ПОЛ, РОД, РОДОВИ

РОДОВА ЕДНАКВОСТ И
УЛОГИ, РОДОВА
СОЦИЈАЛИЗАЦИЈА
РОДОВИ СТЕРЕОТИПИ
ИНТЕРСЕКЦИОНАЛНОСТ РОДОВА
ИНТЕГРАЦИЈА И
ИНТЕРСЕКЦИОНАЛНОСТ
1
 ПОЛ ≠ РОД
 Пол (sex) сe однесува на биолошките и
физиолошките карактеристики и релативно трајна
категорија која ги определува природните
разлики на човекот уште од неговото раѓање.

 Род (gender) се однесува на социјално

создадените улоги, карактеристики, позиции и
активности кои средината ги смета за соодветни
за мажите односно за жените и тој ги определува
социјалните односи помеѓу мажите и жените.

 Додека полот се добива со раѓање, родот се УЧИ,

се стекнува по пат на социјализација – се
формира во родов идентитет.

2
 РОДОВ ИДЕНТИТЕТ
 Родовиот идентитет е збир на социјално договорени улоги,
однесувања, вредности и активности, атрубути кои даденото
општество ги смета за соодветни за жените и мажите.
 Родовиот идентитет зависи од културно-специфичните
карактеристики на мажите и жените, нивните разлики, времето
и местото.
 Стекнат идентитет кој што е научен, се менува со текот на
времето и варира во и низ културите.

3
 РОДОВИ УЛОГИ
Како резултат на родовиот идентитет, луѓето во општеството имаат
определени родови улоги кои се социјално дефинирани, тие
варираат од една во друга култура, па дури и во рамки на една
култура, и како такви се подложни на промени и редефинирање со
текот на времето.

Стабилноста на родовите улоги е резултат на патријархалната

матрица, таа не доаѓа од нивните биолошки корени, туку од тоа
што тие се ИНСТИТУЦИОНАЛИЗИРААТ.
4
 РОДОВА СОЦИЈАЛИЗАЦИЈА
o Преку имитација на родителите,
децата уште на најрана возраст
ги стекнуваат родовите улоги.
o Агенси за родова
социјализација освен
семејството, се и училиштето,
средината, медиумите, други
институции, општеството и сл.
o Секогаш поделбата на улогите
се рационализира со биолошки
фактори, поради што родовите
улоги многу често се основа и
поддршка за родовите
стереотипи.
5
РОДОВА СОЦИЈАЛИЗАЦИЈА-
ПРИМЕРИ

6
РОДОВА СОЦИЈАЛИЗАЦИЈА-ПРИМЕРИ

7
 РОДОВИ СТЕРЕОТИПИ
 Родовите стереотипи се
уверувања за тоа КАКВИ се
мажите и жените, односно
како тие типично се
улоги разликуваат според
особините, интересите,
способностите и
однесувањето.Тоа се
упростени слики за
карактеристиките на СИТЕ
стереотипи жени или мажи.
 Луѓето најчесто не се свесни
за стереотипите и негираат
очекувања дека воопшто ги имаат.
 Сепак, постојат бројни
перцепција докази дека стереотипите
влијаат врз перцепцијата и
однесувањето и ова
влијание е автоматско и
треба свесен напор за да се
однесување спречи и се контролира
само во ситуации кога на
тоа се обрнува внимание.
8
КАКО МОЖЕМЕ ДА ГИ ЗАБЕЛЕЖИМЕ
РОДОВИТЕ СТЕРЕОТИПИ?

9
10
КВИЗ

HTTPS://
WWW.FLEXIQUIZ.COM/
SC/N/64352F1A-5663-40CF-
BB5B-3B4EC12D3CB8

11
 РОДОВА РАМНОПРАВНОСТ

 Родовата рамноправност има за цел да

промовира потполно и рамноправно
учество на жените и мажите во
општеството.
 Родовата рамноправност значи
рамноправна присутност, јакнење и
учество на обата пола во сите сфери на
јавниот и приватниот живот.

Принципот на недискриминација е камен-темелник и основа за

промоција на родовата рамноправност

12
 РОДОВА ИНТЕГРАЦИЈА

 Во 1995 год на Четвртата светска

конференција на Обединетите нации за
жените одржана во Пекинг, разработена е
стратегија за третирање на родовата
рамноправност како општествено прашање.
 Со интеграцијата на родовиот аспект во
јавниот живот родовата рамноправност
станува дел од јавната политика и родовите
прашања влегуваат во политичкиот
дискурс.

