PENOLOGJIA

Dr.sc.Mensut Ademi
 Kuptimi dhe lënda e penologjisë
Kuptimi i penologjisë – shkencës mbi ekzekutimin e sanksioneve
penale

• Fjala penologji rrjedh nga fjala latine e greke pena – dënim dhe logos
– shkencë, që në përkthim të lirë do të thotë shkenca mbi dënimin.
Mirëpo ku kuptim nuk është adekuat për përmbajtjen e lëndës së kësaj
shkence , për arsye se ajo studion ekzekutimin e të gjitha sanksioneve
penale e jo vetëm të dënimeve.

2
• Ajo është jo vetëm shkencë teorike por edhe pozitivo – juridike sepse
shpjegon dhe interpreton të drejtë e ekzekutimit të sanksioneve penale
si degë të veçantë të së drejtës pozitive.

• Termin penologji, për herë të parë e ka përdorur autori gjerman Franc

Liber , në vitin 1845, dhe me të ka nënkuptuar një disiplinë të veçantë
shkencore , e cila do të merrej me studimin e ekzekutimit të dënimeve
dhe sanksioneve tjera penale që ndërmerr shteti në luftimin e krimit.

3
 Zhvillimi i penologjisë në drejtim të pavarur
• Rruga e paraqitjes së këtyre mendimeve ka kaluar nëpër tri faza
kryesore :
• Në fazën e parë e cila daton nga fundi i shekullit 18, çështjet të cilat
kanë pasur të bëjnë me dënimet dhe ekzekutimin e tyre , zakonisht
janë trajtuar në kuadër të së drejtës penale.
• Pra në kohën e sistemeve skllavopronare dhe feudale , çështja e
ekzekutimit të dënimeve nuk është trajtuar në pikëpamje shkencore.
Në ato sisteme kanë dominuar dënimet të ashpra trupore, torturat
fizike dhe dënimet me vdekje. Dënimi me burgim si dënim nuk është
aplikuar.
• Juristi dhe gjykatësi i njohur gjerman nga shekulli XVII , Karpcov ,
shkruante se në karrierën e tij si gjykatës ka shqiptuar rreth 20 000
dënime me vdekje.

4
• Dënimet me burgim paraqiten si një lloj përpjekje për ndryshimin e
gjendjes që ekzistonte në sistemet e mëparshme.
• Këto dënime, veçmas parashikohen në kodet penale pas revolucionit
borgjez francez dhe pas një kohe të shkurtër , dënimet me burgim
bëhen dënime dominonte. Prandaj prej kësaj kohe fillon interesimi dhe
studimi shkencor i dënimeve me burgim. Posaçërisht shtrohet
problemi i mënyrës dhe metodave të ekzekutimit të tyre.
• Problemet kryesore lidhur me dënimin me burgim konsideroheshin si
probleme të së drejtës penale dhe trajtoheshin në kuadër të asaj
shkence.
• Problem të veçantë në këtë drejtim paraqiste çështja e organizimit të
burgjeve dhe institucioneve të ndryshme për ekzekutimin e këtij
dënimi.

5
• Në këtë drejtim vjen e potencohet një disiplinë e veçantë në kuadër të
së drejtës penale e cila do të duhej të merrej me studimin dhe
organizimin e burgjeve. Disiplina e tillë duhej të trajtonte çështjet e
burgjeve dhe në mënyrë shkencore të gjente zgjidhje për organizimin e
tyre.
• Kjo disiplinë e veçantë emërtohej si Shkencë mbi burgjet ose
Shkenca penitensiare.
• Në vazhdën e punimeve të tilla , veçohet edhe punimi i autorit Franc
Liberit , i cili i pari e përmend termin penologji dhe njëherit
angazhohet për nevojën e themelimit të një disipline të veçantë
shkencore e cila do të merrej vetëm me problemin e ekzekutimit të
dënimit me burgim .

6
• Faza e dytë e zhvillimit të mendimeve dhe pikëpamjeve penologjike ,
përfshin kohën prej fundit të shekullit XIX deri në 30-vjetëshin e
shekullit XX.
• Posaçërisht është koha kur pikëpamjet dhe mendimet lidhur me
shkaqet e krimit ndërrojnë në mënyrë esenciale dhe tani shtrohet
nevoja e trajtimit dhe studimit të personalitetit të kryesit të veprës
penale.
• Në këtë fazë, shumë probleme penologjike trajtohen në kuadër të
kriminologjisë. Disa punime të autorëve të njohur theksojnë se
penologjia është një pjesë e veçantë e kriminologjisë.

