BAHASA MELAYU SEMESTER 1

BENTUK KATA
MINGGU 2
CIKGU NUR AFEEQAH IRDEENA BINTI RAZALI
 KATA TUNGGAL

◦ Kata tunggal ialah kata yang tidak menerima imbuhan,

penggandaan atau pemajmukan.
◦ Contoh kata tunggal: bunga, cantik, harap, lihat,
saya, sini
◦ Ada kata tunggal yang dapat berdiri dengan sendiri dan
boleh menjadi ayat minimal.
◦ Contohnya: Jangan., Senyap., Duduk.
 ◦ Kata tunggal boleh terdiri daripada dua jenis berdasarkan suku kata:
1. Kata tunggal yang mengandungi satu suku kata.
2. Kata tunggal yang mengandungi dua suku kata atau lebih.

1. Kata tunggal satu suku kata: 2. Kata tunggal dua suku kata:
3. Kata tunggal tiga suku kata:

4. Kata tunggal empat suku kata atau lebih:

• Perajurit, sentiasa, universiti, kosmopolitan

 KATA AKRONIM
Akronim ialah perkataan yang dibentuk daripada proses
penggabungan huruf atau suku kata, atau bahagian-
bahagian lain, sehingga menjadi satu perkataan baharu,
dan ditulis serta dilafazkan sebagai satu perkataan yang
utuh.

Terdapat 5 jenis akronim dalam Bahasa

Melayu:
 KATA TERBITAN
• Awalan dalam Bahasa Melayu terdiri daripada
awalan asli dan pinjaman.
◦ Kata yang dihasilkan melalui proses pengimbuhan • Terdapat 3 jenis imbuhan awalan iaitu kata nama,
(mengimbuhkan kata dasar). awalan kata kerja dan kata adjektif.
◦ Imbuhan awalan, akhiran, sisipan dan apitan. • Awalan kata nama dalam Bahasa Melayu:
◦ Awalan ialah imbuhan yang diletakkan di hadapan
Awalan asli kata nama Contoh
kata dasar.
◦ Terdapat awalan yang mengalami perubahan bentuk • peN- • pesuruh
(alomorf): • peR- • perasap
• ke- • kehendak
• juru- • jurubahasa

peN: pe-, pem-, pen-, peng-, peny-, dan penge-

meN: me-, mem-, men-, meng-, meny-, dan menge- Awalan pinjaman kata nama Contoh
beR:ber-, be-, dan bel-.
teR: ter-, te-, dan tel • maha- • mahasiswa
• tata- • tatasusila
• swa- • swasta
• dwi- • dwifungsi
 IMBUHAN AWALAN

• Awalan kata kerja dalam Bahasa Melayu: • Awalan kata adjektif dalam Bahasa Melayu:
Awalan kata kerja Contoh Awalan kata adjektif Contoh

• meN- • mengelak • teR- • terkuat, terbesar,

• beR- • bergaya terhandal,
• teR- • terjebak terendah
• mempeR- • memperluas • se- • secantik,
• dipeR- • dipercepat setinggi, sekaya

Awalan pinjaman kata adjektif Contoh

• bi- • biadab,
• pro- • prokerajaan,
probarat, proaktif
• anti- • antisosial,
antipenjajah
 IMBUHAN AKHIRAN
• Akhiran ialah imbuhan yang berada di akhir kata • Akhiran kata kerja dalam Bahasa Melayu:
dasar. Akhiran kata kerja Contoh
• Akhiran kata nama dalam Bahasa Melayu:
• -kan • tunjukkan, buatkan,
Akhiran kata nama Contoh mainkan
• -i • baiki, kotori
• -an • tujuan, harapan,
mainan • Akhiran kata adjektif dalam Bahasa Melayu:

