KIMIA

Kimia organike
ORGANIKE
1
 GRUPI 1
ANËTARËT DHE DETYRAT :

 AUREL HASANAJ – Efekti negative ne natyre

LEONARD SHIRA – Alkine

MIGEN ELEZAJ - Alkene

SEBASTIAN PJETRI - Alkane

SIBORA DACI – Roli I organeve ne shendet

KRYETARE :
JULIANA KACA – PUNË NË KOMPJUTER

2
 Permbajtja
Kimia organike ………………………………………………………………………………………………4

Alkane …………………………………………………………………………………………………………..6

Alkene ………………………………………………………………………………………………………...13

Alkine ………………………………………………………………………………………………………….18

Roli kryesor I organeve ne shendet……………………………………………………………..20

3
Kimia organike wikipedia

Kimia organike është degë e kimisë, qe studion përberjen,vetit,strukturen,reaksionet, dhe

sintezen e kimponimeve organike (komponimeve te karbonit) me rendesi jetsore.Ne
komponimet organike te karbonit bëjnë pjesë jo vetëm ato komponime që gjenden ne botën e
gjallë, por edhe ato komponime qe perfitohen me reaksionet e komponimeve inorganike në ato
organike)dhe përfitimi i amoaniakut nga metani(shëndrrimi i konponimeve organike në ato

inorganike). Komponimet organike i karakterizojnë disa veti fizike dhe kimike që i dallojnë
nga Komponimet inorganike(tretshmerinë,pika e vlimit dhe e shkrirjes, djegëshmëria, struktura
kimike, reaksionet kimike)etj.Komponimet organike i paraqesim me formulë molekulare,
racionale te strukturës etj. Në kiminë organike bëjnë pjesë: Komponimet organike të karbonit,
Hidrokarburet, Komponimet organike me oksigjen dhe azot (alkoolet) dhe Komponimet
organike me rëndësi jetsore.Kimia organike luan rol te rendesishem për ekonimine,ne shoqeri
dhe ne jeten e perditshme.Në plejadën e kimistëve të shekullit XIX, Berceliusi (Berzelius)
ishte i pari, i cili kimistqë në gjuhën shkencore futi togfjalëshin kimi organike. Ai në viitn 1827
botoi tekstine parë të kimisë organike.

4
Kimia organike wikipedia

KOMPONIMET ORGANIKE TË KARBONIT

Kimia organike është degë e kimise, e cila studion përbërjen, strukturën,

vetitë, reaksionet dhe sintezën e konponimeve të karbonit. Në kiminë organike
nuk merren të gjitha Komponimet e karbonit si oksidet e karbonit (CO,CO2),
karbonate etj. që bëjnë pjesë në kiminë inoraganike. Kimia organike si
shkencë më vete është themeluar vonë, në gjysmën e parë të shek. XIX.
Kimistët para dyqind vjetësh substancat kimike i ndanin në dy grupe: në
substanca inorganike që fitoheshin nga bota jo e gjallë dhe organike që
fitoheshin nga bota e gjallë. Kimisti suedez Bercelius për herë të parë në vitin
1806 e përmendi termin kimi organike. Sipas tij Komponimet organike
përbëhen nga po ato elemente , që përbëjnë Komponimet inogranike, mirëpo
Komponimet organike përfitohen vetëm nga organizmat e gjallë. Kjo u quajt
ndryshe "teoria vitaliste" (vis-vitalis. Por këtyre mendimeve u dha fund
shkenctari gjerman Friedrich Wöhler ku thot qe ai mund ta fitoi uren nga
cianati i amoniumit(NH4OCN (aq) -nxehje-> CO(NH2)2(aq)). Tani numri i
konponimeve organike të sintetizuara është shume më i madh (mbi 19 milion
sosh). Viti 1829 merret si bazë e fillimit të kimisë organike si shkencë. Termi
kimi organike përdoret sot e atë ditë dhe ka të bëjë jo vetëm me komponimet
organike por edhe me ato konponime inorganike që mund të kthehen në
organike me sintetizim në laborator. Fredrik Voler ne vitin 1828 është kimisti i
pare qe formon komponimin e par organik . NH2 (CO-NH2) Lidhja kimike
është gjithmone lidhje polare. tek klasifikimi i komponimeve kimiko organike
kemi edhe izomerin qe ndahet ne 2 grupe: izomeria strukturore dhe
hapsinore.Lidhja kimike paraqet pjesen me reaktive te nje molekule organike.