7
• Faza e tretë e zhvillimit të shkencës së penologjisë , përfshinë
mendimet bashkëkohore penologjike të cilat penologjinë e trajtojnë si
shkencë plotësisht të pavarur.
• Për angazhimin që penologjia të konstituohet si disiplinë e
mëvetësishme shkencore mbi ekzekutimin e sanksioneve penale është
i njohur edhe Kongresi i III Ndërkombëtar për të Drejtën Penale , i cili
është mbajtur në Palermo në vitin 1933.
• Këtu është kërkuar që lidhur me ekzekutimin e sanksioneve penale të
nxirren ligje të veçanta e jo si deri atëherë këto çështje të trajtohen në
kuadër të Kodit Penal.

8
 Lënda e penologjisë
• Për të ekzistuar një disiplinë shkencore si e pavarur ,
ajo duhet të ketë lëndën dhe metodat e veta.
• Kur bëhet fjalë për lëndën e penologjisë , në rend të
parë mendohet për çështjet dhe problemet me të cilat
merret kjo disiplinë shkencore.
• Sipas pikëpamjeve të hershme dhe tradicionale , si
lëndë të penologjisë trajtoheshin studimi i dënimeve
me burgim dhe studimi i organizimit të burgjeve.
• Mirëpo ky koncept ishte i ngushtë dhe penologjinë e
përqendronte vetëm në shkencën mbi burgjet.

9
• Kështu , flitet për nevojën e studimit dhe analizimit të
masave të shërimit , dënimeve plotësuese dhe masave
edukative . pra këto çështje duhet të jenë lëndë dhe
preokupim i penologjisë.
• Prandaj duke patur të gjitha këto ide dhe mendime , mund të
nxirret një përkufizim i kuptimit të lëndës së penologjisë :
• Penologjia e drejta mbi ekzekutimin e sanksioneve penale
është një shkencë teorike dhe praktike mbi aplikimin dhe
efikasitetin e sanksioneve penale e cila duke shfrytëzuar
njohuritë dhe të arriturat e shkencave të tjera , studion
dhe përsos organizimin , mjetet dhe metodat e ekzekutimit
të sanksioneve penale , me qëllimi të riedukimit dhe ri
integrimit më të suksesshëm të personave të dënuar dhe
pengimit të aktivitetit kriminal në shoqëri.
10
 Metodat e penologjisë
• Metodat e penologjisë janë të kushtëzuara nga vetë lënda e saj.
• Në shqyrtimin dhe studimet e lëndës së vet , penologjia përdorë
metodat juridike, sociologjike , psikologjike dhe pedagogjike. Të cilat
i adapton dhe i modifikon për hulumtimin e lëndës së vetë dhe kështu
fitojnë vetin e metodave penologjisë.
• Këto metoda i mundësojnë asaj që pa pengesa të merret me
hulumtimin , studimin dhe ndriçimin e problemeve penologjike.

11
Metodat me të njohura të cilat i aplikon penologjia janë :
• studimi i rasteve individuale,
• observimi i personalitetit ,
• metoda e bashkëbisedimit,
• metoda klinike,
• metoda e anketës dhe intervistës,
• metoda e krahasimit,
• metoda e matjes ,
• metodat statistikore ,
• metoda e studimit të lëndëve gjyqësore ,
• metoda e studimit të dosjeve të dënuarve dhe metodat tjera.

12
 Raporti i penologjisë me shkencat tjera

• Nga shqyrtimet e më parme mbi kuptimin , lëndën dhe metodën e

penologjisë e vërejt se penologjia e ka vendin të merituar ne mesin e
shkencave që merren me problematikën e kriminalitetit siq janë : e
drejta penale ;
• kriminologjia ;
• politika kriminale etj.

13
 Penologjia dhe e drejta penale
• Pikëtakimet në mes të këtyre dy disiplinave , janë të shumta.
• E drejta penale , duke definuar dhe përcaktuar se cilat sjellje janë
vepra penale dhe duke trajtuar dhe përcaktuar sanksionet penale për
to , në një mënyrë , cakton suazat edhe të lëndës së penologjisë , sepse
penologjia duhet të merret me studimin dhe trajtimin e ekzekutimit të
atyre sanksioneve penale të cilat janë përcaktuar dhe definuar në
kuadër të së drejtës penale.
• Pra e drejta penale eshte bazë për hulumtimet dhe studimet teorike dhe
praktike penologjike.
• Gjithashtu të dyja kanë të njëjtin qëllim luftimin dhe parandalimin e
kriminalitetit.

14
 Penologjia dhe kriminologjia
• Është e ditur se deri vonë penologjia është trajtuar edhe si degë e
veçantë e kriminologjisë .
• Procesi i riintegrimit edhe sot e kësaj dite trajtohet si proces apo fazë
natyrore e trajtimit kriminologjik të sjelljes delikuente . Pa njohjen e
fenomenologjisë dhe etiologjisë së sjelljes delikuente të personit të
dënuar , edhe procesi i riintegrimit dhe rehabilitimit të tij është i pa
mundur.
• Në këtë drejtim penologjia shfrytëzon metodat , mjetet dhe të arriturat
e kriminologjisë dhe sidomos analizën e faktorëve subjektiv dhe
social të sjelljes delikuente.
• Pra lidhjet ne mes tyre janë te shumta dhe të ngushta ne funksion te
luftimit te kriminalitetit.

