Mövzu 10.

DÖVLƏTİN STRUKTUR
SİYASƏTİ

Plan:
1. Dövlətin struktur siyasəti və onun mahiyyəti.
2. İqtisadiyyatın strukturunun tənzimlənməsi.
3. Azərbaycanın struktur siyasətinin problemləri
 Dövlətin struktur siyasəti

İctimai əmək bölgüsünə mütabiq olan, ixtiyari

ölkənin iqtisadiyyatını sahələrin, bölmələrin,
müəssisələrin, təşkilatların qarşılıqlı
əlaqlərinin məcmusu kimi başa düşülür.
İqtisadiyyatın strukturunun
növlərinə aid edilir:

təşkilatı-
siyasi-iqtisadi
funksional
struktur;
struktur;

Təkrar
texnoloji
istehsal
struktur;
strukturu;

resurs
strukturu.
Dövlət struktur siyasətinin
əsas məqsədləri:
İqtisadiyyatın geniş ictimai təkrar istehsalın kompleks resurs
bazasının hazırlanması,

inkişafın innovasiya tipinə keçilməsi üçün bütün resurs

zəminin yaradılması,

bütün mülkiyyət formalarının proporsional surətdə inkişaf

etdirilməsi,

rəqabət mühitinin formalaşdırılması,

regionların sosial-iqtisadi inkişaf səviyyələrinin

bərabərləşdirilməsi və s.
Dövlətin struktur siyasətinin
məqsədlərini reallaşdırması üçün
vəzifələri:
innovasiya sahələrinin inkişafı hesabına enerji və resursa
qənaətin təmin edilməsi;

əhalinin məşğulluğu;

işsizliyin azaldılması;

ixracın artırılması və idxalı əvəzetmə;

sosial-iqtisadi komplekslərinin inkişaf etdirilməsi və s.

 Dövlət struktur siyasətinin
əsas istiqamətləri:
iqtisadiyyatın sahə strukturunun optimallaşdırılması və ilkin istehsal pilləsinin yenidən
strukturlaşdırılması,

yığımın və istehlakın, istehsal və istehlakının, ictimai və şəxsi istehlakın dinamik optimumuna

nailolma,

istehsalda və bazar bölgüsündə iri və kiçik formaların nisbətinin optimallaşdırılması,

təhsil, elm və texnika sahələrinin üstün inkişafı,

investisiya fəaliyyətinin gücləndirilməsi və investisiya axınlarının stimullaşdırılması, investisiya

axınlarının dövlət prioritetləri ilə əlaqədar olan fəaliyyət sahələrinə və növlərinə real axınının
təmin edilməsi ,

işçi qüvvəsinin inkişaf etdirilməsi,

prioritet sahənin məhsuluna tələbatın stimullaşdırılması çıxış edir.

Strategiya və
taktika
Dövlət tərəfindən həyata keçirilən struktur siyasət
aşağıdakı 3 formada olur

Konservativ
struktur
siyasət.

Ad
a
as ət. pta
s
n s iy s i y i on s
si o asə tru
va ti. ktu
İn no r
Selektiv struktur siyasəti

Əhalinin yerli ərzaq

Neft emalı, neft-kimya məhsulları ilə təmin Hərbi sənayenin
və yanacaq-enerji etmək və ən zəif əhali maliyyə təminatını
kompleksinin inkişafı. təbəqəsinin sosial həyata keçirmək.
müdafiəsinə nail olmaq.

Elm, təhsil və ölkənin

elmi-texniki Elmtutumlu məhsulların
potensialının ixracını inkişaf
saxlanması və ona etdirmək.
himayədarlıq.
 Bazar iqtisadiyyatı şəraitində
dövlət bölməsində imperativBirbaşa
planlarda
metodlara
inkişaf
aiddir:
etmənin gözlənilməsi və s.
struktur dəyişikliklərini həyata dövlət sifarişləri
dövlətvəbüdcəsindən
bu sahələrin
sahə indekativ
investisiya
inkişafının
məqsədli
ayırmalar
planlanının
qoyuluşlarının
proqnozlarının
proqramlann
edilməsi,
tətbiqi,
artırılması,
hazırlanması,
tətbiqi,
keçirildiyi tənzimləmə metodları
Dolayı metodlara aiddir:

Vergi, gömrük tariflərində güzəştlər.

Uzunmüddətli, zəmanətli və güzəştli kreditlərin

verilməsi,

amortizasiya ayırmaları fazlərinin artirilması və s.

