Professional Documents
Culture Documents
Eri̇şki̇n Bağişiklama 13
Eri̇şki̇n Bağişiklama 13
17.07.2023 1
ERİŞKİN AŞILAMA NEDEN ÖNEMLİ?
17.07.2023 2
HER YIL ÇOCUKLARDAN YÜZLERCE
KEZ FAZLA SAYIDA ERİŞKİN,
AŞIYLA ÖNLENEBİLİR HASTALIKLAR
NEDENİYLE HAYATINI KAYBEDİYOR!
17.07.2023 3
• 114,000 kişi Influenza sebebiyle
HASTANEYE
YATIŞ
• 15,000 kişi Hepatitler sebebiyle
17.07.2023
Clin Infect Dis 2007:44: 1529 5
Erişkin aşılaması sadece erişkinlerin korunması için
değil
“toplumsal bağışıklığının sağlanması”
için de önemli
17.07.2023 6
Niçin Erişkin Aşılama?
17.07.2023 7
Aşı ile önlenebilir hastalıklarda aşı uygulamaları ile hastalıklarda %99’a varan azalma
sağlanmıştır.
Yıllık morbidite Morbiditede azalma,
Vaka sayısı %
Hastalık 20. yy 2007
Difteri 21.053 0 100
Kızamık 530.217 43 99.9
Kabakulak 162.344 800 99.5
Boğmaca 200.752 10.454 94.8
Polio 16.316 0 100
Rubella 47.745 12 99.9
Konjenital rubella 152 0 99.3
sendromu
Çiçek hastalığı 29.005 0 100
Tetanoz 580 28 95.2
Hemofilus influenza 20.000 20299
(tip b ve bilibmeyen;
< 5 yaş)
17.07.2023 8
Pickering LK et al. CID 2009;49:817
Birinci Basamak’da Takım çalışması ile İnfluenza,
Meningokok, Pnömokok aşılama oranlarında artış
Hastalığa göre aşılama, 2009-2010 yıllarında erişkin aşılamanın iyileştirilmesi çalışması
İnfluenza aşısı Meningokok aşısı Pnömokok aşısı
Aşılanm Önce sayı Sonra, Sayı p Önce, sayı Sonra Sayı p Önce, sayı Sonra, Sayı p
a ,% % % ,% % %
Diyabet Evet 75.2 161 84.9 152 .03 … … … … … 55.6 169 68.8 161 <.01
15.1 … … … … … 44.4 31.2
Hayır 24.8
Kalp Evet 73.5 117 83.1 124 .07 … … … … … 56.3 128 86.3 131 <.01
hastalığı 16.9 … … … … … 43.7 13.7
Hayır 26.5
Diğer: Aspleni, kronik alkolizm, kronik karaciğer hastalığı, immünyetmezlik ve böbrek yetmezliği
Gannon et al. Improving Adult Immunization Practices Using a Team Approach in the Primary Care Setting July 2012, Vol 102, No. 7
17.07.2023 9
American Journal of Public Health 46-51
ERİŞKİN AŞILAMADA DURUM?
