İLETİŞİM FAKÜLTESİ

HALKLA İLİŞKİLER VE
TANITIM

HİT 107– Hukukun Temel Kavramları

Doç. Dr. Nursel BOLAT

 Hak Kavramı

• Tanım: Kişilere irade kudreti tanımak suretiyle

hukuk düzeni tarafından korunan menfaattir.
• Hukuk, kavramı hak kavramının çoğuludur. Yani
haklar anlamına gelir.
• Hukukun temelini hak oluşturur. Hatta,
Fransızca, İtalyanca ve Almanca’da hukuk ve
hak kavramlarını aynı sözcük karşılar: Fr. droit,
İt. diritto, Alm. recht.
 Hakların Çeşitleri

 Hak türleri, kamu hakları ve özel haklar olmak üzere 2

türdür.
 Kamu hakları, devlet ile birey arasındaki ilişkinin
durumuna göre negatif, pozitif ve aktif statü hakları
olmak üzere 3 alt türe ayrılır.
Negatif statü hakları, kişinin devlet tarafından
aşılamayacak özel alanıdır.
Pozitif statü hakları, kişinin devlet tarafından
olumlu anlamda beklentilerini tanımlar.
Aktif statü hakları ise kişinin devlet yönetimine
katılmasını dile getirir.
 Özel haklar, mutlak ve nispi haklar olmak üzere 2 alt türe ayrılır.
 Alacak hakkı gibi haklar nispi haklara girer.
 Mutlak haklar ise mallar ve şahıslar üzerinde olmak üzere
iki alt türe ayrılır.
 Mallar üzerinde, maddi ve gayri maddi mallar vardır.
Mülkiyet ve sınırlı ayni haklar maddi malların konusu
olurken, fikri haklar, telif ve patent hakkı ve marka sınırlı
ayni hakların konusuna girer.
 Şahıslar üzerinde, ise kendi ve başkası üzerinde haklar
vardır. Kendi üzerinde kişilik hakkı, başkası üzerinde
velayet ve vesayet hakları vardır.
 Hakların Korunması

 Hakların 3 yolla korunabilir: Talep yolu, dava yolu ve kişinin kendi

hakkını bizzat koruması yolu.
 Talep yolu, Talep hakkına başvurma yolunu dile getirir.
 Dava yolu, özel hukukta, kamu hukukunda ve idare hukukunda
açılan davlardır.
 Özel hukukta, eda, tespit veya inşai davalar açılabilir.
 Kamu hukukunda, şahsi dava veya kamu davası açılabilir.
 İdare hukukunda, iptal ya da tam yargı davası açılabilir.
 Kişinin kendi hakkını koruması yolu, meşru
müdafaa, ıztırar hali ve kuvvet kullanma şekilde
mümkün olabilir.
Meşru müdafaa’da zorunluluk, ıztırar’da çaresizlik
durumları vardır. Kuvvet kullanma ise kolluk
kuvvetlerinin zamanında gelememesi durumunda
hak korumak amacıyla mümkün olabilir.
 Müeyyide Kavramı
• Tanım: Bir hukuk kuralının ihlaline tepki olarak gösterilen
ve hukuk düzeni tarafından öngörülen cebirdir.
• Daha basit bir anlatımla müeyyide ya da yaptırım, hukuk
kurallarının emrettiği emir ve yasaklara uyulma
zorunluluğunu dile getirir. Uyulmayan her hukuk kuralı bir
müeyyideyi getirir.
• Müeyyide hukuk kurallarının temel uyulma nedenidir.
Başka bir deyişle, müeyyideler olmazsa, hukuk
kurallarına da uyulmayabilir.
 Müeyyide Çeşitleri
 Müeyyide türleri, kamu hukuku ve özel hukuk
müeyyideleri olmak üzere 2 türe ayrılır.
 Kamu hukuku müeyyideleri, ceza hukukunda, ceza;
idare hukukunda yokluk, iptal ve tazminat şeklindedir.
 Özel hukuk müeyyideleri, cebri icra, tazminat ve
geçersizlik olmak üzere 3 türdür.
 Geçersizlik, yokluk ve butlan olmak üzere iki şekilde
gerçekleşebilir.
 Bir hukuki işlemin kanunun öngördüğü kurucu
unsurlardan en az birine uyulmaması halinde o işlemin
oluşmamış sayılmasına yokluk ismi verilir.
 Kurucu unsurların var olması durumunda ise butlan ismi
verilen geçersizlik durumu oluşabilir.
 Butlan ya da hükümsüzlüğün, nispi ve mutlak olmak
üzere iki çeşidi vardır. Kanunun öngördüğü unsurlara
sahip olan ancak kanunun emredici hükümlerine aykırı
olan işlemler mutlak butlan ya da kesin hükümsüzlük,
emredici hükümlere de uyan ancak o işlemi oluşturan
iradede sakatlık oluşması durumu nispi butlan olarak
isimlendirilir.