Tek Fazlı Boru Şeklinde

Anahtarlamalı Relüktans Lineer

Fırlatıcı Tasarımı ve Optimizisyonu
H. Chen, X. Liu and T. Xu
Bu çalışmanın amacı nedir? Niçin
yapılmıştır?
• Bu makale tek fazlı boru şeklinde anahtarlamalı relüktans lineer fırlatıcı için geometrik bir yapı tasarımı ve
model sunmaktadır.
• Bu çalışma ile hareket ettirici silindirin kalınlığı , hareket ettirici diş uzunluğu , hareket ettirici iç çap , stator
sargı muhafaza kalınlığı , hava boşluğu kalınlığını optimizasyonu için yapılmıştır.
• Stator dış çapı ve Hareket ettirici silindir lamine kalınlığı sabit değer de tutularak, diğer değişken
parametrelerde ki değişim mekanik yoğunluk ve üretim teknikleri de göz önünde tutularak , Finalde
elektromanyetik itmede bir artış oluşturabilir.
• Hesaplamalara göre bu çalışmalar deneysel verilerle birlikte bakıldığında başarılı olmuştur.
• Bu çalışma tek fazlı boru şekilli anahtarlamalı relüktans lineer fırlatıcı için bir model sunmaktadır. Statik
parametrelerin hesaplanması ve elektromanyetik itme analizi yapılmıştır.
Bu çalışmanın yöntemi nedir? Nasıl
yapılmıştır?

• Tek Fazlı boru şeklinde anahtarlamalı lineer fırlatıcı stator ve hareket ettirici silindirden
oluşmaktadır. Statorda iki adet diş ve stator üzerinde sargı bulunmaktadır. Hareket ettiricide 3 adet
diş vardır. Hareket ettiricide sargı bulunmamaktadır. Stator ve hareket ettirici arasında hava boşluğu
vardır.
D2 : Stator dış çapı
D1 : Stator iç çapı
y : Stator muhafaza kalınlığı
h1 : Stator sargı alanı genişliği
h2 : Stator diş genişliği
h3 : Hareket ettirici silindir diş uzunluğu
h4 : Hareket ettirici silindir diş genişiği
h5 : Stator sargı alanı derinliği
h6 : hareket ettirici silindir kalınlığı
g : hava boşluğu kalınlığı
d1: hareket ettirici iç çapı
d2 : hareket ettirici dış çapı
L : hareket ettirici lamine kalınlığı
Lineer fırlatıcı modeli için aşağıdaki
maddeler önerilmiştir.

1 -İki boyutlu model için analizler

yapılmıştır.
2- Manyetik alan stator dış sınırı ve hareket
ettirici iç sınırı içerisinde mevcuttur bu
alanın dışında manyetik alan mevcut
değildir buda Az = 0
3- Mermi için ferromanyetik bir madde
kullanılmıştır.
4 - Stator sargıları ve motor tabanı gibi
iletken malzemelerde alternatif manyetik
alanın eddy akımı reaksiyonunu göz ardı
edilmiştir.
5- Sargıdaki akım yoğunluğunun dağılımı tekdüzedir. Bu varsayımlar, akı yolları
dağılımının ve elektromanyetik itmenin aşağıdaki gibi matematiksel
formülasyonuna yol açar:

Burada H : Manyetik alan yoğunluğu , E : Elektriksel iletkenlik , J : akım

yoğunluğudur.
Manyetik vektör potansiyeli kullanılarak aşağıdaki eşitlik yazılabilir.

Lineer fırlatıcının manyetik akı yoğunluk dağılımını elde etmek için aşağıdaki
gibi doğrusal olmayan Poisson diferansiyel denklemi çözülmelidir,
Maxwell'in tensör yöntemi, 2 boyutlu manyetik alanın analizinde, itme, Fy ve normal kuvvet, F,

Burada s hareket ettiricinin etrafındaki hava boşluğunda integral yoldur. Ny birim teğetsel vektör, nx birim normal
vektördür, By manyetik akı yoğunluğunun vektörüne teğetseldir, Bx, manyetik akı yoğunluğunun normal vektörüdür.
Manyetik akı yoğunluğu, μ0 havanın geçirgenliğidir.
Yapılacak optimizasyonda stator dış çapı D2 ve hareket ettirici silindir lamine
kalınlığı L sabit kabul edilip , stator dış çapı 63mm , hareket ettirici silindir
lamine kalınlığı 65mm olarak alınmıştır.
Yukarıdaki sabitler göz önüne alındığında tek fazlı boru şeklinde
anahtarlamalı relüktans fırlatıcının bazı parametrelerinde değişiklik
yapılarak elektromanyetik itme verimi incelenmiş ve aşağıdaki bazı
parametrelerdeki değişiklikler hesaplanarak farklılıklara bakılmıştır.