17.07.2023 10
Türkiye: Pnömokok ve Grip için
Risk Grupları
Aşı önerilen gruplar
Hastalık/gruplar Yaş grubu Kişi sayısı Prevelans oranı Risk grubundaki
(%) kişi sayısı
Yaşlılar ≥65 5.083.414 7 5.083.414
Diyabet >20 47.467.358 13.7 6.503.028
KOAH >40 23.262.036 19.1 4.443.049
Astım >19 72.561.312 9.1 6.609.700
Kronik kalp >19 47.467.358 15.7 7.452.375
hastalığı
CAD ≥35 28.767.349 13 3.734.169
Toplam 33.825.735
M.A.17.07.2023
Ciblak / Vaccine 31 (2013) 518– 523. 11
Türkiye: Risk Gruplarında Aşılanma Oranı
17.07.2023 12
Hastanede yatarak tedavi gören erişkin hastaların pnömokok, influenza ve
tetanos aşılarıyla bağışıklanma oranları ve bu aşılar konusunda bilgi ve
tutumları: Nokta prevalans çalışması
Hasta bilgileri
n %
(n = 251)
Pnömokok aşısını bilme 108 43,5
Pnömokok aşısı bilgi kaynağı
- Medya 33 30,0
- Aile hekimi 30 27,5
- Arkadaş ve yakınları 56 51,4
Pnömokok aşısını gerekli görme 108 46,4
İnfluenza aşısını bilme 224 90,3
İnfluenza aşısı bilgi kaynağı
- Medya 90 40,4
- Aile hekimi 67 30,0
- Arkadaş ve yakınları 101 45,3
İnfluenza aşısını gerekli görme 128 53,6
Tetanos aşısını bilme 205 83,0
Tetanos aşısı bilgi kaynağı
- Medya 44 21,5
- Aile hekimi 54 26,5
- Arkadaş ve yakınları 127 62,3
Tetanos aşısını gerekli görme 193 83,2
Pnömokok aşısı olan 9 3,6
Geçen yıl influenza aşısı olan 21 8,6
Son 10 yıl içinde tetanos aşısı olan 64 26,6
Tetanos aşısı olma nedeni
- Yaralanma sonrası 54 73,0
- Gebelik 8 11,3
17.07.2023
- Aile hekimi önersi 2 2,8 13
Hasta bilgileri Risk faktörü olan Risk faktörü olmayan
(n = 177) (n = 74)
% % p değeri
Kadın 53,1 47,3 0,40
Erkek 46,9 52,7
Düşük eğitim düzeyi 81.3 54.5 <0.001
Yüksek eğitim düzeyi 16.9 41.5 <0.001
Düşük gelir düzeyi 76.3 46.7 <0.001
Yüksek gelir düzeyi 22.0 41.5 <0.001
Ev hanımı 46,2 24,3 0,001
Diğer meslekler 53,8 75,7 <0.001
Aktif sigara içicisi 18,3 44,6 <0,001
Pnömokok aşısı olma oranı 4,5 1,4 0,23
Grip aşısı olma oranı 8,7 8,2 1,00
Tetanos aşısı olma oranı 18,5 45,2 <0,001
Pnömokok aşısını bilme 44,8 40,5 0,53
Pnömokok aşısı bilgi kaynağı
- Medya 28,8 33,3 0,64
- Aile hekimi 31,6 16,7 0,12
- Arkadaş ve yakınları 46,8 63,3 0,12
Pnömokok aşısını gerekli görme 46,0 47,2 0,86
İnfluenza aşısını bilme oranı 90,2 90,5 0,94
İnfluenza aşısı bilgi kaynağı
- Medya 41,9 36,8 0,47
- Aile hekimi 32,3 25,0 0,28
- Arkadaş ve yakınları 41,3 54,4 0,07
İnfluenza aşısını gerekli görme 54,5 51,4 0,66
Tetanos aşısını bilme 81,5 86,5 0,34
Tetanos aşısı bilgi kaynağı
- Medya 22,7 18,8 0,52
- Aile hekimi 21,4 37,5 0,02
- Arkadaş ve yakınları 63,6 59,4 0,57
Tetanos aşısını gerekli görme 83,3 81,9 0,73
17.07.2023 14
KOAH*’lı hastaların %28'i pnömoni nedeni ile
hayatını kaybediyor
1. Zvezdin B et al. A Postmortem Analysis of Major Causes of Early Death in Patients Hospitalized With COPD Exacerbation. C H E S T. 215
17.07.2023 0
09;136:376 –380.
KONJUGE PNÖMOKOK SONRASI VAKA
BİLDİRİMİ
17.07.2023 16
AŞI İLE PEDİATRİK PNÖMOKOK VAKALARININ
ÖNLENME ORANLARI
17.07.2023 17
ERİŞKİN AŞILARININ
UYGULANABİLİRLİĞİ???
17.07.2023 18
Erişkinlerin aşı yaptırmama nedenleri
Lode
17.07.2023
H et al. Adv Ther 2013; 30: 387 19
Amaç:
•Erişkinlerin neden önerilen (tetanoz, influenza ve
pnömokok) bağışıklamaları almadığını öğrenmek.
17.07.2023 20
Johnson DR et al. Barrier to Adult İmmunization, The American Journal of Medicine (2008) 121, S28 –S35
Mevsimsel Grip Aşılanma Oranları Nasıl
Artırılır?
