SMB Kutaa 1-3

Biiroo Paabliik Sarviisii fi Misooma
Qabeenya Namaa Oromiyaatti

Waajjira PSMQN BMS
Leenjii “Maanuwaalii
Sirna Madaallii Bu’aa
Raawwii fi Beekkamtii
Hojjetaa Mootummaa”
Hooggantoota Seektaroota Mootummaa, Koree

Sirna Mad. Bu’aa Raw. Fi Beekamtii fi Hojjetaa
Mootummaa BMS tiif kennuuf qophaa’e
1/05/2012 Sabbata
Qabiyyee
Kutaa Kutaa
Kutaa
Tokko Sadii
Lama
Yaad-rimee Sirna Kenna
Adeemsa
Hooggansa Beekkamtii,
Sirna
Bu’aa Badhaasaa fi
Madaalli
Raawwii fi Gaafatamummaa
Bu’aa
Madaalli
Raawwii
Bu’aa
Hojjetaa
Raawwii
Mootummaa
Hojjetaa
Fooyya’e
KUTAA
TOKKO
Yaad-rimee
Hooggansa
Bu’aa
Raawwii fi
Madaalli
Bu’aa
Raawwii
Hojjetaa
Haala Waliigalaa
Biyya tokko keessatti sirna madaallii bu’aa
raawwii fi beekkamtii gahumsaan ijaaruun
barbaachisaadha.
Bara 2005 irraa eegalees Sirni Madaallii
Bu’aa Raawwii Qindaa’aan (3600 ) hojiirra
oolee turee jira.
Labsii lakk (213/2011 fi 215/2011) keessattis
dhimmi madaallii bu’aa raawwii ifatti kaa’amee
jira.
Sirna madaallii bu’aa raawwii hojiirra oolchuu
keessatti hanqinoota qunnaman fooyyessuun
barbaachisaadha.
Kaayyoo
 Hooggansa bu’aa raawwii
mana hojii fi hojjetaa
waldubbisu hojiirra oolchuu
 Raawwii hojiiwwan guyyaa
guyyaa hojjetaa tarsiimoo mana
hojii wajjin walsimsiisuu
 Hojii misoomsuu fi gahoomsuu
itti fufiinsaan hojjechuu
 Hooggansa ragaalee bu’aa

raawwii hojjetaa fooyyeessuu
 Sirna gaafatamummaa
mirkaneessuu
Daangaa Maanuwaalii Sirna Madaallii Bu’aa
Raawwii fi Beekkamtii Hojjetaa Mootummaa
Hojjettota Mootummaa manneen hojii

mootummaa fi dhaabbilee misooma
mootummaa sadarkaa Naannoo, Godinootaa,
Bulchiinsa Magaalotaa, Aanaalee fi
Gandoota Baadiyyaa fi Magaalaa jiranii fi
hojjettoota koontiraataa waliigalteen isaanii
ji’oota jahaa ol ta’an hunda irratti kan hojii
irra oolu ta’a.
Barbaachisummaa
 Hooggansa
Bu’aa
Raawwii
 Madaallii
Bu’aa
Raawwii
Hojjetaa
Barbaachisummaa Madaallii Bu’aa Raawwii Hojjetaa
Hojjetaaf
 Raawwii hojii fi dandeettii fooyyeffachuuf

 Tajaajila hoogansaa fi bulchiinsa qabeenya
namaa kennamurraa fayyadamuuf
Barbaachisummaa Hooggansa Bu’aa Raawwii
 Galmoota raawwii hojjetaa fi tarsiimoo mana
Man hojii wal simsiisuuf
a  Raawwii fooyyessuuf
hoji  Kaka’umsa hojii uumuuf
if  Dandeettii fi ogummaa hojjettootaa ijaaruuf
 Aadaa mana hojii gaarii dagaagsuuf
 Naamusa(amala) fi bu’aa raawwii hojjetaa irraa
Hoo eegamu ifa gochuuf
ggan  Hammata sadarkaa bu’aa raawwii fi
saaf dandeettiiwwan barbaachisoo irra deebi’iin
fooyyeesuuf
 Raawwii hojii hojjetaa fi garee fooyyessuuf
 Deeggarsa gahumsa qabu taasiisuu fi
Hojjet
jajjabeessuuf
aaf
 Gahee hojii ifaan hubachuuf
Barbaachisummaa Madaallii Bu’aa Raawwii
Hoogansa ykn Bulchiinsaaf
Tajaajila
hooggansaa fi
baasuuf
hojjetaa
Qooda
a d da
bulchiinsa
qabeenya namaa
kennuuf
 Hojjetaa dhaabbii
taasisuf
Ijaarsa dandeettii  Ramaddii gita
pabliik sarvisii fi hojiitif
qorannoowwan garaa  Guddina sadarkaatif
garaaf galtee  Jijjiirraaf
taasifachuuf  Dorgommii leenjii fi
barnootaaf
Yaadrimee Hooggansa Bu’aa
Raawwii fi Madaallii Bu’aa Raawwii
Ma a ?
lii
ii
n s i Bu’a
a R a aw w
ii Ma a lii ?
oo gg a aa w w
H aR
A. Bu ’a
lliin
Ma da a
B.
Raawwiin
Hooggansayaadrimee
Bu’aa Raawwii bal’aa
waan garagaraan ibsamuudha.
Kunis:
Waan jaarmiyaan ykn hojjetaan
milkeessu(what is to be
Raawwii achieved)
(Performance) Baasii bu’aa argamee (cost of
result)
Sadarkaa, qulqullina, adeemsaa
fi qunnamtii lammiilee waliin
qabu (level, quality, process of
interaction with public)
Hooggansi bu’aa raawwii
milkaa’ina mana hojii
mirkaneessuuf adeemsa
tarsiima’aa fi qindaa’aa
dandeettii gareewwanii fi
hojjettootaa guddisuun raawwii
hojii itti fufiinsaan
fooyyeessuuf dandeessisudha.
Geengoo Hooggansa
Bu’aa Raawwii
Karoorsu
u
Badhaas
aa fi Raawwac
Beekkam huu
tii
Madaalu Hordofu
u u
Hooggansi Bu’aa Raawwii Adeemsa
Milkaa’ina Mana Hojii agarsiisuuf
dandeessisuudha.
Hojjetaa Itti
fufiinsaan
Gahoomsuu
Qindaa’aa
Tarsiima’aa
Tarsiima’aa…
Tarsiimoo Waliigalaa
(Corporet Level Strategy)
Tarsiimoo Sadarkaa Adeemsaa
(Business Level Strategy)
Tarsiimoo Sadarkaa Raawwii
(Operational Level Strategy)
Stategy.pptx
Qindaa’aa
Qindaa’aa jechuun kaayyoolee mana hojichaa fi kan
hojjetaa dhuunfaa walsimsiisuu; karoora hojii walitti
hidhuu; tarkaanfiilee Hooggansa Qabeenya Namaatiin
walqabatan kan akka gorsaa fi deeggarsa hojiirraa fi sirna
jajjabeesituu of keessaatti kan qabatudha.
Karoorsuu hanga madaaluu fi beekamtii

kennuutti
Walitti hidhamiinsa tarsiimoo mana hojii fi
hojii guyyaa guyyaa hojjetaa
Hirmaannaa qooda fudhattootaa
Milkaa’ina fi
ww i i n i t t i
bu’aa Raa
qabeessumm fufiinsaan
aa fooyya’uu
hojjettootaa,
gareewwanii
fi mana Dandeettii
hojichaa raawwachi
mirkaneessu Hojjetaa summaa
It t i
udha. fufiinsaa hojjettoota
n
gahomsu a ijaaruu
u
Madaalliin mala barbaachisummaa, gahuumsa, bu’a
Madaallii Bu’aa Raawwii
qabessummaa fi dhiibbaa (impact) hojiin kaayyolee
tarsiimo’aa ta’a qaban adda baasuf gargaaruudha.
Madaalli
Madaalliin meeshaa hooggansaa gochoota qabatamaa,
i hojjechaa barachuu fi adeemsa manneen hojii hojiilee
hojjechaa jiran fooyyessuu, karoora gara fuula duraa
fooyyessuu fi murtoo dabarsuuf kan gargaaruudha.
(It is a learning and action-oriented management tool
and organizational process).
Fo
oy y
(im ess
pro uu
ve)
Ba
u ( rach
lea u
rn
)
Kaka’umsa
(motivate)
Madaaluu
(evaluate)
Too’an
noo
(contr
ol)
Madaalliin Maaliif?
Baa
(bu jata
dge
t)
Bee
ksis
(pro uu
mot
e)
Raawwii
(Performance)
Adeemsa Gahumsa
(Process) (Efficiency)
Galtee
(Effort) Bu’a
Qabeessummaa
(Effectiveness)
Maaltu
madaalamaa?
Madaalliin bu’aa raawwii
adeemsa odeeffannoon
sadarkaa raawwii ittiin
sassaabamu, xinxalamuu fi
galmaa’u, hojii beekkamtiin
ykn badhaasni maluuf
sadarkeeffamu, murtoowwan
bulchiinsaaf ragaan bu’uura
itti kaa’amuudha
• Karaa itti fufiinsa qabuun yeroo
murtaa’e keessatti ragaa sirrii ta’ee fi
bu’aa irratti xiyyeeffate irratti
Madaallii hundaa’uun sadarkaa raawwii fi
Bu’aa Raawwii milkaa’ina dhufe xiinxaluudhadha.
• Bu’a qabeessummaa raawwii karoora
qabamee fi sadarkaa raawwii inni
irra gahe wal bira qabuun
xiinxaluudha.
Madaalliin bu’aa raawwii

hojjetaa bu’aa qabatamaa hojjetaan
mana hojii tokko keessatti buuse
safaruudha
Kaayyoo Madaallii Bu’aa Raawwii Hojjetaa
Bu’aa raawwii hojjetaaf beekamtii kennuuf

Humna raawwachiisummaa cimsuuf
Hojjettoota sadarkaa sadarkaan aangessuuf
Deeggarsaa fi hordoffii bu’aarratti xiyyeeffatee
gaggeessuuf
Sirna bulchiinsa pablik sarvisii fooyyessuuf
Tajaajila lammiin argachuu qabu istaandardawaa
taasisun ga’umsaa fi bu’a-qabeessummaa dabaluuf
Sirna hooggansaa fi bulchiinsa qabeenya namaa
fooyyessuuf
Tooftaalee Madaallii Bu’aa Raawwwii Hojjetaa
A) Madaallii F) Madaallii Bu’aa

Amalaan Walitti Raawwii
Hidhatu Qindaa’aa (3600 )
B) Madaallii Bu’aa
Raawwii
Sadarkeessuu E) Madaallii
Raawwii Bu'aa
Irratti Hundaa’e
C) Madaallii Bu’aa
Raawwii Ramaddiin D) Madaallii Bu’aa
Tamsaasuu Raawwii Cheekliistii
Stage 1:
Meeting
A) Madaallii Amalaan Walitti Hidhatu
Hojjetaa hojii tokkoon

walbare fudhachuun
hojiiwwan isaa keessatti
amaloota inni qabu adda
baasuun sadarkeessuu
dha.
Maloota akka taatee

murteeessaa fi cheekliistii
walitti qindeessuun kan
B) Madaallii Bu’aa Raawwii
Sadarkeessuu
Hojii fi amala hojjetaa baay’ee

gadi aanaa, gadi-aanaa, giddu-
galeessa, olaanaa fi daran
olaanaa ykn baay’ee bu’aa
qabeessa, bu’aa qabeessa,
quubsaa jechuun sadarkeessa.
Sadarkeessuu keessatti
sadarkaan kun lakkoofsaan (1, 2,
3, 4, 5) ykn qabxii (A, B, C, D,
E, F) ta’uu danda’a.
C) Madaallii Bu’aa Raawwii Ramaddiin
Tamsaasuu
Hojjettoonni mana hojii tokko keessa jiran
sadarkaalee hundaa keessatti tamsa’ina murtaa’e
tokkoon akka ramadaman taasisa.
D)Madaallii Bu’aa Raawwii
Cheekliistii
Cheekliistii
Cheekliistii Cheekliistii
Ulfaatina
Salphaa Dirqisiisoo
Qabu
E) Madaallii Raawwii Bu'aa Irratti Hundaa’e
Raawwiin hojjetaa kan sakatta'amuu fi

madaalamu amala isaan agarsiisaniin osoo hin
taane bu'aa dhumaa hojjetichi galmeesse
bu'uura godhachuudhan ta’a.
Bu'aa qabeessummaan raawwii hojii kan

adda bahu galma ga'iinsa kaayyoon ykn
bu'aan mana hojii keessatti barbaadamu
galmaa'uu isaatini.
F) Madaallii Bu’aa
Raawwii Qindaa’aa
(3600 )
Kan madaalamu galtee (input), adeemsa

(process), bu’aa duraa (out put), bu’aa
boodaa (outcome) fi milkaa’ina (impact)
dhufe ta’a.
Bu’aan madaallii ragaalee kallattiiwwan
garagaraa irraa argamaniin ta’a.
Hojiin madaallii karoorsuu, raawwachuu,
hordoffii akkasumas badhaasuu fi
beekkamtii kennuutti kan deemudha.
ad a a ll ii
n m
Tooftaa w i i fi l at am a a
aa r a aw e
bu’ y y a ’ a a ta ’
o ki n f o o
yo
ii ? M aa li i f?
kam
II. Kutaa Lama
Adeemsa Sirna Madaalli Bu’aa
Raawwii
Hojjetaa Mootummaa
Filatame/Fooyya’e
Qabiyyee
2.1.Tooftaa Madaallii Raawwii Qindaa’aa (3600)Filatame
 Ciminaalee fi Hanqinaalee Tooftaa Madaallii Raawwii Qindaa’aa
(3600)
2.2. Hudhaalee Hojiiira Oolmaa Madaallii Raawwii Qindaa’aa (3600 )
keessaatti Yeroo ammaa nu qunnamaan
2.3. Rakkoolee Hojiirra Oolmaa Madaallii Bu’aa Raawwii 3600 Akka
Oromiyaatti Jiru
2.4. Furmaata Rakkoolee Hojiirra Oolmaa Madaallii Bu’aa Raawwii
2.5. Qajeeltoowwan Sirna Madaallii Qindaa’aa Filatame (3600 )
Qabiyyee
2.6. Madaallii Bu’aa Raawwii Hojjetaa Keessatti Dhimmoota Xiyyeeffannoo Argachuu Qaban
2.7. Haal-Duree Madaallii Bu’aa Raawwii Hojjetaa
2.8. Madaallii Bu’aa Raawwii Karoorsuu
2.9. Istaandaardii Kenniinsa Tajaajilaa
 Maalummaa, Hiikkaa, Barbaachisummaa fi Madda IKTX
2.10. Gabaasa Raawwii Hojjetaa
2.11. Adeemsa Madaalliin Hojjetaa Itti Raawwatamu
 Haala Kenniinsi Qabxii Madaallii Hojjetaa Itti Raawwatamu
 Madda madaallii raawwii karooraa, miseensota garee, maamila, hogganaa dhiyoo, ofiin of-madaaluu
Qabiyyee
2.12. Qaama Madaallii Hojjetaa Gaggeessuu fi Mirkaneessu

