Wykład

Bilans płatniczy kraju

i wymiana międzynarodowa
Dr hab. inż. Anna Lemańska-Majdzik, prof.
Pcz
 Bilans płatniczy
 to sporządzane za określony okres zestawienie wykazujące
sytuację płatniczą kraju z tytułu kontaktów zagranicznych;
 jest zestawieniem wszystkich międzynarodowych transakcji
ekonomicznych i finansowych w ciągu roku między danym
krajem a resztą świata.
Główny cel sporządzania bilansu płatniczego
 zapewnienie informacji o stanie stosunków finansowych państwa z
zagranicą, przeznaczonej dla administracji gospodarczej;
 informacje zawarte w bilansie są też niezwykle ważne dla banków i
przedsiębiorstw, wpływają, bowiem na kurs walutowy oraz poziom
ryzyka kursowego, tj. dwie podstawowe kategorie ekonomiczne
mające istotny wpływ na transakcje międzynarodowe.
 Główny cel sporządzania bilansu
płatniczego
 zapewnienie informacji o stanie stosunków finansowych
państwa z zagranicą, przeznaczonej dla administracji
gospodarczej;
 informacje zawarte w bilansie są też niezwykle ważne dla
banków i przedsiębiorstw, wpływają, bowiem na kurs
walutowy oraz poziom ryzyka kursowego, tj. dwie
podstawowe kategorie ekonomiczne mające istotny
wpływ na transakcje międzynarodowe.
Elementy bilansu płatniczego
Bilans płatniczy

BILANS OBROTÓW BILANS OBROTÓW SALDO

BIEŻĄCYCH KAPITAŁOWYCH i BILANSU
FINANSOWYCH WYRÓWNUJĄ
 saldo bilansu CEGO
handlowego z tytułu • saldo rachunku bilans obrotów
eksportu i importu kapitałowego bieżących i bilans
•saldo kredytów
towarów (b. widzialny) obrotów
saldo usług (b. średnio- i kapitałowych do
długoterminowych, zera
niewidzialny)
• aktywa za granicą,
 saldo odsetek,
• aktywa zagraniczne,
 saldo dochodów
majątkowych,
 saldo transferów
prywatnych i
oficjalnych,
 Wynik bilansu
Z formalnego, rachunkowego punktu widzenia bilans
płatniczy jest zawsze zrównoważony.
 BILANS DODATNI – oznacza, że suma wszystkich sald
dodatnich jest większa od łącznej sumy wszystkich sald
ujemnych. W celu zrównoważenia bilansu do zera, tę dodatnią
różnicę zapisujemy ze znakiem ujemnym
(-). Oznacza to, że o taka sumę nadwyżki bilansu zwiększy się
stan rezerw dewizowych w kraju.

 BILANS UJEMNY – oznacza, że suma wszystkich sald

dodatnich jest mniejsza od łącznej sumy wszystkich sald
ujemnych. W celu zrównoważenia bilansu do zera, tę ujemną
różnicę zapisujemy ze znakiem dodatnim (+). Oznacza to, że o
taka sumę niedoboru bilansu zmniejszy się stan rezerw
dewizowych w kraju
REZERWY DEWIZOWE
 jestto zasób walut obcych przechowywanych przez bank
centralny i nagromadzonych w minionych latach w
wyniku dodatniego salda bilansu płatniczego.
 Saldo rezerw dewizowych związane jest z rynkiem
pieniężnym za pośrednictwem operacji wyrównawczych.
 Operacje wyrównawcze - są miarą wielkości transakcji,
jakie musi przeprowadzić rząd w celu wyrównania sald
wszystkich innych transakcji.
 Transakcje autonomiczne
i wyrównawcze
 Wszystkie transakcje na rachunku bieżącym oraz
kapitałowym i finansowym są nazywane transakcjami
autonomicznymi, tj. podejmowanymi wyłącznie z chęci
osiągnięcia zysku niezależnie od sytuacji w bilansie
płatniczym.
 Natomiast do transakcji wyrównawczych, zaliczamy
zmiany stanu oficjalnych rezerw państwowych i te
pożyczki zagraniczne, których celem jest poprawa
równowagi płatniczej.
 Przyczyny zachwiania się równowagi
bilansu płatniczego:
 Zmiany struktury handlu z zagranicą, wynikające np. z:
- nagłych znacznych zmian cen podstawowych surowców
- upadku turystyki w kraju turystycznym (np. na skutek
zamachów terrorystycznych)
 Zmiany realnych stóp procentowych lub zmiany
oczekiwań inflacyjnych, które prowadzą do zmiany
przepływów kapitałowych (np. napływu kapitału od
inwestorów zachęconych wyższą stopą zwrotu z inwestycji
w lokaty bankowe w danym kraju)
 Przyczyny zachwiania się równowagi
bilansu płatniczego:
 Klęski naturalne (np. wywołany suszą/powodzią
spadek zbiorów i produkcji żywności)
 Przyczyny polityczne np. embarga, sankcje ale też
przyczyny wewnętrzne - jak niestabilność polityczna.
 Struktura importu (czy jest inwestycyjny, czy
konsumpcyjny) oraz tego, sytuację gospodarczą kraju
(na jakim etapie rozwoju się znajduje).
Czynniki kształtujące równowagę
bilansu płatniczego w krótkim okresie:

