CHƯƠNG III

CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 1

 KẾT CẤU NỘI DUNG

I. HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

II. GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC

III. NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG

VI. Ý THỨC XÃ HỘI

V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 2

 I. HỌC THUYẾT
HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

1. Sản xuất vật chất

2. Biện chứng
là cơ sở của sự tồn tại
giữa lực lượng sản xuất
và phát triển
và quan hệ sản xuất
xã hội

3. Biện chứng 4. Sự phát triển

giữa cơ sở hạ tầng các hình thái kinh tế - xã hội
và kiến trúc thượng tầng là một quá trình
của xã hội lịch sử - tự nhiên
06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 3
 II. GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC

1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp

2. Dân tộc

3. Mối quan hệ giai cấp – dân tộc – nhân

loại

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 4

 1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp

a. Giai cấp

b. Đấu tranh giai cấp

c. Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô

sản

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 5

 II. GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC

1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp

a. Giai cấp
Glai cấp là những tập đoàn
Định nghĩa: “Người ta gọi là giai cấp, những tập đoàn người có địa vị kinh tế - xã
to lớn gồm những người khác nhau về địa vị của họ trong hội khác nhau
một hệ thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch sử, Dấu hiệu chủ yếu quy
khác nhau về quan hệ của họ (thường thường thì những định địa vị KT-XH của
quan hệ này được pháp luật quy định và thừa nhận) đối các GC là các mối quan
với tư liệu sản xuất, về vai trò của họ trong tổ chức lao hệ kinh tế - vật chất giữa
động xã hội và như vậy là khác nhau về cách thức hưởng các tập đoàn người trong
thụ và về phần của cải xã hội ít hoặc nhiều mà họ được PTSX
hưởng. Giai cấp là những tập đoàn người, mà tập đoàn
Thực chất của quan hệ
này thì có thể chiếm đoạt lao động của tập đoàn khác, do
giai cấp là quan hệ giữa
chỗ tập đoàn đó có địa vị khác nhau trong một chế độ
bóc lột và bị
kinh tế - xã hội nhất định”
06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử bóc lột 6
 Nguyên nhân sâu xa

Nguyên nhân trực tiếp

Nguồn gốc
giai cấp

Con đường hình thành

giai cấp
Điều kiện hình thành
giai cấp
06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 7
 Kết cấu giai cấp

Là tổng thể các giai cấp và mối quan hệ

giữa các giai cấp, tồn tại trong một giai
đoạn lịch sử nhất định
- Giai cấp cơ bản
- Giai cấp không cơ bản
- Tầng lớp và nhóm xã hội

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 8

 b. Đấu tranh giai cấp

Đấu tranh giai cấp là tất yếu do sự đối lập

về lợi ích căn bản không thể điều hòa được
giữa các giai cấp
Tính tất yếu
và thực chất
của đấu tranh Đấu tranh giai cấp là cuộc đấu tranh của các
giai cấp tập đoàn người to lớn có lợi ích căn bản đối
lập nhau trong một PTSX xã hội
nhất định.

Thực chất là cuộc đấu tranh của quần chúng

lao động bị áp bức, bóc lột chống lại giai cấp
áp bức, bóc lột nhằm lật đổ ách thống trị
của chúng
06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 9
 Vai trò của đấu tranh giai cấp
trong xã hội có giai cấp

Trong xã hội có giai cấp, đấu tranh giai cấp

là động lực trực tiếp, quan trọng của lịch sử.

