tek fazlı boru şeklinde Anahtarlamalı

Relüktans lineer başlatıcı tasarımı ve

optimizisyonu
Bu çalışmanın amacı nedir? Niçin
yapılmıştır?
• Bu makale tek fazlı boru şeklinde anahtarlamalı relüktans lineer fırlatıcı için geometrik bir yapı tasarımı ve
model sunmaktadır.
• Bu çalışma ile hareket ettirici silindirin kalınlığı , hareket ettirici diş uzunluğu , hareket ettirici iç çap , stator
sargı muhafaza kalınlığı , hava boşluğu kalınlığını optimizasyonu için yapılmıştır.
• Stator dış çapı ve Hareket ettirici silindir lamine kalınlığı sınırlaması göz önüne alındığında , mekanik yoğunluk
ve üretim teknikleri, Finalde geometri boyutu elektromanyetik itme hacim hesabı altında artırılabilir. ( Bölüm
IV anlatmış bak….)
• Hesaplamalara göre bu çalışmalar deneysel verilerle birlikte bakıldığında başarılı olmuştur.
• Bu çalışma tek fazlı boru şekilli anahtarlamalı relüktans lineer fırlatıcı için bir model sunmaktadır. Statik
parametrelerin hesaplanması ve elektromanyetik itme analizi yapılmıştır.
Bu çalışmanın yöntemi nedir? Nasıl
yapılmıştır?
• Tek Fazlı boru şeklinde anahtarlamalı lineer fırlatıcı
stator ve hareket ettirici silindirden oluşmaktadır.
Statorda iki adet diş ve stator üzerinde sargı
bulunmaktadır. Hareket ettiricide 3 adet diş vardır.
Hareket ettiricide sargı bulunmamaktadır. Stator ve
hareket ettirici arasında hava boşluğu vardır.
D2 : Stator dış çapı
D1 : Stator iç çapı
y : Stator muhafaza kalınlığı
h1 : Stator sargı alanı genişliği
h2 : Stator diş genişliği
h3 : Hareket ettirici silindir diş uzunluğu
h4 : Hareket ettirici silindir diş genişiği
h5 : Stator sargı alanı derinliği
h6 : hareket ettirici silindir kalınlığı
g : hava boşluğu kalınlığı
d1: hareket ettirici iç çapı
d2 : hareket ettirici dış çapı
L : hareket ettirici lamine kalınlığı
Lineer fırlatıcı modeli için aşağıdaki
maddeler önerilmiştir

1 -İki boyutlu model için analizler

yapılmıştır.
2- Manyetik alan stator dış sınırı ve hareket
ettirici iç sınırı içerisinde mevcuttur bu
alanın dışında manyetik alan mevcut
değildir buda Az = 0
3- Mermi için ferromanyetik bir madde
kullanılmıştır.
4 - Stator sargıları ve motor tabanı gibi
iletken malzemelerde alternatif manyetik
alanın eddy akımı reaksiyonunu göz ardı
edin.
5- Sargıdaki akım yoğunluğunun dağılımı tekdüzedir. Bu varsayımlar, akı yolları
dağılımının ve elektromanyetik itmenin aşağıdaki gibi matematiksel
formülasyonuna yol açar:

Burada H : Manyetik alan yoğunluğu , E : Elektriksel iletkenlik , J : akım

yoğunluğudur.
Manyetik vektör potansiyeli kullanılarak aşağıdaki eşitlik yazılabilir.

Lineer fırlatıcının manyetik akı yoğunluk dağılımını elde etmek için aşağıdaki
gibi doğrusal olmayan Poisson diferansiyel denklemi çözülmelidir,
Devamı var
Yapılacak optimizasyonda stator dış çapı D2 ve hareket ettirici silindir lamine
kalınlığı L sabit kabul edilip , stator dış çapı 63mm , hareket ettirici silindir
lamine kalınlığı 65mm olarak alınmıştır.
Yukarıdaki sabitler göz önüne alındığında tek fazlı boru şeklinde
anahtarlamalı relüktans fırlatıcının bazı parametrelerinde değişiklik
yapılarak elektromanyetik itme verimi incelenmiş ve aşağıdaki bazı
parametrelerdeki değişiklikler hesaplanarak farklılıklara bakılmıştır.