15
 Penologjia dhe politika kriminale
• Ky raport veçmas vërehet në angazhimin edhe të njërës edhe të tjetrës
shkencë në gjetjen e metodave dhe mënyrave më të përshtatshme për
pengimin e kriminalitetit.
• Nga ana tjetër politika kriminale merret me studimin e masave ,
metodave dhe mjeteve me efikase për pengimin e kriminalitetit ,
angazhohet që në praktikë të shfrytëzojë të arriturat e shkencës së
penologjisë.
• Politika kriminale përcjell në mënyrë kritike aplikimin e sanksioneve
penale , efikasitetin e tyre , procesin e ekzekutimit të sanksioneve te
tilla e veçmas efektet e procesit te riintegrimit dhe te riedukimit te
personave te dënuar.

16
Penologjia duke ofruar përvojën e vetë ne zbatimin e llojeve të
ndryshme te sanksioneve penale ne praktike , i bënë vërejtje ,
sugjerime dhe propozime , drejtpërdrejt apo tërthorazi , politikës
kriminale, që ajo të bëjë ndërrime dhe inovacione duke aplikuar dhe
paraparë metodat më efikase të luftës kundër kriminalitetit.

17
 Penologjia dhe disa disiplina të tjera shkencore
• Penologjia ka lidhje dhe raporte te ngushta jo vetëm me disiplinat e
përmendura juridiko- penale por edhe me disiplina tjera si me
Pedagogjinë , andragogjinë , psikologjinë dhe sociologjinë .
Penologjia dhe pedagogjia
• Penologjia shfrytëzon metodat, mjetet dhe instrumentet e pedagogjisë
në procesin e edukimit të personave të rinj gjegjësisht të miturve dhe
të rriturve në procesin e edukimit dhe ri integrimit.

18
 Penologjia dhe andragogjia
• Raporti i tyre konsiston në edukimin dhe ri integrimin epersonave të
rritur të dënuar, të cilët nuk kanë arritur të fitojnë njohuri elementare
edukative dhe arsimore pasi që kanë qëndruar gjatë në institucione
korrektuese.
Penologjia dhe psikologjia
• Penologjia përmes instrumenteve të ndryshme psikologjike arrin që të
njoh personalitetet e personave të dënuar dhe pastaj atyre t’iu përshtat
metodat e ndryshme të tretmanit me qëllim riedukimi dhe riintegrimi.
Penologjia dhe sociologjia
• Sociologia i ofron penologjisë të dhëna mbi aktivitetin kriminal të
personit të dënuar, gjendjen e tij ekonomike, familjare, nivelin
kulturor, socio-ekonomik etj.

19
REAGIMI NDAJ KRIMINALITETIT GJATË HISTORISË

Që nga kohërat e lashta, shoqëritë

njerëzore dhe grupet e ndryshme kanë
bërë përpjekje për pengimin e
kriminalitetit dhe sjelljeve të rrezikshme
në shoqëri.
 FORMAT E REAGIMIT NDAJ KRIMINALITETIT

Format më të njohura të reagimit të kriminalitetit janë ndarë në dy

periudha kryesore: Periudha e reagimit privat dhe periudha e reagimit
publik-shtetëror

Kemi tri faza kryesore të reagimit privat:

Reagimi privat quhet i tillë,
nga se ndaj sjelljeve dhe 1. Përzënia apo dëbimi 2. Hakmarrja apo
veprimeve të rrezikshme të nga bashkësia gjakmarrja
individëve ka reaguar individi
apo grupi.
3. Pajtimi me shpërblim apo kompozicioni
 PËRZËNIA APO DËBIMI NGA BASHKËSIA

Përzënia apo dëbimi nga fisi, klani, grupi apo famlija si formë dënimi aplikohej
për veprimet apo sjelljet e rënda kundër fisit apo grupit të caktuar shoqëror.

Kjo formë
dënimi është
e barabartë
me vdekje!
 HAKMARRJA DHE GJAKMARRJA

Hakmarrja është formë e reagimit shoqëror, sipas parimit “kthimi i së keqes me

të keqe”.
 PAJTIMI ME SHPËRBLIM DHE KOMPOZICIONI

Pajtimi me shpërblim është formë e reagimit privat që paraqitet në kohën e

vonshme pas përfundimit të shoqërisë primitive dhe në fillim të shteteve.

Kjo formë paraqet dëmshpërblim për dëmin e shkaktuar nga hakmarrja apo
gjakmarrja.

