P3: Macroalgen

P4: Reproductie van algen: haplonten en diplonten

Tijs Ketelaar
   pagina
Syllabus ICT module Raven
 
Algen Theorie/
Ma mi Algen   Algae
15 mei
 
 
Introductie
Cytologie
Ontwikkeling
1-25  
Cytology
Development
zelfstudie
   
Di mo
16 mei
Cytologie
Ontwikkeling 6-28
Cytology
Development Hoofdstuk 15
algen en
  Vorm en functie   Form and function

Wo
   
Cytologie
 
Cytology schimmels
17 mei Ontwikkeling 36- einde Development
Vorm en functie algengedeelte Form and function
Voortplanting Reproduction 

Vr mo Voortplanting Reproduction
19 mei Verspreiding, 36-einde Dispersal
Levensloop en biotoop algengedeelte Life cycle and biotope
 
  Schimmels
D1 Schimmels   Fungi
30 mei Introductie + cytologie 76-99 Cytology
  Ontwikkeling Development
  Vorm en functie Form and function
  Ongeslachtelijke voortplanting Asexual reproduction
  Geslachtelijke voortplanting Reproduction oomycetes and ascomycetes
  oomycota en ascomycota

Wo mo Voortplanting basidiomyceten Reproduction basidiomycetes, Hoofdstuk 14

31 mei Verspreiding, levensloop en 100-104 Dispersal, lifecycle and biotope
biotoop

 
Korstmossen
Wo mi Symbiose-Korstmossen Symbiose Lichens
31 mei Cytologie t/m levensloop en 105-116 Cytology, development form and
biotoop function, reproduction, life cycle
Dag Tijd Activiteit Onderwerp
Maandagmiddag 15 mei 14.00-15.00 Inleiding in C9120 Biologie en diversiteit van microalgen (P1) Indicatie
 
tijdsindeling
15.00-17.15 Practicum 1
practica
17.15-17.30 Nabespreking P1
Dinsdagochtend 16 mei 8.20-9.00 Inleiding in C222 Kolonies en trichale wieren (P2)
9.00-11.45 Practicum 2
11.45-12.00 Nabespreking P2
Woensdagochtend 17 mei 8.20-10.00 Inleiding in C2050/2051 Bouw en ontwikkeling van macroalgen (P3) en
reproductie van algen: haplonten en diplonten
(P4)
10.00-12.30 Practicum 3
 
Woensdagmiddag 17 mei 13.30-17.00 Practicum 4

17.00-17.20 Nabespreking P3 en P4
Vrijdagochtend 19 mei 8.20-9.00 Inleiding in C222 Reproductie van algen: generatiewisseling (P5)

9.30-11.45 Practicum 5

11.45-12.00 Nabespreking P5

Vrijdagmiddag 19 mei 14.00-14.45 Gastcollege Tanweer Joemmanbaks (CLB) Stage Marine Biology Institute Roscoff (Fr.)

15.00-15.45 Gastcollege Alexander Ebbing (Hortimare) Onderzoek en toepassing naar algenteelt

Dinsdagochtend 30 mei 8.20-10.00 Inleiding in C222 Oomycota, Zygomycota (P6) en Ascomycota

  (P7)  
10.00-12.30 Practicum 6
Dinsdagmiddag 30 mei 13.30-17.00 Practicum 7
17.00-17.20 Nabespreking P6 en P7
Woensdagochtend 31 mei 8.20-10.00 Inleiding in C2050/2051 Basidiomycota (P8) en symbiose (P9)

10.00-12.30 Practicum 8
Woensdagmiddag 31 mei 13.30-17.00 Practicum 9
17.00-17.20 Nabespreking P8 en P9
Fytosynthese komt in bijna alle eukaryotische
supergroepen voor, meercelligheid niet
Dikgedrukt zwart:
fotosynthetiserende
organismen
Rode cirkel:
meercelligheid

Ochrophyta

Bacteria (incl. cyanobacteria) en archaea

Meercelligheid in algen
Verschijningsvormen van eukaryotische algen

Eencellig

Meercellig:
 Kolonies
● minimale onderlinge samenhang
● geen symplastisch contact (geen plasmodesmata)
● Voordelen: o.a. bescherming tegen predatie, efficientere verplaatsing
 Meercellige organismen
● symplastisch contact (wel plasmodesmata)
● Asvormige groeivormen
● Thalleuse groeivormen
● Voordelen: o.a. mogelijkheid tot differentiatie en specialisatie
Van eencelligheid naar een organisme

