Kebijaksanaan Raja dan

Pembesar Melayu Menangani

Cabaran Barat
Ariff,Azizi,Hakimi,
Abang,Uqail
Table of Contents

8.1 8.2
Reaksi Pemerintah Tindakan Raja Melayu
Negeri-Negeri Melayu dalam Menangani
Utara dan Johor Cabaran Barat
Terhadap Tindakan
Barat
8.3 8.4
Usaha Pembesar Keberkesanan Peranan
Melayu dalam Pemerintah Tempatan
Permodenan Negeri dalam Menangani
Cabaran Barat
 8.1
Reaksi Pemerintah Negeri-
Negeri Melayu Utara dan Johor
Terhadap Tindakan Barat
Protokol Sempadan Perjanjian Bangkok 1909

Garis sempadan berasaskan legeh dan lembah sungai. Bermula

dari Sungai Perlis ke muara Kuala Tabal. Pulau Langkawi dan
pulau bahagian selatan menjadi wilayah British, Pulau Terutau dan
pulau bahagian utara milik Siam.
Reaksi pemerintah Negeri-negeri Melayu Utara terhadap
Perjanjian Bangkok

Raja Syed Alwi Jamalullail membantah tindakan Siam

mengambil wilayah Pujoh yang sebelum ini ditadbir oleh
Perlis kerajaan Perlis melalui Penghulu Kuala Perlis dimasukkan ke
dalam wilayah Setul.

Sultan Abdul Hamid Halim Shah tersinggung kerana tidak dibawa

berunding perihal negeri kehilangan wilayah Sadao, Setul, Pulau
Terutau, Butang. Menegaskan sempadan baharu harus ditentukan
mengikut criteria sempadan yang sedia ada. Amat murka menyatakan Kedah
tidak akan memaafkan pihak menjual negeri Kedah seperti menjual
seekor kerbau.
 Reaksi pemerintah Negeri-negeri Melayu Utara terhadap
Perjanjian Bangkok

Sultan Zainal Abidin III mengecam tindakan Siam ,tanpa pengetahuan

baginda, mempertahankan kedaulatan negeri. Siam tidak berhak ke atas
Terengganu Terengganu, penghantaran bunga emas sebagai tanda persahabatan,
mengemukakan bantahan kepada Gabenor Negeri Selat pada 24 Mei
1909.

J.S.Mason, wakil Siam datang ke Johor Bharu menghadap Sultan

Muhammad IV, menolak perjanjian. Kecewa dengan tindakan
British menyerahkan wilayah Tabal, daerah Kelantan yang dihuni Kelantan
15000 Melayu.
Kebijaksanaan pemerintah Johor menyekat kemaraan
British

Temenggung Daeng Ibrahim peka terhadap rancangan British, membina jati diri sebagai
pemerintah yang berdaulat. Menjamin keselamatan perairan Johor dan Singapura, mendapat
pedang keemasan daripada Ratu Victoria. Mengasaskan Bandar Iskandar Puteri,
memindahkan pusat pentadbiran Johor daro Teluk Belanga, Singapura ke Tanjung Puteri
untuk mengelakkan tekanan British. Tanjung Puteri sebagai ibu negeri. Memodenkan
pentadbiran negeri, sistem tradisional diperkukuh dengan unsur baharu dari barat, birokrasi
moden. Mengeksploitasi hasil hutan getah perca menguntungkan dijual kepada pedagang
British, Temenggung mengisytiharkannya sebagai monopoli Johor, memperkenalkan Sistem
Kangcu, kemasukan orang Cina mengusahakan tanaman gambir, lada hitam.
8.2
Tindakan Raja Melayu dalam
Menangani Cabaran Barat
 TUNTUTAN RAJA MELAYU MELALUI DURBAR

Durbar Kuala Lumpur 1903 Durbar Pekan, Pahang 1932

Sultan Idris Murshidul Adzam Shah Perak Sultan Iskandar Shah Perak mendesak
mendesak langkah mengembalikan kuasa institusi mengembalikan kuasa pemerintahan
raja, bilangan pegawai Melayu perkhidmatan
kerajaan ditambah,dilantik ke jawatan tinggi.
Tuanku Muhammad ibni Yamtuan Antah menuntut
Bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi Persekutuan.