A - Farklı Hareket Ettirici silindir Kalınlığı Durumu :

Stator dış çapı D2'yi sabit 63,0 mm ve hareket ettirici silindir lamine kalınlığı
L 65mm olarak tutulduktan sonra hareket ettirici silindirin h6 kalınlığını 3,0
mm'den 4,5 mm'ye çıkarılmıştır,. Tasarlanan lineer fırlatıcıda ortalama
elektromanyetik itme ve maksimum elektromanyetik itme hesaplama
sonuçları Şekil 2'de gösterilmektedir ve maksimum itme 11.508N'den
19.225N'ye yükselirken, ortalama itme 5.854N'den 8.690N'ye yükselmiştir.
 Şekil 2 : Farklı hareket ettirici silindirin kalınlığında hesaplanan elektromanyetik itme.

Bunun nedeni, hareket ettirici silindirin kalınlığı arttıkça yüzey alanı genişlerken, elektromanyetik itme sabitken toplam
itme artabilir. Artan hareket ettirici silindirin kalınlığı, stator sarım alanını sıkıştırır. Hareketli silindirin kalınlığının son
boyutu, stator yuvasına düzgün bir şekilde sarılmış stator sarımını sıkıştırmamak için 4.0mm olarak ayarlanmıştır.
B- Farklı Hareket ettirici Diş Uzunluğu Durumu

Stator dış çapı D2'yi sabit 63,0 mm ve hareket ettirici silindir

lamine kalınlığı L 65mm olarak tuttuktan sonra hareket
ettirici diş uzunluğu h3'ü 2,0 mm'den 4,6 mm'ye yükselterek,
maksimum itme 15,220N'den 26.685N'ye yükselirken,
ortalama itme 7,001N'den 11.489N'ye yükselir. Şekil 3.
Hareket ettirici diş uzunluğunun artması stator sargının alanını
sıkıştırır, böylece hareket ettirici diş uzunluğunun boyutları
baştan sona arttırılamaz. Stator yuvasına düzgün bir şekilde
yerleştirilmiş sarımı ve gereksinimleri karşılayan lineer fırlatıcı
itme gücünü garanti etmek için, hareket ettirici diş
uzunluğunun son boyutu 4.0mm olarak ayarlanmıştır.
Şekil 3 : Farklı hareket ettirici diş uzunluğunda hesaplanan elektromanyetik itme
C - Farklı Hareket Ettirici İç Çap Durumu

Stator dış çapı D2'yi sabit 63,0 mm olarak tutarak, ardından

hareket ettirici iç çapı d1'i 3,0 mm'den 6,0 mm'ye
yükselterek, maksimum itme 25.072N'den 25.128N'ye
yükselirken, ortalama itme 11.128N'den 11.157N'ye yükselir
ve hesaplama sonuçları Şekil 4'te gösterilmiştir. Bunun
nedeni de, silindirik hareket ettiricinin yüzey alanı, hareket
ettirici iç çapı arttıkça genişlerken, elektromanyetik itme
sabitken, toplam itme artabilir. Bununla birlikte, hareket
ettirici iç çapının değiştirilmesinin neden olduğu itme
üzerindeki etki, hareket ettirici silindirin kalınlığının ve
hareket ettirici diş uzunluğunun değiştirilmesinden
kaynaklanan etkiden daha zayıftır. Stator yuvasına düzgün bir
şekilde yerleştirilmiş sargı, taşıyıcının mekanik yoğunluğunu
ve gereksinimleri karşılayan lineer fırlatıcı itme gücünü
garanti etmek için, taşıyıcı iç çapının son boyutu 3,6 mm
olarak ayarlanmıştır.
Şekil 4 : Farklı hareket ettirici iç çapında hesaplanan elektromanyetik itme
D – Farklı Stator Yuvası kalınlığı Durumu

Stator dış çapı D2'yi de sabit 63,0 mm olarak tutarak, ardından stator
yuvası kalınlığı y'yi 2,8 mm'den 4,4 mm'ye yükseltilerek, maksimum
itme ve ortalama itme, Şekil 5'te gösterilen artan bir eğilime sahiptir.
Doğrusal fırlatıcının ortalama itme kuvveti artar. Stator yuvası kalınlığı
2,8 mm'den 4,0 mm’ye kadar yükseltildiğinde itme hızlı artar ancak
stator yuvası kalınlığı 4,0 mm'den 4,4 mm'ye yükseltildiğinde itme
daha yavaş artar. Stator yuvası kalınlığındaki lineer fırlatıcının manyetik
kaybı, artan stator yuvası kalınlığı ile azalmaktadır. Stator yuvası
kalınlığının artmasıyla, stator yuvasının boşluğu buna bağlı olarak
azalır, bu da sargıların olduğu boşluğun azalmasına neden olur. Stator
yuvası kalınlığının son boyutu, stator yuvasına düzgün bir şekilde
gömülü sargı ve gereksinimleri karşılayan lineer fırlatıcı itme gücünü
garanti etmek için 4.0 mm olarak ayarlanmıştır.
Şekil 5 : Farklı stator yuvası kalınlığında hesaplanan elektromanyetik itme
E - Farklı Hava Boşluğu Kalınlığı Durumu