A - Farklı Hareket Ettirici silindir Kalınlığı Durumu :

Stator dış çapı D2'yi sabit 63,0 mm ve hareket ettirici silindir lamine kalınlığı
L 65mm olarak tuttuktan sonra hareket ettirici silindirin h6 kalınlığını 3,0
mm'den 4,5 mm'ye çıkarmak, tasarlanan lineer fırlatıcıda ortalama
elektromanyetik itme ve maksimum elektromanyetik itme hesaplama
sonuçları Şekil 2'de gösterilmektedir ve maksimum itme 11.508N'den
19.225N'ye yükselirken, ortalama itme 5.854N'den 8.690N'ye yükselir.
 Şekil 2 : Farklı hareket ettirici silindirin kalınlığında hesaplanan elektromanyetik itme.

Bunun nedeni, hareket ettirici silindirin kalınlığı arttıkça yüzey alanı genişlerken, birim alanın itişi sabitken toplam itki
artabilir. Artan hareket ettirici silindirin kalınlığı, ekmek tipi sarım alanını sıkıştırır. Hareketli silindirin kalınlığının son
boyutu, stator yuvasına düzgün bir şekilde gömülü 130 dönüş ve gereksinimleri karşılayan lineer fırlatıcı itme ile ekmek
tipi sarımı garanti etmek için 4.0mm olarak ayarlanmıştır.
B- Farklı Hareket ettirici Diş Uzunluğu Durumu

Stator dış çapı D2'yi sabit 63,0 mm ve hareket ettirici silindir

lamine kalınlığı L 65mm olarak tuttuktan sonra hareket
ettirici diş uzunluğu h3'ü 2,0 mm'den 4,6 mm'ye yükselterek,
maksimum itme 15,220N'den 26.685N'ye yükselirken,
ortalama itme 7,001N'den 11.489N'ye yükselir. Şekil 3.
Hareket ettirici diş uzunluğunun artması stator sargının alanını
sıkıştırır, böylece hareket ettirici diş uzunluğunun boyutları
baştan sona arttırılamaz. Stator yuvasına düzgün bir şekilde
yerleştirilmiş sarımı ve gereksinimleri karşılayan lineer fırlatıcı
itme gücünü garanti etmek için, hareket ettirici diş
uzunluğunun son boyutu 4.0mm olarak ayarlanmıştır.
Şekil 3 : Farklı hareket ettirici diş uzunluğunda hesaplanan elektromanyetik itme
C - Farklı Hareket Ettirici İç Çap Durumu

Stator dış çapı D2'yi sabit 63,0 mm olarak tutarak, ardından

hareket ettirici iç çapı d1'i 3,0 mm'den 6,0 mm'ye
yükselterek, maksimum itme 25.072N'den 25.128N'ye
yükselirken, ortalama itme 11.128N'den 11.157N'ye yükselir
ve hesaplama sonuçları Şekil 4'te gösterilmiştir. Bunlar, lineer
fırlatıcının maksimum itme ve ortalama itme kuvvetinin,
hareket ettirici iç çapının artmasıyla önemli bir artış eğilimine
sahip olduğunu gösterir. Bunun nedeni de, silindirik hareket
ettiricinin yüzey alanı, hareket ettirici iç çapı arttıkça
genişlerken, birim alanın itişi sabitken, toplam itki artabilir.
Bununla birlikte, hareket ettirici iç çapının değiştirilmesinin
neden olduğu itme üzerindeki etki, hareket ettirici silindirin
kalınlığının ve hareket ettirici diş uzunluğunun
değiştirilmesinden kaynaklanan etkiden daha zayıftır. Stator
yuvasına düzgün bir şekilde yerleştirilmiş ekmek tipi sarımı,
taşıyıcının mekanik yoğunluğunu ve gereksinimleri karşılayan
lineer fırlatıcı itme gücünü garanti etmek için, taşıyıcı iç
çapının son boyutu 3,6 mm olarak ayarlanmıştır.
Şekil 4 : Farklı hareket ettirici iç çapında hesaplanan elektromanyetik itme
D – Farklı Stator Yuvası kalınlığı Durumu

Stator dış çapı D2'yi de sabit 63,0 mm olarak tutarak, ardından stator
boyunduruğu kalınlığı y'yi 2,8 mm'den 4,4 mm'ye yükselterek,
maksimum itme ve ortalama itme, Şekil 5'te gösterilen artan bir
eğilime sahiptir. Doğrusal fırlatıcının ortalama itme kuvveti artar. hızlı,
stator boyunduruğu kalınlığı 2,8 mm'den 4,0 mm'ye yükselir, ancak
ortalama itme oldukça yavaş artarken stator boyunduruğu kalınlığı 4,0
mm'den 4,4 mm'ye yükselir. Stator boyunduruğundaki lineer
fırlatıcının manyetik kaybı, artan stator boyunduruğu kalınlığı ile
azalmaktadır. Stator boyunduruğu kalınlığının artmasıyla, stator
yuvasının boşluğu buna bağlı olarak azalır, bu da ekmek tipi sarım
düzgün gömülü boşluğun azalmasına neden olur. Stator boyunduruğu
kalınlığının son boyutu, stator yuvasına düzgün bir şekilde gömülü
ekmek tipi sarımı ve gereksinimleri karşılayan lineer fırlatıcı itme
gücünü garanti etmek için 4.0 mm olarak ayarlanmıştır.
Şekil 5 : Farklı stator yuvası kalınlığında hesaplanan elektromanyetik itme
E - Farklı Hava Boşluğu Kalınlığı Durumu