5
 Alkane Kimia 9

ALKANET quhen ndryshe hidrokarbure te ngopura vargore. Formula e tij molekulare eshte CH 4 .
Ne molekulen e pjesetarit te dyte dhe te trete ndodhen perkatesisht 2 dhe 3 atome karboni . Ne molekulat
E alkeneve , te gjitha lidhjet C-C dhe C-H jane njefishe, d.m.th valencat e lira te atomeve te karbonit
(te atomeve qe jane pjesetare te vargut karbonik), plotesohen me atome hidrogjen.

CH4 n=1
CH3 -CH n=2
CH3 – CH2-CH3 n=3

Numri i atomeve Formula e Formula Lidhja midis

karbon struktures molekulare numrave te
atomeve C dhe H

N=1 H CH4 CnH2n+2

l  
H – C- H
l
H

N=2 H H C2 H 6 CnH2n+2

l l
   

H–C–C–H

l
l
H H

N=3 H H H C3 H 8 CnH2n+2
 
l
l l
H – C – C – C –H

l
l l
H H H
6
 Alkane wikipedia

Në kiminë organike, një alkane, ose parafinë (një emër historik që ka edhe
kuptime të tjera), është një hidrokarbur i ngopur aciklik. Me fjalë të tjera,
një alkane përbëhet nga atome të hidrogjenit dhe karbonit të rregulluar në
një strukturë peme, në të cilën të gjitha lidhjet karbon-karboni janë të
vetme. Alkanet kanë formulën e përgjithshme kimike CnH2n + 2. Alkanet
shkojnë në kompleksitet nga rasti më i thjeshtë i metanit (CH4), ku n = 1
(nganjëherë quhet molekulë mëmë), deri te molekulat në mënyrë arbitrare
të mëdha dhe komplekse, si pentakontani (C50H102) ose 6-etil-2-metil-5-
(1-metiletil) oktani, një izomer i tetradecane (C14H30).IUPAC përcakton
alkanet si "hidrokarbure të degëzuara ose të pangopura të çrregulluara që
kanë formulën e përgjithshme CnH2n + 2, dhe për këtë arsye përbëhen
tërësisht nga atomet e hidrogjenit dhe atomet e karbonit të ngopur".
Sidoqoftë, disa burime përdorin termin për të treguar çdo hidrokarbure të
ngopur, përfshirë ato që janë ose monociklike (d.m.th. cikloalkane) ose
poliklike, përkundër tyre që kanë një formulë të përgjithshme të ndryshme
(d.m.th. cikloalkane janë CnH2n).Në një alkane, çdo atom karboni është
hibridizuar sp3 me 4 lidhje sigma (qoftë C-C ose C-H), dhe secili atom
hidrogjen bashkohet në një nga atomet e karbonit (në një lidhje C-H).
Seria më e gjatë e atomeve të karbonit të lidhur në një molekulë njihet si
skelet karboni i saj ose shtylla kurrizore e karbonit. Numri i atomeve të
karbonit mund të konsiderohet si madhësia e alkanit.Një grup i alkaneve
më të larta janë dylli, solide në temperaturë standarde të ambientit dhe
presion (SATP), për të cilin numri i atomeve të karbonit në shtyllën
Reagimet kimike të alkaneve
kurrizore të karbonit është më i madh se rreth 17

