Professional Documents
Culture Documents
การบริหารสถานศึกษาเชิงกลยุทธ์
การบริหารสถานศึกษาเชิงกลยุทธ์
สุพล บุญธรรม
ผู้อำนวยการศูนย์การศึกษาพิเศษ เขตการศึกษา 4 จังหวัด
ตรัง
ประกอบ การพัฒนาข้าราชการครูและบุคลากร
ทางการศึกษา
ก่อนแต่งตัง้ ให้ดำรงตำแหน่ง รองผู้อำนวยการ
สถานศึกษา
สังกัด สำนักบริหารงานการศึกษาพิเศษ สพฐ.
กระทรวงศึกษาธิการ
วัตถุประสงค์
• เพื่อให้ผู้เข้ารับการอบรมมี ความรู้ ความเข้าใจ
ทักษะในการบริหารสถานศึกษา เชิงกลยุทธ์
• เพื่อให้นำความรู้และประสบการณ์ไปประยุกต์
ใช้ในการปฏิบัติงานและการบริหารสถานศึกษา
เชิงกลยุทธ์
ทำไมต้องบริหารเชิงกลยุทธ์
• 1. เพื่อกำหนดทิศทางของสถานศึกษา (Set
Direction)
• 2. เพื่อสร้างความสอดคล้องในการปฏิบัติ
(Harmony)
• 3. เพื่อสร้างความพร้อมให้แก่สถานศึกษา (Provide
Readiness)
• 4. เพื่อสร้างประสิทธิภาพในการแข่งขัน (Improve
Competitive Efficiency)
การบริหารเชิงกลยุทธ์ (Strategic Management)
• คือการบริหารเชิงรุกที่สร้างความพร้อมให้กับสถานศึกษา
โดยสมาชิกเข้าใจตัวตนของสถานศึกษา จึงกำหนด
ทิศทางการดำเนินงาน สร้างความสอดคล้องของการ
ปฏิบัติงานให้มีความพร้อมต่อการเปลี่ยนแปลง มีการ
จัดสรรทรัพยากรที่เหมาะสม สามารถพัฒนาศักยภาพขีด
ความสามารถและเพิ่มประสิทธิภาพในการแข่งขัน นำไป
สู่การเพิ่มโอกาสความสำเร็จบรรลุวัตถุประสงค์ของ
สถานศึกษา
• การบริหารเชิงกลยุทธ์ (Strategic Management)
หมายถึงกระบวนการ ซึ่งรวมกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกัน
3 ประการ คือ
• 1) การวิเคราะห์เชิงกลยุทธ์ (Strategic analysis)
เป็ นงานที่จะต้องทำไว้ล่วงหน้าและต้องมีการพัฒนา
จึงจะเป็ นการพัฒนากลยุทธ์ที่เหมาะสม
• 2) การกำหนดกลยุทธ์ (Strategy formulation)
เป็ นกระบวนการเปลี่ยนแปลงที่ต้องทำไว้ล่วงหน้าให้
เป็ นแผน ซึ่งได้ผลลัพธ์ คือ กลยุทธ์ที่กำหนด
• 3) การปฏิบัติตามกลยุทธ์และการควบคุม
กระบวนการจัดการเชิงกลยุทธ์ (Strategic
Management Process)
• 1. การวิเคราะห์สภาพแวดล้อม (Environment Analysis) ผู้บริหาร
จะต้องศึกษาและวิเคราะห์ปัจจัยในด้านต่างๆ ที่มีผลกระทบต่อการ
ดำเนินงานของสถานศึกษา ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็ น 2 ระดับ คือ
• สภาพแวดล้อมภายนอก (External Environment)
• สภาพแวดล้อมภายใน (Internal Environment)
• สถานศึกษา ทำการวิเคราะห์ จุดแข็ง (Strength) จุดอ่อน
(Weakness) โอกาส (Opportunity) และอุปสรรค (Threat) หรือที่
เรียกว่า การวิเคราะห์ SWOT (SWOT Analysis) ว่าแต่ละปั จจัยมีส่วน
เอื้ออำนวยหรือขัดขวางการดำเนินงานของสถานศึกษา อย่างไรบ้าง
• 2. การกำหนดทิศทางของสถานศึกษา (Set