Durbar Klang, Selangor 1937 Durbar Seri Menanti 1939

Tuanku Abdul Rahman Negeri Sembilan menggesa
peluang perkhidmatan buruh dari Alam Melayu.
Sultan Abu Bakar Riayatuddin Al-Muazzam Shah
Pahang mendesak masalah Melayu tiada pekerjaan,
tanah.
Sultan Hisamuddin Alam Shah Selangor
menubuh Malay Girls College
meningkatkan pendidikan kaum wanita.
 DIPLOMASI MENANGANI TEKANAN BRITISH

Mengadakan hubungan baik dengan kerajaan Negeri Selat (British mengekalkan

Teluk Belanga, Singapura milik Johor, Baginda menetap sehingga 1889 berpindah ke
Sultan Abu Bakar Johor), kunjungan ke England bertemu dengan Ratu Victoria( gelaran Maharaja Johor
Johor hingga 1914 1868, meredakan tekanan Gabenor NNS, diberi kepercayaan), menubuhkan Lembaga
Penasihat Johor di London(ahli dilantik oleh baginda dalam kalangan pegawai
membantu menasihati dalam hal pentadbiran)

Sultan Zainal Abidin Kebijaksanaan dalam rundingan(berangkat ke Singapura berunding dengan

Gabenor NNS selepas Perjanjian Bankok), menandatangani Perjanjian British-
III Terengganu hingga Terengganu 1910( hanya bersetuju menandatangani perjanjian jika mengakui
1919 Terengganu negeri merdeka)
KEENGGANAN PEMERINTAH MENERIMA PENASIHAT BRITISH
Perlis
Meadow Frost, 28 April 1930, Perjanjian
Perlis-British menerima naungan British,
meningkatkan kawalan Penasihat
terhadap pentadbiran negeri melalui
Majlis Mesyuarat Negeri Perlis.
Kedah
W.G.Maxwell, Majlis Mesyuarat Negeri Kedah
diterajui oleh Tunku Mahmud menganggapnya
melampaui mencampuri urusan pentadbiran
negeri,menuntut surat rasmi mesti melalui Residen
Jeneral, ditulis dalam BI, mengetepikan nama
Kedah dalam surat rasmi, mengibarkan Union Jack
di kediamannya. Perjanjian Kedah-British 1
November 1923. Walaupun menjadi naungan
British, mengekalkan identity sebagai negeri
Melayu: penggunaan BM dalam
pentadbiran,perundangan, penggunaan kalender
Hijrah, cuti umum hari Jumaat, keutamaan
melantik pegawai Melayu dalam pentadbiran.
Kelantan
J.S.Masor, perjanjian 1910,
Sultan Kelantan mengikut,
melaksanakan nasihat Penasihat
British, tidak berhubungan
dengan kuasa luar.
Terengganu
Hanya menerima wakil tidak berkuasa
dalam pentadbiran 1910, Sultan
Muhammad II, Perjanjian Terengganu-
British 24 Mei 1919, wakil British
ditukarkan kepada Penasihat British,
J.L.Humphreys. Sultan lebih berunding
dengan pembesar menyebabkannya
menurunkan takhta 1920 digantikan oleh
Sultan Sulaiman Badrul Alam Shah.
 MENGGUBAL UNDANG-UNDANG TUBUH

14 April 1895, Sultan Abu Bakar, menjadikan Johor negeri Melayu pertama
mengamalkan sistem raja berpelembagaan, berunsur demokratik. Sultan Menteri,
Jemaah Pangkuan Kerajaan tidak menyerahkan negeri kepada kuasa asing, Jemaah
Johor Menteri terdiri daripada Melayu, rakyat, Islam, Islam sebagai agama negeri selama-
lamanya. Kepentingan( mengimbangi kuasa British, mempertahankan identity negeri,
kerajaan berterakan demokrasi)