2.13. Ulaagaa Miseensonni Garee Madaallii, Sadarkeessuu fi Beekkamtii Itti
Filataman
2.14. Yeroo Qabxiin Madaallii Bu’aa Raawwii Ifa Itti Ta’u
 Akkaataa Bu’aa Raawwii Karooraa Itti Beeksisfamu
 Adeemsa Gabaasni Madaallii Bu’aa Raawwii Qindaa’aa Itti Qindaa’uu fi Itti
Dhiyaatu
 Sadarkaa Raawwii
Qabxii Marii
1) Madaalliin hojjettoota yeroo gaggeefamaa

turetti ciminoota, hanqinoota fi rakkooleen
mul’atan maal maal fa’a dha?
Karoora, Gabaasa fi Madaallii bu’aa raawwii
hojjetaa
4
Hojjetaa/
3 Daarektar 5
a/
D.Garee
2 1
Ciminaalee Tooftaa Madaallii Bu’aa Raawwii Hojjetaa Qindaa’aa (3600)
Sakatta’iinsa gaggeeffamu keessatti

maddoota duub-deebii bal’aa waan qabuuf
odeefannoo madaallii guutuu, gadifageenya
fi amanamummaa qabu nuuf kenna;
Hojjetaan ciminaa fi hanqina raawwii
karooraa fi amala isaa irratti duub-deebii
waan argatuuf miiltoowwan hojii gaarii
waliif ta’uun miira garee uumuun
oomishtummaa garee ni dabala;
Ciminaalee Tooftaa Madaallii Qindaa’aa
…
Duub-deebii fi yaada miiltoon hojii keenya
nuuf kennurraa ka’uun dubbiin, hojiin fi
yaadni keenya akkaataa itti hubatamaa,
ilaalamaa fi hiikkamaa jiru irraa baranna;
Ciminaalee Tooftaa Madaallii Qindaa’aa …
Itti quufiinsa hojjetaan hojii isaa irratti qabu
ni fooyyeessa;
Increased self-awareness, fairer & more
accurate feed back, source of PDP…
Madda ragaa fedhii leenjii fi misooma
hojjetaa ta’uun fayyada;
Kaka’uumsa fi raawwii karooraa hojjetaa ni
fooyyessa;
Duub-deebiin kennamu:
Sakatta’iinsa gaggeeffameen kan
walisimu yoo ta’e,
Yeroo kennamuu qabutti kan
kennamee fi waqtaawaa yoo ta’e,
Hiika qabeessaa fi kan rakkoo addaa
baasee kan agarsiisu yoo ta’e,
Dhimmoota baay’ee murteessaa ta’an qofa
irratti kan kenname yoo ta’e,
Ka’uumsa hanqinaalee fi yaada furmaataa
kan agarsiise yoo ta’e,
Ciminaa fi hanqina walqixa madaaluun kan
kenname yoo ta’e,
hojjetaan yaada ijaarsaa waan argatuuf
raawwii hojii isaa itti fufiinsaan akka
fooyyeessu ni gargaara;
Hanqinoota Tooftaa Madaallii Qindaa’aa Bu’aa Raawwii
Hojjetaa 3600
 Duub-deebii dhugaa irraa fagaate yookiin

amanamaa hin taaane kennuun jiraachuu
danda’a;
 Duub-deebii irra-deddeebiin kennuu fi
fudhachuun hojjetaa irratti yaaddoo yookiin
dhiphina dabaluu ni danda’a;
 Duub-deebii irratti hundaa’uun tarkaanfiin hin
fudhatamne yoo ta’e duub-deebicha gatii
dhabsiisuu ni danda’a;
Hanqinoota Tooftaa Madaallii Qindaa’aa…
 Namni duub-deebiin kennamuuf maamila yookiin
miiltoo isaa irratti kan mufatu yoo ta’e aadaa al-
ta’aa uumuu ni danda’a;
 Qaama walitti dhiyaannuuf uunka raabsinee
duub-deebii sassaabuun duub-deebii dhugaa
ta’uu hin danda’u;
Maamila tajaajillee hin beekne irraa duub-
deebii sassaabuun dub-deebiin fudhatamu
sirri ta’uu dhiisuu danda’a;
 Madaallii bu’aa raawwii karoora hojjetaa
keessattii sadarkaa raawwii karooraa irratti
waliifgalteerra gahuu dhabuu fi walii
mallatteeffamuu dhabuu;
 Madaallii bu’aa raawwii karoora hojjetaa
keessatti ragaa karooraa fi raawwii walitti
fufiinsaan qabamaa deemuu dhabuu;
Gaafannoowwan duukaa deemtuu

madaallii ofiin of-madaaluu fi madaallii
garee keessatti waan qabatamaadhaan
lakkaa’amu ta’uu dhabuu;
Yeroo madaalliin guutamu hordoffiin
taasifamuu fi hoggansi kennamu laafaa
ta’uu;
Madaallii maamilli hojjetaaf guutu
keessatti maamila hojjeticha waliin walitti
dhufeenya hin qabne irraa sassaabuun
haqummaa madaallii kan hin qabne ta’uu;
Samuuda maamila bakka bu’uu hin
dandeenye irraa ragaan sassaabamee
madaalliin gutamu yaada tajaajilamaa
hunda bakka bu’uu hin dandeenye akka
kennamu taasisuu;
Madaallii maamilli ija hojjetaa maamilicha

waliin kallattiin qunnamtii qabu (front-
line) ittiin ilaaluun kenne hojjetaa maamila
waliin kallattiin qunnamtii hin qabne (off-
line) walitti hidhamuun bu’aa dhumaa
tokko gumaachaniif haala walfakkatuun
guutamuun isaa madaallicha haqummaa
dhabsiisu kan danda’u ta’uusaa;
Mana hojii tokko keessatti

tajaajiltoota maamila keessaa fi
maamila alaa qabaniif qabxiin
qoodamuu dhabuu isaati.
Hudhaalee Madaallii Bu’aa
Raawwii Qindaa’aa 360 0
Keessaatti Yeroo ammaa

nu qunnamaan
Hudhaalee Hoggansa Hojiiira Oolmaa…
Kutannoo hoggansi sirna hoggansa

raawwii irratti qabu laafaa ta’uusaa;
Hubannoo hoggansi fi raawwataan
sirna madaallii bu’aa raawwii
hojjetaa hogganuu irratti qaban
laafaa ta’uusaa;
Hudhaalee Hoggansa Hojiiira Oolmaa Madaallii Bu’aa Raawwii Qindaa’aa 3600…
Hoggansi fi raawwataan kanneen

hoggansa sirna madaallii bu’aa
raawwii irratti hubannoo qaban
ammoo sirna deeggarsaa fi hordoffii
hoggansa madaallii bu’aa raawwii
keessatti taasisan laafaa ta’uusaa;
Hudhaalee Hoggansa Hojiiira Oolmaa Madaallii Bu’aa
Raawwii Qindaa’aa 3600…
Hojjetaan madaallii bu’aa raawwii

gaggeeffamu irraa amantaa dhabuu
100% keessaa 95%, 60%, 50% argachuu
gidduu garaagarummaan akka hin jirretti
fudhatamuusaa;
Sirna kenna beekkamtii /badhaasaa fi
gaafatamummaa waliin walitti
hidhamuu dhabuu.
Hudhaalee Hoggansa Hojiiira Oolmaa
Madaallii Bu’aa Raawwii Qindaa’aa 3600…
Aadaa duub-deebii barreeffamaan irra

deddeebii isaa eeggatee, yoo xiqqate
wagaatti si’a tokko hojjetaa dhuunfaaf
kennamu dhabamuudha.
Rakkoolee Hojiirra Oolmaa Madaallii Bu’aa
Raawwii Qindaa’aa 3600 Akka Oromiyaatti Jiru
Rakkoolee/Dogoggoroota Hojiirra Oolmaa…
Rakkooleen hojiirra oolmaa madaallii bu’aa
raawwii qindaa’aa hojjetaa mootummaa
waliin walqabatee uumamaa turaniif
ka’uumsi isaa hojjeticha yookiin qaamolee
madaallii gaggeessu yoo ta’u,
Rakkooleen kunneen sadarkaan isaanii wal
haacaalu malee manneen hojii
mootummaa sadarkaa caasaa bulchiinsaa
hunda keessatti bal’iinaan ni mul’atu.
1. Hojjetaa raawwii hojii tokkoon olaanaa
galmeessise hojii hundumaa irratti olaanaa
akka ta’etti ilaaluu yookiin weerara qabxii
madaallii (Halo effect/the halo error) yoo ta’u,
 Madda isaa-qaamni madaallii gaggeessu akkuma
hojjeticha waliin walitti dhufeenya uumuu jalqabeen
amala yookiin gocha hojjetichi xiyyeefannoo
argachuuf yeroo duraa agarsiise tokko irratti
hundaa’uudhaan “Inni nama gaariidha”, “eenyuyyuu
hamma isaa hin gahu” jechuu irraa ka’a.
2.Hojjetichi hojii isaa haala gaariin kan

hojjetu ta’uus, amala yookiin gocha al-
ta’aa hojjetaan tokko jalqaba irratti
agarsiise irratti hundaa’uun yookiin
hogganaa isaati waan of hin mul’isneef
qofa qabxii madaallii kennuu (horn
effect) dha.
3.Firoomaan, amantiidhaan, saalaan,
qomoo, walitti dhufeenyaa,
walbeekumsa fi k.k.f irratti hundaa’uun
isa tokkoof ol kaasaanii guutuu fi
kanneen biroof ammoo qabxii gadi
buusanii guutuu (Stereotyping).
4.Sababa walitti bu’insa hojii keessatti

uumamun loogii jibba irratti hundaa’uun
qabxii madaallii hojjeticha gadi buusuun
miidhuuf yaaluu (personal bias).
5.Hojii malee sobaan wal-jajjabeessuu,
waljajuu fi kan hojjete fakkeessuun wal-
eeruudhaan (the sandwich approach)
qabxii madaallii guutuu
6.Raawwii karooraa yeroo gabaabaa hojjetaan

tokko galmeessise qofa irratti hundaa’uun qabxii
kennuu (recency of events).
7.Madaallii bu’aa raawwii darbeen kan ammaa
madaaluu (Spillover effect)
8.Dhiibbaa wal-bira qabanii madaaluu (comparison
effect).
9. Dhiibbaa bu’aan madaallii duraa fidu;
10.Madaallii keessatti beekaman kunniin

biroon dogoggoroota dhaabbataa
(constant errors) isaaniis,
Madaaltonni tokko tokko narraa
haaba’uutiin hojjetaa hunda olkaasanii
yeroo madaalan (leniency),
Gadi Giddu- Narraa
aanaa galeessa haabahuu
 Hojjettoota madaalaman hundaaf qabxii walitti

dhiyaatuu fi giddu-galeessa (central tendency)
guutuudha.
 Madaaltoonni kan biroo ammoo bu’aan madaallii
mana hojiichaa/ nama dhuunfaa irratti qabu
osoo yaada keessa hin galchiin haloo/gadoo
bahuuf qofaa qabxii hojjetaa hunda gadi buusanii
kan madaalaan (strictness/harshness) fi
11.Amanamummaa dhabuu
safartuulee (lack of reliability)
12.Hanqina beekumsaa, gahuumsaa fi
muuxannoo madaallii gaggeessuu
dhabuun qaamolee madaalanii fi
madaalaman biratti mul’atu
13.Kaayyolee baay’isuun rakkoo

xiyeefannaa dhabuu, kaayyolee
agarsiistuuwwan raawwii sirri ta’an
kaa’uu dhabuu fi kaayyoleef
safartuulee gahaa kaa’muufii dhabuu.
14. Rincica
 Madda Rincicaa- hanqina hubannoo:
 Kaayyoolee sirna madaallii hojjetaa irratti,
 Istaandaardii kenninsa tajaajilaa irratti,
 Safartuulee fi ulfaatina hojii irratti fi
 Adeemsa madaallichi itti raawwatamu irratti;
 Madda Rincicaa- Ofittummaa
15.Miseensota garee gidduutti qooddii fi
qollifannaan uumamuun sirna madaallii
irratti amanamummaan dhibuu,
karooraa fi raawwii dagachuudhaan gita
hojii irratti hundaa’uun (status effect)
qabxii guutuu,
Fkn:Garaagarummaa qabxii madaallii
adeemsa hojii deeggarsaa fi Adeemsa hojii
ijoo gidduutti mul’atu.
16.Of-irraa ka’anii madaaluu (“like me"

bias).
Kanneen qeeqa dhiyeessan fi yaada
addaa ragaa qabatamaatiin
deeggarame of-harkaatti qabatanii
falmaa jiran akka hojii danda’anii hin
hojjenneetti madaaluu.
Walumaa galatti, rakkoolee hojiirra oolmaa
madaallii bu’aa raawwii hojjetaa 3600
armaan olitti tarreeffamaniif maddi
rakkooleen tokko tokko kan
Madaaltonni ta’e jedhanii kan raawwatan,
Madaaltoonni osoo isaan itti hin yaadiin
kan uumaman fi kanneen biroo ammoo
Rakkoolee teekiniikaatiin walqabatu.
Rakkoolee teekiniikaa keessaa muraasni

isaanii:
 Safartuulee hojii hammatamuu qabanii
fi sirri ta’an filachuu dhabuu yookiin
 Safartuulee irra deddeebiin jijijjiiruu,
 Ulfaatina hojicha madaalu fi sirri ta’e
kaa’uu dhabuu,
Rakkoolee Keessaa Muraasni…
 Qophii istaandaardii kenninsa tajaajilaa keessatti

qooda fudhannaa fi hirmaannaan hojjetaa
dhabamuu,
 Hojii madaallii iccitii gochuuf yaaluu,
 Madaalliin yeroo gaggeeffamutti naamusa
hordofamuu qabu cabsuun dantaa dhuunfaa ofii
caalchifachuu fi kabaja hojjetaatti bu’uu fi kkf.
Qabxii Marii
1)Rakkoolee Gurguddoo Hojiirra Oolmaa

Madaallii Bu’aa Raawwii Hojjetaa keessatti
mul’atan hiikuuf furmaanni isaa maalidha
jettanii yaaddu?
Furmaata Rakkoolee Hojiirra Oolmaa Madaallii Bu’aa Raawwii Hojjetaa 3600
Hoggansii fi hojjetaan sirna madaallii fi

beekkamtii hojjetaa mootummaa hojiirra
oolchuuf kutannoo akka qabaataniif
sirna gaafatamummaa diriirsuu;
Hoggansii fi hojjetaan sirna madaallii fi
beekkamtii hojjetaa mootummaa irratti
hubannoo gahaa qabaachuu isaanii
mirkaneefachuu;
Furmaata…
Dhimma madaallii bu’aa raawwii hojjetaa
mariif banaa taasisuun hojjetaan yaada isaa
akka ibsatuuf carraa kennuu;
Mariin taasifamu irra deddeebii akka qabaatu
taasisuu;
Ragaalee qabxii madaallii guutuuf galtee ta’an
yeroo yeroon qabachaa deemuu;
Duub-deebii gahaa ta’e, sirri ta’ee fi yeroo isaa
eeggate kennuu;
 Madaallii yeroo isaa eeguun raawwachuu;
Qajeeltoowwan Sirna
Madaallii Raawwii
Qindaa’aa
Filatame/Fooyya’e(360 0
)
Qajeeltoowwan Sirna Madaallii Qindaa’aa…
Madaallii raawwii mana hojii irraa
eegalee hanga hojjetaatti gaggeessuuf
bu’uurri madaallii keenyaa sadarkaa
hundatti yaadama sirna madaallii
3600tiin kan gaggeeffamu ta’a;
Madaalliin bu’a qabeessa ta’e sadarkaa
kamittuu yoo gaggeeffamu
qajeeltoowwan armaan gadii bu’uura
godhachuu qaba.
Qajeeltoowwan SM Qindaa’aa Filatame(3600)
1. Kan madaalamu galtee, adeemsa, bu’aa
duraa, bu’aa boodaa, milkaa’inaa fi jijjiirama
gama ilaalchaa, dandeettii fi itti fayyadama
galteetiin akka waliigalaatti dhufe ta’a;
2. Bu’aan madaallii ragaalee dhugaa irratti kan
hundaa’aan ta’uu qabu;
3. Bu’aa fi bu’aa qabeessummaaf hojjechuun
aadaa mana hojii ta’uu qaba;
4. Madaalliin manneen hojii hunda keessatti
gaggeeffamu tarsiimoo mana hojii isaa irratti
kan hundaa’e ta’uu qaba;
5. Bu’aan hojii irra oolmaa tarsiimoo irraa
eegamu akka argamuu fi galma ga’uuf
deeggarsii fi hordoffiin wal irraa hin cinne
sadarkaa sadarkaan gaggeeffamuu qaba;
6. Sdarkaaleen bu’aa raawwii baay’ee ol’aanaa,
ol’aanaa, giddu-galeessaa, gad-aanaa fi
baay’ee gadi-aanaa ta’uu;
7. Sadarkaan bu’aa raawwii madaallii kalaqaa fi

kaka’umsaan irra ga’amuu kan danda’u, bu’aa
sirrii ta’e kan ibsuu fi kaayyoowwan tarsiimoo
karoora tarsiimoo irratti ibsaman
raawwachuudhaan galma yaadame sadarkaa
sadarkaadhaan bifa saffisa qabuun kan
fiixaan baasuu danda’e ta’uun isaa
mirkanaa’uu qaba;
8. Sirni madaallii hojjetaa akka hojii irra
ooluuf bu’aan raawwii fi madaallii
sadarkaa sadarkaan akka galmaa’ee
qindaa’uu fi haala bu’aa madaalliitiin
onnachiiftuu kan itti kennamuu fi
deeggarsi barbaachisu kan itti
kennamuuf, akkasumas sirni isaan itti
gaafataman kan hojii irra itti ooluu dha.
9. Madaalliin hojjetaa kan gaggeeffamu
karoora waggaa fi walakkaa waggaa
qophaa’uu fi madaallii maddoota ragaa
maamilaa, miseensota garee, hojjetaan ofiin
of-madaalu fi hogganaa dhiyoo irraa
argamuun ta’ee bu’aa milkaa’inaa fi jijjiirama
walakkaa waggaa fi dhuma waggaa irratti
argame bu’uureffachuudhaan ta’a..
10.Qabxiin giddu galeessa raawwattoota
qabxii abbaa adeemsa hojii yookiin
dursaan garee argateen walsimuu
danda’uu qaba. Kana jechuun
hojjettootni hundinuu kan
adeemsa/gareen hojiif kenname
akkuma jirutti argatu jechuu osoo hin
ta’iin tokkoon tokkoo qabxii giddu
galeessaa ol yookiin gadii argachuu
danda’u.
11.Madaalliin bu’aa kallattii maamilaa/lammii kan
raawwatamu agarsiistuuwwan itti quufinsa
maamilaa kanneen akka
qulqullina tajaajilaa,
baasii kenniinsa tajaajilaa,
yeroo kenniinsa tajaajilaa,
dhaqqabummaa tajaajilaa,
odeeffannoo barbaachisu kennuu, s
imannaa maamilaa fi kkf irratti hundaa’uudhaan
maamiltoota irraa saamuda bakka bu’uu danda’u
fudhachuun gaggeeffamuu qaba.
12.Madaalliin bu’aa kallattii maamilaa/lammii
kan raawwatamu agarsiistuuwwan itti
quufinsa maamilaa kanneen akka qulqullina
tajaajilaa, baasii kenniinsa tajaajilaa, yeroo
kenniinsa tajaajilaa, dhaqqabummaa
tajaajilaa, odeeffannoo barbaachisu kennuu,
simannaa maamilaa fi kkf irratti
hundaa’uudhaan maamiltoota irraa saamuda
bakka bu’uu danda’u fudhachuun
gaggeeffamuu qaba.
13.Sirna madaallii 3600 madaallii raawwii
karoora hojjetaa, madaallii maddoota ragaa
maamila, madaallii garee fi madaallii ofiin of-
madaaluu fi madaallii hogganaa dhiyoo
fayyadamuun kan gaggeeffamu ta’a.
Qajeeltoowwan SM Qindaa’aa Filatame (3600)
Kanaafuu, sirni madaallii qindaa’aa (3600)