Stator dış çapı D2'yi sabit 63,0 mm olarak tutulup ardından g hava
boşluğu kalınlığını 1,4 mm'den 0,1 mm'ye düşürüldüğünde,
maksimum itme ve ortalama itme, Şekilde gösterildiği gibi 0,7
mm'den 0,1 mm'ye hava boşluğu kalınlığı ile hızlı bir artış eğilimine
sahiptir. Aynı uyarmada hava boşluğu kalınlığının azalmasıyla hava
boşluğunun relüktansı küçülür ve itme artabilir. Hava boşluğu
kalınlığının azalmasıyla birlikte artan elektromanyetik itme kuvvetine
rağmen, minimum hava boşluğu kalınlığı imalat teknikleri ile
sınırlandırılmıştır, bu nedenle hava boşluğu kalınlığının son boyutu
0,2 mm olarak belirlenmiştir.
Şekil 6 : Farklı hava aralığı kalınlıklarında hesaplanan elektromanyetik itme
Tablo 1: Lineer Fırlatıcı için geometri boyutları
Boyut(mm)

D2 Stator dış çapı 63

D1 Stator iç çapı 65

y Stator muhafaza kalınlığı 4

h1 Stator sargı alanı genişliği 4

h2 Stator diş genişliği 3.6 Farklı boyutlardaki lineer fırlatıcıların karşılaştırılmasından ve
h3 Hareket ettirici silindir diş uzunluğu 4 konfigürasyon yoğunluğu ve üretim teknikleri göz önünde
bulundurularak, nihai bir geometri boyutu tasarlanmıştır. Tablo
I'de verilmiştir.
h4 Hareket ettirici silindir diş genişiği 0.2

h5 Stator sargı alanı derinliği 19.6

h6 hareket ettirici silindir kalınlığı 20

g hava boşluğu kalınlığı 17.5

d1 hareket ettirici iç çapı 31

d2 hareket ettirici dış çapı 4
L hareket ettirici lamine kalınlığı 5
HESAPLANAN SONUÇLAR VE DENEYSEL DOĞRULAMA

Tek fazlı boru şekilli anahtarlamalı relüktans lineer fırlatıcı prototipi, Tablo I'deki geometri boyutuna dayalı olarak
tasarlanmış ve üretilmiştir. Hareket ettiricinin hareket yolculuğu 5 mm'dir ve Şekil 9, deneysel olarak ölçülen
elektromanyetik itme ile hesaplanan sonuçların karşılaştırmasını göstermektedir. Hesaplanan sonuçların, aynı
eğilim ve değişim büyüklüğünü gösteren deneysel verilerle uyumlu olduğu görülmektedir. Bu nedenle önerilen
hesaplama modeli, tasarlanan ve optimal sonuçlar doğrulanmıştır. Deneysel olarak ölçülen elektromanyetik itme,
hesaplanan sonuçlardan biraz daha azdır. Bunun bir nedeni, gerçek doğrusal fırlatıcının hareket ettiricide
hesaplamada göz ardı edilen mekanik sürtünmeye sahip olmasıdır. Diğer bir neden ise stator ve hareket ettirici
demir çekirdek olarak kullanılan silikon çelik sacın karakteristiğinin üretimde DC manyetik öngerilim, kesme ve
basınçtan etkilenmesidir.

Şekil 9 : Hesaplanan ve deneysel

verilerin karşılaştırılması
Bu Çalışmanın Sonucunda Yeni Şeyler Bulunmuş mudur? Varsa
Nelerdir?
Bu yazıda, tek fazlı boru şekilli anahtarlamalı relüktans lineer fırlatıcı için bir model tanıtılmıştır. Bu model, tek
fazlı boru şekilli anahtarlamalı relüktans lineer başlatıcının geometri boyutunu optimize etmek için
tasarlanmıştır. Modelin doğruluğu, deneysel olarak ölçülen verilerle hesaplanan sonuçlar karşılaştırılarak
doğrulanır. Tek fazlı boru anahtarlamalı relüktans lineer fırlatıcının elektromanyetik itişini etkileyebilecek en
önemli faktörün hava boşluğu kalınlığı olduğu gösterilmiştir. Stator dış çapı ve taşıyıcı lamine kalınlığı
sınırlaması, mekanik yoğunluk ve üretim teknikleri dikkate alınarak nihai geometri boyutu tasarlanabilir.
Bundan Sonraki Çalışmalarda Bu Konuda Neler Yapılabilir ?

 Sabit olarak kabul edilen stator dış çapı (D2) ve hareket ettirici silindir
lamine kalınlığı (L) sabitleri değiştirilerek sistemin verimlilik durumu
değişiklilikler gözlemlenebilir.
 Sunum Sonu …

Hazırlayan ve Sunan : Emrah KAPUKAYA