Volledige celscheiding:
 Eencelligen
 Kolonies
● minimale onderlinge samenhang
● geen symplastisch contact (geen plasmodesmata)
● Voordelen t.o.v. eencellingen: grootte, slijm, vorm
Onvolledige celscheiding:
 Organismes
● onvolledige celscheiding (pores/plasmodesmata)
Geen celscheiding:
 Coenocyt
● Geen scheiding van cytoplasma na karyokinese
Complexere meercellige algen

Eencellig

Meercellig
 Kolonies
● minimale onderlinge samenhang
● geen symplastisch contact (geen plasmodesmata)
 Meercellige organismen
● symplastisch contact (wel plasmodesmata)
● De meeste draadvormige groeivormen
● Asvormige groeivormen
● Thalleuse groeivormen
Meercelligheid in algen
 Bouw en ontwikkeling van macroalgen

 Komen voor in 3 groepen: groenwieren, bruinwieren (Stramenopiles)

en roodwieren
 Vaak complexere bouw: korstvormig, draadvormig (axiaal), thalleus
 Drie typen celproductie:
● Topcel deelt in 1 richting en zet gelijke of ongelijke cellen af (= axiaal)
● Topcel deelt afwisselend in twee loodrechte hoeken (= thalleus)
● Een intercalair meristeem en/of een meristoderm, zones waarin
meerdere cellen gericht delen (met name in bruinwieren)
 Details kunnen per wiersoort en groep verschillen, maar de bouwprincipes
komen overeen
Bouwschema een-assig roodwier (Rhodophyta)
Bouwschema een-assig roodwier
Een-assig roodwier:
Ceramium sp., rood
hoorntjeswier
Asvormige wieren:
Ceramium sp.
Ceramium sp. met
topcel
en dochtercellen
waarvan de derde
op rij een eerste
lengtedeling
heeft waardoor
schorscellen
ontstaan
Batrachospermum sp. (een-assig roodwier)
uit beek Hemelseberg, Oosterbeek
Batrachospermum sp.
Batrachospermum sp., schorsvorming
Een-assige en meer-assige roodwieren (Rhodophyta)

Rood hoorntjeswier Iers mos

Ceramium sp. Chondrus crispus

Een-assig roodwier Meer-assig roodwier

Meer-assig organisatiesysteem bij een thalleus roodwier (A)
Het vertakkingsverloop is in schema weergegeven (B)
Pit plug vorming in florideofyten
Cell 1

 Cytokinese in florideofyten is incompleet ECM ECM

● Een centrale opening blijft aanwezig Cell 2

● ER-achtige membraanstructuren
verschijnen in dit gebied (a)
● Er wordt eiwit afgezet rond de
membraanbuizen die de opening
afsluit: een pit plug (b)
 Pit plugs die tijdens cytokinese worden
gevormd heten primaire pit plugs

22
Pit connecties

Pit plug vorming is nodig voor structurele

sterkte
● Essentieel omdat extracellulaire
matrix te zwak is om cellen bij elkaar
te houden
● Pit plugs sluiten de openingen tussen
cellen volledig af: geen symplastische
connecties en beperkte differentiatie
● Pit connecties kunnen strekken in
volgroeide weefsels en zien er draad-
achtig uit
 Pit connectie

ECM
Pit connecties

Veel florideofyten vormen secundaire

pit connecties tussen niet-
dochtercellen
● Zorgen voor extra structurele
sterkte
● Beginnen door een inequale
celdeling waarna de kleine cel
en een buurcel fuseren
● Worden misbruikt door
parisitaire roodwiersoorten

A. Primaire pit plug (PPP) vorming

B. Secundaire pit plug (SPP) vorming
tussen niet-dochter cellen
C. SPP tijdens parasitaire interacties
Kranswieren Nitella en Chara (Streptophyta)
Een-assige wieren, met twee typen ascellen
Kranswier Chara sp.
Elektronen-microscopische
opname van de
lengtedoorsnede door de
top

Let op het ontstaan van een

schorslaag vanuit de nodiale
cel
Bouwschema’s een-assige wieren
Welk schema geldt voor kranswieren?
Nitella
Nitella vormt geen schors

Beschadigde ascel
Intracellulaire organisatie en cyclose in Nitella
ascellen
Thalleuse wieren