filatame kun hojiirra oolmaa isaa keessatti
ciminaalee fi hanqinaalee jiran adda
baasuun ciminaalee jiran daran itti fufsiisuu
fi hanqinaalee jiran fooyyeessuun hojiirra
kan oolu ta’a.
La Madaallii Hojjetaa Qabxii
k
1. Raawwii Karooraa Sanada Waliigaltee 70%
2. Madaallii miseensi garee hojjetaaf guutu 15%
3. Madaallii hojjetaan ofiin of-madaaluu 5%
4. Madaallii maamilli keessaa hojjetaaf guutu 5%
Madaallii maamilli alaa hojjetaaf guutu 5%
Hojjettoota maamila kallattii tokko qofa 10%
qabaniif
La Madaallii Abbaa Adeemsa/Dursa Qabxii
K Garee/Suppaarvaayizara
2. Madaallii miseensi garee hojjetaaf 15%
guutu
3. Madaallii hogganaa dhiyoo 15%

qabaniif
La Madaallii Hojjettoota Gandoota Baadiyyaa Qabxii
k Seektara Qonnaa itti Waamamni isaanii “Subject
Matter Specialist” tiif ta’e
1. Raawwii Karooraa ‘Subject Matter 70%
Specialist” waliin Sanada irratti
waliigalame
2. Madaallii Miseensi Garee Hojjetaaf 15%
Guutu
3. Madaallii Hojjetaan Ofiin of-madaalu 5%
4. Madaallii ummatni 60% keessaa 10%
hojjetaaf guutu
La Madaallii hojjeettota Gandoota Qabxii
k Baadiyyaa Supparvaayizaraan
Hogganaman
1. Raawwii Karooraa Sanada 70%
Waliigaltee
guutu
3. Madaallii hojjetaan ofiin of- 5%
madaaluu
4. Madaallii maamilli hojjetaaf guutu 10%
La Madaallii Hojjettoota Gandoota Qabxii
k Magaalaa
guutu
3. Madaallii hojjetaan ofiin of-madaaluu 5%
4. Madaallii maamilli keessaa hojjetaaf 5%
guutu
Madaallii maamilli alaa hojjetaaf guutu 5%
qabaniif
Madaallii Bu’aa Raawwii Hojjetaa
Keessatti
Dhimmoota Xiyyeeffannoo Argachuu
Qaban
Dhimmoota Xiyyeeffannoo Argachuu Qaban…
1. Waliigaltee Sadarkaa Raawwii Karooraa

Gaafatamummaa
 Amalootanaamuusaa
Gareen hojjechuu
Qunnamtii bu’a-qabeessa
Bu’a-qabeessummaa itti-fayyadama yeroo
Bu’a-qabeessummaa rakkoo hiikuu
Bu’a-qabeessummaa kenna tajaajilaa fi
Xiyyeeffannoo bu’aarratti taasifamu akka
madda ragaatti gargaaru.
2 Ulfaatina fi Safartuulee Hojii

.
Ulfaatina hojiilee raawwatamaniif kenname
100%tti jijjiruun 70% keessaa herreeguun kan
guutamu ta’a
Qabxiin madaallii raawwii kan guutamu
ulfaatina sanada waliigaltee sadarkaa raawwii
raawwatame ka’uumsa taasifachuun ta’a;
2 Ulfaatina fi Safartuulee Hojii

.
Ulfaatina irratti jijjiramni yoo jiraate, sababa
jijjiiramni taasifameef qaboo yaa’ii irratti
galmaa’a.
Safartuulee irratti waliifgalamee booda
jijjiiramni raawwii keessaatti safartuulee irratti
yoo mul’ate sababa garaagarummaan
uumameef qaboo yaa’iitiin galmaa’ee
3. Qabiyyee Waliigaltee Sadarkaa Raawwii

Karooraa
Seensa gabaabaa
Guyyaa waliigaltichi itti raawwatame;;
Ergama waliigaltichaa;
Turtii waliigaltichaa;
Maqaa Hojjetaa waliigaltee fudhate
Gita hojii hojjetichaa fi sadarkaa ogummaa (I, II, III,
IV)
Safartuulee hojii irratti waliigalame
4. JBAH Irratti Qoratamee

Gahee hojii Daarektaara/Adeemsa Hojii/ Garee hojii
Yaa’insa hojii
Istaandaardii hojii
5. Gochaalee fi Bu’aawwan ‘’JEG’’keessaa
6.Aadaa fi Duudhaa M/hojii, Naamusa Iddoo Hojii fi
Naamusa Ogummaa
Aadaan mana hojii milkaa’ina mana hojiitiif gumaacha
(90%)
Istaandaardiiwwan naamuusaa iddoo hojii daarektarri,
Abbaan Adeemsaa/ dursitootni garee fi pabliik sarvaantiin
hundi ittin madaalamu hordofamuu qabu. (Cheekliistii)
7.Deeggarsi fi Kutannoon Mana Hojichaa

Amansiisaa Ta’uu
Qophii, hoggansa, hojiirra oolmaa fi sirnicha
madaaluu keessaatti kutannoon, deeggarsaa fi
hordoffii bu’aarratti xiyyeeffatee haala itti-fufiinsa
qabuun kennuu fi leecalloodhaan deeggaraa
adeemuu;
8. Itti gaafatamummaa—daangaa aangoo
Mana hojii Mootummaa sirni madaallii bu’aa
raawwii hojjetaa hojiirra oolchuu isaatiin
hoggantoota, HQN fi hojjettootatti itti
gaafatamummaan fi miirri abbummaa akka itti
dhgahamuu taasisa.
9. Qajeeltoowwan Sirna Madaallii Bu’aa

Raawwii
Madaalliin bu’aa raawwii hojjetaa hojii
guyyaa guyyaa ta’uusaa beekamuu qaba.
Madaalliidhaaf kan itti fayyadamnu wantoota
murtaa’aa (eenyu? maal? eessatti?)
Hojii hundumaaf IKTX haala hirmaachisaa
ta’een adda bahuu fi hubannoo uumuu;
9. Qajeeltoowwan Sirna Madaallii Bu’aa

Raawwii
Adeemsa SMB keessatti hojjetaan
damaqinaan qooda fudhachuu;
Falaasamaa fi maloota hoggansa raawwii
irratti leenjiin hoggantootaa fi hojjettootaaf;
Karoorri madaallii bu’aa raawwii hojjetaa
sirna madaallii hojjetaa akka Naannootti
qophaa’e waliin kan waldubbisu ta’uu qaba.
Haal-Duree Madaallii Bu’aa
Raawwii Hojjetaa
Mootummaa
Haal-Duree Madaallii Bu’aa Raawwii Hojjetaa
Haal-Duree Ibsa
Walamanta Hojjettootaa fi hoggantoota
a aantee isaanii giddutti
walshakkiin jiru maqsuu.
Kaayyooww Kaayyolee hojii idilee waliin
an Ifa ta’an hariiroo kan qaban ta’uu qabu.
Qixxeessuu Ulaagaaleen, Unkoota, gamaaggama,
duub-deebii, Yeroo madaallii,
maloota, hojjettoota hunda irratti
istaandaardii walfakkaataadhaan
waalta’uu isaa mirkaneeffachu
Haal-Duree Ibsa
Leenjii Falaasama fi maloota madaallii
irratti hoggansaa fi hojetaaf
kennamuu isaa mirkaneefachuu;
Gorsuu, Gahee hojii, Seerota,
Deeggaruu teekinoolojii irratti jijjiramni
fi yoo jiraate gorsuu, deeggaruu fi
Shaakalsiisu shaakalsiisuu
u
Haal-Duree Ibsa
Faayila Qabxii madaallii bu’aa raawwii
hojjetaa hojjetaa ragadhaan deeggaruu fi
faayila gochaa adeemuun
murteessaadha
Hirmaanna Duubdeebii afaanii fi
a fi duub- barreefamaa ji’atti, kurmaanatti
deebii hojjetaaf kennamaa adeemuusaa
mirkanaa’uu qaba.
Haal-Duree Ibsa
Garaagaru Garaagarummaawwan saalaa,
mmaawwa dandeettii, beekuumsaa,
n muuxannoo fi amalaa hojjettoota
gidduu jiru.
Af-gaaffii Hojjettoota qabxiin madaallii
raawwii isaanii baay’ee gadi-
aanaa fi gadi aanaa keessatti
kufeef af-gaaffii taasisuu.
Madaallii Bu’aa Raawwii Karoorsuu
Madaallii bu’aa raawwii gaggeessuuf bu’aa

raawwii karaa tarsiimo’aa ta’een karoorsuun
geengoo adeemsa sirna hooggansa raawwii
keessatti sadarkaa duraa ta’ee kan
raawwatamu dha.
Hojjetaan karoora dhuunfaasaa kan
qopheeffatu kaayyoolee tarsiimo’aa
daarektoreetichaa yookiin adeemsichaa
yookiin garichaa fi hojii isaaf kenname waliin
kan walsimu galmoota raawwii hojii
qopheeffachuun ta’a
Karoorri dhuunfaa qophaa’u humnaa gadi

akka hin taanee fi milkaa’ina karoora
daarektoreetichaa yookiin adeemsichaa
yookiin garichaa ta’e mana hojichaaf kan
gumaachu ta’uusaa hoogganaa dhiyootiin
mirkanaa’e booda ta’a.
Hojjetaan karoora dhuunfaasaa kan waggaa,
kurmaanaa, ji’aa fi torbanii qopheeffachuun
yeroosaa eegee hogganaa dhihoosaatti
duubdeebii kennamuun gabbifachuun
raawwachuu qaba.
Hojjetaan karoora mana hojichaa

milkeessuuf yeroo yeroon karoora hojii isaa
raawwachuuf itti gaafatamummaa
qabaachuu isaa beekuun irra jirata.
Maalummaa, Hiikkaa
fi Barbaachisummaa
Istaandaardii Kenniinsa
Tajaajila Xiqqaa
Maalummaa IKTX
Maalummaa IKTX
Istaandaardii kenniinsa tajaajila xiqqaa

jechuun sadarkaa mannii hojii mootummaa
tokko tajaajila isa xiqqaa ummaataaf akka
kennuu isarraa eegamuu dha.
Istaandaardiin kenniinsa tajaajila isa xiqqaa
dirqama mana hojii/
Adeemsaalee/garee/hojjetaa mootummaa isa
xiqqaa jechuudha hojiirra kan oolu ergama
isaaf kenname raawwachuu keessattidha.
Hiikkaa Sadarkaalee
Istaandaardii Kenninsa
Tajaajilaa
Hiikkaa Sadarkaalee Istaandaardii Kenninsa Tajaajilaa
Akkaataa Istaandaardii taa’een (2): jechuun

hojiilee sanada waliigaltee sadarkaa raawwii
karooraa irratti waliif mallatteefame keessaa
hojii luqqifamee kenname akkaataa
istaandaardiitti kan hojjetame yoo ta’e
yookiin hamma irra deddeebiin hojjetame
keessatti giddu galeessi isaa istaandaardii
taa’een hojiirra oolaa kan jiru ta’uusaa
agarsiisa.
ii.Istaandaardii Ol (3): jechuun hojiilee sanada

waliigaltee sadarkaa raawwii karooraa irratti
waliif mallatteefame keessaa hojii luqqifamee
kennameef tokko istaandaardiitiin olitti hojiirra
ooluusaa yookiin irra deddeebi’amee karaa
walitti fufiinsa qabuun istaandaardii kenninsa
tajaajilaa xiqqaa taa’een olitti kan hojjetame
ta’uusaa agarsiisa.
iii.Istaandaardii Gadi(1): jechuun hojiilee

sanada waliigaltee sadarkaa raawwii
karooraa irratti waliif mallatteefame keessaa
hojii luqqifamee kenname tokko
istaandaardii gaditti yoo hojjetame yookiin
irra deddeebi’amee hojii hojjetamu yoo
ta’e karaa walitti fufiinsa qabuun
istaandaardii kenninsa tajaajilaa xiqqaa
taa’een gaditti hojiirra ooluu isaa agarsiisa.
Barbaachisummaa
Tajaajila Xiqqaa
Barbaachisummaa Istaandaardii Kenniinsa
Tajaajila Xiqqaa
 Qulqullina Kenniinsa tajaajila mootummaan ummataaf
kennu foyyessuuf;
 Tajaajila mootummaan ummataaf kennuu waaltessuuf;
 Raawwii hojiiwwan guyyaa guyyaa qabeenya namaa
hordofuu fi too’achuuf;
 Istaandaardii JBAH kana dura akka mana hojiitti
qoratame fi adeemsaaf taa’e hojjetaa biraan gahuuf;
 Raawwiin hojjetaa akka madaalamuuf;
 Sirna gaafatamummaa mirkaneessuuf;
Madda Istaandaardii
Kenninsa Tajaajila
Xiqqaa
Madda Istaandaardii Kenninsa Tajaajila Xiqqaa
Istaandaardii qorannoo JBAH manneen

hojii kana dura qoratame
Gochaalee fi bu’aawwan “JEG” keessatti
qoratame;
Yaa’iinsa hojiiwwan adeemsaalee fi
gareewwan keessatti hojjetamanii
Aangoo fi gahee hojii hojjetaaf kenname
Madda Istaandaardii Kenninsa Tajaajila Xiqqaa…
 Istandardiin raawwii hojiiwwan xixiqqoo fi

gaheen hojii hojjetaa hunda irratti hundaa’uun
adda bahe qophaa’uu qaba.
 Istaandaardiiwwan kenninsa tajaajilaa kunneen
hooganaa dhiyoo, hojjetaa hojicha fudhate
hojjetuu fi ogeessota biroo kkf waliin irratti
mari’atamee walii galamuu qaba.
Tajaajilaa Irratti Waliigaltee
Uumuu
Istaandaardii Kenniinsa Tajaajilaa Irratti
Waliigaltee Uumuu
Yeroo mariin gaggeeffamutti maalummaa

raawwii istaandaardii gadi aanaa, akkaataa
istaandaardii fi istaandaardii ol osoo istaandardii
hojii hin murteessin dura waliigaltee irra
gahamuu qaba.
Hojiin istaandaardii hin qabne madaaluu fi
gumaacha hojjetaa adda baafachuuf baay’ee kan
rakkisu waan ta’eef istaandardiirratti
waliigalteerra gahuun baay’ee murteessaadha.
• Seensa Gabaabaa
Akkaataa laabsii hojjettoota mootummaa Lakk
215/2011tiin hojjetaan mootummaa kamiiyyuu
guddina sadarkaa, carraa barnootaa, jijjiirraa fi
waliigala sochii fi misooma qabeenya namaa taasifamu
hunda keessatti madaalliin hojjetaa mootummaa
gaggeeffamu bu’uuraa fi ijoodha. Kanaafuu hojjetaan
mootummaa kamiiyyuu madaalamuuf raawwiin
hojjetaa mootummaa torbanitti al-tokko guutamuu
qaba. Kanaaf ammoo hojjiileen hojjetaa mootummaaf
kennaman kamiiyyuu istaandaardii kenniinsa tajaajila
isa xiqqaa gahee hojii hojjetaa irratti hundaa’e
qophaa’uu fi irratti waliigaluun barbaachisaadha.
Istaandaardii Hojii isa xiqqaa (Minimum
Service Standard)
Lak Gosa Ulfaatina Istaandaardii Hojii Garee fi Dhuunfaa Ittiin

k Hogganamu
Hojii/Yaa’i
nsa Hojii Yeroo Qulqulluin Baay’ina Baasii
a
Gabaasa Raawwii Hojjetaa
Hojjetaan Mootummaa SMBKT irratti
hundaa’uun gabaasa raawwii hojii isaa kan
waggaa, kurmaanaa, ji’aa fi torbee
qopheessuu qaba.
Gabaasni qophaa’u hojii hojjetame,
ka’umsa, manii, raawwii baasii fi bu’aan
argame, istaandaardii kaa’ame waliin
walbira qabamee xiinxalamee dhiyaachuu
qaba.
Gabaasa Raawwii Hojjetaa…
Gabaasni raawwii hojjetaan akkaataa

karoora dhuunfaa isaa fi hojii isaaf
kenname waliin walsimee qophaa’uun isaa
mirkaneeffamuu qaba.
Hojjetaan raawwii karoora mana hojii
guutu taasisuudhaan karoora isaa yeroo
hojii qabameen, baay’inaa fi qulqullina
eegamuun raawwachuun irraa eegama.
Karoorri hojii irratti waliigalamee

raawwataan osoo hin raawwatiin yoo hafe
sababa isaa waliin hogganaa dhihootiif
dhiyeesse sababa humnaa ol ta’een
raawwatamu yoo dhabee sababa humnaa ol
ta’een raawwatamu dhabuun isaa irratti
waliigalamu fi ragaan isaa qaboo yaa’ii
irratti qabamuun barbaachisaadha.
• Hojiiwwan akka raawwataman irratti
waliigalaman sababa ragaa qabatamaa
ta’een osoo hin raawwatamiin hafan
karoora ji’a itti aanu keessatti qabamanii
xumuramuun isaanii akkuma eegametti
ta’ee, raawwataa irratti tarkaanfiin
naamusaa fudhatamu ifa ta’ee beekamuun
isaa barbaachisadha.
Unkaalee karooraa fi gabaasaa ilaalchisee:
 unka 1: Iskoorkaardii adeemsa/garee hojii kan
waggaa;
 unka 2: Iskoorkaardii nama dhuunfaa kan waggaa,
 unka 3: Karoora adeemsa/garee hojii kan ji’aa fi
 unka 4: Karoora hojjetaa kan ji’aa akkuma jirutti
ta’ee,
 unka 5: Gabaasa hojii hojjetaa kan torbanii
jijjiiramee jira.
Unka 1ffaa Karooraa fi Gabaasa Hojjetaa kan torbanii
Maqaa hojjetaa _____________________Guyyoota__/__/_ hanga __/__/__tti
Raawwii
Lak Hojiile Itaandaardii itti Garaaga Sababa
ulfaatina
(Qul., Bay, Bas, Yer )

k. hojjetaman raawwatame (√) rummaa garaaga
Istaandaardii
(+/-) rummaa
hojiichaaf
kenname
Safartuu
Akkaataa Ist.
Ist. Gadi (1)