Adaptiv siyasət

3) məsrəflərin inflyasiyası ilə

1) monetar üsullar 2) tələb inflyasiyası ilə mübarizədə istifadə olunan
(monetaristlərin tövsiyələri mübarizə üçün istifadə alətlər (“təchizat iqtisadiyyatı
əsasında); olunan alətlər; nəzəriyyəsi”nin tövsiyələri
əsasında).
İnnovativ siyasət
Dövlətin innovasiya siyasəti dövlətin innovasiyaya münasibətini
ifadə edən, elm, texnika və elmin nailiyyətlərinin həyata
keçirilməsi sahəsində dövlət orqanlarının məqsədlərini,
istiqamətlərini, fəaliyyət formalarını müəyyən edən sosial-
iqtisadi siyasətin tərkib hissəsidir.
İnnovativ siyasətə daxildir
2) əsas və
təkmilləşdirici
innovasiyaların
yaradılması və
1) innovativ fəaliyyət
yayılması yolu ilə
üçün iqtisadi, hüquqi
istehsalın
və təşkilati şəraitin
səmərəliliyinin və yerli
yaradılması;
istehsalçıların
məhsullarının rəqabət
qabiliyyətinin
artırılması;

4) innovativ fəaliyyətə
3) innovasiyanın dövlət dəstəyinin
aktivləşdirilməsinə, genişləndirilməsi,
bazar münasibətlərinin innovativ fəaliyyətin
və innovasiya inkişafına ayrılan
sahəsində dövlət resurslarından
sahibkarlığın inkişafına istifadənin
köməklik; səmərəliliyinin
artırılması;
Konservativ struktur
siyasəti
Bu siyasət köhnə iqtisadi sturukturan
(quruluşun) saxlanması və inkişafına yönəldilir.
 1. Tələbatın tənzimlənməsinin,
təklifin tənzimlənməsinə
aparılmasının məhdudlaşdırılması .

Dövlətin iqtisadi siyasətinin 2. Makroiqtisadi tədbirlərin həyata

məhdudlaşdırılmasının keçirilməsinin məhdudlaşdırılması.

əsasən aşağıdakı
istiqamətləri var:
3. Bazarın uyğunlaşma imkanının
məhdudlaşması .

4. Qısa müddətli tənzimləmənin

uzun müddətli tənzimləməyə
keçidinin məhdudlaşması.

5. Sərt sosial siyasətin

aparılmasının məhdudlaşması.
Dövlət struktur siyasətinin həyata keçirilməsi
formaları və metodları şərti olaraq dörd bloka bölünür:

Makroiqtisadi blok- əsas Regional blok- regionların sosial-

makroiqtisadi proporsiyalara və iqtisadi inkişaf səviyyəsini
struktur əlaqələrə təsir göstərən bərabərləşdirməyə imkan verən
metodları metodları

İstehsal bloku- yəni

müəssisələrin, korporasiyaların,
İnstitusional blok-struktur
elmi idarələrin, digər ilkin
dəyişiklikləri üçün əlverişli
təsərrüfat sistemlərinin bütün
şəraitin yaradılması metodlarını
proseslərində xüsusi fəallığın
əks etdirir.
yüksəldilməsi ilə əlaqədar
metodları əks etdirir
 2014-2020-ci illərdə ÜDM-in və investisiyanın artım dinamikası
Ümumi daxili məhsul, milyon manat
İqtisadiyyata yönəldilən investisiyalar, mlyn. manat

80092.0 81896.2
70337.8 72432.2
59014.1 60425.2
54380.0

22484.0
22706.4 24462.5 25877.0 24986.6
21890.6 20057.4

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020*

İqtisadiyyatın qurluşunu dəyişmək üçün
aşağıdakıları etmək lazımdır:
•resurs potensialının artırılması üçün səyləri təmin etmək və bununla da iqtisadi artıma şərait
yaratmaq;

•müxtəlif resursların kompleks istifadəsini təmin etmək üçün potensialın tərkib elementləri arasında
proporsiyaları gözləmək;

• həm taktiki potensialın, həm də strateji potensialın inkişaf etdirilməsi üzrə konsepsiyanı işləyib
hazırlamaq;

•iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi üçün potensialın və onun tərkib hissələrinin

(kadrların təhsil səviyyəsi, innovasion texnologiyalar, keyfiyyətli istehsal avadnlığı və s.) keyfiyyət
xarakteristikalarını yüksəltmək.