. Me njësitë e tyre të përsëritura -CH2, alkanet përbëjnë një seri homologe të komponimeve organike në
të cilat anëtarët ndryshojnë në masë molekulare nga shumëfishat e 14.03 u (masa totale e secilës njësi të
tillë metilen-urë, e cila përmban një atom të vetëm karboni të masës 12.01 u dhe dy atome hidrogjeni të
masës ~ 1.01 u secila).Metani prodhohet nga bakteret metanogjene dhe disa alkane me zinxhir të gjatë
funksionojnë si feromone në specie të caktuara kafshësh ose si dyllë mbrojtës në bimë dhe kërpudha.
Sidoqoftë, shumica e alkaneve nuk kanë shumë aktivitet biologjik. Ato mund të shihen si pemë
molekulare mbi të cilat mund të varen grupet më aktive / reaktive funksionale të molekulave
biologjike.Alkanet kanë dy burime kryesore tregtare: naftë (naftë e papërpunuar) dhe gaz natyror.Një
grup alkil është një fragment molekular me bazë alkane që mban një valencë të hapur për lidhje. Ato
përgjithësisht janë të shkurtuara me simbolin për çdo grup organyl, R, megjithëse Alk ndonjëherë
përdoret për të simbolizuar në mënyrë specifike një grup alkil (në krahasim me një grup alkenil ose grup
aril).

7
Alkane wikipedia

Struktura dhe klasifikimi

Hidrokarburet e ngopura janë hidrokarbure që kanë vetëm lidhje të vetme kovalente midis
karbonit të tyre. Mund të jenë:
 lineare (formula e përgjithshme C
nH 2n + 2) ku atomet e karbonit bashkohen në një strukturë të ngjashme me gjarpërin
• e degëzuar (formula e përgjithshme C
nH 2n + 2, n> 2) ku shtylla kurrizore e karbonit ndahet në një ose më shumë drejtime
• ciklike (formula e përgjithshme C
nH 2n, n> 3) ku shtylla kurrizore e karbonit është e lidhur në mënyrë që të formojë një lak.

Sipas përcaktimit nga IUPAC, dy të parët janë alkane, ndërsa grupi i tretë quhet cikloalkane. [1]
Hidrokarburet e ngopura gjithashtu mund të kombinojnë ndonjë prej strukturave lineare, ciklike
(p.sh., poliklike) dhe degëzuese; formula e përgjithshme është C
nH
2n − 2k + 2, ku k është numri i sytheve të pavarura. Alkanet janë ato aciklike (pa loop), që
korrespondojnë me k = 0.

8
Alkane wikipedia

Izomeria

Izomeria e Alkaneve dhe hidrokarburëve në

përgjithësi ka të bëjë me strukturë dhe veti
(kimike, fizike) të ndryshme në krahasim me
alkanin përkatës. Alkanet me një numur
karbonesh më të madh se tre mund të
organizohen dhe renditen ne mënyra të
ndryshme duke dënë kështu izomere
strukturorë. Izomeri më i thjeshtë për Alkanet
është ai në të cilin te gjitha atomet e karbonit
vendosen në një varg të vetëm pa degëzime.
Keta izomerë quhen 'normal'(n-pentan, n-eptan)
sipas sistemit IUPAC. Numri i izomerëve rritet
Izomeria e butanit
ne mënyrë të shpejte me rritjen e numrit te
atomeve te karbonit.