2 November 1911, Sultan Zainal Abidin III. Kerajaan Melayu Islam, asas
perundangan negeri Islam, tidak menyerahkan negeri kepada kuasa asing. Jika Terengganu
menyerah hendak turun takhta, Menteri Besar mesti Islam, rakyat, Ahli Mesyuarat
Negeri boleh bukan Islam tetapi rakyat. Kepentingan(memantapkan pentadbiran,
memelihara kedaulatan, mengukuhkan perpaduan, menghalang campur tangan).
 Raja menerajui pemodenan negeri

Johor
Sultan Abu Bakar dengan kerjasama Majlis
Jemaah Menteri meneruskan pemodenan
pentadbiran Temenggung Daeng Ibrahim,
bersama pembesar berwibawa,
menubuhkan jabatan mengurus
pembangunan rakyat, negeri, cekap dan
berkesan sehingga British tiada ruang untuk
campur tangan.
Terengganu
Sultan Zainal Abidin III bersama Yang
Dipertuan Mulia Tengku Muhammad
menubuhkan Jemaah Mesyuarat Kerajaan,
Jemaah Menteri 1912, jabatan kerajaan
Pejabat Setiausaha Kerajaan,
Perbendaharaan, Pesuruhjaya Keadilan,
Kedah Agama dan Pelajaran, Kerja Raya,
Pesuruhjaya Hutan.

Sultan Abdul Hamid Halim Shah Bapa

Kedah Moden dibantu pembesar negeri.
Abad 19, Jabatan Perbendaharaan, Tanah
dan Ukur, Audit, Pejabat Besar Pos dan
Telekom, Mahkamah Keadilan, Pasukan
Polis Kedah.
8.3
USAHA PEMBESAR MELAYU
DALAM PEMODENAN NEGERI
 PEMBANGUNAN SOSIOEKONOMI

Larut, memperkenalkan negeri Melayu di pasaran dunia sebagai

pengeluar utama bijih timah, menggalakkan pusat pengajian
Long Jaafar agama dan membina Sekolah Melayu Matang 1826 memberikan
pendidikan kepada anak tempatan.

Menemui Sultan Abu Bakar mempelajari sistem pentadbiran Tengku

moden bagi memajukan Larut, dibuang negeri ke Pulau Menteri Ngah
Seychelles.
Ibrahim
“Tokoh Pembangunan Negeri Kedah, membina terusan dari Alor
Setar ke kaki Gunung Jerai, Gurun, dikenali Terusan Wan
Muhammad Saman, banyak tanah dibuka untuk tanaman padi dan
terusan untuk mengairinya.”

Wan Muhammad Saman

Pembangunan Pertanian
 PEMBANGUNAN
BANDAR
Dato’ Muhammad Salleh bin Perang: melukis peta lengkap
pertama Johor memudahkan kerajaan menggerakkan pembangunan
pertanian, perbandaran, sistem perhubungan. Pembukaan Bandar
Maharani(Muar), Endau, Bandar Penggaram(Batu Pahat)
 PENTADBIRAN DAN PENDIDIKAN
Dato’ Jaafar bin Muhammad
Mengarahkan bendera Union Jack dikibarkan
lebih rendah daripada bendera Johor,
memartabatkan BM dalam penulisan surat rasmi
kerajaan, mewajibkan pegawai British memakai
pakaian rasmi Johor.
Dato’ Muhammad Ibrahim Munsyi
Penubuhan Jabatan Pelajaran 1883, sekolah di
Johor, Jawatankuasa Pelajaran Negeri, mendesa
diwartakan pendidikan wajib kepada kanak-
kanak Johor.
Dato' Abdul Rahman bin Andak
Mematahkan usaha peluasan kuasa British
menyebabkannya dibersarakan daripada pentadbiran
Johor atas desakan British, perintis penubuhan
Pakatan Belajar Mengajar Pengetahuan Bahasa 1888
merupakan badan persuratan terulung ketika itu.
Syeikhul Islam Terengganu
Memberi nasihat dan semangat perjuangan
kepada sultan ketika berhadapan perluasan kuasa
British di Terengganu.
AHLI MAJLIS MESYUARAT
PERSEKUTUAN
Dato’ Abdullah Haji Dahan, Raja Chulan menuntut
pembentukan Rejimen Askar Melayu Diraja untuk menjaga
keselamatan bangsa, mendesak British membuka lebih banyak
peluang kepada anak-anak watan dalam perkhidmatan awam.
 KEPIMPINAN TEMPATAN DI SARAWAK DAN SABAH