Ist. Ol (3)
Taa’een(2)
1 Sanada leenjii 25
qopheessuu
Maqaa Dur/Garee________ Maqaa A/ Adeemsaa__________
1.1 Cheekliistii 5 Baay’ina Sanada1 1
• Mallattoo
xinxala Hojjetaa
fedhii ___________
Yeroo Mallattoo___________
Guyy 5 Guy 7 Mallattoo___________

• Guyyaa____________
leenjii (training Guyyaa____________ Guyyaa____________
Guy 5
need
• Qaboo Yaa’ii Mariin Garee Torbanii Itti Qabamu
Guyyaa----------------------------
A) Ajandaalee marii:
 Karooraa fi raawwii hojii torbee Darektoreetii yookiin Adeemsa hojii yookiin Garee
hojii, ciminaa fi hanqina hojii torbee istaandaardii kaa’ameen madaaluu,
 Naamusa hojjetaa fi iddoo hojii mijeefachuu torban kanaa irratti mari’achuu
 Itti fayyadama yeroo, qabiinsa ragaa torban kanaa irratti mari’achuu
 Rakkoolee torbee kana keessa mudatan torban kanaa irratti mari’achuu fi
 Furmaata fi kallatti hojii torbee itti aanu kkf
B) Hojiilee gurguddoo akkaataa istaandaardii taa’een hojjetaman:
• __________________________________________________
C) Hojiilee akkaataa istaandaardii taa’een osoo hin raawwatamiin hafan:
• __________________________________________________
D) Dhimmoota ijoo marii keessatti ka’an:
• __________________________________________________
E)Waliigaltee irra gahamee fi kallattii itti aanu:
_______________________________________________
• Maqaa Miseensoota Garee Mallattoo
• ______________
• Maqaa fi Mallattoo I/G Mirkaneessee
• Daayrektara/Abbaa Adeemsa Hojii__________________

Adeemsa Madaalliin
Hojjetaa Itti Raawwatamu
Haala Kenniinsi Qabxii Madaallii Hojjetaa Itti Raawwatamu
 Madaalliin kan gaggeeffamu hojiiwwan karooraan

qabaman safartuu raawwii karooraa fi ulfaatina giddu
galeessa gochuudhaan bu’aalee raawwii hojii galmaa’an
ragaa jiru waliin dorgoomsiisudhaan ta’a.
 Hojjettoonni dursitoota gareetiin yookiin kallattiidhaan
Abbaa Adeemsa hojiitiin hogganaman raawwiin
karooraa istaandaardii torbee torbeen galmeefamee
mallattoo hojjetichaa, hogganaa aantee isaatiin
mirkanaa’ee faayila raawwii istaandaardii hojjetaa irratti
hidhama.
Haala Kenniinsi Qabxii Madaallii Hojjetaa Itti Raawwatamu
 Xumuura kurmaana irratti gabaasa raawwii

istaanadaardii hojjettootaa qindaa’ee hogganaa
dhiyoof ni dabarfama.
 Hogganaan aantee hojjetaa raawwii istaandaardii
torbee kudha lamaa (12) f walduraaa duubaan
galmaa’aa ture akkaataa hiikkaa istaandaardii
raawwii fi herreega taa’een shallaguun qabxii
madaallii bu’aa raawwii karoora hojjettootaa kan
ji’a sadii (3) guutanii ragaa raawwii karooraa irratti
hundaa’uun hojjetaaf duub-deebii kan kennan ta’a.
Haala Kenniinsi Qabxii Madaallii Hojjetaa …
Xumuura ji’a ji’a jahaaffaa (6ffaa) irratti

qabxii giddu-galeessaa bu’aa raawwii
karooraa hojjetaa kan kurmaana lamaa
qindeessuun daarektara/adeemsa hojii HQN
mana hojii isaaniitiif kan dhiyeessan ta’a.
Hojjetaan gabaasa raawwii ji’a jahaa yookiin
torbee 24/26 qabaachuu qaba.
Haala Kenniinsi Qabxii Madaallii Hojjetaa …
Haata’u malee, hojjetaan sababa amansiisaa hin
taane adda addaatiin gabaasa guutuu kuufatee hin
qabne hojjetaa gabaasa guutuu qabuun walqixa
madaalamuu hin qabu.
 Ulaagaa madaallii miseensota gareetiin guutamu keessatti
gadi fageenyaan ilaalamee kan guutamu ta’a.
Kenniinsi qabxii akkuma ulaagaalee madaallii kaa’ameetti
kan hojjetamu ta’ee madda ragaalee hundaa qindeessanii
itti fayyadamuudhaan madaallii gaggeessuu fi bu’aan
waliigalaas 100% keessaa kan qabamu dha.
A) Maddaa Madaallii Raawwii Karooraa Hojjetaa
Unka 2ffaa: Qabxiin Raawwii Karooraa Itti guutamu (70%)
Gocha Ulfaa Safartuu Karoor Raawwi Raawwii Qabxii = ( Σ÷

tina (B) Qul, a i Istaandaardii C)*A÷B
(A) Baayina, /Threshold(C=3)
Baasii,
3 2 1
Yeroo
Cheekliistii 5 Baay’ ina Sanad 1 sanada 2+1=1*5 = 5

xinxala fedhii 1 =2.5
leenjii(trainin 3 2 2
g Yeroo Guyy 5 Guy.7
needassessme
nt)
qopheessuu
Ida’ama
Ibsa Dabalataa Safartuulee, Ulfaatina fi
Sadarkaalee Istaandaardii Raawwii Karooraa
1.Safatruun hojii murtaa’e tokko waliin deemu adda
bahee Istaandaardii kenniinsa tajaajilaa isa xiqqaa
keessaatti hammatamuun isaa murteessaadha.
2.Safartuuleen istaandaardii afran adda bahan amala
gocha/hojichaa irratti hundaa’uun kan
karoorfaman yoo ta’u safartuulee hunda
fayadamuun dirqama miti.
3.Ulfaatinni hojii hojjetaa bira gahu gara
dhibbeentaatti jijjiiruun dhibbeentaa torbaatama
keessaa kan qabamu ta’a.
Ibsa Dabalataa Safartuulee,
Ulfaatina fi Sadarkaalee
Istaandaardii Raawwii
Karooraa
Ibsa Dabalataa Safartuulee fi
Ulfaatina
4.Madaalliin raawwiin hojii hojjetaaf bu’uurri

karoora mana hojii, ulfaatina kennamee fi
istaandaardii hojii jalqaba waggaa irratti hojjetaa
fi hoggansi waliigalee walii mallatteese ta’a.
5.Hojiiwwan hojjetaaf kennamanii qabaman
keessaa kan sababa alaatiin /external factor/
osoo hin raawwatamiin hafan yoo jiraatan
sababni isaa adda bahee kan qabamuu fi
hojjetichi kan itti hin madaalamne ta’a.
n
Qabxii Madaallii =(Σ÷ C)*A÷B
i
A= Ulfaatina hojii
B= Safartuulee hojii
C=Threshold (=3)
Σ= Ida’ama raawwii istaandaardiiwwan safartuuleetiin ji’oottan 6
i=lower limit
n=upper limit
Qabxii Marii
1)Sirna Madaallii fi Beekkamtii Hojjetaa
Mootummaa fooyya’ee qophaa’ee kana
irratti yaada qabdan?
Adeemsa hordoffii raawwii karooraa
ittiin gaggeefamuu irratti;
Kenniinsa Qabxii irratti;
Maddaa Madaallii Miseensotaa
Gareen Gaggeeffamu (15%)
B)Maddaa Madaallii Miseensotaa Gareen Gaggeeffamu (15%)
I)Ulaagaalee Madaallii Miseensonni Garee Hojjetaaf Ittiin Guutan

1)Bu’aan garee bu’aa isaa ta’uu hubachuun kaayyolee garichaa
keesssatti adda durummaan gumaacha olaanaa taasisuu fi
miseensoota garee kanneen biroof muuxannoo fi beekumsa
qooduu isaa,
2)Ragaalee fi odeeffannoo haala gaariin qindeessee qabachuu
fi itti fayyadamuu isaa,
3)Hojirra olmaa istaandardiiwwan naamusaa iddoo hojii
pabliik sarvaantii kabajuu isaa,
4)Guyyoota hojii torbee tokko keessatti sa’aatii hojii
mootummaatti iddoo hojiitti argamuu fi hojii irratti qofaa
xiyyeefachuu isaa,
5)Iddoo hojii ofii mijeefachuu
Ulaagaalee Madaallii
Miseensonni Hogganaa
Dhiyoo Isaanitiif f Ittiin
Guutan
B)Maddaa Madaallii Miseensotaa Gareen Gaggeeffamu (15%)
II) Ulaagaalee Madaallii Miseensonni Hogganaa Dhiyoo Isaanitiif f Ittiin
Guutan
1)Karoora waggaa, kurmaanaa, ji’aa yookiin torbanii
qopheessuun yeroosaa eegee raawwataaf qoodee
dhaqabsisuu, duub-deebii kennuu isaa; gabaasa raawwii
waggaa, kurmaanaa, ji’aa yookiin torbanii bu’aa galmaa’u
qabu waliin baay’ina, qulqullinaa fi yeroo itti xumuramu
keessatti akka xumuramu taasisuun mana hojichaaf
gabaasuu isaa;
2)Deeggarsaa fi gamaaggama raawwii hojii raawwattootaa
yeroo yeroon gaggeessuun qaboo yaa’iitiin qabachaa
adeemee fi bu’aa isaa bu’uura hojimaata dirireen gabaasuu
isaa;
II) Ulaagaalee Madaallii Miseensonni Hogganaa Dhiyoo Isaanitiif f Ittiin Guutan
3) Bu’uura labsii naamusa hojjettootaa hordofee

raawwatoota naamusa cabsan irratti tarkaanfii
sirreeffama akka fudhatamu taasisuu isaa;
4) Ragaalee fi odeeffannoo haala gaariin qindeessee
qabachuu fi itti fayyadamuu isaa;
5) Istaandardiiwwan naamusaa iddoo hojii pabliik
sarvaantii hojirra oolchuu isaa;
6)Guyyoota hojii torbee tokko keessatti sa’aatii hojii
mootummaatti iddoo hojiitti argamuu fi hojii irratti qofaa
xiyyeefachuu isaa fi
7) Iddoo hojii ofii mijeefachuu isaa;
Madaallii Dursitoota Garee
Misensota Garee Of-jalaa
Hin Qabne
Madaallii Dursitoota Garee misensota garee
of-jalaa hin qabne
Dursitoonni Garee misensota garee of-jalaa

hin qabne fi qofaa isaanii hojjechaa jiran
ulaagaalee hojjetaan mootummaa tokko ittiin
madaalamu fayyadamuun kan madaalaman
ta’a.
Madaallii Hojjettota Garee Hin
Qabnee (One-man Team)
Madaallii hojjettota garee hin qabnee (One-man team)
Madaallii hojjettota garee hin qabnee (one-man

team) sadarkaa caaasaa bulchiinsaa adda addaa
keessatti argaman kanneen:
 Humni nama garichaaf barbaachisu kan hin guutamne
yoo ta’e yookiin
 Hojichi nama tokko qofaatiin (focal person) akka
hojjetamu kan qoratame yoo ta’e,
Fakkeenyaaf :Ogeessota idileessa korniyaa, daa’immanii
fi daraggaootaa, Ogeessota qondaala naamusaa fi kkf
madaalliin isaanii akka armaan gadiitti gaggeefama.
Madaallii hojjettota garee hin qabnee (One-man team)
 Ogeessota tajaajila seeraa, ogeessa teekinooloji

qunnamtii odeefannoo,
 Ogeessota kominikeeshinii fi kkf garee tokko
jalatti ijaaramuun ragaan raawwii karooraa
isaanii fi madaalliin maamilaan kennamu kan
hordofamu isaan keessaa nama cimaa hogganaa
mana hojichaatiin bakka buufamuun ta’a.
 Madaalliin raawwii karooraa barreesituu kan
hordofamuu fi kan guutamu hogganaa mana
hojichaatiin ta’a.
Ulaagaalee Madaallii Ofiin
Of-Madaaluu (5%)
Ulaagaalee Madaallii Ofiin Of-Madaaluu (5%)
1) karooraa fi gabaasa hojii dhuunfaa torbaniin, ji’aanii fi
kurmaanaan yeroo fi qulqullinaan qopheessuu;
2) Hanqina dandeettii fi beekuumsa ofii adda baasuun
irratti karoorsuun furmaata itti kennaa deemuu;
3) Karoora dhuunfaa galmaan gahuun raawwii karoora
adeemsaa/garee keessatti gumaacha taasisuu;
4) Ragaa fi odeeffannoo bifa qindaa’een qabachuu fi
5) Mul’ata, ergamaa fi dudhaalee mana hojichaa sirriitti
hubachuu, hubachiisuu fi hojii hojjetu kallatti kanaan
raawwachuu
Maddaa Madaallii Maamilli
Hojjetaaf Guutu (10%)
Maddaa Madaallii Maamilli Hojjetaaf Guutu (10%)
Manneen hojii sadarkaa sadarkaan jiran keessatti

madaallii madda ragaa maamilaa hordofamee kan
sassaabamuu fi gabaafamu gama dursitoota garee
yookiin daarektara hojjettaatti aanee jiruun ta’a.
Kunis, caasaa bulchiinsaa sadarkaa hunda irratti
kenniinsa tajaajilaa irratti itti quufiinsaa fi qulqullina
kenniinsa tajaajila maamilli hojjetaa irratti qabu
waggaatti yeroo lama madaaluun kan kaa’amu ta’a.
Tajaajilamtootni dhuufaanis ta’ee gareen erga
tajaajilamanii booda battalumatti miira isaanii gama
hoogganaa dhiyoo hojjetichaan akka ibsatan ni
taasifama
Uwwisa fi Samuuda
Madaallii Maamilaa
Maddaa Madaallii Maamilli Hojjetaaf Guutu (10%)
• Uwwisa madaallii maamilaa ilaalchisee ragaan isaa ji’a

ji’aan kan sassaabamu fi ji’oota jahaan walitti aananiif
bu’aa argamee xinxaluun kan raawwatamu ta’a.
• Saamuda maamilaa fudhatamuu qabu fi maamila
filachuu irratti, baay’ina maamiltoonni ji’a jahaa
keessatti gara hojjetichaa dhufan ilaalcha keessa
galchuudhaan saamuda maamiltoota bakka bu’uu
danda’u hanga 30% fudhachuun kan raawwatamu ta’a.
• Xumuura irratti, ragaan hoogganaa dhiyootiin
sassaabame gara qabxii bu’aa raawwii madaallii
maamilaatti jijjiiramee kan guutamu ta’a.
Madaallii Hojjettota walitti
hidhamuun bu’aa dhumaa tokko
gumaachaniif Maamilli Guutu
Madaallii Hojjettota walitti hidhamuun bu’aa dhumaa tokko gumaachan
Hojjetaa maamila waliin kallattiin kan

qunnamtii qabu yookiin hojii duraa (Front
line) fi maamila waliin kallattiin qunnamtii
hin qabnee (off-line workers) walitti
hidhamuun bu’aa dhumaa tokko
gumaachan biratti rakkoo haqummaa
madaalliin walqabtee uumamu maqsuun
barbaachisaa dha.
Madaallii Hojjettota walitti hidhamuun bu’aa
dhumaa tokko gumaachan …
Walitti hidhamuun bu’aa dhumaa tokko

