Asondersteuning

Lagers
 Functie van een lager

• Asbelasting opvangen
• As positioneren
• Ronddraaiende as “scheiden” van stilstand huis

2
 Indeling van de lagers

Verschillende mogelijkheden:

1. Naar belastingsrichting:
Radiaal en axiaal lager

2. Naar optredende wrijving:

Glijlagers en wentellagers

3
Glijlagers >< Wentellagers
Plain bearings
sliding friction


Rolling bearings
rolling friction

4
Glijlagers

SKF glijbussen

“een bus” of “een

cilinder” die tussen de as
en het huis geplaatst
wordt

Droge glijlagers uit een 3-laags

composietmateriaal kunnen gebruikt worden
bij rotatieve of oscillerende bewegingen
5
Hydrodynamische smering bij
glijlagers

6
Curve van Stribeck

7
Curve van Stribeck

8
9
Curve van Stribeck

10
Curve van Stribeck

11
Fase 1

Droge wrijving of droge

smering

Materiaalcontact
as/glijlager

μ≥0,3

12
Fase 2

Halfdroge wrijving
of grenssmering
of onvolkomen smering

μ<0,3

13
Fase 3

Vloeistofwrijving
Of volkomen smering

Wrijving uitsluitend
tussen vloeistofdeeltjes

μ=0,005...0,001

14
Fase 3

viscositeit van het

smeermiddel is zeer
belangrijk!

15
Drukverdeling in smeermiddel

16
Drukverdeling

17
Drukverdeling

18
Curve van Stribeck

19
 Glijlagermateriaal
Een geschikt glijlagermateriaal beschikt over volgende
eigenschappen:

• Lage wrijvingcoefficient
• Geen vervorming van lagermateriaal door belasting
• Groot warmtegeleidingsvermogen
• Lage uitzettingscoefficient

Geschikte materialen:

Grijs gietijzer, brons en legeringen, witmetaal, kunststof,

sintermateriaal…
20
Lagerinstabiliteit :Hydrodynamisch
voorgespannen glijlagers
Verhinderen het “warrelen” van een
as in een lager

Vooral bij lage belasting en hoge

toerentallen

Stuwruimte : voor
stabilisatie van de as

21
Smering van lagers
1. Doorloopsmering
Smeermiddel slechts één maal in
circulatie
- vetpot
- vetnippels en vetpomp
- druppeloliepot

2. Circulatiesmering

Smeermiddel wordt voortdurend

naar de smeerplaats gevoerd

22
Wentellagers

23
Vgl : wentellagers vs glijlagers

24
Benaming van de onderdelen van een
lager

Afdichting Rolelementen Binnenring

Buitenring Kooi Afdichting

25
Verschillende lagertypen
https://savree.com/en/3d-models/deep-groov
Kogellagers e-ball-bearing-animated/

Rollagers

https://savree.com/en/3d-models/cylindrical-r
oller-bearing-2/
26
Productie van lagers
https://www.youtube.com/watch?v=-e-oYUZ4ZhE

27
Keuze van het lagertype

Belangrijke elementen

Beschikbare ruimte Uitlijnfout

Snelheid Levensduur
[ C] p
L 10 = [ P]

Belasting/richting Bedrijfsomstandig-
heden

28
 Keuze van het lagertype p.20
1. Beschikbare ruimte
2. Belasting: grootte en richting
3. Scheefstelling
4. Nauwkeurigheid
5. Toerental
6. Geluid
7. Stijfheid
8. Axiale verschuifbaarheid
9. Montage/demontage
10. Afdichtingen
29
Beschikbare ruimte

• Boring = hoofdafmeting
• Radiale richting beperkt
• Naaldlagers, bepaalde series van groefkogellagers, hoekcontactkogellagers,
cilinderlagers en tweerijige tonlagers
• Axiale richting beperkt
• Bepaalde series van eenrijige cilinderlagers, groefkogellagers en
naaldtaatslagers

30
Beschikbare ruimte

Radiaal beperkt

Axiaal beperkt
31
Beschikbare ruimte

Grote asdiameters
Kleine asdiameters

32
 Belasting
• Grootte
• Rollagers : hoge belastingen en grote asmiddellijnen
• Kogellagers: lage of middelgrote belastingen