Bersama Datuk Patinggi Abang Haji Abdillah, Abang Haji Bolhassan

menubuhkan sekolah khas kaum wanita mempelajari ilmu agama dikenali
Datuk Halim Imam
Sekolah Kajang, 1925, sebagai Datuk Hakim, Ahli Majlis Tertinggi, Majlis
Abang Haji Murshidi Negeri Sarawak, 1932, Datu Imam. Mengasaskan Majlis Syuyukh Islam
kemudiannya dikenali Majlis Islam Sarawak.

Menjaga keamanan, mengutip cukai, mengurus hal yang Orang Kaya2 Haji
berkaitan dengan pembahagian tanah Mohammad Arshad
8.4
KEBERKESANAN PERANAN
PEMERINTAH TEMPATAN DALAM
MENANGANI CABARAN BARAT
 KEMAKMURAN NEGERI

- Kemakmuran ekonomi Johor merupakan manifestasi kecekapan dan keberkesanan sistem

pentadbiran yang diwujudkan pada akhir abad ke-19 dan awal abad ke-20. Walaupun
pemodenan dan kemajuan ditempa, namun jati diri dalam kalangan rakyat masih kekal dan
utuh.
- Pemodenan dalam pentadbiran dan ekonomi menarik lebih ramai pelabur asing datang ke
Johor untuk melabur dalam sektor pertanian komersial seperti gambir dan lada hitam.
- Sultan Abu Bakar mengabadikan peranan yang dimainkan sumber hasil pertanian penting
yang membawa kemajuan ekonomi Johor dengan menjadikan motif lada hitam dan gambir
sebagai awan larat pada semua peralatan istana dan kerajaan.
- Usaha memajukan perlombongan bijih timah oleh Tengku Menteri Ngah
Ibrahim di Larut dan peranan Sultan Ismail di Lembah Kinta memperkenalkan
Perak sebagai pengeluar bijih timah utama dunia.

- Pembaharuan pentadbiran Kedah pemerintahan Sultan Abdul Hamid Halim

Shah dan kewibawaan Perdana Menteri Wan Muhammad Saman berjaya
- Kerancakan kegiatan ekonomi di Sarawak dan Sabah juga berlaku sebelum kedatangan kuasa menjadikan Kedah sebagai negeri jelapang padi.
Barat. Kewujudan pelabuhan-pelabuhan seperti Kota Batu, Sandakan, Kuching, Santubong,
Banjarmasin, Kutei dan Sambas membuktikan penduduk Sarawak dan Sabah sudah terlibat dalam
kegiatan perdagangan. Pelabuhan tersebut memperdagangkan bahan mentah, hasil hutan dan hasil
laut. Sarawak dan Sabah kaya dengan pelbagai hasil hutan yang diusahakan oleh penduduk
tempatan.
- Di samping itu, penemuan hasil bumi pada akhir abad ke-18 dan awal abad ke-19 seperti antimoni,
emas dan arang batu menyebabkan kuasa Barat melihat potensi ekonomi di Sarawak dan Sabah.
Pada awal tahun 1820-an, Sarawak merupakan pengeksport utama emas, antimoni dan sagu. Sabah
pula menjadi pengeluar hasil hutan seperti kapur barus dan sarang burung serta hasil laut seperti
mutiara dan sirip ikan yu.
 MELAMBATKAN PELUASAN KUASA BRITISH
Jadual: Peluasan Kuasa British di Negeri-negeri Melayu