Akhiran pinjaman kata nama Contoh Akhiran kata adjektif Contoh

• -wan • usahawan • -is • cerpenis, novelis,

• -man • seniman artis
• -wati • olahragawati • -wi • duniawi, sejarawi
• -isme • kapitalisme • -i • alkali, abadi
• -at • muslimat • -iah • ilmiah
• -in • muslimin,hadirin
 IMBUHAN APITAN
• Apitan ialah imbuhan yang hadir serentak bagi • Apitan kata kerja dalam Bahasa Melayu:
mengapit kata dasar iaitu satu sebelum dan satu lagi
Apitan kata kerja Contoh
selepas kata dasar.
• Apitan kata nama dalam Bahasa Melayu: • meN-…kan • mengecam, menyatukan
• beR-..-kan • bermatlamtkan, bersandarkan
Apitan kata nama Contoh • beR-…-an • bertujuan, berurusan
• pe-…-an • di-…-kan • dilupakan, dibiarkan
• pelantikan
• peN-…-an • meN-..-i • membanjiri, mengubati
• penyiaran
• peR-…-an • di-…-i • didiami, diduduki
• pertabalan
• ke-…-an • memper-…-kan • memperhatikan,memperbahaskan
• kementerian
• diper-…-kan • diperkatakan, dipersoalkan
• diper-…-i • diperakui, diperingati
• Apitan kata adjektif dalam Bahasa Melayu:
Apitan kata adjektif Contoh
• ke-…-an • kearaban
• kecinaan
• kebaratan
 IMBUHAN SISIPAN
• Sisipan ialah imbuhan yang disisipkan (dimasukkan)
di dalam kata dasar.
• Sisipan kata nama dalam Bahasa Melayu:

Sisipan kata nama Contoh

• -el- • telunjuk
• -er- • gerigi, seruling
• -em- • kemuncup

• Sisipan kata adjektif dalam Bahasa Melayu:

Sisipan kata adjektif Contoh

• -em- • gemuruh, gemilang

• -el- • gelembung
• -er- • serabut
• -in-
• sinambung
 KATA MAJMUK

◦ Kata majmuk ialah perkataan yang dibentuk dengan

merangkaikan dua kata dasar atau lebih.
◦ Membawa makna tertentu dan perkataan yang terhasil
bersifat sebagai satu unit.
 JENIS KATA MAJMUK

Rangkai kata bebas Istilah Khusus Maksud Kiasan

Tidak mempunyai hubungan makna Istilah dalam sesuatu bidang ilmu

Semua simpulan bahasa.
antara perkataan pertama dan kedua. (akademik dan gelaran).
Contoh:
Contoh: • kaki bangku
Contoh: • lut sinar
• pilih kasih
• balai raya • pita suara
• ringan tulang
• tengah hari • garis pusat
• anak emas
• terima kasih • mata pelajaran
• makan angin
• kapal terbang • kertas kerja
• berat mulut
• kuning langsat • tumbuk rusuk
• campur aduk Nama-nama jawatan dan gelaran:
• guru besar
• Menteri Besar
• Tan Sri
• Raja Muda
• Naib Canselor
 KATA MAJMUK
◦ Kata majmuk boleh terdiri dari kata nama, kata kerja dan kata adjektif
 PENULISAN KATA MAJMUK
1. Kata majmuk biasanya ditulis secara terpisah.
Contoh:
4. Terdapat kata majmuk (ejaannya) dianggap mantap sebagai satu
terima kasih nasi minyak Perdana Menteri
perkataan yang utuh (ditulis serangkai).
tengah hari reka bentuk Setiausaha Politik
Contoh 15 kata majmuk yang telah mantap:

2. Boleh menerima imbuhan.

Contoh:
terima kasih --- berterima kasih
temu ramah --- menemu ramah
tanggungjawab --- bertanggungjawab

3. Boleh digandakan. Penggandaan kata majmuk

melibatkan penggandaan unsur pertama kata sahaja.
Contoh:
Menteri-menteri Besar
mata-mata pelajaran
 KATA GANDA

◦ Perkataan yang mengalami proses pengulangan pada kata dasarnya,

sama ada pengulangan penuh, sebahagian atau serentak.