gumaachan yoo ta’an, bu’aa madaallii maamilli
kennu hundi ija hojjetaa maamila waliin
kallaattiin qunnamtii qabuun waan ta’uuf
ulaagaa madaallii hojiirra oolmaa istaandaardii
naamusaa iddoo hojii madaallii miseensota
gareetiin kennamu keessatti xiyyeefannoo
kennuun murteessa dha.
Madaallii Hojjettota
Adeemsa Hojii
Deeggaarsaa
Madaallii Hojjettota Adeemsa Hojii Deeggaarsaa…
Hojjettoota adeemsa hojii deeggarsaatiif
maadaallin maamilaan guutamu akkaataadhuma
waliigaltee sadarkaa kenniinsa tajaajilaa (WST)
tiin kallattii lamaan ta’a.
Innis, kanneen Sirna Madaallii Bu’aa Karoora
Tarsiimoo keessatti maamila keessaa adda
baafataniif (5%) fi maamilaa alaatiin (5%) yoo ta’u,
Adeemsaalee hojii deeggarsaa maamila kallattii
tokko qofaa qabaniif qabxiin madaallii (10%)
akkuma jirutti fudhatamee kan guutamu ta’a.
Ulaagaalee Madaallii Hogganaan
Dhiyoo Abbaa Adeemsaa, Dursaa
Garee fi Suparvaayizaraaf Guutu (15%)
Ulaagaalee Madaallii Hogganaan Dhiyoo Daarektaraaf/Abbaa Adeemsaa fi Dursaa Gareef Guutu (15%)
1. Karoora, gabaasa, deeggarsaa fi

gamaaggama raawwii hojii akkasumas
tarkaanfii sirreeffama fudhachuu
ilaalchisee,
2. Hoggantoota aantee isaa fi hojjettootaaf
amanamummaa qabaachuu irratti;
Ulaagaalee Madaallii Hogganaan Dhiyoo Abbaa Adeemsaaf…
3. Gahee gaggeessummaa
 miira gareen hojjechuu jajjabeessuu,
 kaka’uumsa uumuu,
 hojii qoodee kennuu fi gahee isaanii akka bahan
gochuun,
 aangessuun, tooftaalee hojiiwwan ittiin hojjetamu
ifa gochuu, gufuulee dursee tilmaamuun yaaddoo fi
soda ofitti fudhachuu, raawwii karooraa hordofuu,
deeggaruun fi leenjii hojiirra mijeessuun gahee
qindeessummaa taphachuu irratti fi
Ulaagaalee Madaallii Hogganaan Dhiyoo Daarektaraaf/Abbaa
Adeemsaa fi Dursaa Gareef Guutu (15%)…
4.To’annoo-
istaandaardii raawwii sirri ta’e diriirsuu,
istaandaardii fi raawwii wal-
walmadaalchisaa adeemuu fi
tarkaanffii sirreeffamaa fudhachu irratti
hundaa’uun ta’a.
Dhimmoota Adda Addaa Adeemsa
Madaallii Keessatti Ilaalaman
Dhimmoota Adda Addaa Adeemsa Madaallii Keessatti …
Hordoffii fi gamaaggamni raawwii hojii

hojjetaa torbee torbeedhaan garee hojii
gurmaa’insa idilee jijjiirama bu’uura
adeemsa hojii keessatti qoratamee hojiirra
oole bu’uureefachuudhaan kan
gaggeeffamu ta’a.
Hordoffii fi gamaaggamni raawwii hojii

hojjetaa kan gaggeeffamu karoora hojii
isaa kan torbee, ji’aa, kurmaanaa fi kan
waggaa akkasumas gahee hojii
hojjetichaaf kenname irratti hundaa’uun
ta’a.
Dhimmoota Adda Addaa Adeemsa Madaallii Keessatti Ilaalaman
Hojjettoota jijjiirraa ergisaa waggaa

tokko hin caalleef gara mana hojii kan
birootti deemaniif turtii mana hojii
ergisaan deemanitti sanada waliigaltee
istaandaardii raawwii bu’uura
taasifachuudhaan madaalliin bu’aa
raawwii isaanii guutamee gara mana hojiii
isaaniitti kan ergamuuf ta’a.
Hojjettota:
ramaddii mala qabxiin madaaluu keessatti
bololi’aa waan ta’aniif shallaggiidhaan akka
ramadaman taasifaman, yookiin
shallaggiidhaan qacaramanii fi
hojjettota bakka bu’iinsaan akka hojjetan
taasifaman akkasumas
hojjettota kontiraataan ji’a jahaa (6) oliif
qacaraman qaamni hojjechiisu hojii kennuuf irratti
hundaa’uun madaallii isaanii kan gaggeessu ta’a.
Qaama Madaallii Hojjetaa
Gaggeessuu fi Mirkaneessu
Qaama Madaallii Hojjetaa Gaggeessu
 Gareen Qorannoo Bulchiinsa Gaarii fi

Madaallii sadarkaa naannoo BPSMQN
keessatti gurmaa’insa kilaastaraan
ijaarame:
 Akka waliigalaatti madaaallii
A)Madaallii Manneen Hojii Caasaa Bulchiinsaa
Hordofee
manneen hojii sadarkaa naannoo
Gaggeefamu
ni qindeessa;
i) Sadarkaa  Hojiiwwan madaallii,
Naannoo sadarkeessuu fi beekkamtii
Daarektoreetii HQN fi ijaarsa
dandeettii manneen hojii
naannootiin gaggeefamu ni
deeggara.
 Gareen Madaallii, Sadarkeessuu

fi Beekamtii WPSMQN Godinaa,
Magaalaa fi Aanaa keessatti
caaseffamee jiru:
 Akka waliigalaatti, madaaallii
A)Madaallii
manneen hojii sadarkaa Godinaa,
Manneen Hojii
Caasaa Bulchiinsaa
Magaalaa fi Aanaa sadarkaa
Hordofee Gaggeefamu isaatti jiru ni qindeessa;
ii) Sadarkaa  Garee MSB Manneen hojii
Godinaa, Magaalaa fi Aanaa
Godinaa,
sadarkaa jiran keesaatti
Magaalaa fi hundeeffaman ni deeggara.
Aanaa
 Manneen Hojii Sadarkaa
Naannoo keessaatti
B)Madaallii Manneen Hojii
Daarektoreetiin HQN fi Ijaarsa
Hordofee Gaggeefamu
Dandeettii madaallii hojjettoota
mana hojii isaa ni qindeessa;
i) Manneen Hojii  Hojiiwwan madaallii
Sadarkaa Naannoo Adeemsaalee hojii ijootiin
mana hojii isaa keessatti
gaggeefamu ni deeggara,
akkasumas
 Caasaa isaa sadarkaa Godinaa fi
Magaalaa ni deeggara.
 Gareen madaallii,
B)Madaallii Manneen Hojii
sadarkeessuu fi beekkamtii
Hordofee Gaggeefamu
namoota sadii (3) hanga shanii
(5) of keessaa qabu akkaataa
ii) Manneen Hojii ulaagaa taa’een manneen hojii
Sadarkaaa Godinaa, sadarkaa Godina, Magaalaa fi
Aanaa irratti filatame,
Magaalaa fi Aanaa
madaallii hojjettootaa fi
supparvaayizaroota manneen
hojii sadarkaa Godina,
Magaalaa fi Aanaa kan
qindeessu ta’a.
Qaama Madaallii Hojjetoota Gandaa Gaggeessu
i) Hojjetoota Ganda Baadiyyaa

 Madaalliin hojjettoota Qonnaa fi Qabeenya uumamaa,
Ejensii Babala’ina waldaalee Hojii gamtaa, Ejeensii
Misooma Beeyiladaa, Itti fayyadama lafaa Baadiyyaa fi
Misooma Jallisii kan gaggeefamu “Subject Matter
Specialist” Aanaatiin yoo ta’u,
 kan Hojjettota Ekisteenshinii Fayyaa supparvaayizara
Buufata fayyaatiin akkasumas
 kan Maanaajara Gandaa WPSMQN Aanaatiin kan
gaggeefamu ta’a.
ii) Hojjetoota Ganda Magaalaa
 Madaalliin hojjettoota Ganda Magaalaa (70%)

kan gaggeeffamu Adeemsa Hojii Hoggansa
Qabeenya Namaatiin ta’a.
Qaama Madaallii Hojjetaa Mirkaneessu
i)Manneen Hojii Sadarkaaa Naannoo

 Bu’aan madaallii hojjettota madda madaallii
raawwii karooraa, madaallii ofiin of-madaaluu,
madaallii miseensota gareetiin guutame fi
maamiltootaan kenname sirrummaan kenna qabxii
sadarkaa manneen hojii naannoo Maanaajimantii
mana hojii isaaniitiin ilaalamee erga sirreeffamni
itti kennamee booda BPSMQNOtiif dhiyaatee
yaadni irratti kennamee kan mirkanaa’u ta’a.
ii) Manneen Hojii Sadarkaaa Godinaa, Magaalaa fi Aanaa

 Bu’aan madaallii hojjettoota manneen hojii sadarkaa
Godinaa, Magaalaa, Aanaa fi supparvaayizaroota Aanaa
garee MSB mana hojii isaaniitiin qindaa’ee, madda
madaallii raawwii karooraa, madaallii ofiin of-
madaaluu, madaallii miseensota gareetiin guutame fi
maanaajimantii waajjira isaaniitiin ilaalamee erga
sirreeffamni itti kenname booda, WPSMQN sadarkaa
Godinaa, Magaalaa fi Aanaatiin ilaalamee kan
mirkanaa’u ta’a.
iii)Qaama Madaallii Hojjetoota Gandaa Mirkaneessu
a)Hojjettoota Ganda Baadiyyaa

 Bu’aan madaallii hojjettoota ganda baadiyyaa
miseensoonni garee (15%), ummataan kenname (10%)
fi hojjetaan ofiin of-madaale (5%) waliigala 30%
keessaa argame Maanaajara Gandaatiin qindaa’ee
madda madaallii ofiin of-madaaluu, madaallii
miseensota gareetiin fi maamiltootaan kenname
kaabinee Gandaatiin mirknaneessisuun mana hojii
sadarkaa Aanaa isaaniitiif beeksifama.
a)Hojjettoota Ganda Baadiyyaa…
 Madaallii raawwii karooraa (70%) waliin garee MSB mana

hojii sadarkaa Aanaa isa ilaalatuun ilaalamee erga
sirreeffamni itti kenname booda qindaa’ee
maanaajimantii waajjira isaaniitiif dhiyaata.
 Madda madaallii raawwii karooraa, madaallii ofiin of-
madaaluu, madaallii miseensota gareetiin guutame fi
mirkanaa’ee booda qabxii waliigalaa 100% kessaa
hojjetaan argate WPSMQN sadarkaa Aanaatiif kan
gabaafamu ta’a.
b)Hojjettoota Ganda Magaalaa

 Bu’aa madaallii hojjettoota sadarkaa Ganda
Magaalaa garee MSB sadarkaa Magaalaa mana
hojii isaa ilaalatu keessaa filatamee fi Adeemsa
hojii HQN sadarkaa Gandaa irraa walitti dhufee
hundeeffamuun ilaalamee erga sirreeffamni itti
kennamee booda qindaa’ee mana hojii sadarkaa
Bulchiinsa Magaalaa isa ilaalatuuf ni gabaafama.
b)Hojjettoota Ganda Magaalaa…
Sadarkaa gandaatiin madda madaallii raawwii

karooraa, madaallii ofiin of-madaaluu, madaallii
miseensota garee, maamiltootaan fi hogganaa
dhiyootiin kenname sirrummaan kenna qabxii
Maanaajimantii mana hojii sadarkaa Bulchiinsa
Magaalaatiin mirkanaa’ee WPSMQN sadarkaa
Bulchiinsa Magaalaatiif kan gabaafamu ta’a.
Qaama Madaalamu Qaama Madaalli Qaama
Qindeessuu Mirkaneessu
A)Madaallii Hojjetaa Manneen Hojii
Caasaa Bulchiinsaa Hordofee
Gaggeefamu
i) Sadarkaa Naannoo Gareen Qor. BG fi Madaallii
BPSMQN
ii) Sadarkaa Godinaa, Gareen Madaallii, Sadark.
Magaalaa fi Aanaa fi Beek WPSMQN Godinaa,
Magaalaa fi Aanaa
B)Madaallii Hojjetaa Manneen
Hojii Hordofee Gaggeefamu
i)Manneen Hojii Sadarkaa Daarektoreetiin HQN fi
Naannoo Ijaarsa Dandeettii madaallii
hojjettoota mana hojii isaa
ni qindeessa;
ii.)Manneen Hojii Sadarkaaa
Godinaa, Magaalaa fi Aanaa
Qabxii Marii
1) Qaamoleen madaallii hojjettoota mootummaa
gaggeessuu fi mirkaneessuu keessatti qooda
qaban:
Hogganaa dhiyoo—I/Gaafatamaa ykn Itti Aanaa
Hogganaa, Daarektara, Dursaa Garee,
Supparvaayizara,
Hojjetaa Ofiin of-madaalu;
Maamila;
Miseensa Garee
Maanaajimantiin mana hojii
waantoota fooyyeessu qabu jettanii yaaddan maal
maal fa’i?
Ulaagaa Miseensonni Garee Madaallii, Sadarkeessuu fi Beekkamtii Itti Filataman
a)Gahumsa Teekniikaa
• Hubannoo sirna madaallii fi sadarkeessuu qabaachuu;
• Hubannoo fi kutannoo hojiiwwan rifoormii
Paablik Sarviisii irratti qabu;
• Ga’umsa ogummaa bu’uuraa TQO kan qabu;
• Haala hojjetaa manneen hojii sadarkaa isaatti
argamu irratti hubannoo kan qabu;
a)Gahumsa Teekniikaa…
Dandeettii ragaa sassaabuu, qindeessuu,

xiinxaluu fi yaada furmaataa hojjechiisuu
danda’u dhiyeessuu kan danda’u;
Aadaa gareen hojjechuu fi quunnamtii gaarii
kan qabu;
Duub-deebii ifa, sirrii fi faayidaa-qabeessa
dhiyeessuu kan danda’u.
Ulaagaa Miseensonni Garee Madaallii,
Sadarkeessuu fi Beekkamtii Itti Filataman
b) Gahumsa Amalaa
• Fakkeenyummaa gaarii kan qabu;
• Loogummaa irraa bilisa kan ta’e;
• Yeroo hojii mootummaa kan kabaju;
• Amanamaa kan ta’e;
• Icciitii kan eegu fi kkf guutuu qaba.
Miseensota Garee Madaallii Mana Hojii Filatamanii
 Miseensota garee madaallii mana hojii sadarkaa

bulchiinsa Godinaa, Magaalaa fi Aanaa keessatti
gaggeeffamuuf gareen ijaaramu miseensa nama sadii
(3) hanga shan (5) kan qabu yoo ta’u:
1)Hoogganaa ykn I/A hoogganaa mana hojiitiin
kan bakka buufamu walitti qabaa;
2)Adeemsa/Garee hojii qophii karooraa fi
hordoffii barreessaa;
3)Ogeessota mana hojii keessaa nama 2
maanaajimantiin mana hojichaa itti amanee kan
filatu miseensa (dhiira 1 fi dubartii 1)
Miseensota Garee Madaallii Manneen Hojii
Sadarkaa Caasaa Bulchiinsaan Filatamanii
 Miseensotni garee ulaagaa armaan oliitiin filataman
kunneen madaallii manneen hojii sadarkaa bulchiinsa
Godina, Magaalaa fi Aanaa gaaggeessuuf gareen ijaaramu
miseensa nama sadii (3) hanga shan (5) kan qabu yoo ta’u:
1) Abbaa Adeemsaa HQN Waajjira PSMQN walitti qabaa;
2) Ogeessa Madaallii, sadarkeessuu fi beekkamtii waajjira
PSMQN barreesaa;
3) Ogeessa SID WPSMQN nama 1 miseensa;
4) Bakka bu’aa hojjetaa nama 2 keessaa 1 kutaa karooraa irraa
yoo ta’u, dhiira 1 fi dubartii 1 miseensota garichaa ta’u.
Yeroo Qabxiin Madaallii Bu’aa Raawwii Ifa Itti Ta’u
 Manneen hojii sadarkaa caasaa bulchiinsaa adda

addaa irra jiran keessatti waltajjiin marii qabxii
madaallii hojjettootaa bu’aan firii madaallii
qindaa’aa koree maanaajimantiif dhiyaatee kan
mirkanaa’e:
 Madaallii marsaa 1ffaa ji’a Amajjii keessa guyyaa 15
(kudha shan) keessatti fi
 Madaallii marsaa 2ffaa ji’a Adoolessa keessa guyyaa
15 (kudha shan) keessatti xumuuruun madaaltotaa fi
hojjettootaaf ifa ta’u qaba.
Akkaataa Bu’aa Raawwii Karooraa Itti Beeksisfamu
Sirna itti gaafatamummaa pablik sarvisii raawwii

karoora hojii bu’aarratti xiyyeeffate hojiirra
oolchuuf bu’aa raawwii karooraa hojjettootaa
ifatti beeksisuu fi bu’aa argame irratti
mari’achuun wal-amansiisuun barbaachisaa
ta’a.
Manni hojii madaallii bu’aa raawwii karoora
mana hojiichaa isa dhumaa gabatee beeksisaa
irratti maxxansuun ibsuu qaba.
Akkaataa Bu’aa Raawwii Karooraa Itti Beeksisfamu
Hojjetaa bu’aan raawwii karoora isaa gadi aanaa ta’e

ragaa jiru irratti hundaa’udhaan sababa waliin kan
ibsamuuf ta’ee, raawwii karoora itti aanuuf bu’aa
fooyya’aa ta’e galmeessuuf kaka’umsa akka qabaatu
taasifamuu qaba.
Firiin madaallii hojjetaa erga mirkanaa’ee boodaa marsaa
madaallii sana keessatti qabxiin argate HQNtiin ragaan
isaa kan qabamu ta’ee, hojjetaan akka beeku bu’aa
giddugaleessa dhuma madaallii marsaa 2ffaa irratti
xalayaadhaan ni kennamaaf.
Adeemsa Gabaasni Madaallii Bu’aa Raawwii Qindaa’aa Itti
Qindaa’uu fi Itti Dhiyaatu
 Bu’aan raawwii karooraa hojjetoota Naannoo,