Produktet

9
Alkane wikipedia

Nomenklatura
Nomenklatura IUPAC (mënyra sistematike e emërtimit të komponimeve) për alkane
bazohet në identifikimin e zinxhirëve hidrokarbure. Zinxhirët e hidrokarbureve të
pangopur, të ngopur, emërtohen në mënyrë sistematike me një parashtesë numerike
greke, që tregon numrin e karbonit dhe prapashtesën "-ane".Më 1866, August Wilhelm
von Hofmann sugjeroi sistematizimin e nomenklaturës duke përdorur tërë sekuencën e
zanoreve a, e, i, o dhe u për të krijuar prapashtesa -ane, -ene, -ine (ose -yne), -one, -une,
for hidrokarburet CnH2n + 2, CnH2n, CnH2n − 2, CnH2n − 4, CnH2n − 6. [6] Tani, tre
hidrokarbure të parë emri me lidhje të vetme, të dyfishtë dhe të trefishtë; [7] "-one"
përfaqëson një keton; "-ol" përfaqëson një alkool ose grup OH; "-oksi" nënkupton një
eter dhe i referohet oksigjenit midis dy karboneve, në mënyrë që metoksimetani të jetë
emri IUPAC për eter dimetil.Eshtë e vështirë ose e pamundur të gjesh komponime me
më shumë se një emër IUPAC. Kjo për shkak se zinxhirët më të shkurtër të
bashkangjitur me zinxhirë më të gjatë janë parashtesa dhe kongresi përfshin kllapa.
Numrat në emër, duke iu referuar cilit karboni i është bashkuar një grup, duhet të jenë sa
më të ulët që të jetë e mundur, në mënyrë që 1- të nënkuptohet dhe të hiqet zakonisht
nga emrat e përbërjeve organike me vetëm një grup anësor. Përbërjet simetrike do të
kenë dy mënyra për të mbërritur në të njëjtin emër.

10
Alkane wikipedia

Alkanet lineare
Alkanet me zinxhir të drejtpërdrejtë tregohen ndonjëherë me parashtesën "n-" (për normale) ku ekziston
një izomer jo-linear. Megjithëse kjo nuk është rreptësisht e nevojshme, përdorimi është akoma i
zakonshëm në rastet kur ekziston një ndryshim i rëndësishëm në vetitë midis izomerëve të zinxhirit të
drejtë dhe të degëzuar, p.sh., n-heksani ose 2- ose 3-metilpentani. Emrat alternative për këtë grup janë:
parafinat linearë ose n-parafinat.Anëtarët e serisë (për sa i përket numrit të atomeve të karbonit)
emërohen si më poshtë:metanCH4 - një karbon dhe 4 hidrogjenetanC2H6 - dy karbon dhe 6
hidrogjenpropanC3H8 - tre karbon dhe 8 hidrogjenbutanC4H10 - katër karboni dhe 10
hidrogjenpentanC5H12 - pesë karboni dhe 12 hidrogjenheksanC6H14 - gjashtë karbon dhe 14
hidrogjenKatër emrat e parë u rrjedhin nga metanoli, eteri, acidi propionik dhe acidi butirik,
përkatësisht (heksadekani gjithashtu quhet ndonjëherë cetane). Alkanet me pesë ose më shumë atome
karboni emërtohen duke shtuar prapashtesën -ane në parashtesën numerike përkatëse [8] me elisonin e
çdo zanoreje terminale (-a ose -o) nga termi themelor numerik. Prandaj, pentani, C5H12; heksan,
C6H14; heptan, C7H16; oktan, C8H18; etj
Alkane wikipedia

Alkanet e degëzuara
Modeli top dhe shkop i izopentanit (emri i zakonshëm) ose 2-metilbutani (emri
sistematik IUPAC) Alkanet e degëzuara të thjeshta shpesh kanë një emër të
përbashkët duke përdorur një parashtesë për t'i dalluar ato nga alkanet lineare, për
shembull n-pentane, izopentane dhe neopentane. Konventat e emërtimit të IUPAC
mund të përdoren për të prodhuar një emër sistematik. Hapat kryesorë në
emërtimin e alkaneve më të ndërlikuara të degëzuara janë si më poshtë: [9]
Identifikoni zinxhirin më të gjatë të vazhdueshëm të atomeve të karbonit Emërtoni
këtë zinxhir rrënjësor më të gjatë duke përdorur rregulla standarde të emërtimit
Emërtoni secilën zinxhir anësor duke ndryshuar prapashtesën e emrit të alkanit
nga "-ane" në "-yl" Numëroni zinxhirin e vazhdueshëm më të gjatë në mënyrë që
të jepni numrat më të ulët të mundshëm për zinxhirët anësorë [10] Numroni dhe
emërtoni zinxhirët anësorë përpara emrit të zinxhirit rrënjor Nëse ka shumë
zinxhirë anësorë të të njëjtit lloj, përdorni parashtesa si "di-" dhe "tri-" për ta
treguar atë si të tillë, dhe numëroni secilën. Shtoni emrat e zinxhirit anësor me
rend alfabetik (duke mos marrë parasysh parashtesat "di-" etj.) Përpara emrit të
zinxhirit rrënjor