17.07.2023 21
Blank PR et al. Human Vaccines & Immunotherapeutics 8:3, 328–335; March 2012
Erişkin Bağışıklama Sorunlarının Nedenleri
Özet
17.07.2023 22
TÜRKİYE’DE
ERİŞKİN AŞI UYGULAMALARI
17.07.2023 23
BAĞIŞIKLAMA
Bağışıklama, kişinin bağışıklık sisteminin yapay
yollarla uyarılarak, enfeksiyon hastalıklarından
korunmasının sağlanması işlemidir.
17.07.2023 24
•Eliminasyon: Planlı çabalarla bir hastalığın belirlenmiş bir coğrafi alanda yeni vaka
görülme sıklığının (insidans) sıfır düzeyine indirilmesidir.
•Endemi (yaygın): Bir enfeksiyon etkeninin veya hastalığın belirli bir coğrafyada ya
da toplulukta sürekli görülmesi durumudur.
•Epidemi (salgın): Bir hastalığın ya da sağlıkla ilgili olayın belli bir bölgede
beklenenden daha fazla görülmesidir.
17.07.2023 25
Aşılara İlişkin Genel Bilgiler
• Aşı içeriğinde, aşının üretildiği ortama ilişkin maddeler
(yumurta antijenleri, serum proteinleri, hücre kültürü artıkları
gibi), bakteri üremesini engellemek ve antijenin stabilitesini
korumak için kullanılan koruyucu, stabilizatör antibiyotikler ve
adjuvanlar (alüminyum hidroksit, alüminyum fosfat) bulunur.
• Alüminyum tuzları artık kullanılmaktadır immun cevabı
kuvvetlendiren maddelerdir. DSÖ aşılardaki antijenin en azından
%80'inin alüminyum ile adsorbe edilmiş olmasını gerekli kılmıştır.
• Tiyomersal, neomisin, yumurta proteini gibi maddelere karşı
allerjik reaksiyonlar gelişebilir. Tiyomersal (sodyum etil-civa
tiyosalisilat), organik bir civa bileşiğidir. Tek kullanımlık aşılarda
tiyomersal eklenmesi gerekli değildir. Aşıların içerisindeki bu
miktar,civa toksisitesi yapabilecek düzeyde değildir.
17.07.2023 26
BAĞIŞIKLAMA
PASİF BAĞIŞIKLAMA
AKTİF BAĞIŞIKLAMA (AŞI)
(IMMUNGLOBULIN)
17.07.2023 27
Aşı Tipleri
1.1-Viral aşılar
1.1.1- Attenüe (zayıflatılmış) canlı viral aşılar:
1.1.2- İnaktive (ölü) viral aşılar:
1.1.3- Subunit (alt birimli) viral aşılar:
1.2. Rekombinan antijen aşıları:
2.1- Bakteriyel aşılar
2.1.1- Tam hücreli bakteriyel aşılar:
2.1.2- Toksoid aşılar:
2.1.3- Subunit bakteri aşıları:
3- Kombine aşılar
4- Yeni aşı tipleri
– Rekombinan vektör aşıları:
– Sentetik peptid aşılar:
– DNA aşıları:
17.07.2023 28
Aşı Tipleri
Adjuvanlar
17.07.2023 29
Pasif Bağışıklama
• Acil koruma sağlamak gerektiğinde immünglobulinler (IG)
kullanılır.
17.07.2023 30
AŞI ÇEŞİTLERİ VE UYGULAMA YOLLARI
Canlı İnaktive Toksoid Polisakkarid Rekombinan
Suçiçeği (S.c)
Rota virus
(p.o)
17.07.2023 31
AŞILAMADA TEMEL PRENSİPLER
• Her türlü aşı aynı anda uygulanabilir.
17.07.2023 32
AŞILAMADA TEMEL PRENSİPLER
• Canlı aşılar aynı anda uygulanmalı ya da aynı anda uygulanmamışsa
aralarında en az 4 hafta süre bırakılmalıdır.
• Eğer iki canlı parenteral aşı , 4 haftalık süre bırakılmadan uygulanırsa, önce
uygulanan aşının,sonrakinin etkinliğini azaltmaması için; ikinci uygulanan
aşının tekrarlanması düşünülmelidir.
• Kızamık aşısı ile PPD aynı anda ya da aşıdan en az 4 hafta sonra PPD
uygulanmalıdır.