Godinaalee, Magaalota, Aanaalee fi Gandoota
Magaalaa, Baadiyyaa fi Kutaa Magaalaa maanajimantii
Mana hojichaatiif dhiyaatee ilaalamee mirkanaa’ee
hojjetaaf ifa taasifame booda gabaasni isaa
Biiroo/Waajira Pabliik Sarviisii fi Misooma Qabeenya
Namaa sadarkaa sadarkaan jiruuf dhiyaate guyyoota
kudhan (10) keessaatti ilaalamee kan mirkanaa’u ta’a.
Adeemsa Gabaasni Madaallii Bu’aa Raawwii
Qindaa’aa Itti Qindaa’uu fi Itti Dhiyaatu
 Hogganaan yookiin itti aanaan mana hojii yookiin

abbaan adeemsa hojii/dayirektarri yookiin dursaan
garee yookiin supparvaayizarri yookiin ‘Subject
Matter Specialist’ n yookiin gareen madaallii,
sadarkeessuu fi beekkamtii sadarkaa mana hojiitti fi
sadarkaa caasaa bulchiiinsaatti filatames ta’e
caaseffamaan ramadame unka armaan gadiitti
fayyadamuun Firii Bu’aa Madaallii gaggeesse yookiin
mirkaneesse Maanaajimantii mana hojichatiif ni
dhiyeessa.
Akkaataa Firiin Madaallii Daarektara/Abbaa Adeemsa Hojii/Dursa Garee/Supparvaayizara qaama
Madaalliin, Sadarkeessuu fi Beekamtii Madaalamanii Manajimantii Manneen Hojii Sadarkaa Sadarkaan
Jiraniif Itti Dhiyaatu
Maqaa Mana Hojii-----------------------------------------------tiif

Guyyaa Gabaasichi Dhiyaate -------------------------------------------
lakk Maqaa Madaallii Bu’aa Madaallii Madaallii Firii 100% Sadarkaa yaada
Daarektara raawwii miseensot Hogganaa keessaa argate
a karoora a gareetiin Dhiyoo (15%) cuunfame
Daarektoreetii/ guutamu
Adeemsa (15%)
Hojii /Garee
Hojii
(70%)
Akkaataa Firiin Madaallii Hojjetaa Qaama Madaallii, Sadarkeessuu Fi
Beekamtiin Madaalamanii Manajimantii Manneen Hojii Sadarkaa
Sadarkaan Jiraniif Itti Dhiyaatu
Mana Hojii-----------------------------------------------tiif
Guyyaa Gabaasichi Dhiyaate -------------------------------------------
lakk Maqaa Madaallii Madaallii Madaallii Madaallii Firii 100% Sadarkaa yaada
hojjetaa Bu’aa miseensot maamila hojjetaa keessaa argate
raawwii a gareetiin irraa guutamu n ofiin cuunfame
karoora guutamu (10%) of-
hojjetaa (15%) madaalu
(70%) (5%)
Sadarkaa Raawwii
L Qabxii 100% keessaa Halluu Sadarkaa
a shallagame raawwichaaf
kennamu
1 Raawwii 90% fi isaa ol kan Magariisa Daraan ol’aanaa
galmeessisan
2 Raawwii 80% -89% kan galmeessisan Magariisa Olaanaa
haphii
3 Raawwii 65%-79% kan galmeessisan Keelloo Giddugaleessa
4 Raawwii 50%-64% kan galmeessisan Burtukaanawaa Gadi Aanaa
5 Raawwii 50% gadi kan galmeessisan Diimaa Baay’ee Gadi
Aanaa
Bulchiinsa Mootummaa Naannoo Oromiyaatti
Waajjira Pabliik Sarvisii fi Misooma Qabeenya Namaa Oromiyaa
Maanuwaalii Sirna Madaallii Bu’aa Raawwii

fi Beekamtii Hojjetaa Mootummaa
Kutaa Sadii
Madaallii Bu’aa Raawwii Booda:
Hojjetaan Maal Barbaada?
Maaltu Eegama?
Sirna Kenna Beekamtii, Badhaasaa fi
Sirna Gaafatamummaa Bu’aa Firii
Madaallii Irratti Hundaa’e
Hojiiwwan Madaallii Bu’aa Madaallii

Raawwiin Boodaa
Madaallii Raawwii
Hojjetaa
o Dabalata
o SMB hojjetaa irra- iskeelii
deebiin qophaa’e miinda,
bu’a-qabeessa o Beekamtii,
taasisuuf o Badhaasa fi
o Bu’aa Raawwii o Kaffaltii
Giddu-galeessaa fi o Onnachiiftuu
isaa ol adda waliin
baasuu walqabsiisuuf
Sirna Kenna Beekamtii
 SKB jechuun hojjettoota akka
dhuunfaattii fi akka gareetti bu’aa
raawwii hojii isaaniitiin caalmaa
galmeesisan addaan baasuudhaan bu’aa
caalmaaf akka hojjetan taasisuu
 Sirna Kenna beekamtii keesssatti qajeeltoowwan
dagatamuu hin qabne sadiitu jiru:
ragaaleen
waliigaltee  bu’aan
bu’aa raawwii hojii
sadarkaa raawwii
madaallii hojjettotaa
karooraa raawwii
raawwatamanii kenna
sirnaan
Galmootni gadi gurmaa’uu fi beekkamtii
bu’an hojjettootaatiif
qaaccefamuu ka’umsa ta’uu
madaallii n qabamuu isaati.
raawwii hojiifis isaanii fi
ta’e, sirna kenna
beekkamtiitiif
ka’umsa ta’uu
isaanii,
Haaldureewwan Kenna Beekamtii
 Sirni MB hojiirra ooluusaa
mirkaneeffachuu
 baajata qabachuusaa
 Kenni beekkamtii hojiirra ooluu kan
danda’u qabxiin madaallii kenname
ragaa qabatamaa irratti kan hundaa’e
ta’uusaa
 manaajimantii mana hojiitiin yoo
mirkanaa’eedha.
Adeemsa Kenna Beekamtii fi
Badhaasaa
• waraqaan ragaa raawwii hojii gaarii fi
amala gaarii kennamu dirqama dhuma
bara baajataa eeguun irra hin jiraatu.
• gamaaggama hojii kurmaanaan taasifamu
bu’uura godhachuun hojjettootaa fi garee
raawwii gaarii galmeessisaniif waraqaan
ragaa kennamuu ni danda’a.
•Dabalataan, dhuma bara baajataa irrattis hojettoota
bu’aa madaallii raawwii hojii isaanii olaanaa fi isaa
ol galmeessisaniif waraqaan ragaa beekamtii
sadarkaa raawwii adeemsa hojii ibsu ni kennamaaf.
•waraqaan ragaa kurmaana kurmaanaan kennamaa
ture bu’aa madaallii raawwii hojjetaan walsimuu
qaba.
•Hojjetaan tokko beekamtii fi badhaasaaf
kaadhimamuuf bara baajataa sana keessatti
madaallii walitti aanu marsaa lamaa qabaachuu
qaba.
211
o Beekamtii fi waraqaa ragaa
argachuudhaaf hojjetaan adeemsa
hojichaa keessatti argamu yoo xiqqaate
ji’oota sagaliif adeemsicha keessa kan
turee fi,
o yeroo beekkamtiin fi badhaasni
kennamutti adeemsicha keessatti
hojjechaa kan jiruuf raawwiin hojii isaa
kan madaalame ta’uu qaba.
Guyyaa_________
Obbo____________________________________________tiif
Gamaaggama hojii kurmaana_____ffaa keessatti gaggeefameen Biiroo
/Abbaa Taayitaa/ Koomishinii /Ejensii/ Dhaabbata/ Instiitiiyutii___keessatti
hojii dinqiisifamu hojjechu keessaniif beekkamtii kennuu ta’a.
Akka Ogeessa/Hojjetaa ___(Gita hojii) tti, beekumsa fi dandeettii
qabadanitti dhimma bahuun hojiiiwwan akka mana hojii keenyatti
hojjetaman irratti aarsaa kaffaluun sona dabalaa jirtu. Tajaajila maamilli
keenya nurraa barbaadu fi fedhii mana hojii keenyaa guutuuf haala baay’ee
gaarii ta’een hojjechaa jirtu.
Gumaachi akka dhuunfaatti garee keessan keessatti taasiftan calaqqee
xiyyeefannoo hojichaaf kennitanii fi barbaachisummaa hojii gaariif qabdan
mul’isa. Biiroo/Abbaa Taayitaa /Koomishinii /Ejensii/ Dhaabbata/
Instiitiiyutii___tti fuula duraafis hojii walfakkaataa akka galmeessistan
abadachaa gumaacha hanaga ammaatti taasiftaniif baa’yee isin
galateefanna.
Nagaa Wajjin!
Hogganaa Mana hojii
Date __________
Dear [Employee name],
I just wanted to take a moment to express my appreciation for the
wonderful job that you are doing here at [Company name].
In your role as [position], you have demonstrated your ability to add
value to everything that we are doing with your dedication, creativity
and resourcefulness. Thanks to your hard work, we have been able to
do a better job serving our customers and keeping up with the demands
of the business.
Your contributions to the team are a reflection of your priorities as an
individual and the importance that you place on doing a good job. You
should know that I am grateful for everything that you have done in
your role up to this point, and I look forward to seeing what you will
accomplish here at [Company name] in the future.
Best,

[Name]
[Title]
Sadarkaa Kenna Beekkamtii fi Badhaasaa
SKBB erga hojiin MS hojjettota

manneen hojii sadarkaa sadarkaan jiran
hunda keessatti gaggeeffamee mirkanaa’ee
booda kan hojiirra oolu ta’ee,
Sadarkaa Sadiitti gaggeeffama:
Kenna beekamtii fi
badhaasa sadarkaaKenna beekamtii fi
Mana Hojiitti badhaasa sadarkaa
Caasaa
Bulchiinsaatti
Kenna beekamtii fi badhaasa

sadarkaa Naannootti
Badhaasaa fi Beekkamtii Sadarkaa
Mana Hojiitti Kennamu
o Waggaa lama keessatti hojjetaan qabxiin
madaallii raawwii hojii bu’aa irratti
xiyyeefateen giddu galeessaa fi isaa ol
galmeessise si’a tokkoon kan kaffalamuuf
miindaan gulantaa tokko ni dabalamaaf.
BB S/M/Hojiitti Kennamu………….
o M/H tokko waggaa tokko keessatti kan
jajjabeessuu danda’u hojjetaa qabxii
madaalliin sadarkaa raawwii daran
olaanaa/olaanaa galmeessisan qofaa ta’a.
o Qabxiin madaallii raawwii hojjetaa sadarkaa

mana hojiitti giddu-galeesaan daran
olaanaa /olaanaa ta’e si’a tokkoon kan
kaffalamuuf badhaasa kennuu ni danda’a.
BB S/M/Hojiitti Kennamu………….
Hojjettoota bu’aan raawwii isaanii

daran-ol’aanaa/ol’aanaa;1ffaa-3ffaatti
bahanii badhaafamoota ta’aniif:
£ badhaasni kennamuuf yeroo tokko qofaaf
kan kaffalamuuf
£ walduraa duubaan qarshii kuma kudhan
(10,000.00),
£ Kuma torbaa fi dhibba shan (7500.00)
fi kuma shan (5000.00) ta’a.
£Hojjetichi bara bajataa walitti aananii
jiran lama keessatti bu’aa raawwii
daran-ol’aanaa/ol’aanaa;sadarkaa 1ffaa-
3ffaa bahe qarshii 12,500.00 ni
badhaafama.
£Hojjetichi walitti aansee bara bajataa
sadii fi isaa ol keessatti bu’aa raawwii
daran-ol’aanaa;sadarkaa1ffaa-3ffaa tti
yoo bahe qarshii 15,000.00 ni
badhaafama.
£ Bara baajataa tokko keessatti
Naannoon/Godinni/Magaalli/Aanaan
sadarkaan caasaa bulchiinsaatti beekamtii
fi badhaasa kennuu ni danda’a.
£ Haaluma kanaanis, manneen hojii hunda
keessaa hojjettoota bu’aan raawwii isaanii
daran ol’aanaa ta’an keessaa kanneen 1 ffaa
bahan sadarkaa caasaa bulchiinsaa isaaniitti
£ Badhaasa meeshaa elektrooniksii qarshii
25,000 hincaalleen badhaasuu ni danda’a
• Badhaasa Addaa Sadarkaa
Naannootti
Hojjetootaaf Kennamu
£ Bara bajataa tokko keessatti hojjetoonni
hojiiwwan kalaqaa adeemsa hojii fooyyessuu
danda’an hojjechuun bu’aa galmeessisan
haala addaatiin kan badhaafaman ta’a.
£ Kalaqa jechuun,
hojii dhuunfaadhaan yookiin
gareedhaan kenname sadarkaa
caalmaa qabuun galmaan gahuuf,
ulaagaalee kalaqaa karaa guutuun,
bu’aa hojii sammuu ofii kan ta’e
adeemsa hojii yookiin mala hojii
yookiin bu’aa hojii haaraa ta’ee,
hooggansa mana hojiitii/qaama
ilaallatuun kan mirkanaa’e,
£ Hojjetaa bara bajataa tokko keessatti hojii
kalaqaatiin bu’aa galmeesiseef:
 meeshaa elektrooniksii qarshii 25,000 hin
caalleen KBB sadarkaa naannootti qopha’uun
ni badhaafama,
 carraa leenjii yeroo gabaabaa,dheeraa;
waljijjiirraa muxannoo biyya keessaa fi alaa ni
kennamaaf.
 dabalataan, sagantaa biyya keessaa fi biyyaa
alaa irratti ni hirmaata.
 Kana malees, waraqaan ragaa sadarkaa raawwii
ni kennamaaf.
Haala Badhaafamtoonni ifa itti Taasifaman
Badhaafamtoonni adda ba’an waltajjii hojjettoonni

mana hojii guutuun argaman irratti beekamtiin kan
kennamuuf ta’a.
Beekamtiin sadarkaa caasaa bulchiinsaatti
gaggeeffamu immoo bakka hojjetootni manneen
hojii caasaa bulchiinsichaa/bakka bu’ootni
hojjetootaa manneen hojii fi hooggantootni
argamanitti kan gaggeeffamu ta’ee,
Sadarkaa mana hojichaatti iddoo ifa ta’etti
maqaa fi suuraan isaanii maxxanfamee ji’a
tokkoof akka turu ni taasifama.
225
Yeroo Badhaasni itti Kennamu Haala Fooyya’iinsi Raawwii Hojjetaa itti
o yeroon beekamtii Fudhatamu
o Hordoffii,gamaaggamaa fi
fi badhaasni itti
madaallii gaggeefamu irraa
kennamu bu’aa argamu ka’umsa
madaalliin bu’aa godhachuun;
raawwii o Daar/dursitoota garee.
gaggeeffamee ji’a Supp. fi hojjettootaaf ID
tokko keessatti (leenjii,gorsa fi mariisisuun
bu’aa qabeesummaa
ta’uu qaba.
fooyyessaa deemuun
barbaachisaa dha.
226
Gorsuu
(Coaching)
 Gorsuun- adeemsa o raawwii nama
hojjetaan tokko carraa
ofjijjiiruuf, of-
dhuunfaa/garee tokko
misoomsuu fi of- biratti hudhaalee
fooyyessuu qaburratti mul’atan akka
deeggarsa…….. hiikamuuf
 Barsiisuu miti. deeggarsa(tekinikaafi
 Gufuu‘maaltu’/‘maaliif’ dhuunfaa kennuudha.
kalaqa, muuxannoo fi
beekkumsa isaa
daangesse ? Akkamitti
fooyya’a?
 Akkamitti bu’aa o Raawwii
Gorsuu (Coaching)……
hojjetichaa
raawwii isaa irratti hundaa’uun
fooyyeffachuu jajjabeessuu fi
danda’a?... duubdeebii
barreeffamaa kennuun
 Dandeettii isaa ……
baasuuf….
o walitti hidhamiinsa
miira namoota
lamaati…
o carraa wal irraa
barachuu jajjabeessa…
Gorsaa fi Gorfamaa Gidduutti Duudhaalee
Barbaachisoo
iftoomni uumamuusaa,
kutannoo deeggartummaa namoota dhuunfaa fi
gareef gama (odeefannoo, meeshaa, gorsa
jajjabeessuu fi kkfniin) kennun jiraachuusaa,
namoonni dhuunfaan/gareedhaan waan
hojjechuu danda’an amanantaa irraa qabaachuun
jiraachuusaa,
kaayyoo tokkoof waliin fi waliif kan tumsamu
ta’uu hubatamuusaa,
kallattiin xiyyeefannoo kaayyoo
dhaabbatichaatiif ta’uusaarratti
waliifgalamuusaa,
dogoggorri kan ittiin adabaman osoo hin
taane kan irraa baratan ta’uusaa,
obsaa fi yeroon bal’aa kan gaafatu
ta’uusaa,
hojjettoota keessatti kaka’uumsa kan
uumu maal akka ta’e addaan baasanii
beekuuf fedhiin jiraachuusaa,
marii hojjetaa dhuunfaa waliin
gaggeefame irratti iccitiin jiru qabamuusaa
fi
amantaan uumamuusaa fi kabajni waliin
qaban gabbachuusaati.
Gorsi hojjetaaf kennamu kamiyyu adeemsaalee sagal
armaan gadii keessa darbuu qaba:
1ffaa fedhii gorsaa adda baasuun xiinxaluu