33
 Belasting
• Richting
• Radiale belasting
• Naaldlagers en cilinderlagers met ringen zonder spoorkraag
• Alle andere radiale lagers kunnen enige axiale belasting

34
Belasting

• Axiale belasting
• Op te vangen door zuiver axiale lagers en ook enkele groefkogellagers of vierpuntlagers

35
Belasting
• Gecombineerde belasting
• Axiale belasting afhankelijke van de contacthoek α
• Typisch lagers voor gecombineerde belastingen

• Radiale lagers welke in beperkte maten een axiale kracht kunnen opnemen

36
Belasting
• Gecombineerde belasting

37
Belasting
• Momentbelasting

38
Scheefstelling
• Treedt op wanneer :
• De as doorbuigt onder belasting
• Huisboringen niet in één opspanning bewerkt
• As wordt opgenomen door twee afzonderlijke lagers m.b.v. losse huizen
die ver uit elkaar staan
• Niet-instellende lagers
• Geen of slechts zeer kleine scheefstelling opnemen
• Instellende lagers
• Geschikt voor het opnemen van scheefstellingen die voortkomen uit de
bedrijfsbelasting
• Kunnen uitlijnfouten t.g.v. onjuiste bewerking of montage opnemen
• Tweerijige zich instellende kogellagers,
tweerijige tonlagers en tontaatslagers

39
Scheefstelling

40
Nauwkeurigheid

• Lagers met hogere precisie zijn nodig voor opstellingen die een zeer hoge
loopnauwkeurigheid vereisen
• Vb eenrijige hoekcontactkogellagers, cilinderlagers
• Gecatalogeerd als “High-precision bearings”

41
Toerental

• Hoogste snelheden
• Radiaal

• Radiaal/axiaal belastingen

42
Stijfheid

• Grote stijfheid – cilinder/kegellagers

43
Axiale verschuifbaarheid

44
Montage/demontage

45
 Afdichtingen van lagers
• Voorkomen binnendringen van vocht en vuil
• Smeerstof binnen de lagerconstructie te houden
• Zo weinig mogelijk wrijving en slijtage veroorzaken
• Keuze van afdichting afhankelijk van :
• Soort smering (olie of vet)
• Omtreksnelheid aan het contactvlak
• Opstelling van de as (horizontaal, verticaal)
• Mogelijke scheefstelling
• Beschikbare ruimte
• Invloeden van buitenaf
• Wrijving in de afdichting en de hieruit voortvloeiende
temperatuurstijging
• Kosten
•…
46
Afdichtingen

• Beschermplaatjes

47
Afdichtingen

• Wrijvingsarme afdichtingen

48
Afdichtingen

• Slepende afdichtingen

49
Radiale speling bij een lager
• Verplaatsing haaks op de hartlijn van de as
• Speling is verschillend tussen een gemonteerd en niet-
gemonteerd lager
• Radiale spelingsklassen voor niet-gemonteerde lagers zijn in
ISO normen en tabellen vastgelegd
• C2 - speling kleiner dan normaal
• C0 - standaard speling voor toepassing waar met de normaal
       aanbevolen passingen en onder gewone
       bedrijfsomstandigheden een min of meer juiste speling 
       overblijft (wordt in de lagercodering niet aangegeven)
• C3 - speling groter dan C0
• C4 - speling groter dan C3
• C5 - speling groter dan C4. 
• Deze coderingen (behalve dan C0) komen
achter de lagerreferentie te staan
bijvoorbeeld 6308-ZZ C3

50
Bepaling van de lagergrootte p.34

• De levensduur is het aantal omwentelingen (of het

aantal bedrijfsuren bij een constant toerental) dat het
lager roteert voordat de eerste verschijnselen van
materiaalvermoeidheid op één van de ringen of de
rollichamen optreden.
• Levensduurformule :
L10 : nominale levensduur, miljoen omwentelingen
C : dynamisch draaggetal, N
P : equivalente dynamische belasting
p = 3 voor kogellagers , p = 10/3 voor rollagers
L10h : nominale levensduur, bedrijfsuren
n : toerental, min-1
51
Bepaling van de lagergrootte p.40