12
Alkane wikipedia

13
ALKENE
Hidrokarburet qe permbajne nje lidhje dyfishe ne molekule, jane quajtur alkene. ato kane dy
atome hidrogjeni me pak se alkanet. Formula e pergjithshme e alkene rrjedh nga formula e
pergjithshme e alkaneve duke i hequr asaj dy atome hidrogjen : CnH2n+2 , behet CnH2n tek alkenet.

Struktura e lidhjes dyfishe do te studiohet tek eteni ( perfaqesuesi me i thjeshte i alkeneve ),

formula gjysmestrukturore e te cillit eshte CH2= CH2
Midis dy atomeve karbon realizohet nje lidhje dyfishe, e cila perbehet nga dy lidhje te thjeshta
kolavente. Kjo shpjegohet me fakte se dy atomet e karbonit kane secili nga kater elektrone ne
nivelin e jashtem. Secili nga atomet e karbonit lidhet vetem me 2 atome hidrogjen, ndersa me
dy elektronet e tjera , ata realizojne nje lidhje dyfishe midis tyre. Keto dy lidhje nuk jane te
njejta nga pikepamja energjitike. Lidhja dyfishe perbehet nga nje lidhje e forte dhe e
qendrueshme qe quhet sigma dhe nje lidhje tjeter me e dobet qe quhet pi(nga greqishtja).
Lidhja pi , qe prishet e para kur alkenet hyjne ne reaksione kimike. Alkenet formojne seri
homogjene, ku pjesetaret e saj te njepasnjeshem, ndyshojne nga njeri-tjetri me grupin -CH 2
. Numri I atomeve hidrogjen, sic shihet edhe nga formulat, tek alkenet eshte sa dyfishi I numrit
te atomeve karbon. Molekula e pjesetarit te pare te series homogjene permban dy atome
karbon, sepse , per realizimin e lidhjes dyfishe, nevojiten te pakten dy atome karboni. Lidhja
dyfishe mund te jete ne pozicione te ndryshme per alkenet , molekulat e te cileve kane me
shume se tre atome karboni. Alken me nje atom karbon nuk ekziston .

14
 Vetite e alkeneve
Alkenet gjenden ne natyre ne :
• Perberje te naftes
• Perberje te gazit natyror
Vetite fizike
Tre pjestaret e pare: eteni, propeni dhe buteni jane ne gjendje te gazte pa ngjyre dhe pa ere. Nga
C5-C17 jane lengje. Nga C18 e lart jane ne gjendje te ngurte, me ere te mprehte.

Emri Temperatura e Temperatura e Dendesia

shkrirjes vlimit kg/m3 ( si leng )

Eten -169.4 -103.9 566

Propen -185.2 -47 609

butem -130.0 -5.0 668

15
ALKENE
Tabela e disa pjesetareve te series homologe te alkeneve dhe emertimi I alkeneve me
varg normal.
Lidhja dyfishe ne kete rast ndodhet ne pozicionin e pare.

Numri i Formula Formula racionale Emri i perberjes

atomeve molekulare (gjysmestrukturore) Rrenja
karbon +prapashtesa
N=1 CH2 NUK EKZISTON Meten nuk
ekziston
N=2 C2H4 CH2 = CH2 Eten

