Kaynak:

Tanker N., Koyuncu M., Coşkun M.

2013. Farmasötik Botanik. Ankara
Üniversitesi Eczacılık Fakültesi
yayınları, No: 93

1
Doğal Sistemdeki Taksonlar
1. Alem: Plantae

2. Bölüm: Divisio

3. Sınıf: Classis

4. Takım: Ordo

5. Familya: Familia

6. Cins: Genus

7. Tür: Species
2
 BİTKİ BÖLÜMLERİNİN İSİMLERİ
1. Bacteriophyta (Schizophyta,Bölünen Bitkiler/Bakteriler)
2. Cyanophyta (Mavi-yeşil algler)
3. Phycophyta (Algler/su yosunları)
4. Mycophyta (Mantarlar)
Lichenes (Likenler)
5. Bryophyta (Yosunlar)
6. Pteridophyta (Eğreltiotları)
7. Spermatophyta (Tohumlu bitkiler)
a-Gymnospermae (açık tohumlular)
b-Angiospermae (kapalı tohumlular)
3
Divisio 1: BACTERIOPHYTA
Bölüm 1: Bölünen Bitkiler,
Bakteriler

4
Bakteriler, bitkiler arasında morfolojik bakımdan yapıları en ilkel
olan, tek başına veya koloni halinde birleşmiş olarak yaşayan
saprofit veya parazit organizmalardır. Çoğunlukla tek hücreli ve çok
küçüktürler; boyutları mikron olarak ölçülebilir, hücre çapı çoğu kez
1 mikrondan küçüktür. Gerçek nukleus (çekirdek) ve tipik plastitleri
yoktur. Klorofil taşımazlar.

5
Bakteriler ikiye bölünerek, vejetatif olarak
çoğalırlar. Her bakteri hücresi, genellikle 20-30
dakika içinde bölünür; bazı mikroorganizmalarda
bu hız daha fazladır, 1 saat içinde çok kez
bölünebilirler. Aynı koşulların devamı halinde, 1
bakteri hücresinden 24 saatte 17 milyon, 48 saat
içinde de 281 milyar bakteri meydana gelir.

6
Yeryüzünde, çok yaygın bir biçimde, 1200 kadar
bakteri türü yaşamaktadır. Cildimizin yüzeyinde,
dünya insan nüfusundan daha çok sayıda bakteri
bulunur. 1 g tarla toprağında 50-100 milyon; 1 g
taze insan dışkısında 20-165 milyon bakteri
sayılmıştır. Orman toprağının 1 gramında 3
milyar, içecek suların 1 mililitresinde 200 bakteri
vardır.

7
Bakterilerin gelişmesi için beslenme ortamının
yeterli olması gerekir. Aslında bakterilerin çoğu
heterotroftur (kendi kendini besleyemez:) ya parazit
(asalak) olarak bir canlı üzerinde veya saprofit
(çürükçül) olarak canlı olmayan ve çürümekte olan
maddelerle yaşarlar; obligat parazitler nadirdir. Bazı
bakteriler ise ototroftur (kendini besler), fotosentez
ya da kemosentez yaparlar.

8
Bakterilerin çoğu renksizdir, bu nedenle
mikroskopta görülebilmeleri için boyanmaları
gerekir. Bakterileri görünür kılmak için mikro
biyolojide Gram yöntemi ile boyanır. Birinci
boyanın mor rengini koruyan bakterilere Gram
pozitif bakteriler, füksin ile boyanan ve kırmızı
renk alanlara Gram negatif bakteriler denir.

9
Bakteriler çok yönlü fizyolojik aktivite gösteren
mikroorganizmalardır. Diğer canlılarda hastalık meydana
getirmeleri dışında bakterilerden gerek eczacılıkta gerekse
başka alanlarda kullanılan ürünlerin elde edilmesinde
yararlanılır; Örneğin bazı bakteriler fermentasyon yapar
(laktik asit, butirik asit; aerobik asetik asit fermentasyonu),
bazı bakteriler gaz, renkli maddeler veya ışık meydana
getirir, bazı bakteriler kimyasal işlemler sonucu yararlı
ürünler verirler.

10
Bakteriler toksisite bakımından farklıdırlar.

a) Endotoksin meydana getirenler : Ürettikleri

toksinleri üzerinde yaşadıkları konağın hücresi
içinde biriktirirler; hücre parçalanınca toksinler
serbest kalır ve yayılır.
b) Eksotoksin meydana getirenler: Eksotoksinler
enfeksiyon yerinden büyük bir hızla yayılır. Bu
toksinler çok zehirli proteinlerdir

11
Bakteriler bazen bitkilerde hastalıklara neden olur. Bitkiye açılan bir yaradan
veya stomalardan giren bakteriler, hücrelerarası boşluklarda ürerler, selüloz ve
pektin zarı eriten enzimler salgılayarak Örn. Zamk oluşmasını sağlar. Bu
enzimler hücrelerin ölmesine de neden olurlar; bazen iletim dokusunu tıkayarak
bitkiyi soldururlar.
Ancak her bakteri zararlı değildir; Örneğin toprakta bulunan fakat Fabaceae
(Baklagiller) bitkilerinin köklerine girerek orada yaşayan Rhizobium radicicola
küçük yumrucuklar meydana getirir. Nodozit adı verilen bu yumrucuklarda
gelişen bakteriler bitkiye azot sağladığı için yararlı bakterilerdir.