OrganizationDirection)
• ผู้บริหารจะนำข้อมูลต่างๆ ที่ได้รับจากการวิเคราะห์ โอกาส
และข้อจำกัดมาทำการประมวลผล เพื่อใช้กำหนดทิศทาง
เชิงกลยุทธ์ของสถานศึกษา โดยที่การกำหนดทิศทางของ
สถานศึกษา สามารถกระทำได้ในลักษณะของการกำหนด
ภารกิจและการตัง้ เป้ าหมาย (Mission and Goal
Establishment) ของสถานศึกษา
• 3. การกำหนดกลยุทธ์ (Strategy
Formulation) หมายถึง การนำทิศทางของ
สถานศึกษา ที่กำหนดไว้อย่างกว้างๆ มา
พัฒนาเพื่อเป็ นแนวทางการดำเนินงานใน
อนาคตของสถานศึกษา โดยมักจะกำหนด
กลยุทธ์ตามระดับขัน้ ภายในสถานศึกษา
• 4. การนำกลยุทธ์ไปปฏิบัติ (Strategy
Implementation) หมายถึง การนำกลยุทธ์
ที่ถูกกำหนดขึน้ ไปประยุกต์ในการดำเนินงาน
อย่างเป็ นรูปธรรม ผ่านการจัดโครงสร้าง
บุคลากร และการประสานงานร่วมกันอย่าง
เป็ นระบบ
• 5. การควบคุมและการประเมินกลยุทธ์ (Strategy
Evaluation and Control) หมายถึง การติดตามและตรวจ
สอบ (Monitoring) วิเคราะห์ปัญหา กำหนดแนวทาง
ปรับปรุง และพัฒนาให้กลยุทธ์ที่กำลังดำเนินอยู่เกิดความ
สอดคล้องกับสถานการณ์จริง เพื่อสถานศึกษา จะได้คุณค่า
สูงสุดจากการดำเนินงานตลอดจนทำการประเมินผลจากการ
ดำเนินกลยุทธ์ว่าประสบผลสำเร็จดังที่ตงั ้ เป้ าหมายไว้หรือไม่
เพียงใด เพื่อนำไปพิจารณาในการพัฒนากลยุทธ์ต่อไป
สรุป กระบวนการบริหารเชิงกลยุทธ์
• 1. การวิเคราะห์สภาพแวดล้อม ( Environmental
Analysis )
• 2. การจัดวางทิศทางของสถานศึกษา(Establishing
Organizational Direction)
• 3. การกำหนดกลยุทธ์ของสถานศึกษา ( Strategy
Formulation )
• 4. การปฏิบัติงานตามกลยุทธ์ ( Strategy
Implementation )
• 5. การควบคุมเชิงกลยุทธ์ ( Strategy Control )
µ¦ ª Á
·¦ µ³ ®r £ µ¡ ª ¨ °o ¤
- µ¦ ª Á ·¦ µ³ ®r £ µ¡ ª ¨ °o ¤
£ µ¥° /£ µ¥Ä
- µ¦ ª Á ·¦ µ³ ®r £ µ¡ ª ¨ °o ¤
µ¦ ´ ª µ £µ¥Ä
·« µ
° ° r¦
Strategic Planning - £ µ¦ ·
° ° r¦
- ª ´ » ¦ ³
r ° ° r¦
µ¦ 宨 ¥» r
- ¨ ¥» r¦ ³
´ µ
- ¨ ¥» r¦ ³ ´ µ/æ µ¦
- ¨ ¥» r¦ ³ ´ ·¦ ¦ ¤
µ¦ ·
´ · µ µ¤ ¨ ¥» r
Strategic
- æ ¦ oµ°
r¦
Implementation
- ª ´ ¦ ¦ ¤°
r¦
1.1 วิเคราะห์สภาพแวดล้อมภายนอกสถาน
ศึกษา
1.2 วิเคราะห์สภาพแวดล้อมภายในสถาน
ศึกษา
1.3 ให้คะแนนถ่วงน้ำหนักเพื่อประเมิน
สถานภาพสถานศึกษา
แนวทางการวิเคราะห์สภาพ
แวดล้อมภายนอก
STEP
• S:Social ได้แก่ สังคม วัฒนธรรม ประเพณี
ความเชื่อ ค่านิยม
• T:Technology เทคโนโลยี นวัตกรรม
ภูมิปัญญา
• E:Economic เศรษฐกิจ ค่าเงิน นโยบายการ
เงิน การคลัง
C-PEST
• C : Customer- ความก้าวหน้าด้านเทคโนโลยีใน
ปั จจุบัน ทำให้ผู้รับบริการและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
สามารถเข้าถึงการบริการ