17.07.2023 33
AŞILAMADA TEMEL PRENSİPLER
Bir kişiye daha önce aşı yapılmışsa,
• Bu aşıların yapıldığına dair bir kayıt olması
şartıyla, aradan geçen süreye bakılmaksızın
aşılamaya kalınan yerden devam edilir.
17.07.2023 34
AŞILAMADA TEMEL PRENSİPLER
Aşı - Antikor Etkileşimi
17.07.2023 35
AŞILAMAYA ENGEL OLMAYAN DURUMLAR
Antibiyotik tedavisi görme,
Konvülsiyon öyküsü,
17.07.2023 36
AŞILAMADA TEMEL PRENSİPLER
Aşı ve içeriğine karşı Ateşli/ateşsiz ağır ve
anaflaksi ve benzeri orta şiddette
tablo, enfeksiyon varlığı
Ağır
38 ve 38 derece
immünsüpresyonda
üstü ateş varlığı
ve gebelikte canlı aşı
17.07.2023 37
Erişkin Dönemde Yapılması Önerilen Aşılar
HPV Aşısı
Hepatit A Aşısı
17.07.2023 38
17.07.2023 39
17.07.2023 40
Tetanoz
17.07.2023 41
17.07.2023 42
17.07.2023 43
17.07.2023 44
İnfluenza Aşısı
17.07.2023 45
Ne Zaman Uygulayalım?
• Gribin en sık görüldüğü ayların hemen öncesi (Ekim ve
Kasım)
17.07.2023 48
PNÖMOKOK
AŞILAMA
17.07.2023 49
Pnömokokal Hastalığın Klinik Formları
Pnömokokal
Hastalık
İnvaziv olmayan
İnvaziv (Mukozal)
Akut
Menenjit Bakteriyemi Pnömoni Sinüzit
Otitis Media
45% 45%
75%
17.07.2023 50
17.07.2023 51
ETKİN VE GÜVENİLİR
Mİ?
İKİ AŞI ARASINDA
FARK NE?
17.07.2023 52
Günümüzde erişkinler için iki tip pnömokok aşısı
mevcuttur.
Aşı Serotip İlave serotipler
2, 8, 9N, 10A,
Polisakkarid PPA23 2 Dahil edildi (6A hariç) 11A, 12F, 15B,
17F, 20, 22F, 33F
17.07.2023 56
Pnömokok Aşılaması
≥65 yaş ve 18-64 yaş risk grubunda süre aralıkları:
≥65 yaş:
• Önce KPA13, 1 yıl sonra PPA23
17.07.2023 58
Hepatit A aşısı ülkemizde seronegatif olan tüm erişkinlere
önerilmekle beraber bazı risk gruplarının aşılanması önceliklidir:
• Sağlık çalışanları ve stajyer öğrenciler
• Yüksek ya da orta derecede endemik olduğu yerlere seyahat edenler
• Uyuşturucu bağımlıları
• Mesleki olarak enfeksiyon riski artmış kişiler (Çocuk kliniklerinde, yuva ve kreşlerde
çalışan seronegatif personel)
• Kronik karaciğer hastalığı (HBV, HCV) olan seronegatif kişiler
• Entellektüel yetenekleri bozulmuş, özel bakıma gereksinim gösteren hastaları
barındıran kurumlarda hem hastalar hem de sağlık/bakım personeli
• Yuva ve kreşlerde hem personel hem de çocuklar
• Kanalizasyon işçileri
• Hijyen uyumunun zayıf olduğu seronegatif temizlik işçileri ve gıda hazırlama işinde
çalışanlar
• Solid organ ve kemik iliği nakli adayları ve alıcıları ile pıhtılaşma faktör konsantreleri
alan kişiler
• HAV ile enfekte primatlarla veya araştırma laboratuvarı şartlarında çalışanlar
• Homoseksüel ve biseksüel erkekler
• HIV ile yaşayan bireyler
17.07.2023 59
Hepatit A Aşısı
• Aşılama öncesinde erişkin yaş grubunda test
yapılması ülkemiz koşullarında maliyet etkili
olduğu için önerilmektedir.