12
Bakteriler çok küçük olduklarından belirgin morfolojik farklar her
zaman bulunamayabilir. Genellikle çubuk, burgu veya küre
şeklindedirler. Bazı hücreler bölündükten sonra bir arada kalır,
koloniler, iplikler veya bir ağ meydana getirir, ve buna göre değişik
isim alırlar.
Şekilleri esas alınırsa bakteriler 3'e ayrılır:

1. Coccus, cocci (koklar)

2. Bacillus (çubuk, çomak, basil)

3. Spirillum (helezon, spiral) 13

Ordo: Pseudomonadales
Bu takımdaki mikroorganizmalar çubuk (basil), spiral, bazen
küre (kok) biçiminde, hareketsiz ve gram negatiftir; spor
meydana getirmezler. Aralarında çok değişik olaylara neden
olanları vardır; örneğin, oksidasyon yapanlardan
Acetobacter aceti ve A. suboxydans sayılabilir; birincisi
etanol' den asetik asit veya sirke oluşmasında, ikincisi de
D-sorbitol' den L-sorboz' a geçişte, oradan da C vitamini
elde edilişinde etkili rol oynar.

14
Ordo: Eubacteriales
Bakterilerin çoğu bu takımdandır.
Çubuk (Bacillaceae familyası) ya da
küre (Coccaceae) biçimindedir. Bunlar
zincir, levha veya paket halinde
bulunurlar. Bazısı hareketlidir ve
hareketi sağlayan kirpikler bakterinin
bütün çevresinde yer almıştır
(peritrichus); saprofit veya parazittirler.
15
Ordo: Chlamydobacteriales
Bu takımdaki bakterilerden ikisi ilgi çekici olup

demir bakterilerindendir; Leptothrix ochracea‘ nin

oluşturduğu tabakalar arasında ferri hidroksit

tutulur. Crenothrix polyspora‘ da çoğalma

sırasında serbest hale geçen hareketsiz koklar,

su borularının tıkanmasına neden olur.

16
Ordo: Actinomycetales
Bu takımdaki bakteriler, gerçek bakteriler kadar bol bulunur,
tür sayısı da fevkalade çoktur. Bundan öncekilerden farklı
olarak bu takımdaki bakteriler hem hareketsizdir hem de
miselyum meydana getirir.
Yapay ortamda çapı bazen birkaç
santimetreye varan miselyum,
ekseriya çok dallanmış tek bir
hücreden ibarettir, çok sayıda
nukleoidi vardır, fakat ara zarlar
bulunmaz. Bazı bitkilerin köklerinde
bulunan azot tutucu simbiyontlar
muhtemelen bu takımdandır. Bu
takımda bazı patojen bakteriler, örn.
Mycobacterium tuberculosis
17
(verem), M. leprae (cüzzam) vardır.
Bakteriler, eczacılıkta kullanımları
dikkate alınarak şöyle gruplandırılmıştır.

1. Süt Bakterileri, Laktik Bakteriler

2. Dekstran Veren Bakteriler

3. Enzim Elde Etmede Kullanılan Bakteriler

4. Antibiyotik Üreten Bakteriler

18
Divisio 2: CYANOPHYTA
Bölüm 2: Mavi-Yeşil algler

19
Bu bölümde belirgin mavi-yeşil renkli, tek hücreli veya ipliksi algler bulunur.
Bakterilerden daha büyükçedirler; tek başına veya müsilajımsı örtüyle sarılmış
kütle ya da film oluşturmuş koloni halinde yaşarlar. Gerçek nukleusları yoktur. Bu
algler ototrofturlar fakat organik besinleri de alabilirler.

Fotosentez yapan bu bitkilerde başlıca fotosentez ürünü, gerçek nişasta değil fakat
glikojene benzeyen ve küçük taneciklerde depolanmış olan Cyanophyta Nişastası
dır.

Veietatif çoğalma (bölünerek) gösterirler ve hızla çoğalırlar. Suda, özellikle temiz

sularda yaşarlar. Ilıcalarda, örneğin 70° C lik kaynak sularında, nemli topraklarda,
ağaç kovuklarında, duvar, havuz kenarı ve çıplak kayalarda rastlanır.

Bir çok genus mantarlarla simbiyoz halinde birleşerek likenleri meydana getirir.

Mavi-yeşil alglerin bazıları kireci çözer, bazısı müsilajında kalsiyum karbonat

salgılar; bazı termal sularda, yaşayanlar antienflamatuar etki gösteren maddeler
içerirler ve bu nedenle bu kaplıcalardan romatizma şikayeti olan çok sayıda hasta
yararlanır.

Bu bölüm bitkileri eczacılık bakımından çok önemli değildir. 20