• P : Politics มีกฎ ระเบียบ คำสั่ง นโยบาย ที่ชัดเจน
ถูกต้อง มีความต่อเนื่องของหน่วย/สถานศึกษา ทำให้
เกิดความเชื่อมั่นกับผู้รับบริการ
• E : Environment , Economic – การจัดสรรงบ
ประมาณของรัฐบาล ชุมชน
• S : Society , Culture , Value – พัฒนาองค์ความรู้
แนวทางการวิเคราะห์สภาพแวดล้อมภายใน
2s 4M
Structure : S1 โครงสร้างและนโยบายของสถานศึกษา
Service : S2 ระบบการให้บริการ
Man : ทรัพยากรบุคคล
Money : งบประมาณ
Material : เครื่องไม้เครื่องมือ วัสดุอุปกรณ์
Management/Method : การบริหารจัดการ
แนวทางการวิเคราะห์สภาพแวดล้อมภายใน (ต่อ)
7S
• Strategy : เป้ าหมาย กลยุทธ์สถานศึกษา
• Structure : โครงสร้างสถานศึกษา
• System : ระบบการบริหารจัดการสถานศึกษา
• Staff : บุคลากร
• Style : บุคลิกของสถานศึกษา วัฒนธรรมสถานศึกษา
• Skill : ทักษะของบุคลากร
• Share Value : ค่านิยมของคนในสถานศึกษา ความเป็ นหนึ่ง
เดียว ความสามัคคี
สรุป การวิเคราะห์สภาพแวดล้อม
• เมื่อได้ข้อมูลเกี่ยวกับ จุดแข็ง-จุดอ่อน โอกาส-
อุปสรรค จากการวิเคราะห์ปัจจัยภายในและปั จจัย
ภายนอกด้วยการประเมิน สภาพภายในและสภาพ
ภายนอกของสถานศึกษาแล้ว ให้นำ จุดแข็ง-จุดอ่อน
ภายใน เปรียบเทียบกับ โอกาส-อุปสรรค จากภายนอก
เพื่อดูว่าสถานศึกษา กำลังเผชิญสถานการณ์เช่นใด
และภายใต้สถานการณ์ สถานศึกษาควรจะทำ อย่างไร
โดยทั่วไป แล้วผลจากการดำเนินการวิเคราะห์ SWOT
ดังกล่าวนี ้ สถานศึกษา จะอยู่ในสถานการณ์4 รูปแบบ
• OStars Situation (SO) กลยุทธ์ สร้าง เปิ ด เพิ่ม บุก
รุก ขยาย
• OQuestion Marks Situation (WO) ปรับปรุง
พัฒนา แก้ไข ทบทวน ประสานความร่วมมือ ขอรับ
การสนับสนุน
• OCash Cows Situation (ST) ปรับปรุง พัฒนา ลด
ต้นทุน ลดระยะเวลา
• O Dogs Situation (WT) เลิก/ลดภารกิจบางด้านที่มี
จุดอ่อน และภัยคุกคาม หรือ คิดใหม่ ทำใหม่ ถ่ายโอน
การจัดวางทิศทางของสถานศึกษา
( Establishing Organizational
Direction )
ั ัศน์
วิสยท
พ ันธกิจ
เป้าหมาย
ว ัตถุประสงค์
กลยุทธ์
สิ่งที่ต้องกำหนดในการจัดวางทิศทางของ สถานศึกษา
วัตถุประสงค์ของการประเมินและควบคุมกลยุทธ์
• เพื่อติดตามว่ามีการดำเนินงานตามแผนกลยุทธ์ที่กำหนดไว้หรือไม่
• เพื่อประเมินความเหมาะสมของแผนที่วางไว้และประเมินความ
สอดคล้องกับโครงสร้างสถานศึกษา
• เพื่อประเมินสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงและสัมพันธ์กับกิจกรรม
• เพื่อทราบผลการดำเนินงานว่าบรรลุผลตามที่กำหนดไว้หรือไม่
• เพื่อให้รางวัลหรือผลตอบแทนที่เหมาะสมต่อผู้ปฏิบัติงานที่ประสพ
ผลสำเร็จ
การควบคุมกลยุทธ์ประกอบด้วย
• กำหนดวัตถุประสงค์และสิ่งที่ต้องควบคุม
• กำหนดเกณฑ์และมาตรฐานการปฏิบัติงาน