gaafannoo qopheessuun sakatta’iinsa
yaada hojjettotaa sassaabuu fi bu’aa qabxii
madaallii hojjettotaa ilaluu fi
komii tajaajilamtoota irraa ka’u bu’uura
taasifachuun sassaabuu fi xinxaluu dha.
adeemsaalee saglan gorsaa………
2ffaa ciminaa fi hanqina hojjettootaa adda
baasuu
karoora gorsaa yeroo dheeraa ilaalcha
jijjiiruu irratti xiyyeefate,
karoora yeroo giddu-galeessaa dandeettii
jijjiiruu fi
karoora yeroo gabaabaa beekuumsa
fooyyessuu irratii xiyyeefate hojjetaa
dhuunfaa fi akka gareetti kennamuu qabu
karoorsuu dha.
3ffaa tarsiimo’aa ta’uu
 kaayyolee bu’aan safaruun danda’amu,
jijjiiramoota gorsa booda hojjetaa irraa
eegaman
ulaagaalee akka milkaa’inaa gorsaatti
madaaluuf tajaajilan murteessuu dha.
4ffaa saxaxa sagantaalee gorsaa qopheessuu

turtii gorsaa,
leecaaloo barbaachisu,
tooftaalee gorsaa,
eenyu eenyuun akka gorsu,
amala gorfamtootaa, fi
eessatti akka kennamu murteessuu
dha.
5ffaa tooftaa gorsaa murteessuu
leenjii hojiirraa fi leenjii hojiin alatti
kitaabaa fi yaadannoo barreeffamee
ergamuun fageenyaan kennamu,
vidiyoo konfiransiidhaan kennamu,
qaama alaa /yuniversiitiiwwan affeeruun
kennamu,
koomputara irraa hordofamu fi leenjii daree
keessaatti kennamu kessaa filachuudha.
6ffaa karoora gorsaa guutuu taasisuu

mata-duree adda addaatiin humna
gorfamu adda baasuu
7ffaa sagantaa gorsaa hojirra oolchuu
keessatti qophii gorsaan taasisuu
duub-deebii gorsi irratti kennamu haala
itti sassaabamu,
garee shaakallii ijaaramuu qabu murtessuu
fi
fedhii gorfamtoonni barachuuf qaban beekuu
8ffaa jijjiirama gorsaan dhufe sadarkaan madaaluu yoo
ta’u,
9ffaa karoora gorsaa fuula duraa qopheessuu
yaadota fooyya’iinsaa kennaman bu’uura
taasifachuundhan
mata-duree jijjiiruun,
mata-duree walfakkaataa irratti nama gorsu jijjjiiruun,
tooftaa gorsi ittiin kennamu jijjiiruun karoora gorsaa
qopheessuu dha.
Qabiyyeen karoorri gorsaa of keessaatti hammatu ,
 mata-duree,
 cuunfaa qabxiilee ijoo,
 kaayyolee gorsaa,
 wayitii hunda keessaatti turtii tokkoon tokkoon
gochaalee raawwatamanii,
 qabiyyee gorsaa,
 qabxiilee/yaadota mariif diriirfaman,
 gudunfaa/xumura gaaffiiwwan mariif diriirfamanii,
 hojiin gorsaa fi leenjii hojiirraa kan raawwatamu
dursaa garee/supparvaayizara hojjetaatti aanuun ta’a.
Hojjettoota muuxannoo hin qabneef leenjii deeggarsaa kennuu (mentoring)
Leenjiin deeggarsaa walittidhufeenya

daarektara/supparvaayizaraa/dursaa garee fi
hojjettoota muuxannoo gahaa hin
qabnee/haaraa gidduutti taasifamu dha.
Hojjettoota haaraa madaallii bu’aa raawwii
hojii isaatiin giddu-galeessaa ol ta’aniif
leenjii deeggarsaa wal irraa hin cinne
kennuun kan raawwatamu ta’a.
Leenjiin deeggarsaa kan kennamu hojjettoota
gara fuula duratti bahanii fi daarektaraa fi
hojjettoota kanneen muuxannoo yeroo
dheeraa qabaniin ta’a.
Fedhiin leenjii deeggarsaa fi muuxannoo
argachuu kan dhufuu qabu hojjeticha irraa
ta’a.
Gorsuu fi Mariisisuu (Consulting)

Hojjettoota madaallii bu’aa raawwii hojii
isaatiin giddu-galeessaa gadi ta’aniif gorsuu fi
mariisisuun baa’yee gaariidha.
Rakkoolee dandeettii raawwachiisummaa
hojjettootaa irratti miidhaa geessisan,
hudhaa ta’an,
mariidhaan adda baasuun,
karoora misooma dhuunfaa akka qopheefatan
taasisuun,
deeggarsa kennuun murteessaadha.
Sababa Hanqina Dandeettitiin Hojii Irraa
Gaggeeffamuu
Hoj. Mootummaa yeroo yaalii isaa

xumuuree,hanqina dandeettiisaa leenjii boodas
yoo fooyya’uu baate tajaajilli isaa addaan cita.
Sababa Hanqina Hojii Irraa Gaggeeffamu…………………….
Hoj. Moot. hojii itti ramadame dandeettii fi

beekumsa qabuun gargaaramee bu’aan
raawwii hojii isaa yeroo sadiif walitti aansee
bu’aa eeggamu (50%) gadii yoo ta’e:
 tajaajilli isaa addaan cita.
Hanqina Dandeettitiin Hojii Irraa Gaggeeffamuu….. .
Garuu, yoo hojjetaan mootummaa tokko
walitti aansee waggoota shaniif bu’aa
madaallii raawwii hojii ol’aanaa argachaa
turee bu’aan madaallii raawwii hojiisaa
yeroo afur waliitti aansee bu’aa eegamuu
(50%) gadi yoo ta’e malee, hojii irraa hin
gaggeeffamu.
Gahee fi Ittigaafatamummaa Qaamolee
Adda Addaa
Gahee fi Itti
gaafatamummaa Mana • Karoora fi gabaasa
Hojii raawwii hojii tarsiimo’aa,
• Karoora tarsiimo’aa, waggaa, kurmaanaa, ji’aa
waggaa, kurmaanaa fi ji’aa
bu’aa eegamu haala ifa
fi torbaanii qopheessuun
ta’een agarsisuun Daarektoreetiif yookiin
yeroodhaan adda baasee adeemsaaf yookiin Gareef
qopheessuu; caccabsuun akka
• Sirna deeggarsaaf hordoffii raawwatamuu taasisuu fi
fi gamaaggamaa raawwii
karooraa bu’aarratti • raawwii isaa madaaluun
xiyyeeffate kan waggaa, qaboo yaa’ii qabachaa
kurmaanaa, ji’aa fi torbanii deemuu;
qopheeffachuun hojiirra
oolchuu;
Gahee fi Itti
gaafatamummaa
Mana Hojii………… o Madaallii raawwii
oBu’aa raawwii galmootaa fi sadarkaa
hojii hojjetootaa raawwachuuf irratti
haala waliigalame
walfakkaataa fi bifa bu’a qabeessa
seera ta’een madaaludhaaf
qabeessummaan sirna dandeessisu
madaaluuf sirna karaa iftoomiina qabuun
dandeessisu ofeeggannoodhaan
dirirsu;hojiirra- haala hirmaachisaa
oolchuu ta’een hojiirra oolchuu.
Ittigaafatamummaa Hoggansa mana Mojii
•Sirna raawwii karoora hojii • Hojjatoota mana hojichaa
bu’aa irratti xiyyeeffatee dandeettiin raawwii isaanii
haala ammayya’aa ta’een gadi aanaa ta’ee leenjii
hojii irra oolchuun mana dandeetti cimsu akka argatan
hojicha bu’a qabeessa taasisuu;
taasiisuuf dandeettii • Akkaataa karoora tarsiimo’aa,
gaggeessummaa iftoomina waggaa, kurmaanaa fi ji’aa
qabuufi hunda galeessa mana hojichaa itti milkeessuu
kennuu; fi qaamolee gaggeessuuf
•Raawwii hojjettootaaf deeggarsaa fi hordoffii taasisu
deeggarsa gochuu fi irratti sagantaa raawwii isaa
sadarkaa bu’aa raawwiitiin qopheeffachuun hawaasa
hojjettoota adda baasuun mana hojichaaf beeksisuu fi
beekamtii kennaa deemuu; hojiirra oolchuu;
Ittigaafatamummaa Hoggansa mana Mojii…….
o Raawwii karoora
o SM hojii mana hojichaa,
hojjetootaa daarektoreetiiwwani
bifa i/gareewwanii yeroo
iftoomina hojiichaaf qabameen
qabuu fi haqa baay’inaa fi
qulqullina eegamuun
qabeessa raawwatamuu isaa
ta’een hordoffii fi
gaggeeffamu gamaaggama
isaa taasisuun
mirkaneessuu; mirkaneessuu
 Dhaabbilee,
 kolleejjiwwan,
 giddu-galeessota,
 hospitaaloota fi kkf itti-
Gahee fi Itti
Gaafatamummaa Garee Madaallii,
waamamni isaanii naannootiif
Sadarkeessuu fi Beekamtii
Madaallii maamila o
ta’an;
hojjetaa GareeMSB,fi
ilaalchisee • Daarektoreetii ijoo keessaa
guutamu kan fi hoggansa qabeenya
gaggeeffamu garee nama irraa bakka bu’an
madaallii, kan mataa isaanii
sadarkeessuu fi hundeessuun madaallii
beekamtii maamilli hojjetaaf guutu
sadarkaan manneen sassaabuun akkaataa
hojii keessatti ulaagaa taa’een maamila
ijaaramuun ta’a. madaalchisuun qabxii
isaanii ni kaa’a, mana hojii
isaaniitiif kan gabaasu ta’a.
Gahee fi Dirqama Biiroo PSMQN
 Biiroo fi caasaaleen Biiroo PSMQN sadarkaan

jirani Manneen hojii mootummaa naannichaa
sadarkaa sadarkaan jiranirratti itti gaafatamummaa
armaan gadii ni qabaatu:
 Hojmaata sanada kana hojiirra oolchuuf dandeessisu
dirirsuu isaanii ni gamaaggama;
 Karoora fi gabaasa raawwii hojii tarsiimo’aa, waggaa,
kurmaanaa, ji’aa fi torbaanii qopheessuun Daarektoreetiif
yookiin adeemsaaf yookiin Gareef caccabsuun
raawwatamuu isaa fi qaboo yaa’ii qabachuun madaalaa
deemuu isaanii ni hordofa;
 Manneen hojii hanqina qaban irratti tarkaanfiin
sirreeffamaa akka fudhatamu yaada sirreeffamaa ni
kenna; qaama dhimmi ilaaluuf ni dhiheessa.
Manaajarri Gandaa
 madaallii madda ragaa uummata irraa hojjettota
gandaaf sassaabamu
 carraa waltajjii uummataa sadarkaa
Gandaatti uumame kamiyyuu irratti
 ulaagaalee duukaa deemtuu seektarri
kallattiidhaan isa ilaallatu gadi buusu fi
 kan maanuwaalii kana irra jirutti fayyadamuun,
ragaa sassaabuun
 ji’a ji’aan waajjira paabliik sarviisii fi misooma
qabeenya namaatiif kan gabaasu ta’a.
Haala Tarkaanfiin Naamusaa Raawwii Karoora Hojii Bu’aarratti Xiyyeeffateen Walqabate Itti Fudhatamu
 yeroosaa eegee hogganaa

Ittigaafatamummaa Naamusaa Hojjetaa Mootummaa
dhihoosaatti dhiheessuu
 HM hojii irratti miidhaa dhabuu
geessisuu baatus…..  duubdeebii kennamuun
 Sirna hojmaata/ gabbifachuu dhabuu
imaammata mootummaa  gabaasa raawwii hojii
hordofuu dhabuudhaan isaa kan waggaa,
 karoora hojii waggaa, kurmaanaa, ji’aa /torbee
kurmaanaa, ji’aa fi bu’aa argamee, yeroo,
torbee isaa baay’inaa fi qulqullina
qopheeffachuun dhabuu eegamuun raawwachuun
gabaasuu dhabuun;
 badii naamusa  hojii irratti miidhaa
salphaa akka yoo geesisee argame,
raawwateetti  akkaataa Labsii
lakkaawamee keewwata 70(1) tiin
tarkaanfiin badii naamusa cimaa
naamusaa Mana akka raawwateetti
Hojichaan kan lakkaawwamee
irratti fudhatamu tarkaanfiin naamusaa
ta’a. Mana Hojichaan kan
irratti fudhatamu ta’a.
Raawwii fi Kaffaltii Miindaa Ji’aa
Hojjettoota Mootummaa
 Kaffaltii mindaa  yeroo hojii seeraan
ji’aa Hojjataa kaa’ameetti iddoo
Mootummaaf kan hojii isaa irratti hin
kaffalamuu: argamnee fi hojii
 yeroo hojii ji’aan isaa hin hojjene
seeraan miindaan iddoo
hojii irratti argamee
kaa’amerratti
hin hojjenne
argamee hojii yoo
herreegamee kan
hojjete. citu ta’a.
 yeroo hojii seeraan  hayyama da’umsaa,
kaa’ameen iddoo hojiitti boqonnaa waggaa,
argamee hojjechuusaa hayyama barnootaa
hogganaa aanteen
fi hayyama seeraan
mirkanaa’uu qaba.
hayyama biroo qabu
 Waan humnaa ol ta’een
yeroo hojii seeraan
akkaataa waliigaltee
kaa’ameen iddoo hojii seeraan kaa’ameen
isaarratti hin argamne kan keessummaa’u
ragaa seera qabeessa ta’a.
ta’e dhiyeeffachun irraa
eegama.
 Raawwiin hojii mana hojii
 hayyama barnootaa
kan ji’aa, kurmaanaa fi
fudhatee barumsa isaa waggaa gamaaggamamee,
biyya keessatti /biyya  manaajimantii mana
alaatti hordofaa kan hojichaatiin mirkanaa’ee,
jiru  gabaasni isaa BMWD
 manni hojichaa sadarkaan jiruuf osoo hin
sadarkaa hojjetichi dhiyaatiin,
irra jiru yeroo yeroon  baajatni ji’aa, kurmaanaa fi
mirkaneessaa waggaa wal duraa dubaan
gabaasuun irraa gadi hin lakkifamu.
eegama.
Tarkaanfii Naamusaa Fudhatamu
Hojjetaan mootummaa hir’ina naamusa

salphaa raawwatee argame,
Adabbiiwwan:
akeekkachiisa afaanii;
akeekkachiisa barreeffamaa;
adabbii mindaa hanga guyyaa kudha
shan (15) gahu wal duraa duubaan irratti
murtaa’uu ni danda’a.
® Hojjetaan mootummaa hir’ina namuusa cimaa
raawwatee argame akkaataa ulfaatina isaatiin
adabbiiwwan:
Yeroo waggaa lama hin caalleef sadarkaa hojii fi mindaa irraa gadi
buusuu;
Hojiirraa gaggeessuu wal duraa dubaan irratti murtaa’uu ni danda’a.