- Penggubalan Undang-Undang Tubuh Kerajaan Johor dan Undang-Undang Bagi Diri tahun Kejayaan British 1895 Residen British di Negeri
Sembilan
Terengganu membantutkan cita-cita British untuk meluaskan kuasa ke atas negeri 1874 Residen British di Perak
Melayu tersebut. 1910 Penasihat British di Perlis
- Kawalan undang-undang tubuh tersebut terhadap kedaulatan negeri dinyatakan dengan 1874 Residen British di
tegas bahawa pemerintah tidak boleh menyerahkan negeri kepada kuasa asing. Selangor 1910 Penasihat British di Kedah
- British berjaya menempatkan Penasihat Am British di Johor selepas Sultan Abu Bakar 1874 Residen British di
mangkat dengan dengan mendesak Sultan Ibrahim menandatangani perjanjian British- Sungai Ujong 1910 Penasihat British di
Kelantan
Johor pada tahun 1914.
- Terengganu meupakan negeri Melayu terakhir menerima Penasihat British setelah 1888 Residen British di
Pahang 1914 Penasihat Am British di
Berjaya mendesak pengganti Sultan Zainal Abiddin III, iaitu Sultan Muhammad II Johor
menandatangani perjanjian menerima Penasihat British pada tahun 1919. 1919 Penasihat British di
Terengganu

Perjanjian antara Kerajaan Duli Yang Maha Mulia Baginda King Great Britain dengan Negeri Johor
1914
Bahawasanya adalah dianggap perlu bahawa Perkara III Perjanjian 11 Disember 1885, yang dibuat oleh Yang Meskipun menerima Penasihat Am
Teramat Mulia Frederick Arthur Stanley, Setiausaha Negara bagi Tanah Jajahan Baginda Queen, bagi pihak British, Sultan Ibrahim yang mewarisi
Kerajaan Duli Yang Maha Mulia Baginda Queen Great Britain dengan Duli Yang Maha Mulia Baginda Maharaja pemerintahan negeri selepas kemangkatan
Johor hendaklah dimansuhkan dan Perkara yang lain menggantikannya.
Sultan Abu Bakar tetap berpegang pada
falsafah “Johor mesti jadi Johor”
Perkara III
Sultan Negeri dan wilayah Johor akan menerima dan menyediakan kediaman yang sesuai untuk seorang Pegawai
British yang dinamakan Ketua Penasihat, yang akan ditauliahkan ke istana Baginda dan tinggal dalam Negeri dan
wilayah Johor, dan nasihatnya mestilah diminta dan diambil tindakan atas semua perkara yang melibatkan
Sultan Ibrahim
pentadbiran am negeri itu dan semua persoalan selain yang menyentuh agama Islam dan adat istiadat orang Melayu. (1895-1959)
 KEMAJUAN PENDIDIKAN

Penyediaan kemudahan Pendidikan bukan menjadi keutamaan British kerana tumpuan British adalah untuk mengeksploitasi sumber ekonomi
negeri-negeri Melayu. British kurang memberikan perhatian kepada pendidikan terutama pendidikan wanita kerana dianggap tidak memberikan
pulangan ekonomi kepada British. Walau bagaimanapun, desakan berterusan Raja-raja Melayu melalui Durbar mengenai kepentingan pendidikan
anak watan membawa kepada penubuhan sekolah-sekolah di negeri-negeri Melayu termasuk sekolah perempuan.

Tahun Perak Selangor Negeri Sembilan Pahang Jumlah

1896 5 1 - - 6
1897 7 2 - - 9
1898 9 2 - - 11
1899 8 3 - - 12
1900 10 2 - - 12

Statistik Sekolah Perempuan di Negeri-negeri Melayu Bersekutu Pada Tahun 1896-1900

 PENUBUHAN REJIMEN ASKAR MELAYU DIRAJA

Rejimen Askar Melayu ditubuhkan hasil inisiatif Yamtuan Besar Negeri Sembilan, Tuanku
Muhammad ibni Yamtuan Antah, Sultan Perak Sultan Alang Iskandar, Undang Luak Rembau
Dato’ Abdullah Dahan dan Raja Di Hilir Perak, Raja Chulan ibni Sultan Abdullah. Raja-raja
Melayu dan pembesar Melayu mendesak melalui Durbar dan Majlis Perundangan Persekutuan
tentang keperluan pasukan bersenjata yang dianggotai oleh anak watan bagi memelihara
kedaulatan dan keselamatan negara.