Wielkości Produktu Krajowego Brutto

Terms of Trade
Kurs walutowy
 Wskaźnik Terms of trade (Tt)
- to stosunek względnych zmian cen
uzyskiwanych w eksporcie do względnych
zmian cen płaconych w imporcie.
C ex C im
Tt  ( : )  100
C ex C im
C ex
C ex - tempo wzrostu cen towarów i
C im
usług eksportowanych
C im - tempo wzrostu cen towarów i
usług importowanych
 Terms of trade
Tt >100 oznacza, że ceny towarów i usług eksportowanych
rosną szybciej niż ceny towarów i usług importowanych.
Jest to bardzo korzystne, ponieważ poprawia się z tego
tytułu bilans płatniczy kraju i zwiększa się stan rezerw
dewizowych.
Tt =100 oznacza, że ceny towarów i usług w eksporcie i w
imporcie zmieniały się w tym samym stopniu bądź też w
ogóle się nie zmieniały. Sytuacja nie uległa poprawie ani
pogorszeniu.
Tt <100 oznacza, że ceny towarów i usług eksportowanych
rosną wolniej niż ceny towarów i usług importowanych.
Jest to bardzo niekorzystne, ponieważ pogarsza się z tego
tytułu bilans płatniczy kraju i zmniejsza się stan rezerw
dewizowych.
Dynamika importu, eksportu
i wskaźnika terms of trade
Czynniki kształtujące równowagę bilansu płatniczego
w długim okresie (od strony popytu):
 Stopa wzrostu gospodarczego
 Stopa oszczędzania.
 Stopa importu oraz stopa absorpcji podaży eksportowej
przez popyt wewnętrzny
 Źródławzrostu gospodarczego (inwestycje krajowe,
wydatki budżetowe, eksport).
 Sposoby i proporcje finansowania inwestycji krajowych
(oszczędności wewnętrzne, kapitał zagraniczny)
Czynniki kształtujące równowagę bilansu
płatniczego w długim okresie (od strony podaży):
 Podstawowe znaczenie ma kształtowanie się podażowej
strony inwestycji.
A więc:
 Relacja między stopą wzrostu produkcji na eksport
a stopą wzrostu produkcji na rynek wewnętrzny
 Relacja miedzy stopą wzrostu produkcji konkurującej
z importem a stopą wzrostu produkcji kierowanej na
rynek wewnętrzny
 Zmiany udziału importowanych surowców i półfabry-
katów w produkcji globalnej.
Czynniki wewnętrzne i zewnętrzne
kształtujące sytuację bilansu płatniczego
W ujęciu długookresowym:
 Zmiany poziomu cen krajowych w stosunku do cen
zagranicznych (zmiany cenowych terms of trade)
 Zmiany poziomu realnego kursu walutowego w
stosunku do tendencji inflacyjnych w świecie
 Zmiany poziomu i struktury konkurencyjności danego
kraju w skali międzynarodowej przy uwzględnieniu
skutków postępu technicznego i długookresowych
tendencji rozwojowych popytu światowego
Bilans Handlowy
 Jestczęścią bilansu obrotów bieżących bilansu płatniczego.
 Stanowi zestawienie wartości eksportu oraz importu
towarów, w danym okresie. Sporządzany jest najczęściej za
okres jednego roku. Zestawia się tylko wartość towarów lub
też wartość towarów kosztami ich transportu oraz
ubezpieczenia.
 Bilans handlowy może być dodatni (aktywny, czynny), gdy
występuje przewaga wartości eksportu nad wartością
importu, lub ujemny (bierny), gdy wartość importu jest
wyższa od wartości eksportu.
 Różnica pomiędzy wartością eksportu i wartością importu
nazywana jest saldem bilansu handlowego lub eksportem
netto dóbr i usług.
 Bilans handlowy

450000
400000
350000
300000
250000
mln PLN 200000
150000
100000
50000
0
-50000
1 2 3 4 5
2003 2004 2005 2006 2007

Saldo obrotów towarowych Eksport Import

Bilans Handlowy

 Gdyeksport jest większy od importu (Ex > Im) to bilans

handlowy jest dodatni. Taka sytuacja prowadzi do
wzmocnienia waluty krajowej i osłabienia waluty obcej.

 Gdy sytuacja jest odwrotna i import jest większy od

eksportu (Im > Ex) to bilans handlowy jest ujemny. Taka
sytuacja prowadzi do umocnienia waluty obcej i
osłabienia waluty krajowej.
 Wpływ wymiany z zagranicą na poziom
wytwarzanego dochodu narodowego w
kraju
Linia równowagi
Pg=Y
Pg
K + I + G + (Ex - Im) , Ex > Im
E4
K+I+G

E3 K + I + G + (Ex - Im) , Ex< Im

E5
Dodatnie saldo (Ex>Im)
korzystnie wpływa na
poziom dochodu
narodowego

Ujemne saldo (Ex<Im)

45o
niekorzystnie wpływa na
r-Y3 r-Ymax r -Y poziom dochodu
r-Y5 r-Y4 narodowego
Wpływ salda bilansu handlowego na dochód
narodowy wytworzony w kraju (Yw)
i pozostający do podziału w kraju (Yp)

Yp  Yw  (Ex  Im)
Y dochód narodowy wytworzony
w
 Y dochód narodowy podzielony
p

 gdy Ex=Im (saldo zerowe) wówczas Yp=Yw

 gdy Ex>Im (saldo dodatnie) wówczas Yp<Yw
 gdy Ex<Im (saldo ujemne) wówczas Yp>Yw
Dziękuję za uwagę 