Stator dış çapı D2'yi sabit 63,0 mm olarak tutmak, ardından g hava
boşluğu kalınlığını 1,4 mm'den 0,1 mm'ye düşürmek, maksimum
itme ve ortalama itme, Şekilde gösterildiği gibi 0,7 mm'den 0,1
mm'ye hava boşluğu kalınlığı ile hızlı bir artış eğilimine sahiptir. 6.
Aynı uyarmada hava boşluğu kalınlığının azalmasıyla hava
boşluğunun relüktansı küçülür ve itki artabilir. Hava boşluğu
kalınlığının azalmasıyla birlikte artan elektromanyetik itme kuvvetine
rağmen, minimum hava boşluğu kalınlığı imalat teknikleri ile
sınırlandırılmıştır, bu nedenle hava boşluğu kalınlığının son boyutu
0,2 mm olarak belirlenmiştir.
Şekil 6 : Farklı hava aralığı kalınlıklarında hesaplanan elektromanyetik itme
 Boyut(mm)

D2 Stator dış çapı 63

D1 Stator iç çapı 65

y Stator muhafaza kalınlığı 4

h1 Stator sargı alanı genişliği 4

h2 Stator diş genişliği 3.6
h3 Hareket ettirici silindir diş uzunluğu 4

h4 Hareket ettirici silindir diş genişiği 0.2

h5 Stator sargı alanı derinliği 19.6

h6 hareket ettirici silindir kalınlığı 20

g hava boşluğu kalınlığı 17.5

d1 hareket ettirici iç çapı 31

d2 hareket ettirici dış çapı 4
L hareket ettirici lamine kalınlığı 5
V. HESAPLANAN SONUÇLAR VE DENEYSEL DOĞRULAMA
Tek fazlı boru şekilli anahtarlamalı relüktans lineer fırlatıcı prototipi, Tablo I'deki geometri boyutuna
dayalı olarak tasarlanmış ve üretilmiştir. Hareket ettiricinin hareket yolculuğu 5 mm'dir ve Şekil 9,
deneysel olarak ölçülen elektromanyetik itme ile hesaplanan sonuçların karşılaştırmasını
göstermektedir. Hesaplanan sonuçların, aynı eğilim ve değişim büyüklüğünü gösteren deneysel
verilerle uyumlu olduğu görülmektedir. Bu nedenle önerilen hesaplama modeli, tasarlanan ve optimal
sonuçlar doğrulanmıştır. Deneysel olarak ölçülen elektromanyetik itme, hesaplanan sonuçlardan biraz
daha azdır. Bunun bir nedeni, gerçek doğrusal fırlatıcının hareket ettiricide hesaplamada göz ardı
edilen mekanik sürtünmeye sahip olmasıdır. Diğer bir neden ise stator ve hareket ettirici demir
çekirdek olarak kullanılan silikon çelik sacın karakteristiğinin üretimde DC manyetik öngerilim, kesme
ve basınçtan etkilenmesidir.
VI. SONUÇLAR
Bu yazıda, tek fazlı boru şekilli anahtarlamalı relüktans lineer fırlatıcı için bir model tanıtılmıştır. Bu
model, tek fazlı boru şekilli anahtarlamalı relüktans lineer başlatıcının geometri boyutunu optimize
edebilir. Modelin doğruluğu, deneysel olarak ölçülen verilerle hesaplanan sonuçlar karşılaştırılarak
doğrulanır. Tek fazlı boru anahtarlamalı relüktans lineer fırlatıcının elektromanyetik itişini
etkileyebilecek en önemli faktörün hava boşluğu kalınlığı olduğu gösterilmiştir. Stator dış çapı ve
taşıyıcı lamine kalınlığı sınırlaması, mekanik yoğunluk ve üretim teknikleri dikkate alınarak nihai
geometri boyutu tasarlanabilir. Önerilen model ve optimizasyon yöntemi, diğer boru biçimli
anahtarlamalı relüktans doğrusal başlatıcı türleri için de uygundur.