Kompozicioni bëhej me ndërmjetësimin e shtetit me themelimin e shteteve të

para.
 REAGIMI PUBLIK

Me paraqitjen e shteteve të para, funskisonin e ndjekjes së krimeve dhe zbatimin e

ndëshkimit e merrë në duar shteti dhe organet e tij.

Karakteristikat e reagimit publik:

1. Në shoqërinë publike, krimi ishte i drejtuar në rend të parë kundër të mirave

dhe interesave të shtresave në pushtet.

2. Reagimi publik dhe shtetëror nuk është i pëcjellë me kurfarë emocionaliteti dhe
ceremoni të veçantë.

3. Qëllimi i reagimit publik është ndëshkimi i kryesit të veprës penale, mbrojtja e

interesave të qytetarëve dhe ruajtja e rendit të caktuar shtetëror.

4. Në shoqërinë publike shtetërore, dënimin e zbaton shteti përmes aparatit të

veçantë të dhunës. Përgjegjësia është individuale jo kolektive.
• Periudha e reagimit publik përfshinë
periudhën e gjatë historike prej formimit të
shteteve të para deri në ditët e sotme dhe
është zhvilluar në disa etapa:

• Etapa e shpagimit dhe frikësimit

• Etapa humanitare
• Etapa e individualizimit
• Etapa e re-integrimit.
 ETAPA E SHPAGIMIT DHE FRIKËSIMIT

Qëllimi i reagimit është

Aktet e njohura ligjore të
Kjo etapë e përfshinë hakmarrja, shpagimi
kësaj periudhe janë:
kohën e paraqitjes së ndaj kryesit për
Kodi Hamurabit, Ligji 12
shteteve të para. veprimet kriminale dhe
tabelave etj.
frikësimi i qytetarëve.
•Dënimi me vdekje (Kodi i hamurabit, Ligji i 12
tabelave) etj.

•Hedhja e personave në zjarr,

•djegja,
•mbytja në ujë,
•vendosja në hu,
•prerja e kokës,
•mbytja në arenë,
•varja,
•gozhdimi etj.
LLOJET E DËNIMEVE ME VDEKJE GJATË ASAJ PERIUDHE
 Në këtë periudhë janë të njohura proceset e inkuizicionit me të cilat heretikët,
magjistarët, shtrigat, bashkpunëtorët e djallit dënoheshin pas torturave të shumta me
vdekje në turrën e drurëve.

Ekzekutimi i këtilla
dënimeve me vdekje bëhej
në mënyrë spektakolare, me
ceremoni të mëdha para një
mase të gjerë të publikut.
DËNIMET TRUPORE
 DEGRADIMET MORALE DHE SHOQËRORE

Dënimet e këtilla manifestoheshin ndaj personave të dënuar për krime dhe shkelje
të veçanta. Ata përqeshnin, përbuznin me qëllim që të shkotonin sa më shumë
vuajtje dhe mundime shoqërore.

Si dënime të tilla përmenden: ekspozimi i të dënuarit në vende publike dhe

detyrimi i tij që të mbaj në shpinë pantakarta me mbishkrime fyese. Ky dënim
ekzekutohet në mënyrë publike nëpër sheshe.
 ETAPA HUMANITARE

Tomas Mor Hugo Grocius Cesare Bekarie

Kundërshtimi i sistemit barbar të ndëshkimeve, sidomos formës së torturës dhe

frikësimeve, që ndërmerreshin ndaj kryesit të veprës penale. Mendimtarët e kësaj
etape kundërshtonin sistemin e ekzekutimit të dënimeve sidomos aplikim e
rregulltë të torturave fizike. Sipas tyre, dënimi ka për qëllim përmirësimin e jo
shkaktimin e vuajtjeve dhe mundimeve.
 Kuptimi I lëndes Penologjise

 Fjala penologjise.. rrjedhe nga fjala latine-greke pena-denim, logos-shkenc që do të thotë shkenca mbi denimin .
Por studion ekzekutimin e të gjitha sanksioneve penale e jo vetëm të denimit

