫• خو په کلکوبرخوکې لکه په تالو او اوريوکې دوه طبقې (مخاط او هډ وکينه طبقه) لري څرن ه‬
‫چی دغه برخي د میخانکی ضربو او تخریش سره مخامخ کيږی نو ځ که یی اپتیل کیراتین‬
‫لري‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪06/02/2023‬‬
‫‪Lips‬‬
‫شونډ ې (‪)Lips‬‬ ‫•‬
‫غ ی دی چي په خبروکولو کې‪،‬خوارک او چښاک کې مرسته کوي د څيري په‬ ‫دا هغه ړ‬ ‫•‬
‫ښکال کې هم د پام وړ و ډن ه لري‪.‬‬
‫د نسجي جوړ ښت له پلوه (‪)Lips‬د خط لرونکي عضلي ټ وټ ه ده‪.‬‬ ‫•‬
‫(‪ )Lips‬په درې برخو وېشل کيږي چي عبارت دي له‬ ‫•‬
‫باندنۍ (‪ ،)Cutaneous‬ليږدېدونکې (‪ )Red‬او د ننۍ (‪)Oral mucosa‬‬
‫باندنۍ برخه يې په پوستکي او دننۍ برخه يې په مخاط پوښل شوې‬ ‫•‬

‫‪2‬‬
 Functions of endothelium

06/02/2023
 ‫‪Tongue‬‬

‫ژبه (‪:)Tongue‬‬ ‫•‬

‫‪ Tongue‬د نــسجيج ړو ښتلـــهـ مخېد ش ـوـنډ و ســرـهـ ورتـهـ وـاــلیلــرـيپـــهـ دـېمعنا چېلـــهـ خط‬ ‫•‬
‫جو هـ دـهـ‪.‬‬
‫لــروـنـکيعضلېڅخهـ ړ‬
‫دغه عضله په درې پالنونو کې پرته ده‪.‬‬ ‫•‬
‫سطحي برخه يې په مخاط پوښل شوي ده د مخاط اوصاف د ژبي په بیالبیلو برخو کي توپیر‬ ‫•‬
‫لری پدي ډ ول چی د ژبې د الندۍ برخې ‪ Mucus‬ښوی دی‪.‬‬
‫د پورتنۍ برخه تحت مخاط نه لري بلکي هوار ړوا هراوتلي جوړ ښتونه لري چي د ‪Papillae‬‬ ‫•‬
‫په نامه ياديږي‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪06/02/2023‬‬
 ‫‪Tongue‬‬

‫ـي‬
‫ـي دـا ج ړو ښتونـهـ پـــهـ څلور ډ وـلـهـ د ‪:‬‬
‫‪ Papillae‬د اـپيتيلرا وـتـلېبــــرـخـيد ‪.‬‬ ‫•‬
‫‪:Filiform Papillae .1‬‬ ‫•‬
‫سپين نريرا وتلي جوړ ښتونه دی‪.‬‬ ‫•‬
‫د وينې ګر ونه او د خوند اخذي نلري‪.‬‬ ‫•‬

‫• ‪:Fungiform Papillae .2‬‬

‫• د مرخيړ يو په شان دي‬
‫• د وينې ړوا ه ګر ونه لري ‪,‬سور رنګ لري‬
‫‪3‬‬
‫‪06/02/2023‬‬
 ‫د زړه هستولوژیک جوړښت‬

‫‪ :Circumvallated Papillae‬دـغهـ اـخذیپـــياــلهـ ډ وـلـهـ دـي‬ ‫•‬

‫شمېريې د (‪ )7-12‬پوري رسېږي دا جوړ ښتونه د ژبې په مخ کی د ‪ V‬په شان پراته دي‪.‬‬ ‫•‬
‫ـي‬
‫‪:Foliated Papillae‬د پـــاڼېپـــهـ ډ وـلدـيچيد ژبـېپـــهـ څ ډن وـکـېپـــرـتـېد ‪.‬‬ ‫•‬
‫د غه جوړ ښتونو په شيدې خ ړو ونکو ماشومانو کې ډ ېر پرمختګ ړک ی‪.‬‬ ‫•‬