Pada tahun 1933, Kompeni Percubaan diwujudkan di Port Dickson, Negeri Sembilan
yang kemudiannya menjadi Rejimen Askar Melayu pada tahun 1935. Penubuhan pasukan ini
menjadi asas penubuhan pasukan tentera di negara kita yang kemudiannya dianugerahkan
gelaran Diraja menjadi Rejimen Askar Melayu Diraja (RAMD).
Logo pasukan Rejimen Askar Melayu pertama dengan
moto “ Taat Setia “ melambangkan keberanian
mempertahankan ketaatsetiaan kepada raja dan negara,
menegakkan kesucian agama Islam dan mempertahankan
kedaulatan negara daripada ancaman musuh.

Perbarisan Kompeni Percubaan seramai 25

anggota pada 18 Julai 1933 di Port Dickson.
 PEGAWAI TADBIR MELAYU
Kemunculan generasi pentadbir Melayu bermula pada tahun 1910 apabila
skim Perkhidmatan Tadbir Melayu (PTM) ditubuhkan untuk melatih orang
Melayu menceburkan diri dalam pentadbiran negeri.

- Penubuhan PTM merupakan hak kepada raja-raja Melayu bagi

kepentingan anak-anak mereka.
- British sedar bahawa mereka perlu mendapatkan kerjasama elit Melayu
untuk mengekalkan kedudukan mereka di negeri-negeri Melayu.
- Pelantikan elit Melayu dalam pentadbiran British akan memberikan
peluang kepada mereka untuk menyesuaikan diri dengan kehendak
British.
- Pada dasarnya, pegawai-pegawai Melayu bole dinaikkan pangkat dan
dipindahkan ke Perkhidmatan Awam Tanah Melayu (PATM) dan
menduduki jawatan-jawatan tinggi.
- walaupun begitu, PTM tetap dianggap sebagai eksklusif dengan prestij
yang tinggi dalam kalangan masyarakat Melayu.
Beberapa orang pegawai PTM dan PATM yang
terkenal. Mengikut pusingan jam dari atas: Tan Sri
Datuk Dr. Mohammad Said dengan Encik C. Baiell
(Pengetua Kolej Melayu pada tahun 1930-an), Tunku
Tan Sri Mohammad bin Tunku Besar Burhanuddin,
Tan Sri Nik Ahmed Kamil dan Tuanku Jaafar Ibni
Almarhum Tuanku Abdul Rahman, Yang di-Pertuan
Besar Negeri Sembilan.
 MEMPERTAHANKAN INSTITUSI BERAJA
Dalam menangani cabaran Barat, raja-raja membuktikan kebolehan berdiplomasi sehingga institusi raja dapat dikekalkan dan berjaya
dipertahankan. Perluasan kuasa British di negeri-negeri Melayu tidak menghapuskan kedudukan raja-raja Melayu. British hanya dapat
mengambil alih pemerintahan pada peringkat pembesar negeri. Peranan pembesar negeri digantikan oleh pegawai British. Jabatan-jabatan
dan sistem bercorak barat digunakan bagi menggantikan peranan pembesar tempatan. Walaupun nasihat British mesti diterima dan raja
tidak lagi boleh membuat undang-undang seperti sebelumnya, namun semua undang-undang yang dilaksanakan mesti memperoleh
tandatangan dan cap mohor sultan sebagai pengesahan kepada undang-undang yang dilaksanakan di bawah pentadbiran British.

Kebijaksanaan raja-raja Melayu dan pembesar negeri menangani cabaran peluasan kuasa Barat dapat
mempertahankan kesinambungan warisan bangsa dan menjamin kesejahteraan hidup rakyat. Kesepakatan raja dan
pembesar memberikan iktibar kepada kita kepentingan muafakat untuk kemajuan bangsa dan negara.
Kebijaksanaan pemerintah yang cinta akan rakyatnya diibaratkan negeri sentosa rakyat sejahtera, negeri bersultan,
rakyat beraja.