13
 РОДОВА ИНТЕГРАЦИЈА

Родова интеграција (gender mainstreaming)

подразбира (ре)организација, унапредување,
развој и евалуација на политичките процеси,
со цел перспективата за родова
рамноправност да се вклучи во сите
политики, на сите нивоа и во сите фази, од
страна на чинителите кои вообичаено се
вклучени во креирањето на политиките.

14
 РОДОВА ИНТЕГРАЦИЈА
 Идентификување, препознавање и
решавање на недостатоците во
родовата рамноправност со соодветни
мерки: родово сензитивни активности и
афирмативни акции во корист на
обесправената страна.

 Се фокусира на секојдневните искуства

и бара подлабоки структурални
промени.

15
ОСНОВА: ПЕКИНШКА ДЕКЛАРАЦИЈА И
ПЛАТФОРМА ЗА АКЦИЈА - 1995

- меѓународната заедница се обврза за подобрување на

статусот на жените и нивно зајакнување во јавниот и во
приватниот живот;

- земјите членки на ООН, меѓу кои и Македонија, се обврзаа за

имплементација на Платформата за акција;

- сиромаштијата, образованието, здравјето, насилството,

вооружените конфликти, економијата, учеството во процесите
на донесување на одлуки, медиумите.

16
 ОСНОВА: СВЕТСКАТА ДЕКЛАРАЦИЈА ЗА ЖЕНИТЕ ВО
ЛОКАЛНАТА САМОУПРАВА - 1998

 Локалните самоуправи имаат уникатна можност да допринесат во

постигнување на светската цел – родова еднаквост

Преку услугите кои треба да им одговараат на потребите на мажите и на

жените

Преку подеднакво претставување на двата пола во донесувањето на

одлуките

Преку воведување на родовиот аспект во креирањето на локални политики

и управувањето на локално ниво

17
 ОСНОВА: ПОВЕЛБА ЗА ЕДНАКВОСТ НА МАЖИТЕ И
ЖЕНИТЕ ВО ЛОКАЛНИОТ ЖИВОТ - 2006

Повелбата дава морална и јавна посветеност на принципот

еднаквост меѓу мажите и жените;

Утврдува дека родовата еднаквост не е само човеково право,

туку и демократска вредност која треба да се аплицира/
применува во сите аспекти на животот: политички,
економски, социјален и културен

18
6 ОСНОВНИ ПРИНЦИПИ
Еднаквоста меѓу мажите и жените е основно човеково право
Еднаквост на мажите и жените се обезбедува преку совладување на
секаков вид на дискриминација и ранливост
Урамнотежено учество на мажите и жените во донесувањето на
одлуките е предуслов за едно демократско општество
Елиминација на сите видови на стереотипи за да се постигне
еднаквост
Интегрирање на родов аспект во сите активности на локалната
самоуправа за да се унапреди еднаквоста меѓу мажите и жените
Планови за акција, програми и ресурси се неопходни алатки за
унапредување на еднаквоста меѓу мажите и жените

19
 ЕУ
 Еднаквостамеѓу жените и мажите е еден од
основачките принципи на Европската Унија.
Датира од 1957 кога принципот на еднаква
плата за еднаква работа стана дел од
Договорот од Рим.
Европската комисија усвои Декларација за
жени на 5 март 2010 и се посветвајќи се на
јакнење на родовата еднаквост во сите свои
политики.

20
СТРАТЕШКИ АНГАЖМАН ЗА
РОДОВА ЕДНАКВОСТ
2016-2019
1. Зголемување на учеството на жените на пазарот на трудот и
еднаква економска независност;
2. Намалување на родовиот јаз во плати, заработка и пензија и
на тој начин борба против сиромаштијата кај жените;
3. Промовирање на родовата еднаквост меѓу жените и мажите
во донесувањето одлуки;
4. Борба против родово-базираното насилство и заштита и под
дршка на жртвите
;
5. Промовирање на родовата еднаквост и правата на жените ш
ирум светот
.