‫‪4‬‬
‫‪06/02/2023‬‬
06/02/2023
 ‫‪Teeth‬‬

‫• دکلک کلسيمي نسج په وسيله پوښل شوي دي‪.‬‬

‫• په انسانانوکې غاښونه په دوه ډ وله دي‪:‬‬

‫• ‪ .1‬لومړ ني غاښونه يا د شيدو غاښونه )‪Teeth Primary(Deciduous‬‬

‫• د دې غاښونو شمېر ‪ 20‬دانې دی‪.‬‬

‫• دا غاښونه د ژوند په ‪ 6‬يا ‪ 7‬مياشت کې پهراوتو پيل کوي خو په دوه کلنۍ کې بشپړ يږي‪.‬‬

‫• دغه غاښونه د لنډ وخت لپاره دی یعنی د ‪ ۶‬کلنۍ نه (‪ )13-12‬کلنۍ پوري دوام کوي‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪06/02/2023‬‬
 Teeth

7
06/02/2023
 ‫‪Cont.‬‬

‫• ‪ .2‬تل پاتې غاښونه يا ‪Secondary (Permanent) Teeth‬‬

‫• د دې غاښونو شمېر ‪ 32‬داني دی‪ ،‬دغه غاښونه د دندو او ظاهري بڼي پر بنسټ په الندې ډ لو وېشل شوي‬
‫دي‪:‬‬
‫‪Incisors .1‬‬
‫‪Canine .2‬‬

‫‪Molar .3‬‬

‫‪8‬‬
‫‪06/02/2023‬‬
 ‫‪ Secondary (Permanent) Teeth‬تل پاتې غاښونه‬

‫‪ .a‬ثــــنايا (‪)Incisors‬‬ ‫•‬

‫دزامې په مخکنۍ برخه کې پراته دي‪.‬‬ ‫•‬
‫په هرهزامه کې څلور دانی دی‪.‬‬ ‫•‬
‫دنده یی د خوراکي توکو پرې کول دي‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ .b‬اـنـياب(‪)Canine‬‬ ‫•‬
‫د ثنايا څخه وروسته پراته دی په هرهزامه کې دوه دانې دي‪.‬‬ ‫•‬
‫دنده د خوراکې توکو څيرل دي‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ .C‬اـسياب(‪)Molar‬‬ ‫•‬
‫شمېر په هرهزامه کې لسو ته رسېږي‪.‬‬ ‫‪9‬‬ ‫•‬
‫‪06/02/2023‬‬
‫ددې غاښونو دنده د خوراکې توکو مېده کول دی‪.‬‬ ‫•‬
06/02/2023
 ‫‪Teeth‬‬

‫• غاښونه له کلسيمي ‪ CT‬څخه چي ‪ Dentine‬نومېږي ړ‬

‫جو ه سوی دی‪.‬‬

‫• د غاښراوتلې برخه د تاج يا ‪ Crown‬په نوم یادیږي د مينا يا ‪ Enamel‬په وسيله‬

‫پوښل شوې ده‪.‬‬
‫• دغاښ هغه برخه چې په ورۍ کې ښخه ده د ‪ Root‬په نوم یادیږي‪.‬‬
‫• غاښ په منځ نۍ برخه کې يوه تشه لري چې د ‪ Pulp Cavity‬په نوم يادېږي‪.‬‬

‫‪06/02/2023‬‬
06/02/2023
 ‫د غاښونو نسجې جوړښت‬

‫‪ .1‬د غاښ کلک نسج عبارت دی له‪:‬‬ ‫•‬

‫‪ .A‬عـاج (‪:)Dentine‬‬ ‫•‬
‫د غاښ اصلي ټ ټو ه ده د هډ وکو په پرتله کلکه برخه ده‪.‬‬ ‫•‬
‫دغه جوړ ښت د (‪ )%80-72‬پوري غير عضوي توکي او د ‪ %28-20‬عضوي توکې لري‪.‬‬ ‫•‬
‫عضوي توکي یی د کوالجن رشتې اوغير عضوي توکې يې د ‪CaPO4‬کرستلونه دی‪.‬‬ ‫•‬
‫د عضوي توکي د ‪ Odontoblast‬حجراتو په وسيله جوړ ېږي چی دا حجرات د ‪ Pulp‬په منځ ني برخه کي‬ ‫•‬
‫قرار لري‪.‬‬