17.07.2023 61
Endikasyonları
• Sağlık çalışanları, Tıp fakülteleri, • Çok sayıda cinsel partneri olan ve
diş hekimliği, sağlık meslek seks işçileri ile para karşılığı cinsel
yüksekokulları vs. öğrencileri ilişkide bulunanlar
• Hemodiyaliz hastaları (KBY),DM • Eşcinsel/biseksüel erkekler
• Hepatit B dışında kronik karaciğer
hastaları hastalığı olan kişiler
• Cezaevlerinde ve ıslahevlerinde
• Solid organ nakli ve kemik iliği
bulunanlar
nakli adayları ve alıcıları
• Piercing, dövme yaptırmayı planlayan
• Sık kan ve kan ürünü kullanmak
kişiler
zorunda kalan kişiler
• Berberler-kuaförler, manikür-
• Madde bağımlıları pedikürcüler
• Hepatit B taşıyıcılarının / • Zihinsel engelli bakımevlerinde
hastalarının aile içi ve yetiştirme yurtlarında
seronegatif temaslılarI bulunanlar
• HBsAg pozitif annelerin • Asker, polis, itfaiye personeli
çocukları (yüksek risk altındakiler)
• Aynı evde yaşamasalar bile HBsAg • Kazalarda ve afetlerde ilk
pozitif yardım uygulayan kişiler
kişilerin, anne- baba-kardeş ve diğer • HBV endemisitesinin yüksek olduğu
yakınları bölgelerden gelen göçmenler
17.07.2023 62
Uygulama Şekli ve Zamanı
• Hepatit B aşısı 0, 1 ve 6. aylarda olmak üzere 3 doz
şeklinde
17.07.2023 64
Suçiçeği (Varicella Zoster) Aşısı
17.07.2023 66
Endikasyonları
Ciddi seyirli suçiçeği açısından yüksek
Bulaş veya temas riski yüksek olanlar riskli kişilerle yakın teması olan kişiler
17.07.2023 67
Kontrendikasyonları
• Lösemi, lenfoma gibi • İmmünsupresif tedavi alan
Konjenital immün
hastalıklarda kanser hastalarında
yetmezlik
Gebeler ve aşı
• CD4<200/mm3 olan HIV İmmünsupresif tedavi
yapıldıktan sonraki ilk
enfeksiyonlu hastalarda bitiminden sonra en az
4 haftada gebe kalma
üç ay
ihtimali olan kadınlar
Steroid tedavisi 14
günden uzun sürmüş
olan kişilerin bu
tedaviden bir ay
sonrasına kadar
17.07.2023 68
Herpes Zoster (Zona) Aşısı
• Canlı attenüe bir aşıdır.
• ≥ 50 yaş için tek doz zoster aşısı önerilir (önceden zona geçirip
geçirmediğine bakılmaksızın)
• Aşının etkinliği yaş ile bir miktar azalmaktadır. ( 50-59 yaş grubunda
%70, 60-69 yaş grubunda %64’dür. )
17.07.2023 69
Endikasyonlar Kontrendikasyonlar
• Suçiçeği ve herpes zoster • Lösemi, lenfoma ve diğer malignitelerde
geçirip geçirmemiş olmasına görülen immün yetmezlik
bakılmaksızın 50 yaş üzerindeki
tüm bireylere önerilmektedir. • 2 haftadan uzun süre immünsüpresif
dozda kortikosteroid kullanımı
17.07.2023 70
Kızamık – Kızamıkçık - Kabakulak
• Attenüe canlı aşılardır.
17.07.2023 73
Kontrendikasyonları
• Gebeler veya aşı yapıldıktan sonra 4 hafta içerisinde gebelik planlayanlar
• Ağır immün yetmezliği olan kişilerde (kanser hastaları, organ nakli vs)
• Bir doz KKK aşısından sonra 6 hafta içerisinde trombositopeni gelişirse ikinci aşı dozu
yapılmamalıdır.
• Gebelik sırasında aşı olanlarda ya da aşı yapıldıktan sonra belirtilen süreden önce gebe
kalanlarda aşıya bağlı fetal anomali gösterilemediğinden gebeliğin sonlandırılması
önerilmemektedir.