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 10

 c. Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản

Đấu tranh kinh tế

Khi chưa
có chính Đấu tranh chính trị
quyền

Đấu tranh tư tưởng

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 11

 Tính tất yếu

Đấu tranh
giai cấp Điều kiện mới
trong thời
kỳ quá độ
từ CNTB Nội dung mới
lên CNXH

Hình thức mới

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 12

 Đặc điểm Tính tất yếu
đấu tranh
giai cấp
trong thời kỳ Điều kiện mới
quá độ lên
chủ nghĩa xã
hội ở Việt Nội dung mới
Nam hiện
nay
Hình thức mới

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 13

 2. Dân tộc

a. Các hình thức cộng đồng người trước khi hình thành dân tộc

b. Dân tộc – hình thức cộng đồng người phổ biến nhất hiện nay

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 14

 Thị tộc
a. Các hình
thức cộng
đồng người
trước khi
Bộ lạc
hình thành
dân tộc

Bộ tộc

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 15

 b. Dân tộc – hình thức cộng đồng ngườiphổ biến
nhất hiện nay
Là một cộng đồng người ổn
Khái niệm dân tộc định trên một lãnh thổ thống
nhất
Là một cộng đồng thống
Dân tộc là một cộng đồng nhất về ngôn ngữ
người ổn định được hình
thành trong lịch sử trên cơ sở Là một cộng đồng thống
một lãnh thổ thống nhất, một nhất về kinh tế
ngôn ngữ thống nhất, một
nền kinh tế thống nhất, một Là một cộng đồng bền vững về
nền văn hóa và tâm lý, tính văn hóa và tâm lý, tính cách
cách thống nhất, với một nhà
nước và pháp luật thống nhất Là một cộng đồng người có
một nhà nước và pháp luật
06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử thống nhất. 16
 Ở châu Âu, dân tộc hình thành gắn liền
với sự ra đời của CNTB
Tính phổ
biến và Ở phương Đông, dân tộc ra đời rất
tính đặc sớm, không gắn với sự ra đời của
thù của sự CNTB
hình thành
dân tộc
Dân tộc Việt Nam được hình thành rất
trong lịch sớm gắn liền với quá trình đấu tranh
sử thế giới chống ngoại xâm, cải tạo thiên nhiên,
bảo vệ nền văn hoá dân tộc, bắt đầu từ
khi nước Đại Việt giành độc lập.

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 17

 3. Mối quan hệ giai cấp – dân tộc – nhân loại

a. Quan hệ giai cấp – dân tộc

b. Quan hệ giai cấp , dân tộc và nhân loại

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 18

 a. Quan hệ giai cấp – dân tộc

Vấn đề dân tộc

Giai cấp ảnh hưởng quan
quyết định trọng đến vấn đề
dân tộc giai cấp

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 19

 b. Quan hệ giai cấp , dân tộc và nhân loại

Bản chất xã hội của con

Nhân loại là toàn thể
người là cơ sở của tính
cộng đồng người
thống nhất toàn nhân
sống trên trái đất
loại

Sự phát triển
Sự tồn tại của của nhân loại
nhân loại là tiền tạo điều kiện
Lợi ích giai cấp,
đề, điều kiện cho thuận lợi cho
dân tộc chi phối
sự tồn tại của đấu tranh giai
lợi ích nhân loại
giai cấp, dân tộc cấp, dân tộc
giai cấp
06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 20
 Ý nghĩa phương pháp luận
Ý nghĩa
phương
pháp luận
Phê phán các quan điểm sai trái
và ý nghĩa
thực tiên

Vận dụng trong sự nghiệp cách mạng

Việt Nam

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 21

 Thảo luận

Phân tích nội dung cơ bản của đấu tranh giai cấp vô sản chưa
có chính quyền; đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ từ
chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và đấu tranh giai cấp
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 22

 III. NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI

1. Nhà nước

2. Cách mạng xã hội

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 23

 a. Nguồn gốc của nhà nước

b. Bản chất của nhà nước

1. Nhà nước
c. Đặc trưng của nhà nước

d. Chức năng của nhà nước

e. Các kiểu và các hình thức nhà nước

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 24

 1. Nhà nước

Nguyên nhân
sâu xa

a. Nguồn gốc

Nguyên nhân
trực tiếp

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 25

 Nhà nước là một tổ chức chính trị của
một giai cấp thống trị về mặt kinh tế
b. Bản chất nhằm bảo vệ trật tự hiện hành và đàn
áp sự phản kháng của các giai cấp
khác.