Zhvillimi I penologjise. në drejtim te pavarur  

trajtimet dhe studimet qysh heret kane synuar njohjen – studimin dhe ekzekutimin e denimeve dhe sanksioneve penale, ky zhvillim ka kaluar neper 3 faza
e para ka filluar nga shk. 18
e dyte shk19
dhe tret shk 20.
 Termi Penologji
• Termi Penologji , për herë të parë e ka përdorur autori gjerman
Franc Liber 1845, me të nënkuptonte një diciplin të veqantë
shkencore, e cila do të merrej me studimin e ekzekutimit të
dënimeve dhe sanksionëve të tjera penale që ndërmerr shteti në
luftimin e Krimit.
 Faza I – shk.18
• Denimi me burge në kohen e sistemeve skllavopronare dhe feudale ,
çështja e ekzekutimit të denimeve nuk është trajtuarë në pikpamje
shkencore.
• Në ato sisteme kanë dominuarë denime të ashpra Trupore,Tortura
fizike dhe denime me vdekje.
• Denimi me burgim si denim nuk është aplikuar por privimi nga
lirija më tepër shërbenin për ndaljen e delikuentit të pandehurit deri
sa të gjykohej ose deri sa të bëhej ekzekutimi I dënimit fizik apo
dënimit me vdekje.Sipas të dhënave nga Arkivi I inkuizicionit
spanjoll, gjatë shk.XV-XVI, denim me vdekje ose me tortura të
rëndafizike janë denuarë më tepër se 300.000 përsona, në Angli
denimi me vdekje ka qenë I paraparë më tepër se 200 vepra penale.
• Denimi me burgim paraqitet si një lloj përpjekje për ndryshimin e
gjendjes e cila ekzistonte, denimet parashikohen në kodet penale
pasë revulucionit Borgjez Francez, pas një kohe të shkurtër
denimi me burg behet denim dominantë.
• Problem të veqantë në këtë drejtim paraqiste qështja e organizimit
të burgjeve dhe institucioneve të ndryshme për ekzekutimin e
këtij denimi, dhe vije nje diciplin e veqantë në kuadër të se
drejtes penale e cila do të duhej të trajtonte çështjet e burgjeve.
• Diciplina e re veqantë emertohet si “Shkenca mbi Burgjet ose
PENITENSIARE”. Autori Gjerman në 1828 boton librin me titull
"Shkenca mbi burgjet", dhe studimin "Sistemet penitensiare të
shteteve të evropës dhe amerikane"
Faza e ii

• Shekulli XIX deri në 30-vetëshin e shek.XX, kjo faze paraqitet

në kohen kur vjen një zhvillim I hovshem dhe I gjithanshem
ne kerkimet shkencore për ndryshimet praktike.
• Ne ketë faze ka luajtur nje rolë konstituimi I kriminologjisë si
shkencë e pavarur mbi shkaqet individuale dhe sociale të
krimit.
• Prandaj trajtimi I problemeve penologjike, sidomos
ekzekutimi I denimit me burg dhe masave tjera institucionale,
konsiderohet njëfar lloj tërsije logjike dhe praktike e
studimit,njohjes,luftimit dhe parandalimit të kriminalitetit në
shoqëri.
Faza e IIi
• Zhvillimi I shkencës së penologjisë, përfshinë mendimet bashkohore
penologjike të cilat penologjinë e trajtojnë si shkencë plotsishtë të
pavarur.
• Për angazhim që penologjia të konsistohet si diciplinë e mëvetshme
shkencore mbi ekzekutimin e sanksioneve penale është I njohur edhe
Kongresi III Ndërkombëtarë për të Drejtën Penale, I cili është
mbajtur në Palermo në vitin 1933. Këtu është kërkuarë që lidhur me
ekzekutimin e sanksioneve penale të nxirren ligje të veqanta e jo si
deri atehere këto qështje të trajtohen në kuadër të Kodit penal.Mund
të thuhet se Penologjia, e drejta mbi ekzekutimin e sanksineve penale
në planin Teorik,Ligjdhenës,Praktik, ka arritur të bëhet një shkencë e
pavarur e cila mirret me studimin e ekzekutimit të sanksioneve
penale.
• Lenda e penologjisë
Për të ekzistuar nje diciplin shkencore si e pavarur ajo duhet të ket Lenden dhe Metodat e veta.
• Penologjia e drejta mbi ekzekutimin e sanksioneve penale është një shkencë teorike dhe
praktike mbi aplikimin dhe efikasitetin e sanksioneve penale e cila duke shfrytëzuar njohurit
dhe të arruturat e shkencave tjera, studion dhe përsos organizimin,mjetet dhe metodat e
ekzekutimit të sanksioneve penale, me qëllim të riedukimit dhe riintegrimit më të suksesshëm
të përsonave të denuar dhe pengimin e aktiviteteve kriminale në shoqëri.
• Nga kjo del se penologjia është shkenc juridike pozitive ngase mbështetet në dispozitat ligjore
pozitive te kodit penal, procedures penale, ligjit penal për të mitur dhe ligjit mbi ekzekutimin e
sanksioneve penale.
• Penologjia ështe një shkenc empirike ngase ajo studion dhe analizon problematiken e
ekzekutimeve të sanksioneve penale të cilat shqiptohen dhe zbatohen nga gjykata dhe
institucionet e ndryshme dhe në baze të kesaj përvoje ajo duhet ti kontribuoj luftës më efikase
kundër kriminalitetit.
• “Delege Lata”-Interpretimi I normave ekzistuse mbi ekzekutimin e sanksioneve penale.
• “Delege ferende”-Gjetja e formave më të përshtatshme të pengimit të kriminalitetit në të
ardhmen.
• Raporti i penologjisë me shkencat e tjera
Penologjia ka raporte me të drejtën penale, kriminologjinë, politikën penale, pedagogjinë,
andragogjinë, psikologjinë dhe sociologjinë.
• Penologjia dhe e drejta penale – E drejta penale duke definuar veprat penale dhe duke përcaktuar sanksionet
penale, cakton suazat edhe të lëndës së penologjisë.
•
Penologjia dhe kriminologjia – Penologjia shfrytëzon metodat dhe mjetet e kriminologjisë e sidomos
analizën e faktorëve subjektiv dhe social të sjelljes delikuente, e të cilat kanë rëndësi fundamentale për
penologjinë bashkëkohore.
•
Penologjia dhe politika kriminale – Penologjia në bazë të përvojës bën vërejtje, sugjerime dhe propozime,
drejtpërdrejtë apo tërthorazi politikës kriminale, që ajo të bëjë ndërrimeve dhe inovacione duke aplikuar
metoda më efikase kundër kriminalitetit.
•
Penologjia dhe pedagogjia – Penologjia shfrytëzon metodat, mjetet dhe instrumentet e pedagogjisë në
procesin e edukimit të personave të rinj gjegjësisht të miturve dhe të rriturve në procesin e edukimit dhe
riintegrimit.
•
Penologjia dhe andragogjia – raporti i tyre konsiston në edukimin dhe riintegrimin e personave të rritur të
dënuar, të cilët nuk kanë arritur të fitojnë njohuri elementare edukative dhe arsimore pasi që kanë qëndruar
gjatë në institucione korrektuese.
•
Penologjia dhe psikologjia – Penologjia përmes instrumenteve të ndryshme psikologjike arrin që të njoh
personalitetet e personave të dënuar dhe pastaj atyre t’iu përshtat metodat e ndryshme të tretmanit me
qëllim riedukimi dhe riintegrimi.
•
Penologjia dhe sociologjia – Sociologia i ofron penologjisë të dhëna mbi aktivitetin kriminal të personit të
dënuar, gjendjen e tij ekonomike, familjare, nivelin kulturor, socio-ekonomik etj.
Metodat e penologjisë
Studimi i rasteve individuale, personalitetit, bashkëbisedimit,
klinike, anketës, intervistës, krahasimit, matjes, statistikore,
studimit të lëndëve gjyqësore, studimit të dosjeve të të
dënuarve etj.
Reagimi ndaj kriminalitetit gjatë historisë
• Format e reagimit ndaj kriminalitetit
Format e reagimit janë ndarë në dy periudha : Periudha e reagimit privat dhe publik-
shtetëror.
Reagimi privat - Tri fazat e reagimit privat janë:
• 1-Përzënia apo dëbimi nga bashkësia
2-Hakmarrja/gjakmarrja
• 3. Pajtimi me shperblim apo kompozicioni