• Dynamisch draaggetal
• Een belasting die een ISO-levensduur van 1 000 000
omwentelingen zal opleveren
• De belasting moet constant zijn van richting en grootte,voor
radiale lagers radiale belastingen, en voor taatslagers axiale
belastingen die centrisch aangrijpen
• Statisch draaggetal
• Een statische belasting die een blijvende vormverandering
van rollichaam en loopbaan van 0,000 1 van de
rollichaammiddellijn veroorzaakt
• De belasting is zuiver radiaal bij radiale lagers en zuiver
axiaal bij axiale lagers

52
Vereiste nominale levensduur

53
Oefening 1

• Bereken de levensduur (in miljoen omwentelingen en in bedrijfsuren)

van het kogellagertype 6000 bij een toerental van 1 000/min onder
een radiale belasting van 900N. Hoe beïnvloeden de belasting en het
toerental de levensduur van een lager.

54
Omdat smering een belangrijke rol speelt in de levensduur van het lager is
de vorige levensduurformule ontoereikend!

Houdt alleen rekening met de

belasting!

55
De gebruiksduur van een lager is afhankelijk van verschillende factoren:
smering, graad van verontreiniging, scheefstelling, montage en
omgevingsinvloeden.

Er wordt een andere levensduurformules worden geïntroduceerd! De SKF

levensduur!

56
De SKF levensduurformule

(p. 34)

aSKF is de modificatiefactor

Lnmh: nieuwe levensduur in bedrijfsuren

n=100-vereiste betrouwbaarheid
a1:correctiefactor voor betrouwbaarheid
aSKF:correctiefactor gebaseerd op de nieuwe levensduurtheorie
a SKF in functie van К (viscositeitsverhouding); ήC (correctiefactor
voor de verontreinigingsgraad; Pu (vermoeiingsbelastingsgrens);
P (belasting)

57
• Correctiefactor a1 (tabel 1 p. 35)

• Correctiefactor aSKF (vanaf p.36)

58
Zoek de factor op in het juiste
diagram.
Beschikbaar voor radiale
kogellagers, axiale kogellagers,
radiale rollagers en axiale
rollagers.
k : viscositeitsverhouding
(k =/1)
1 : nominale viscositeit voor
goede smering (diagram 5,6)
 : werkelijke viscositeit van
de smeerfilm
c : verontreinigingsgraad
(tabel 2, p 46)
Pu : vermoeiingsbelastingsgrens
(uit lagertabellen)
59
Smering is een belangrijke factor!
• De smeerstof voorkomt metallisch contact tussen de
rollichamen en de loopbanen

• De mate van scheiding is afhankelijk van

• De snelheid van de wentellichamen
• De viscositeit van het smeermiddel

• Vereiste viscositeit ν1 afh. van n en dm (p.44)

• Smeerstofleveranciers geven de viscositeit van hun oliën

op bij 40°C → werkelijke viscositeit ν

• Mogelijk is de olie ‘verpakt’ als vet

60
Kinematische viscositeit i.f.v. dm en n

(p. 44)

61
Bepalen van de werkelijke viscositeit bij 40°C

(zie p. 45)

62
Andere factoren

• Verontreinigingsgraad ηC (p. 46)

• Vermoeiingsbelastingsgrens Pu (opgenomen in de
lagertabellen)

63
Andere factoren

64
Equivalente dynamische
lagerbelasting p41
• Belastingen bestaande uit axiale en radiale
componenten moeten worden samengesteld tot een
equivalente dynamische lagerbelasting
• Deze is gedefinieerd als een belasting die radiaal is voor
radiaal lagers en axiaal is voor axiaal lagers en op het
lager dezelfde mate van blijvende vervorming uitoefent
als de werkelijke belasting
• Equivalente dynamische lagerbelasting :
P : equivalente dynamische lagerbelasting
Fr : werkelijke radiale belasting, N
Fa : werkelijke axiale belasting, N
X : radiale belastingsfactor van het lager
Y : axiale belastingsfactor van het lager 65
Equivalente dynamische
lagerbelasting p41

66
Lagergrootte dmv statisch draaggetal
p42
• Lagerselectie gebeurt via statisch draaggetal als :
• Lager staat vnl stil en wordt onderworpen aan belastingen
• Lager maakt onder belasting trage bewegingen
• Lager draait aan laag toerental (< 10 min-1)
• Lager roteert maar wordt onderworpen aan hoge stootbelastingen
• Equivalente statische lagerbelasting/draaggetal :