Thalleuse groeivormen komen voor bij groenwieren, roodwieren en bij

bruinwieren
 Een thallus is een lapvormige structuur
 Een thallus kan worden gevormd door topcelgroei en gerichte celdelingen of
op complexere manieren
 In sommige thalli treedt differentiatie op
● Op morfologisch (vorm-) niveau
● Op anatomisch (inwendige bouw) niveau
Weefselvorming in bruinwieren (Ochrophyta)

Evolutie van weefselvorming in

bruinwieren

• Oorspronkelijk: topgroei en deling

in de draad

• Meest geavanceerd:
parenchymous door een groep
gespecialiseerde cellen: het
meristoderm

Trends in Plant Science 2012 17, 468-477DOI: (10.1016/j.tplants.2012.03.003)

Dictyota dichotoma (Gaffelwier), een bruinwier
Dictyota dichotoma
Dictyota dichotoma
Grote bruinwieren (Ochrophyta)

Morfologisch onderscheid in organen:

 Phylloïd – bladachtig orgaan (eng: blade)
 Cauloïd – stengelachtig orgaan (eng: stipe)
 Rhizoïd – wortelachtig orgaan (eng: holdfast)
Voorbeelden te vinden in Wimereux:
Saccharina latissima – suikerwier
Laminaria digitata – vingerwier
Fucus sp. - zee-eik
 Laminaria saccharina
suikerwier

Meerdere plaatsen van groei: langer, dikker en grotere rhizoïden

Plaats van groei van phylloid door intercalaire
groei
Laminaria digitata - vingerwier
Anatomie van thalleuze bruinwieren

De weefsels in thalleuze bruinwieren ontstaan uit een meristoderm, waarbij de

buitenste cellagen onderin het phylloid meristematische activiteit vertonen

Lengte doorsnede door een phylloid van Laminaria sp. Let op de differentiatie van vorm en functies in de
verschillende weefsels
In het onderste, groeiende deel van een phylloid vinden delingen plaats in de buitenste cellagen (meristoderm)
Grote bruinwieren vormen kelp forests
Wakame (Undaria pinnatifida)
Wakame (Undaria pinnatifida)
46
Voortplanting van algen (P4)

 Vegetatieve (ongeslachtelijke) voortplanting:

Cel of celgroep komt vrij van ouderindividu en wordt een
zelfstandig organisme

 Generatieve (geslachtelijke) voortplanting:

Afwisseling van meiose (R!) en gameetversmelting (P! en K!)
Voordeel boven vegetatieve voortplanting: vergroting genetische variatie in
nieuw individu

 Gameten:
Gelijk van grootte - isogamie (beide beweeglijk)
Ongelijk van grootte - anisogamie (beide beweeglijk)
- oögamie (grootste onbeweeglijk: de eicel)
(kleinste meestal beweeglijk: de spermatozoïde, bij roodwieren
onbeweeglijk: het spermatium)

 Soms vergroeien de ruimtes waarin de gameten zitten, eerst met elkaar:

de gameten komen zelf niet vrij: gametangiogamie
Enkele begrippen bij de voortplanting van wieren
 Wat is een gameet?
Een cel die kan fuseren met een andere cel
 Wat is een gametangium?
Ruimte waarin gameten ontstaan
● Mannelijk gametangium heet spermatogonium of ook wel
antheridium
● Vrouwelijk gametangium heet oögonium of archegonium
 Wat is een spore?
Verspreidingseenheid
● Mitospore (product van mitose)
● Meiospore (product van meiose)
 Wat is een zoöspore?
Een spore die beweeglijk is (het kan een mitospore maar ook een
meiospore zijn)
 Wat is een hypnospore?
Een rustspore die ongunstige omstandigheden kan overbruggen
 Wat is een sporangium?
Ruimte waarin sporen gevormd worden
P4. Reproductie van algen 1: haplonten en diplonten

Fasen van voortplanting en verspreiding in de levenscyclus van een eencellig organisme

Geslachtelijke voortplanting van meercellige algen:
organismen met 1 verschijningsvorm (P4)

 Alleen de zygote is diploid: haplont (a)

● Meiose in de zygote
 Alleen de gameten zijn haploid: diplont (b)
● Meiose tijdens gameetvorming
Geslachtelijke voortplanting van meercellige algen:
organismen met generatiewisseling (P5)