• วัดผลการปฏิบัติงานตามช่วงเวลาที่กำหนด
• เปรียบเทียบผลการปฏิบัติงานกับมาตรฐานและ
เกณฑ์ที่กำหนด
• ปรับปรุงแก้ไข
กระบวนการประเมินและควบคุมกลยุทธ์
• ติดตามผลการดำเนินงานตามตัวชีว้ ัดสำคัญที่
กำหนด (Track Status)
• การรายงานความก้าวหน้าเป็ นระยะ
(Communicate Process)
• วัดและประเมินผลเมื่อครบกำหนดตามแผน
(Measurement and Evaluation)
แนวคิดการบริหารเชิงกลยุทธ์แบบครบวงจร ที่นิยมใช้กัน
นิยมใช้วงจรการบริหารแบบเดมิ่ง (Deming Cycle) คือ
การจัดระบบการบริหารให้ครบทัง้ 4 ขัน
้ ตอน ได้แก่
• การวางแผน (Plan)
• การนำแผนไปปฏิบัติ (Do)
• การติดตามประเมินผล (Check)
• การปรับมาตรฐาน(Act)
• PDCA คือ วงจรที่พัฒนามาจากวงจรที่คิดค้น
โดย วอล์ทเตอร์ ซิวฮาร์ท(Walter
Shewhart )ผู้บุกเบิกการใช้สถิติสำหรับวงการ
อุตสาหกรรมและต่อมาวงจรนี ้ เริ่มเป็ นที่ร้จ
ู ัก
กันมากขึน
้ เมื่อ เอดวาร์ด เดมมิ่ง (W.Edwards
Deming) ปรมาจารย์ด้านการบริหารคุณภาพ
เผยแพร่ให้เป็ นเครื่องมือสำหรับการปรับปรุง
กระบวนการทำงานของพนักงานภายใน
โรงงานให้ดียิ่ง
Scenario Analysis
การวิเคราะห์ พยากรณ์แนวโน้ม(Scenario
Analysis) คือ อะไร
• วิเคราะห์จากแนวโน้ม (trends) ที่เห็นอยู่ใน
ปั จจุบัน
• ความไม่แน่นอน (uncertainties) ที่อาจเกิด
ขึน้ ได้ในอนาคต
• สร้างผลลัพธ์ทางเลือกที่เป็ นไปได้
S T E P a n a l y s i s ภายนอกองค์กร
• S = Social
• T = Technology
• E = Economic
• P = Politics
S O A R a n a l y s i s ภายในองค์กร
• S = Strengths (จุดแข็ง)
• O = Opportunities (โอกาส)
• A = Aspiration (ความมุ่งมาด
ปรารถนา)
• R = Results (ผลลัพธ์)
Scenario building
• คาดคะเน (projection) อนาคตที่เป็ นไปได้
ภายใต้สมมติฐานเพื่อกำหนดเป้ าหมายและตัวชี ้
วัด
Scenario planning
• เพื่อกำหนดยุทธศาสตร์/กลยุทธ์ และ
โครงการ/กิจกรรม
ปั จจัย สู่ความสำเร็จ
• ปั จจัย ที่มีผลต่อการวางแผนในอนาคตให้มี
ความแม่นยำมากยิ่งขึน ้ ให้คือ “ข้อมูล”
• สถานการณ์ในอนาคตจะต้องถูกสร้างขึน ้ จาก
ข้อมูลที่น่าเชื่อถือมากกว่าการคาดคะเน
สรุป
การนำหลักบริหารเชิงกลยุทธ์ไปใช้ในสถานศึกษา
(Strategic management to the school.)
ในการบริหารสถานศึกษา หากผู้บริหารนำหลักการบริหาร
เชิงกลยุทธ์ไปประยุกต์ใช้ในการจัดทำแผนพัฒนาคุณภาพการ
ศึกษาของสถานศึกษา จะช่วยให้ทิศทางการจัดการศึกษา เป้ า
หมายของสถานศึกษา (School Goals) การระดมทรัพยากร
และการประสานความร่วมมือกับหน่วยงานเครือข่ายประสบ
ความสำเร็จได้มากยิ่งขึน
้
ใบงาน
• แบงกลุ่ม จัดทำ วิสัยทัศน์ พันธกิจ
เป้ าประสงค์ และกลยุทธ์ สถานศึกษา ศูนย์การ
ศึกษาพิเศษจังหวัด.....................