P0 : equivalente statische lagerbelasting

0 0 0 C0 : statisch draaggetal
Fr : werkelijke radiale belasting, N
C0=S0.P0 Fa : werkelijke axiale belasting, N
X0 : radiale belastingsfactor van het lager
Y0 : axiale belastingsfactor van het lager
S0 : statische veiligheidsfactor
67
Lagergrootte dmv statisch draaggetal
p47

68
Oefening 2

• Bepaal de levensduur van lager 61801 met normale speling indien

het axiaal belast wordt met een kracht van 100N en radiaal met 250N
bij een astoerental van 1000/min.

69
Oefening
Vraagstuk 9 p.202

70
Toerentallen (p.48)
referentietoerental><grenstoerental

• Referentietoerentallen
Het thermisch referentietoerental geeft het toelaatbare
bedrijfstoerental van een lager bij een bepaalde belasting en
een bepaalde viscositeit van een smeermiddel.
De invloed van de belasting en de viscositeit:
diagram p.50-51-52-53

Oliesmering: ntoel= nr.fP.fϑ

Vetsmering: ntoel= nr.fP. fϑ /f ϑISOVG150

71
Toerentallen (p.48)
referentietoerental><grenstoerental

• Grenstoerentallen
Worden bepaald door criteria als stabiliteit of sterkte van de
kooi, smering van de kooigeleidingsvlakken, centrifugale en
gyroscopische krachten op rollichamen, precisie, afdichtingen,
smeermiddel…

Indien hogere toerentallen vereist zijn, dienen beperkende

factoren verbeterd te worden.

72
Toepassingen van lagers (p.54)

• Lageropstelling
met een vast en een los lager
OF lagers met wederzijdse opsluiting (door af te stellen lagers
of andere radiale lagers)

• Passingen en toleranties
gebruik van het ISO-passingstelsel
• Rotatieverhouding
welke ring vast monteren?
welke ring los monteren?

73
Lageropstelling

Zie leerboek wentellagers vanaf p. 54

74
Axiale opsluiting van lagers

• Vast lager : beide lagerringen axiaal geborgd

• Los lager : ring met meest vaste passing axiaal
opgesloten
• Wederzijdse opsluiting : elk van de ringen in 1 richting
op te sluiten

75
 (p. 59)
Rotatieverhouding

DEMO

76
 (p. 59)
Rotatieverhouding

77
 (p. 59)
Rotatieverhouding

78
 (p. 59)
Rotatieverhouding

79
 (p. 59)
Rotatieverhouding

80
 (p. 59)
Rotatieverhouding

81
Passingen en toleranties
(vanaf p. 61)

• De keuze van een passing is sterk afhankelijk van de

bedrijfsomstandigheden. De juiste keuze wordt
bepaald door de z.g. rotatieverhouding

82
Passingen en toleranties

83
Passingen en toleranties

84
Passingen en toleranties

85
Oefeningen

• Oefening3:
Een groefkogellager met normale speling wordt belast met een axiale
kracht van 600N en een radiale kracht van 1800N. Het astoerental
bedraagt 10 000/min. Bepaal het te gebruiken type groefkogellager
voor een zo klein mogelijke asdiameter indien de gewenste
levensduur minimum 2 000h bedraagt. Bereken achteraf de exacte
levensduur van het lager. Ʋ=8,2mm²/s Ʋ1=7,9mm²/s

• Oefening 4:
Bepaal de levensduur in uren van een tweerijig zich instellend
kogellager van het type 2204ETN9. De radiale belasting van het lager
bedraagt 1 200N en de axiale belasting 500N bij een astoerental van
1500/min. Wat mag de maximale scheeftstelling van dit lager zijn?

86
Oefening 5

• Twee eenrijige hoekcontactkogellagers worden gepaard in een O-

opstelling ingebouwd in een wormwielkast. De radiale belasting
bedraagt 300N per lager , de axiale 800N. Bereken de vereiste lagers
indien de as een toerental heeft van 1500/min, de asdiameter 20mm
bedraagt en een minimale levensduur van 2 000h vereist is.

87