 Een meercellige gametofyt en sporofyt: generatiewisseling

● Meiose leidt tot sporevorming
● Isomorfe of heteromorfe generaties
Overzicht geslachtelijke voortplanting van de
meercellige wiergroepen
 Generatiewisseling: komt voor bij groen-, bruin- en roodwieren
 Haplonten: komen voor bij groenwieren en Xanthophyceae
 Diplonten: Fucales (bruinwieren)
Wij gaan kijken naar:
● Vaucheria (Xanthophyceae, geel-groen wier - Ochrophyta)
● Spirogyra of Zygnema (draadvormig groenwier - Streptophyta)
● Oedogonium (draadvormig groenwier - Chlorophyta)
● Chara (asvormig groenwier - Streptophyta)
● Fucus (thalleus bruinwier - Ochrophyta)
Vaucheria (Xanthophyceae –
geelgroene algen (Ochrophyta))
Een coenocytisch organisme met:

- oögamie/isogamie/anisogamie/
gametangiogamie?
en een
- haplont, diplont of
generatiewisseling?
Voortplanting van het draadwier Vaucheria sp.
(knopjeswier - Ochrophyta), met oögonia en antheridia
Voortplanting bij Vaucheria sessilis, knopjeswier

Het siphonale draadwier Vaucheria sessilis heeft oögamie

A en B: Vorming van uitstulpingen waaruit een antheridium en een
oögonium ontstaan
C: Spermatozoïden komen vrij uit het antheridium waarna de
bevruchting in het oögonium plaats vindt
D: Het antheridium is leeg en in het oögonium is een zygote met een
dikke wand (zygospore) gevormd
Vaucheria geminata
Vaucheria geminata
Vaucheria geminata
Vaucheria geminata met
oögonia en antheridia
Voortplanting Vaucheria
soorten
Voortplanting bij Spirogyra

Een organisme met:

- oögamie/isogamie/anisogamie/
gametangiogamie?
en een
- haplont, diplont of generatiewisseling?

Fusie:
http://www.youtube.com/wat
ch?v=fZYAVIRedzM
Spirogyra
Een organisme met:
- Gametangiogamie en een
- Haploïde verschijningsvorm (een
haplont)
Gametangiogamie bij Zygnema (Streptophyta)
Geslachtelijke voortplanting bij het trichale wier
Oedogonium (Chlorophyta)

Door reductiedeling in de hypnozygote ontstaan

Ontstaan van dwergmannetjes direct meio-zoosporen die een mannelijke draad
(nannandria) (die androsporen maakt) of een vrouwelijke draad
met antheridia uit androspore met oogoniummoedercellen vormen

http://diatomeae.narod.ru/pictures/LifecycleOedogonium.JPG
Levenscyclus Oedogonium

65
 Volvox (Chlorophyta) – Vegetatieve voortplanting

Dochtercellen in de ouderkolonie
http://www.youtube.com/watch?v=eKp35rRlUZo
Flagelbeweging in Volvox
http://www.youtube.com/watch?v=d8xs8F9gln0
Vegetatieve vermeerdering bij het groenwier Volvox sp. Hierbij treedt uitgaande van één cel (I) herhaalde
deling op (II, III), waardoor een bol (IV) ontstaat. Deze keert zich om door uitstulping (V), zodat de
flagellen van de buitenzijde (VI) komen te liggen. Van het organisme is slechts een gedeelte van de
buitenste laag aangegeven.
Volvox – Generatieve voortplanting

De vorming van de spermatozoïden en de oöcyt en de daaropvolgende oögamie bij het

groenwier Volvox sp.
Van het organisme is slechts een gedeelte van de buitenste laag aangegeven
Volvox – generatieve voortplanting

70
Kransen met fillidia

Voortplanting bij Chara sp. (Streptophyta)

Een organisme met:

DOORSNEDE
GLOBULUS - ....... en een
- ........ verschijnings-vorm
(een ....plont)
Kransen met fillidia

Voortplanting bij Chara sp. (Streptophyta)

Een organisme met:

DOORSNEDE
GLOBULUS
- Oögamie en een
- Haploïde verschijnings-vorm (een haplont)
Geslachtelijke voorplanting Chara sp.

Het oogonium bestaat uit een eicel omsloten door

een spiraal van kranscellen
Ontwikkeling nuculus (= oogonium)
Voortplaning bij Fucus sp.
(bruinwier, Ochrophyta)

Een organisme met:

- ......... en een
- ......... verschijnings-vorm
(een .....plont)
Fucus sp. (Ochrophyta)
Een organisme met:
- Oögamie en een
- Diploïde verschijnings-vorm
(een diplont)
Veel succes op het
practicum!

)
o ba
is c
(D