17.07.2023 75
Meningokok Aşısı
• Tetravalan konjuge meningokok aşısı (MCV-4)(Menactra, Menveo)
17.07.2023 76
Meningokok Aşısı
Tetravalan konjuge meninkok aşısının tek Tetravalan konjuge meninkok aşısının
doz önerildiği durumlar: iki doz önerildiği durumlar:
• Bakımevlerinde yaşayan kişiler • Anatomik veya fonksiyonel
• Yurtta kalan öğrenciler aspleni
• Rutin olarak N.meningitis • Orak hücreli anemi
suşları ile karşılaşan laboratuvar • Geç kompleman (C5-9)
çalışanları komponent yetmezlikleri
• Askeri personel • Ekulizumab kullanımı
• Meningokokal hastalığın
hiperendemik veya epidemik
olduğu ülkelerde yaşayan veya
o bölgeye seyahat edecek
kişiler
17.07.2023 77
Ülkemizde hac ziyareti yapacak olan bireylere rutin olarak
ülkemizden ayrılmadan yaklaşık bir ay önce meningokok aşısı
yapılmaktadır.
17.07.2023 78
Human Papilloma Virüs Aşısı
17.07.2023 80
Uygulama Şekli ve Zamanı
• Cinsel aktivite başlamadan HPV aşı şemasının tamamlanması
etkinliği açısından önemli cinsel aktivitesi olan kadınların da
aşılanması önerilmekte
17.07.2023 81
2vHPV 4vHPV 9vHPV
(Cervarix,GSK) (Gardasil, Merck) Gardasil 9,Merck)
Adjuvan + + +
17.07.2023 82
H. İnfluenza Tip b Aşısı
İnvaziv Hib hastalığı riski artmış erişkin grubunda aşı önerilmekte:
17.07.2023 83
Hib Aşısı
• Splenektomiden en az 14 gün önce tek doz
yapılması önerilmekte
Kontrendikasyonları:
Aşının herhangi bir komponentine karşı allerji varlığı, bir önceki dozda allerjik ve anafilaktik
reaksiyon durumunda aşı kontraendikedir.
17.07.2023 85
Kuduz Aşısı
• Erken ve önerilere göre uygulanan temas sonrası profilaksi etkinliği
%100
17.07.2023 86
Temas Öncesi Profilakside Aşı Uygulama Şekli
ve Takvimi
• Temas öncesi profilakside 0 ve 7. günlerde birer doz
olmak üzere toplam iki doz aşı uygulanır.
17.07.2023 88
Polio Aşısı
Polio
Aşısı
• Ülkemizde 2016 yılında trivalan OPA aşısı uygulamasından tip 1 ve 3’ü içeren
bivalan OPA uygulamasına geçilmiştir. (poliovirüs tip 2, 2015 yılında dünya
genelinde eradike)
• OPA canlı virüs aşısı olduğu için, bağışıklığı baskılanmış hastalarda ve fekal yolla
atıldığı için onlarla yakın temasta olan kişilerde kontrendikedir.
17.07.2023 89
Erişkin yaşta polio aşısı endikasyonları:
• Polionun epidemik veya endemik olduğu bölgelere seyahat
edecek olan daha önce yeterli doz aşı yapılmamış kişiler
17.07.2023 90
7- Sağlık Çalışanlarında Aşılama
17.07.2023 91
Sağlık Çalışanlarına Aşılama
İnfluenza aşısı
Hepatit B Aşısı
Kızamık-kızamıkçık-kabakulak (KKK) aşısı
Suçiçeği aşısı
Tetanoz-difteri aşısı (Td/Tdap)
Hepatit A aşısı
Polio
Meningokok Sadece mikroorganizma ile
temas riski olan mikrobiyolog gibi
Tifo laboratuvar çalışanlarına
önerilmektedir.
Kuduz aşıları
17.07.2023 92
8- Yaşlılık Döneminde Aşılama
Yaşlılık döneminde özellikle yapılması önerilen üç aşı
• pnömokok
• influenza
• herpes zoster aşılarıdır.
17.07.2023 93
9- Seyahat Aşılaması
17.07.2023 94
Seyahat Aşılaması
17.07.2023 95
Kaynaklar
• 1. EKMUD 2019 Erişkin Bağışıklama Rehberi
• 2. TTB 1.Basamak Sağlık Çalışanları İçin Aşı
Rehberi
• 3. https://www.seyahatsagligi.gov.tr/
• 4. Sağlık Bakanlığı 2019 Kuduz Profilaksi
Rehberi
17.07.2023 96