Tarkaanfii Naamusaa Salphaa Qophii Karooraan
Walqabatee Fudhatamu
oHM karoora yeroo jalqabaaf yoo ta’e gorsaa fi
deeggarsi kennameefii qaboo yaa’ii
dhuunfaairratti kan qabamu ta’a;
waggaa ,kurmaanaa,
yeroo 2ffaaf yoo ta’e adabbii
ji’aa, torbee yeroosaaakeekachisa afaanii barreeffamaan;
eegee hogganaa
yeroo 3ffaaf kan raawwatame yoo
dhihoosaatti ta’e adabbii
akeekachisa,barreeffamaatiin
dhiheessuun yeroo 4ffaaf kan raawwatame yoo
duubdeebii kennamuunta’e adabbii miindaa guyyaa 15
fooyyeffachaa yoogahu adabbiin kan irratti murtaa’u
deemuu baate: ta’a:
Tarkaanfii Naamusaa Cimaa Qophii Karooraan Walqabatee Fudhatamu
HM sirna hojmaataa/imaammata mootummaa hordofuu

dhabuudhaan,
• karoora hojii waggaa,kurmaanaa,ji’aa,torbee isaa
yeroosaa eegee qopheessee dhiheessuu dhabuun adabbiin
naamusa salphaa bu’uuraatiin wal duraa dubaan irratti
fudhatamee of sirreessuu yoo hin dandeenyee fi hojii
irratti miidhaa geessisuun isaa yoo mirkanaa’e:
 yeroo jalqabaatiif yoo ta’ee adabbii mindaa hanga ji’a sadii gahu;
 yeroo lammaffaaf yoo ta’e yeroo waggaa lama hin caalleef sadarkaa
hojii fi miindaa irraa gadi buusuu;
 yeroo sadaffaaf yoo ta’e hojii irraa gaggeessuu kan irratti murtaa’u
ta’a.
Tarkaanfii Naamusa Salphaa Gabaasa Raawwii
Hojiin Walqabatee Fudhatamu
yeroo jalqabaaf kan
raawwate yoo ta’e
gabaasa waggaa
adabbii akeekachisa
kurmaanaa/ji’aa/ afaanii barreeffamaan
torbee
yeroo lamaffaaf kan
raawwate yoo ta’e
adabbii akeekachisa
yeroo, baay’inaa
barreeffamaatiin
fi qulqullina
yeroo sadaffaaf kan
raawwate yoo ta’e
adabbii miindaa
guyyaa15 gahuun
tarkaanfiin naamusaa
kan irratti murtaa’u
ta’a:
Tarkaanfii Naamusa Cimaa Gabaasa Raawwii
Hojiin Walqabatee Fudhatamu
o Hojjataan Mootummaa  adabbiin naamusa salphaatiin
gabaasa raawwii hojii isaa wal duraa dubaan irratti
kan fudhatamee of sirreessuu yoo
 Waggaa hin dandeenyee fi hojii irratti
 kurmaanaa miidhaa geessisuun
 ji’aa  yeroo jalqabaatiif yoo ta’e
 torbee bu’aa argame, adabbii miindaa hanga ji’a sadii
gahu;
• yeroo,
 yeroo lammaffaaf yoo ta’e yeroo
• baay’inaa fi waggaa lama hin caalleef
• qulqullina barbaadamuun sadarkaa hojii fi mindaa irraa
raawwachuun raawwii gadi buusuu;
isaa gabaasuu yoo dhabe,  yeroo sadaffaaf yoo ta’ee hojii
irraa gaggeessuu kan irratti
murtaa’u ta’a.
Akkaataa Adabbiin Naamusaa Daddabalamaa Ta’e Itti Shallagamu
 Hojjataan mootummaa balleessaawwan naamusaa armaan

gadii yoo raawwate akka gocha balleessaa naamusaa
daddabalamaa raawwateetti kan fudhatamu ta’ee
 gosoota karoora dhuunfaa lamaa fi isaa ol yeroo tokkootti
yookiin yeroo garagaaraatti dhiheessuu yoo dhabe;
 gosoota gabaasa dhuunfaa lamaa fi isaa ol yeroo tokkotti
yookiin yeroo garaagaraatti dhiheesssuu yoo dhabe;
 karooraas fi gabaasaa raawwii hojiis yoo hin dhiheessine
ta’e tokko tokkoon isaaniitiif adabbiin walitti dabalamee
kan shallagamuu ta’a.
Ittigaafatamummaa Naamusaa Daarektaraa/Abbaa
Adeemsaa /Dursaan Garee/Suparvaayizaraa
 Tarkaanfiiwwan bulchiinsaa fi tarkaanfilee seeraa
biroo daareektara/abbaa adeemsaa /dursaan
garee/suparvaayizara irratti fudhatamuu danda’an
akkuma eegametti ta’ee,
o karoora waggaa /kurmaanaa /ji’aa /torbanii
qopheessuun yeroosaa eegee raawwataaf qoodee
qaqqabsiisuun duub-deebii kennu yoo baate;
o gabaasa raawwii waggaa /kurmaanaa /ji’aa /torbanii
bu’aa galmaa’uu qabu waliin baay’ina, qulqullinaa fi
yeroo itti xumuramu keessatti akka xumuramu
taasisuun mana hojichaaf gabaasuu yoo baate;
o deeggarsaa fi gamaaggama raawwii hojii
raawwatootaa yeroo yeroon gaggeessuun
qaboo yaa’iitiin qabachaa yoo deemuu baate
o bu’aa isaa bu’uura hojmaata diriireen gabaasuu
yoo baate fi
o tarkaanfii sirreeffamaa raawwatoota irratti akka
fudhatamu taasisuu yoo baate,
o itti gaafatamummaa naamusaa kan isa irratti
hordofsisu ta’a:
Tarkaanfii Naamusaa Salphaa Daarektara/Abbaa Adeemsaa /Dursaan Garee/Suparvaayizara
irratti Fudhatamu
o Abbaan adeemsaa/daarektarri /dursaan garee

/suparvaayizarii karoora waggaa /kurmaanaa
/ji’aa /torbanii qopheessuun yeroosaa eegee
raawwataaf qoodee dhaqabsiisuun duub-deebii
kennuu dhabuun isaa;
o yeroo jalqabaaf yoo ta’e adabbii akeekachisa
afaanii barreeffamaan;
o yeroo lammaffaaf yoo ta’e akeekachisa
barreeffamaan
o Gabaasa raawwii waggaa /kurmaanaa / ji’aa /
torbanii bu’aa galmaa’u qabu waliin baay’ina,
qulqullinaa fi yeroo itti xumuramu keessatti akka
xumuramu taasisuun mana hojichaaf gabaasuu
yoo baate;
o deeggarsaa fi gamaaggama raawwii hojii
raawwatootaa yeroo yeroon gaggeessuun qaboo
yaa’iitiin qabachaa yoo deemuu baate fi
o bu’aa isaa bu’uura hojmaata diriireen gabaasu
yoo baate;
o tarkaanfii sirreeffama raawwatoota irratti akka
fudhatamu taasisuu yoo baatee;
o gochoota armaan olitti tarreeffaman kessaa
lama yeroo jalqabaaf raawwatee yoo argame:
adabbii akeekachiisaa barreeffamaan kennamuun
kan irratti murtaa’u ta’a.
o Gochoota armaan olitti tarreeffaman keessaa
gochi lamaa ol yeroo jalqabaaf yookiin gochii
tokkoo yeroo lamaa oliif raawwatee yoo
argame
adabbii mindaa guyyaa kudha shan (15) gahuun
kan adabamu ta’a.
•
Tarkaanfii Naamusaa Cimaa Daarektara/Abbaa Adeemsaa/Dursaan
Garee/Suparvaayizarii irratti Fudhatamu

Abbaan adeemsaa/daarektarri/dursaan
garee/suparvaayizarii sirna hojimaataa /imaammata
mootummaa hordofuu dhabuudhaan akkaataa
labsiicha keewwata 70(1) jalatti tumameen hojii
irratti miidhaa geessisuun isaa yoo mirkanaa’ee fi
adabbiin naamusa salphaa bu’uura keewwata 1(a-c)
jalatti tumame wal duraa duubaan irratti fudhatamee
of sirreessuu yoo hin dandeenye:
• yeroo jalqabaatiif yoo ta’ee adabbii mindaa
hanga ji’a sadii gahu;
• yeroo lammaffaaf yoo ta’e yeroo waggaa lama
hin caalleef sadarkaa hojii fi miindaa irraa
gadi buusuu;
• yeroo sadaffaaf yoo ta’e hojii irraa
gaggeessuu kan irratti murtaa’u ta’a
Sirna Komii
 Hojjetaan Mootummaa, dursaan garee,
daarektarii/abbaan adeemsaa/suparvaayizarii bu’uura
sanada kanaatiiin madaalliin raawwii hojii isaaf
kennameef/tarkaanfii naamusaa irratti
murtaa’e/murtiiwwan biroo isa irratti fudhataman
irratti komii qabu
 Bu’uura sirna dhageettii komii hojjetoota
mootummaa Labsii lakk. 215 /2011 jalatti tumameen
komii isaa qaamota sadarkaa sadarkaan jiraniif
dhiheeffachuuf mirga qaba.
Hiika Komii
Komii jechuun bu’aa madaallii qaamni

madaallii gaggeessee ifa taasise irratti
hojjetaan madaalame firiin ibsame kun naaf
hin malu jedhee yoo amane qaama komii
ilaaluuf hundeeffameef firiin madaallichaa irra
deebi’amee naaf haa ilaalamu jedhee gaaffii
yookiin iyyannoo dhiyeessuu dha.
Waa’ee Komii Dhiyeessuu
 Erga madaalliin raawwatamee booda firii madaallichaa
irratti hojjetaan komii qabu qaama komii dhaggeeffachuuf
hundeeffametti komii isaa barreeffamaan dhiyeeffachuu ni
danda’a.
 Bu’aa madaallii ifa ta’e irratti hojjetaan dhuunfaa komiin
qaba jedhu ragaa quubsaan deeggaree dhiyeessuu qaba.
 Hojjetaan komiin isaa akka ilaalamuuf barbaadu hundi
qaama komii dhaggeeffachuuf sadarkaa bulchiinsaa
Naannoo, Godinaa, Magaalaa, fi Aanaa fi sadarkaa mana
hojiitti hundeeffamutti iyyannoo isaa kan dhiyeeffatu ta’ee
 iyyannoo isaa keessatti dhimmoota armaan gadii
haammachiisuu qaba:
•
Maqaa hojjetaa -----------
Sababa iyyannoo fi ka’umsa isaa
----------------
Ragaalee deeggarsaa (ragaa komii isaa ittiin
hubachiifatu) ----------
Guyyaa------
ji’a ---------
bara komiin itti dhiyaate ---------
Daangaa Yeroo Komiin Itti Dhiyaatuu fi Murtiin Itti
Kennamu

Komiiwwan bu’aa madaallii raawwii irratti dhiyaatan
qaamni sadarkaa adda addaatti bu’aa madaallii
mirkaneessu erga firii madaallii ifa taasisee eegalee
guyyoota hojii walitti aanan shan (5) keessatti komii isaa
dhiyeeffachuutu irra jiraata.

Qaamoleen komii dhaggeeffatan guyyaa komiin dhiyaate
irraa eegalee guyyoota hojii walitti aanan shan (5)
keessatti murtii isaanii barreeffamaan hojjetaa komee
dhiyeeffateef beeksisuun qaama madaallicha
mirkaneesseef galagalchaan ni beeksisu.
•

Hojjataa komii dhiyeeffatee erga qaamolee komii
dhaggeeffataniin ilaalamee booda murtii kennamutti yoo quufuu
baate guyyoota 3-keessatti qaama komii dhaggeeffachuuf
sadarkaa itti aanutti dhaabbateef komii isaa ni dhiyeeffata;
murtiin kennamus isa xumuraa ta’a.

Hojjetaan komii isaa koree komii dhaggeeffataa sadarkaa
sadarkaan mana hojii keessatti dhaabbatetti dhiyeeffatee murtee
kennamuufitti yoo quufuu baate hoggansa (manajimentii) mana
hojichaatti dhiyeeffachuun murtii xumuraa kan argatu ta’a.
Murtiin komii dhageeffataan yeroo xumuraaf
kenname murtii jalqaba kennameen
garaagarummaa yoo qabaate qaamni sadarkaa
sadarkaan madaallii raawwate garagalcha murtii
isa qaqqabe irratti hundaa’ee guyyoota shan
keessatti sirreeffama barbaachisaa ta’e
raawwachuutu irraa eegama.
• Fooyya’insa Gurguddoo Sirna
Madaallii fi Beekkamtii Hojjetaa
Mootumaa Irratti Taasifame
Fooyya’insa Gurguddoo…..
Hojiiilee xixiqqoo hundaaf IKTX(MSS)
ulfaatinaa fi safartuu qabu qopheessuu;
Sanada waliigaltee Sadarkaa Kenniinsaa
Tajaajilaa irratti Waliif mallatteessuu;
Istaandaardii mallatteefamee booda Koppii
tokko(1) hojjetaan hundi qabachuu;
Ragaa raawwii karoora hojjetaa walitti
fufiinsaan galmeessuun gabaasa hojjetaa torbee,
ji’a, kurmaana fi waggaa hordofamee
sassaabamaa deemuu;
Fooyya’insa
Gurguddoo……..
Qabxiin madaallii ofiin of-madaaluu fi
miseensota gareetiin yeroo guutamu hordoffii
hogganaa dhiyootiin ta’ee, qabxiin guutame kan
ragaadhan deeggarame ta’uusaa mirkaneefachuu;
Fooyya’insa Gurguddoo……..
Madda madaallii maamiltootaa fi tajaajilamtoota
Maamilli filatamu kan tajaajilame qofaa
ta’uusaa;
Madda madaallii maamiltootaa fi tajaajilamtoota
irraa ji’a 6 keessatti sassaabamee guutame ragaa
samuuda fudhatameen kan deeggarame ta’uusaa;
Manneen hojii sadarkaa sadarkaan jiran keessatti
madaallii madda ragaa maamilaa hordofamee kan
sassaabamuu fi gabaafamu gama dursitoota garee
yookiin daarektara hojjetaatti aanee jiruun ta’uusaa;
 Madaalliin miseensonni garee hogganaa dhiyoo

isaaniitiif yookiin hojjetaaf ittiin guutan ragaa
torbee torbeetiin qabame irraa kan walitti qabamu
ta’uusaa;
 Madaalliin miseensonni garee

hogganaa dhiyoo isaaniitiif yookiin
hojjetaaf ittiin guutan ragaa torbee
torbeetiin qabame irraa kan walitti
qabamu ta’uusaa;
 Duub-debbiin madaallii isaa

eeggate barreeffamaan hojjetaaf
kennamaa deemuu;
Qabxii Madaallii Bu’aa Raawwii

Hojjetaa:
 Madaallii raawwii karooraa 50%
ture 70%tti,
 Madaallii maamilaa 20% ture 10%tti
gadi buu’uusaa;
 Maamila keessaa(5%), maamila
alaa(5%), maamila kallattii tokkoo
 (10%)tti;
Madaallii miseensa garee 20% ture
15%tti fi
 Madaalliin ofiin of-maddaluu 10%
ture 5%tti jijjiiramuusaa;
Miseensonni garee hogganaa dhiyoo isaanii

(Daarektarri/Abbaan Adeemsa Hojii/ Dursaan
Garee/ Supparvaayizara) asii ol 15% keessaa
madaaluu kan danda’an ta’uusaa;
Gaafatamummaa qophii karooraa ilaalchisee
Gaafatamummaa Gabaasa ilaalchisee
Kanffaltii Miindaa ilaalchisee

Galatoomaa !!!
GALATOO
MAA!!

SMB Kutaa 1-3

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

SMB Kutaa 1-3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Biiroo Paabliik Sarviisii fi Misooma

Qabeenya Namaa Oromiyaatti

Hooggantoota Seektaroota Mootummaa, Koree

 Hooggansa ragaalee bu’aa

Hojjettota Mootummaa manneen hojii

 Raawwii hojii fi dandeettii fooyyeffachuuf

Karoorsuu hanga madaaluu fi beekamtii

Madaalliin bu’aa raawwii

Bu’aa raawwii hojjetaaf beekamtii kennuuf

A) Madaallii F) Madaallii Bu’aa

Hojjetaa hojii tokkoon

Maloota akka taatee

Hojii fi amala hojjetaa baay’ee

Raawwiin hojjetaa kan sakatta'amuu fi

Bu'aa qabeessummaan raawwii hojii kan

Kan madaalamu galtee (input), adeemsa

2.12. Qaama Madaallii Hojjetaa Gaggeessuu fi Mirkaneessu

1) Madaalliin hojjettoota yeroo gaggeefamaa

Sakatta’iinsa gaggeeffamu keessatti

 Duub-deebii dhugaa irraa fagaate yookiin

Gaafannoowwan duukaa deemtuu

Madaallii maamilli ija hojjetaa maamilicha

Mana hojii tokko keessatti

Keessaatti Yeroo ammaa

Kutannoo hoggansi sirna hoggansa

Hoggansi fi raawwataan kanneen

Hojjetaan madaallii bu’aa raawwii

Aadaa duub-deebii barreeffamaan irra

2.Hojjetichi hojii isaa haala gaariin kan

4.Sababa walitti bu’insa hojii keessatti

6.Raawwii karooraa yeroo gabaabaa hojjetaan

10.Madaallii keessatti beekaman kunniin

 Hojjettoota madaalaman hundaaf qabxii walitti

13.Kaayyolee baay’isuun rakkoo

16.Of-irraa ka’anii madaaluu (“like me"

Rakkoolee teekiniikaa keessaa muraasni

 Qophii istaandaardii kenninsa tajaajilaa keessatti

1)Rakkoolee Gurguddoo Hojiirra Oolmaa

Hoggansii fi hojjetaan sirna madaallii fi

7. Sadarkaan bu’aa raawwii madaallii kalaqaa fi

Kanaafuu, sirni madaallii qindaa’aa (3600)

Hojjettoota maamila kallattii tokko qofa 10%

1. Waliigaltee Sadarkaa Raawwii Karooraa

2 Ulfaatina fi Safartuulee Hojii

2 Ulfaatina fi Safartuulee Hojii

3. Qabiyyee Waliigaltee Sadarkaa Raawwii

4. JBAH Irratti Qoratamee

7.Deeggarsi fi Kutannoon Mana Hojichaa

9. Qajeeltoowwan Sirna Madaallii Bu’aa

9. Qajeeltoowwan Sirna Madaallii Bu’aa

Madaallii bu’aa raawwii gaggeessuuf bu’aa

Karoorri dhuunfaa qophaa’u humnaa gadi

Hojjetaan karoora mana hojichaa

Istaandaardii kenniinsa tajaajila xiqqaa

Akkaataa Istaandaardii taa’een (2): jechuun

ii.Istaandaardii Ol (3): jechuun hojiilee sanada

iii.Istaandaardii Gadi(1): jechuun hojiilee

Istaandaardii qorannoo JBAH manneen

 Istandardiin raawwii hojiiwwan xixiqqoo fi

Yeroo mariin gaggeeffamutti maalummaa

Lak Gosa Ulfaatina Istaandaardii Hojii Garee fi Dhuunfaa Ittiin

Gabaasni raawwii hojjetaan akkaataa

Karoorri hojii irratti waliigalamee

(Qul., Bay, Bas, Yer )