N=3 C3H6 CH2 = CH -CH3 Propen

N=4 C4H8 CH2 = CH -CH 2- CH3 Buten -1

N=5 C5H10 CH2 = CH -CH 2-CH 2 - CH3 Penten-1

N=6 C6H12 CH2 = CH -CH 2-CH 2 - CH 2 - CH3 Hekzen-1

Eteni dhe propeni nuk shfaqin forma izomerie. Duke filluar nga n-4, ka mundesi qe lidhjen
dyfishe ta paraqesin ne 2 pozicione per butenin dhe ne tre pozicione per hekzenin.emertimi I
alkene behet duke njohur emertimin e alkaneve. Nga emri alkanet perkates heqim prapashtesen
–an dhe vendosim –en. Per te gjitha alkenet qe formojne izomere pozicioni gjate emertimit te
tyre vendosset edhe pozicioni qe ze lidhja dyfishe ne molekule. Per emertimin e alkneve me
varg te degezuar do te zbatojme rregullat e emertimit te alkaneve me varg te degezuar, vetem
me ndyshimin se vendosja e numrave mbi atomet e karboni per te percaktuar vargun me te gjate
do te filloje nga skaji qe eshte me afer lidhjes dyfishe pavaresisht pozicionit te radikalit ne
molekule.

16
Izomeria te Alkenet
Te alkenet paraqitet izomeria gjeometrike cis dhe trans. Alkenet
tregojnë izomeri cis-trans për shkak të pranisë së lidhjes dyfishe.
Prania e lidhjes dyfishe nuk është kusht i mjaftueshëm për izomeri
gjeometrike. Te eteni nuk papraqitet izomeria gjeometrike. Kusht
domosdoshëm që një alken të ketë izomeri gjeometrike është që çdo
atom i karbonit, i cili përmban lidhjen dyfishe, të jetë i lidhur me
atome apo me grupe atomike të ndryshme. P.sh. Te izomeria cis
atomet gjenden në anën e njëjtë të lidhjes dyfishe, ndërsa te
izomeria trans, në anë të kundërta.

17
 Formula e pergjithshme e alkineve eshte CnHn+n2

Duke krahasuar formulat e pergjithshme, themi se alkanet kane dy atome hidrogjen me pak

KINET
se alkenet. Jane hidrokarbure te pangopura, qe permbajne nje lidhje trefishe. Struktura e
lidhjes trefishe do te studuohet tejk etini (perfaqesuesi me I thjesht I alkineve), formula
molekulare e te cilit eshte CH =CH. Midis dy atomeve karbon realizohet nje lidhje trefishe, e
cila perbehet nga tre lidhje te thjeshta kolavente, qe nuk jane te njejta nga pikepamja
energjitike. Lidhje trefishe perbehet nga nje lidhje e forte dhe e qendrueshme, qe quhet
sigma, dhe dy lidhje me te dobeta, qe quhen pi. Pikerisht jane lidhjet pi , qe prishen kur
aliknet hyjne ne reaksione kimike . Alkinet formojne ne seri homogjene, ku pjestaret e saj te
njepasnjeshem ndyshojne nga njeri-tjetrit me grupin –CH 2-.

Numri i Formula Formula racionale Emri I perberjes

atomeve molekulare (gjysmestrukturore) Rrenja+prapashtesa
karbon
N=2 C2H2 CH=CH Etin

N=3 C3H4 CH = C-CH3 Propin

N=4 C4H6 CH=C-CH2 -CH3 Butin

N=5 C5H8 CH=C – CH2 – CH2 – CH3 Pentin

Etini dhe propini nuk shfaqin forma izomerie. Duke filluar nga n=4 kemi mundesi qe
lidhjen trefshe ta paraqesim ne dy pozicione per butini dhe tre pozicione per hekzinin.

3 2 1 1 2 3 CH=C – CH2 – CH2– CH2 – CH3 hekzinin. 1

CH3-CH2–C=CH CH3-C=C-CH3
CH3-C=C-CH2 – CH2 – CH3 hekzinin 2
Butin 1 butin 2
CH3-CH2–C=C-CH2 -CH3 hekzinin 3

(numrat siper tregojne pozicionin e lidhjes, perberjet quhen izomere pozicioni)

18
 Emertimi i alkineve behet duke njohur emertimin e alkaneve. Nga emri i

KINET
alkanet perkates heqim prapashtesen –an dhe vendosim – in. per te gjitha
alkanet qe formojne zomere pozicioni gjate emertimit te tyre vendoset edhe
pozicioni qe ze lidhja trefishe ne molecule p.sh. Pentin -1 dhe pentin -2. per
emertimin e alkineve me varg te degezuar do te zbatojme rregullat emertimit te
alkeneve me varg te degezuar.