JENIS KATA GANDA

Kata ganda penuh Kata ganda berentak

(ulang seluruh kata Kata ganda separa
(ulang sebahagian (ulang secara berirama)
dasar) kata dasar)
 KATA GANDA PENUH

• Kata ganda yang mengalami pengulangan secara keseluruhan.

• Terdapat 2 jenis kata ganda penuh:

• Penggandaan penuh kata tunggal. • Penggandaan penuh kata berimbuhan.

a) dengan awalan. Contoh:

main-main tadika-tadika bintang-bintang pelari-pelari ketua-ketua penjual-penjual
bukan-bukan cerpen-cerpen kekasih-kekasih jurugambar-jurugambar

b) dengan akhiran. Contoh:

ajaran-ajaran timbunan-timbunan seniman-seniman
ilmuwan-ilmuwan bangunan-bangunan

b) dengan apitan. Contoh:

kementerian-kementerian persatuan-persatuan
kegemaran-kegemaran pencapaian-pencapaian
 KATA GANDA SEPARA Contoh:

• bebola
• Kata ganda yang menggandakan sebahagian kata dasar Kata nama • jejentik
sahaja. ganda separa • kekisi
• Terdiri daripada : • kekuda
• lelabi
a) penggandaan separa kata tunggal • sesemut
b) penggandaan separa kata berimbuhan

Kata Contoh:
a) Penggandaan separa tunggal:
• Pengulangan kata dasar tunggal melibatkan adjektif • setinggi-tinggi
pengulangan suku kata pertamanya dan letak ganda • keanak-anakan
gandaanya pada bahagian hadapan kata dasar. separa • kebarat-baratan
• sejinak-jinak
Contoh:
• sepandai-pandai

Contoh:
Kata kerja
ganda • berjalan-jalan
separa • sejinak-jinak
 dengan Contoh:
b) Penggandaan separa kata berimbuhan: awalan • berkata-kata
• Hanya menggandakan kata dasar utama • beli-membeli
dan imbuhan tidak diulang. • dipukul-pukul
• Bentuk gandaan boleh terletak di bahagian
belakang kata dasar atau di bahagian
hadapan kata dasar.
Contoh:
dengan • buah-buahan
akhiran • tanya-tanyakan
• amat-amati
• rindu-rinduan

Contoh:
dengan • kepura-puraan
apitan • bermusuh-musuhan
• memburuk-burukkan
 KATA GANDA BERENTAK
• Kata ganda yang mengalami pengulangan kata dasar mengikut rentak bunyi perkataan.
• 4 kata ganda berentak:
a) kata ganda berentak pengulangan vokal
b) kata ganda berentak pengulangan konsonan
c) kata ganda berentak bebas
d) kata ganda berentak bersisipan

Pengulangan Pengulangan
vokal konsonan
• Mempunyai ciri-ciri persamaan pada bunyi vokal. • Mempunyai ciri-ciri persamaan pada bunyi konsonan.
• Huruf vokal: a, e, i, o, u • Huruf konsonan: selain daripada huruf vokal
• Contoh: • Contoh:
• sayur-mayur • tanah-tanih
• kuih-muih • dolak-dalik
• saki baki • huru-hara
• gotong-royong • hukum-hakam
• lauk pauk • mundar-mandir
 KATA GANDA BERENTAK

Bebas Bersisipan

• Tidak mempunyai ciri-ciri persamaan pada bunyi • Melibatkan pengulangan seluruh kata dasar dan kata
vokal atau konsonan. dasar tersebut menerima sisipan -em- atau -el-.
• Contoh: • Contoh:
• lintang-pukang • turun-temurun
• kusut masai • jari-jemari
• ulang-alik • geli-geleman
• rempah-ratus • gilang-gemilang
• simpang-siur