Dallimi themelore në mes të shkeljeve dhe ekceseve në shoqërin primitive dhe kriminalitetit në
shoqërin publike qëndron në faktin se deliktet dhe shkeljet ne shoqërin primitive ishin të drejtuara
kunder ter grupit, bashkesis, fisit, deri sa ne shoqërin publike krimi ishte I drejtuar kryesisht kunder te
mirave materijale dhe interesave te shtresave në pushtet.

• Etapa e reagimit publik : shpagimit/frikësimit,

humanitare dhe individualizimit) 
Etapën shpagimit/frikësimit, - Denimi ne kët fazë përveq shpagimit ka pasur për qellim edhe
friksimin e kryersit te V.P dhe të qytetarëve të tjere.
• Llojete e denimeve ne ket etap janë: Denimi me vdekje , Denime Trupore, Tortura fizike, Degradime
morale e shoqërore, Dëbimi dhe Deportimi
• Etapa e Humanitare –Kundershtohet sistemi barbar të ndershkimeve e
sidomos format e trotures dhe friksimit .
• Tomas Mor – UTOPIA vepra e te cilit kundershton denimin me vdekje dhe
aplikimin e tortures fizike.
• Cesare Bekarie si pionor I abolicionit, levizja per heqijen e denimit me
vdekje. Dhe tortur fizike.
•
Etapa e Individualizimi sipas shkollës pozitiviste italiane Cesaro Lombrozo,
Enriko Feri dhe Rafaello Garofallo,

Individualizimi sipas shkollës së mbrojtjes së re shoqërore- Filipo Gramatika

dhe Mark Anseli, të cilët angazhohen për dejuridizimin/spastrimin nga
nocionet abstrakte të së drejtës penale, riintegrimin e kryesit.
Teoritë mbi bazën juridike dhe qëllimin e ndëshkimit –
dënimit.
• Teoritë mbi bazën juridike dhe qëllimin e ndëshkimit – dënimit.
• Pikëpamjet më të njohura janë teoritë: idealiste/metafizike; kontratës shoqërore,
juridike, sociologjike.
• Teoritë idealiste dhe metafizike – ndëshkimin e shpjegojnë me interpretime dhe
kuptime filozofike dhe idealiste. Sipas saj është kërkesë imperative e drejtësisë
absolute insistimi që kryesi të dënohet patjetër sepse e prish nje sistem te rregullimit
dhe shtrohet kerkesa që rendi të rivëhet përsëri.