SHEMBULL:
CH=C-CH2-CH-CH3
I
CH3
Emri I kesaj perberjeje eshte metal -4, pentin -1.
Alkinet ne natyre gjenden ne :
 hidrokarburet e naftes
 perberje te gazit natyror

VETITE FIZIKE

Etini dhe propini jane ne gjendje te gazte deri te C18

jane lengje mbi C18 jane te ngurta.

Temperaturat e vlimit i kane me te larta se alkanet.
Vetite kimike do te studiohen nepermjet perfaqesuesit te pare te series
homologe, etinit.

19
 Roli I organeve ne shendet

Mbipesha dhe shendeti

Nje njeri konsiderohet mbi peshe kur indeksi I mates trupore
te tij eshte I barabarte ose me I madh se 25 kurse per
obezitetin I barabarte ose me I math se 30. IMT llogarite duke
pjestuar peshen trupore te shprehur ne kilogram me katrorin
e gjatesise te shprehur ne meter. Mbipesh dhe obeziteti jane
rreziqe madhore per nje numer semundjesh kronike sic jane
diabeti, semundje kardovaskulare dhe kanceri. Sipas te
dhenave te OBSH-se, sot ne bote rreth 22 % e vajzave dhe 19%
e djemve te moshave 2-15 vjec jane mbipeshe. Ulja e
mbipeshes mund te arrihet ne menyre te shendetshme. Dieta
ushqimore ditore duhet te permbaje me shume proteina
bimore sesa proteina me origjine shtazore. Po ashtu duhet
pire me shume uje dhe jo lengje te gazuara ose alkolike. Se
fundmi, ushtrimet fizike jane dieta me e mire per te ulur
peshen .

20
 Roli I organeve ne shendet

Shumica e te rinjvee fillojne duhanpirjen para moshes Pi

18 vjec. Tymi I duhanit permban 4000 lende te
demshme per shendetinn nga te cilat 60 dyshohen si rja
lende kancerogjene. Duhani eshte nje nder shkaktaret e
kryesor te vdekjeve nga semundjet e zemres dhe eneve du
te gjakut. Rreth 30% e vdekjeve nga goditja e zemres
shkaktohen nga pirja e duhanit . Nga bllokimi I eneve te ha
gjakut mund te goditen truri dhe te shkaktohen nit
paraliza. Duhanpiresit jane me te prekshem nga kanceri
sesa njerezit joduhanpires. Kanceri me I zakonshem
eshte ai I mushkrive I cil.i shkaktohet nga pirja e
duhanit. Gjithashtu, pirja e duhat eshte shkaku kryesor
I demtimit te hojezave ne mushkri. Ky demtim quhet
emfizema pulmonare. Duhani shkakton gjithashtu
bronkitin kronik, I cili shoqerohet me kollitje dhe
rpodhim te tepert te lendes jargore ne rruget e
frymemarrjes.

21
 Konkluzioni
Kimia organike ka te beje shume me trupin
e njeriut si dhe me produket qe ne
perdorim ne jeten e perditshme. Ajo lidhet
drejtperdrejt me ne ne aktivetet e
perditshme qe ne kryejme. Ne kimine
organike ekzistojen 3 llojelidhjesh : lidhjet
njefishe, dyfishe dhe trefishe. Ndryshe keto
lidhje quhen : alkane, alkine dhe alkene.
Ato kishin ndryshime dhe te perbashketa
midis tyre. Karboni dhe hidrogjeni ishin
elementet baze per ndertimin e ketyre
lidhjeve, te cilat kishin secila nje strukture
te vecante. Atokishin veti te ndyshme edhe
perdorime te ndryshme

22
 Thenie

Nese kimia organike do te

ishte e lehte do te quhej
biologji.

23