21
ПРАВНА РАМКА
МАКЕДОНИЈА

Потписник на CEDAW
Стратегија за родова еднаквост – 2021-2026
Закон за еднакви можности на мажите и жените
Закон за спречување и заштита од дискриминација
Стратегија за родово одговорно буџетирање
Родово одговорен буџетски циркулар

22
ИНСТИТУЦИОНАЛНА РАМКА
МАКЕДОНИЈА
Министерство за труд и социјална политика
 Сектор за еднакви можности и недискриминација

Собраниска комисија за еднакви можности меѓу мажите и

жените
Интер-ресорска консултативна и советодавна група за еднакви
можности на жените и мажите
Координатори за еднакви можности
 На централно и локално ниво

Застапник за еднакви можности

Комисија за заштита од дискриминација
Народен Правобранител
Судска власт
23
ОДГОВОРНОСТ НА ЈАВНИОТ СЕКТОР ЗА ПРОМОЦИЈА
НА ЕДНАКВОСТА
ЕЛЕМЕНТИ НА ДОЛЖНОСТА
Спречување на дискриминацијата Унапредување на еднаквоста на можностите Поттикнување на добри односи
ВИДОВИ НА ДОЛЖНОСТ

Должноста за промоција и унапредување на еднаквоста се состои од

општа обврска и посебни обврски. Овие обврски важат за сите субјекти.
Сепак, усогласеноста со обврската треба да биде соодветна на големината
на субјектот и на природата на неговите функции.

Некои субјекти ќе бидат позасегнати со должноста, посебно оние кои

испорачуваат јавни услуги во областа на обрзованието, вработувањето,
домувањето, социјалната работа, здравството и слично. Исто така, не
секој субјект во секоја своја функција ќе биде засегнат со секоја од
заштитните карактеристики. Штом има поголема засегнатост на групата со
некоја функција, толку е поголема и обврската.
ОПШТА ОБВРСКА
Општата обврска подразбира позитивен придонес од страна на
државните органи во промоција и унапредување на еднаквоста,
превенција од дискриминација и поттикнување на добри односи
помеѓу сите членови на општеството преку земање предвид на
еднаквоста при:

планирање и креирање на политиките на државните органи, како

кон надвор (одлуки и критериуми) така и кон внатре (организациски
политики и начин на функционирање);
донесување одлуки, вклучувајќи и по индивидуални барања; и
обезбедување и пружање на јавните услуги.
ОПШТА ОБВРСКА
ПОСЕБНА ОБВРСКА

Посебната обврска подразбира преземање мерки или дејства

за отстранување или намалување на последиците што ги
претрпеле лицата кои се заштитени според некоја
дискриминаторска основа, а се поврзани со таа основа,
преземење чекори за задоволување на потребите на лицата
кои се заштитени според некоја дискриминаторска основа што
се различни од потребите на другите лица, поттикнувањето на
овие лица да учествуваат во јавниот живот, и справување со
предрасудите и промовирање на различностите.
ПОСЕБНА ОБВРСКА
ПРИНЦИПИ НА СПРОВЕДУВАЊЕ НА
ДОЛЖНОСТА
Начело на интерсекционалност

При спроведувањето на општата и

посебната обврска се зема предвид
начелото на интерсекционалност кое
подразбира воспоставување, унапредување
и промовирање на еднаквост преку земање
предвид дека дискриминаторските основи Слика, видео
може да бидат истовремено и неразделно
поврзани, како во конкретни случаи на
дискриминација така и на системско ниво и
во општеството, манифестирани како
стереотипи, предрасуди и стигма.

Види повеќе...
 ПРИНЦИПИ НА СПРОВЕДУВАЊЕ НА
ДОЛЖНОСТА
Начело на соодветно приспособување
При спроведувањето на обврската се зема предвид
начелото на соодветно приспособување кое
подразбира неопходно и соодветно изменување и
приспособување потребно во одреден случај, што не
предизвикува несразмерно или непотребно
оптоварување, а со цел обезбедување на уживањето
или остварувањето на сите човекови права и слободи
на лицата со попреченост, на еднаква основа со
другите. Секогаш субјектите треба да го консултираат
лицето со попреченост со цел да се утврди
најсоодветното приспособување во дадениот случај.
Види повеќе...
Начело на пристапност
При спроведувањето на обврската се зема
предвид начелото на пристапност кое
подразбира преземање соодветни мерки кои
осигуруваат дека лицата со попреченост, како
група, имаат пристап, на еднаква основа со
другите, до физичкото опкружување,
транспортот, информациите и комуникацијата,
вклучувајќи информатички и комуникациски
технологии и системи, и до други јавни објекти и
услуги во урбаните и руралните области.
Види повеќе...
БЛАГОДАРАМ!
32