• Pikëpamja e drejtësisë hyjnore- e drejta e shtetit dhe shoqërisë të shqiptojë dhe të

ekzekutojë dënime rrjedh nga perëndia.

• Pikëpamja e drejtësisë morale – baza juridike dhe shoqërore e së drejtës së shtetit

që të shqiptojë edhe ekzekutojë dënime, qëndron në normat morale, në moralin si
sistem universal i rregullimit të sjelljeve dhe jetës njerëzore.( Platoni, Kanti).Kjo
teori e barazon drejtesin dhe moralin që në realitet nuk qëndronë.
• Pikëpamja e drejtësisë ligjore – në shoqëri ekziston një drejtësi ligjore absolute,
pavarësisht nga vullneti i njerëzve dhe grupeve të caktuara. Ajo drejtësi ligjore synon ta
mbajë një rend dhe një rregull- në harmoni dhe në pajtim me ligjet. Nëse dikush kryen
V.P ai e qrregullon atë rend e shkel dhe e cenon atë drejtësi.

• Teoritë e kontratës shoqërore – Hugo Grocius dhe Zh.ZH. Ruso botëkuptimet e tyre mbi
të drejtën natyrore. Njeriu të drejtat e veta vullnetarisht ia delegon shtetit.

• Teorit e Kontrates shoqërore

• Njeriu jeton ne ket bot me disa drejta Natyrore , e drejta për jet , për liri, e drejta per
pronen, por Zhan Zhak Ruso thekson se njeriu sështë në gjendje ti ruaj disa te drejta
përsonale atëher I barte te shteti që ai te I garanton dhe mbron drejtat e tijë.

• Teoritë juridike- normativiste – bazën juridike dhe shoqërore të së drejtës së shtetit që të

shqiptojë dhe ekzekutojë dënime e gjejnë në legjislaturën pozitive të një vendi.
Përfaqësues Karl Binging.

• Teoritë sociologjike – përfaqësues Gjermi Bentham bazën juridike dhe shoqërore të shteti
që të shqiptojë dënime qëndron në dobishmërinë e dënimit për mbrojtjen e shoqërisë.
Franc von List thotë se baza juridike dhe shoqërore e dënimit qëndron në
domosdoshmërinë e ruajtjes së rendit juridik.
• Teoritë mbi qëllimin e ndëshkimit.
• Qëllimi – Si bazë juridike dhe shoqërore e ndershkimit.
• Ndeshkimi – Arsya e ndeshkimit dhe motivet që e shtyjnë shtetin
të ndërmarrë masa të ndëshkimt dhe motivit që e shtynë shtetin
të ndërmarr masa të ndeshkimit ndaj kryersve të sjelljeve
kriminale.

Lidhur me qëllimin dhe masen e ndëshkimit, kemi disa mendime

dhe teori: mendimet absolute, relative dhe të përziera.
• Teoritë absolute mbi qëllimin e ndëshkimit – Arsyeja e
ndëshkimit është hakmarrja, kthimi i së keqes me të keqe më të
madhe. Sipas Kanti-t, qëllimi i dënimit është hakmarrja, si
imperativ i ndërgjegjes morale të drejtësisë morale.
• Sipas Hegel-it, qëllimi i dënimit është hakmarrja si
domosdoshmëri dialektike ligore.
• Teoritë relative mbi qëllimin e ndëshkimit – Bekarie, Fojerbah,
Ruso, Bentham. Këto teori qëllimin e orientojnë kah e ardhmja, që
të pengohet kryerja e krimeve. Lidhur me mënyrën e arritjes së
preventivës dhe parandalimit dallojmë teorinë e preventivës
speciale dhe gjenerale.
• Teoritë e preventivës speciale: qëllimi konsiston në ndikimin
preventiv në kryesin e VP, sipas kësaj kemi teoritë e preventivës
speciale: Teoria e frikësimit me anë të ekzekutimit të dënimit,
teoria e kujdestarisë, teoria e përmirësimit dhe teoria e riintegrimit.
• Teoritë e preventivës gjenerale: qëllimi konsiston në ndikimin
tek qytetarët që mos të kryejnë vepra penale. Lidhur me realizimin
e qëllimit të preventivës gjenerale dallojmë teorinë e frikësimit
duke paraparë dënimet, teorinë e frikësimit duke ekzekutuar
dënimet dhe teoria e vërejtjes.
• Teoritë relative mbi qëllimin e ndëshkimit – Bekarie, Fojerbah, Ruso,
Bentham. Këto teori qëllimin e orientojnë kah e ardhmja, që të pengohet kryerja
e krimeve. Lidhur me mënyrën e arritjes së preventivës dhe parandalimit
dallojmë teorinë e preventivës speciale dhe gjenerale.
• Teoritë e preventivës speciale: qëllimi konsiston në ndikimin preventiv në
kryesin e VP, sipas kësaj kemi teoritë e preventivës speciale: Teoria e frikësimit
me anë të ekzekutimit të dënimit, teoria e kujdestarisë, teoria e përmirësimit dhe
teoria e riintegrimit.