‫‪19‬‬
‫‪06/02/2023‬‬
 ‫د غاښونو نسجې جوړښت‬

‫• ‪ .B‬مينا ( ‪:)Enamel‬دـیبــــرـخـيد غاښ تـــاج پـــوښليد ‪.‬‬

‫ـی‬

‫• دا برخه اپيتيل منشا لري‪.‬‬

‫• د مینا ‪ %99‬غيرعضوي توکي چي د ‪ CaPO4‬کرستلونه دی‪.‬‬

‫• ‪1%‬عضوي توکې دی چی د پر ټو ين څخه عبارت دی‪.‬‬

‫• د بدن تر ټ ولو کلک نسج دی‪.‬‬

‫‪06/02/2023‬‬
 ‫د غاښونو نسجې جوړښت‬

‫ـیمنت‪:)Cement‬‬‫(‬ ‫• ‪ . C‬سـ‬
‫• کلک کلسيمي نسج دی چې د غاښ دريښې عاج پوښوي‪.‬‬
‫ګ‬
‫• دا نسج هډ وکی ته ورته دی خو په دی توپیر چی په دی نسج کې د وينې ګر ونه نسته م ر‬
‫هډ وکي کې د وينې ګر ونه شته‪.‬‬

‫‪06/02/2023‬‬
 ‫د غاښونو نسجې جوړښت‬

‫‪06/02/2023‬‬
 ‫د غاښ پاسته نسجونه‬

‫‪ Pulp‬کـهـ کـــړ ېدـهـ‪.‬‬

‫ډ‬ ‫• ‪ :A. Dental Pulp‬ســست‪ CT‬دـیچیدـغاښ ‪Cavity‬‬

‫• پورتنۍ برخه پراخه ده د ‪ Pulp Chamber‬په نوم یادیږي‪.‬‬

‫• ښکتنۍ برخه تر ريښې پورې رسیږی د ‪ Root Canal‬په نوم یادیږي‪.‬‬

‫• ‪ Dental Pulp‬کـــيالــنديحجرـاـتســتهـ‪.‬‬
‫• ‪ ، Odontoblasts‬فـــايـبروـبـالسټ‪ ،‬کـــوالـج ‪،‬‬
‫ـن مکروـفاژوـنـهـ او لـــمفـوسايټـ ونـهـ‪.‬‬

‫ـلیږي‬ ‫• ‪ Dental Pulp‬تــــهـ د وـيـنېد ګر ونو او اـعصـا د‬

‫ب ‪Apical Foramen‬لـــهـ الــريدـاـخ ‪.‬‬
‫‪06/02/2023‬‬
 ‫د غاښ پاسته نسجونه‬

‫‪06/02/2023‬‬
 ‫د غاښ پاسته نسجونه‬

‫‪:B. Periodontal ligament‬‬ ‫•‬

‫جو ه ‪ ligament‬دی‪.‬‬ ‫د منضم نسج او کوالجن الیافو څخه ړ‬ ‫•‬
‫دغه ‪ ligament‬د غاښ او ‪ Alveolar bone‬ترمنځ پروت دی‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ Periodontal ligament‬کـــوم فـــشـارچېد ژوـلو پـــهـ وـخـتکـــېپـــهـ غاښراـځ ې‪Alveolar bone‬‬ ‫•‬
‫ـیکـــوي‬
‫‪.‬‬ ‫تــــهـ د لـــیږدـمـخنيو‬
‫نوم ړو ي ‪ ligament‬ژرژر نوې کېږي نو د پروټ يني توکو او و ټي امينونو کمښت د دې ‪ ligament‬د کوچني‬ ‫•‬
‫کيدو يا ا ټ روفي سبب کیږي په نتجه کې د غاښ د سستيدو او لويدوسبب ګ رځ ي‪.‬‬
‫‪ .C‬ورۍ (‪ )Gum‬يــا ‪:Gingiva‬‬ ‫•‬
‫ګ‬ ‫•‬
‫دزامو قوسی جوړ ښتونه چې په ‪ Alveolar bone‬کې د غاښونو د ټ ين ېدو المل ګ رځ ي‪.‬‬
‫اورۍ په مخاط پوښل شوي دي‪.‬‬ ‫•‬

‫‪06/02/2023‬‬
‫‪16‬‬
 ‫د غاښ پاسته نسجونه‬

‫‪06/02/2023‬‬
THANK YOU