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 26

 Quản lý cư dân trên một
vùng lãnh thổ nhất định

c. Đặc trưng Có hệ thống các cơ quan quyền

lực chuyên nghiệp mang tính
cưỡng chế

Có hệ thống thuế khóa

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 27

 Thống trị
chính trị

d. Chức năng

Xã hội

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 28

 Đối nội

d. Chức năng

Đối ngoại

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 29

 e. Các kiểu và hình thức nhà nước

Nhà nước
Kiểu nhà nước chiếm hữu nô lệ

Nhà nước
* Khái niệm phong kiến

* Các kiểu nhà nước cơ bản Nhà nước

tư sản

* Kiểu nhà nước đặc biệt Nhà nước vô sản

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 30
 Hình thức nhà nước

* Khái niệm
Chính thể

* Các phương diện tiếp cận

Cấu trúc lãnh thổ

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 31

 Đối nội

1.4. Chức năng

Đối ngoại

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 32

 HÌNH THỨC CHÍNH THỂ

Nhà nước chiếm hữu nô lệ

QC chuyên chế;
Nhà nước phong kiến
QC hạn chế
Cộng hoà
phong kiến
QC phân quyền;
QC tập quyền

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 33

 HÌNH THỨC CHÍNH THỂ

Nhà nước chiếm hữu nô lệ

Nhà nước phong kiến

Cộng hoà
Quân chủ Nhà nước tư sản đại nghị
lập hiến
Cộng hoà
tổng thống

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 34

 HÌNH THỨC CHÍNH THỂ

Nhà nước chiếm hữu nô lệ

Nhà nước phong kiến

Nhà nước tư sản

Nhà nước vô sản

Công xã Xô viết Cộng hoà dân

chủ nhân dân
06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 35
 Kiểu nhà nước vô sản

Chức năng tổ chức xây dựng

Chức năng trấn áp

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 36

 Các hình thức nhà nước Việt Nam trong lịch sử

Vấn đề xây dựng nhà nước pháp quyền

Việt Nam xã hội chủ nghĩa

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 37

 2. Cách mạng xã hội

a. Nguồn gốc

b. Bản chất
c. Phương pháp cách mạng

d. Vấn đề cách mạng xã hội trên thế giới hiện

nay

12/13/20 306102 - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 38

 2. Cách mạng xã hội

Nguyên nhân
sâu xa

a. Nguồn gốc

Nguyên nhân
trực tiếp

12/13/20 306102 - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 39

 - Cách mạng xã hội là sự thay đổi căn
bản về chất toàn bộ các lĩnh vực của
đời sống xã hội.
b. Bản chất
- Theo nghĩa hẹp, cách mạng xã hội
là cuộc đấu tranh lật đổ chính quyền,
thiết lập một chính quyền mới tiến bộ
hơn. Cách mạng xã hội thường là
đỉnh cao của đấu tranh giai cấp.

12/13/20 306102 - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 40

 2. Cách mạng xã hội

Tính chất

Lực lượng

Động lực

Đối tượng

Giai cấp
lãnh đạo

12/13/20 306102 - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 41

 2. Cách mạng xã hội

Điều kiện Nhân tố chủ

khách quan quan

Thời cơ cách
mạng

12/13/20 306102 - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 42

 c. Phương pháp cách mạng

Phương pháp cách mạng bạo lực là

hình thức cách mạng khá phổ biến

Phương pháp hòa bình cũng là một

phương pháp cách mạng để giành
chính quyền

12/13/20 306102 - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 43

 d. Vấn đề cách mạng xã hội
trên thế giới hiện nay

12/13/20 306102 - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 44

 Thảo luận

Phân tích vấn đề

Nhà nước Việt Nam
cách mạng xã hội
hiện nay là kiểu nhà
trên thế giới hiện
nước gì?
nay.

06/06/2023 THMLN - Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử 45