• Teorit Bashkohore
• Denimi ka për qëllim pengimin e veprimeve te rrezikshme shoqërore dhe
riedukimin e kryresve të V.P që ata në të ardhmen mos të kryejnë V.P të tilla.
 SANKSIONET PENALE DHE EKZEKUTIMI I TYRE

• Sanksionet penale si masa të reagimit të shtetit ndaj krimit

Kuptimi dhe llojet e sanksioneve penale
Kuptimi i sanksioneve penale
Sanksionet penale janë masa të shtrëngimit të parapara me dispozita
pozitive ligjore të cilat aplikohen ndaj kryesve të veprave penale me të
cilat shoqëria mbrohet nga kriminaliteti.
Paraparja dhe aplikimi i të gjitha sanksioneve penale në një shtet sipas
dispozitave penale quhet sistem i sanksionimit penalë.
Sanksionet penale si masa mbrojtëse cilësohen mjetet për pengimin e
kriminalitetit sigurimin e rendit shoqëror nga atakimet e rrezikshme dhe
kundërligjore të individëve dhe grupeve të caktuara.
Pa marrë parasysh dallimet terminologjike në emërtimin e sanksioneve
penale sipas kodeve penale të shteteve të ndryshme ato mund të ndahen
në :
• Dënime, Masa të ndryshme të zëvendësimit të dënimeve ose
dënime alternative,
Dënime plotësuese-dënimet plotësuese si sanksione të veçanta
penale që aplikohen ndaj delikuentëve të rrezikshëm, nga shprehitë
ose ndaj delikuentëve profesional,
Masa të trajtimit të detyrueshëm të personave me çrregullime
mendore,
Masa edukative korrektuese si sanksione të veçanta penale ndaj
delikuentëve të mitur.
Sanksionet penale në sistemin bashkëkohor të ndëshkimit kanë
karakter dualist dmth., ndaj kryesve të veprave penale mund të
shqiptohen dhe ekzekutohen dënimet dhe zëvendësimet e tyre.
• Sanksionet penale sipas legjislacionit të ri penal të Kosovës.
Sanksionet penale në Kodin Penal të Kosovës.Sanksione penale
numërohen: 

1. Dënimet kryesore,

2. Dënimet alternative,

3. Dënimet plotësuese,

4. Vërejtja e gjykatës
Masa të trajtimit të detyrueshëm numërohen: 

Trajtimi i detyrueshëm psikiatrik për kryerësit të veprës penale me paaftësi

mendore,
Trajtimi i detyrueshëm psikiatrik për kryerësit e veprës penale me aftësi të
zvogëluar mendore,
Trajtimi i detyrueshëm përmes rehabilitimit të kryerësve të veprave penale të varur
nga droga dhe alkooli.
Qëllimet e këtij kodi janë :

-Të parandalojë kryerësin nga kryerja e veprës penale në të ardhmen dhe të bëjë
rehabilitimin e tij,
-Të përmbajë persona të tjerë nga kryerja e veprës penale.
• Sipas nenit 35 të Kodit penal të Kosovës janë përcaktuar llojet e dënimeve :

Dënime kryesore,
Dënime alternative
Dënime plotësuese.
Dënimet kryesoreDënimi me burgim afatgjatë, Dënimi me burgim dhe Dënimi me gjobë.
• Dënimi me burgim afatgjatë:
• Neni 43
• Dënimet kryesore
• 1. Llojet e dënimeve kryesore janë:
• 1.1. Dënimi me burgim të përjetshëm;
• 1.2. Dënimi me burgim dhe
• 1.3. Dënimi me gjobë.

• Dënimi me burgim:
• Neni 44
• Dënimi me burgim të përjetshëm 
• 1. Ligji mund të parasheh dënimin me burgim të përjetshëm për veprat më të rënda penale të kryera në rrethana veçanërisht rënduese
ose për vepra penale që kanë shkaktuar pasoja shumë të rënda.
• Neni 45
• Dënimi me burgim 1. Dënimi me burgim nuk mund të shqiptohet në kohëzgjatje më pak se tridhjetë ditë e as më tepër se njëzet e
pesë vjet.

• Neni 46
• Dënimi me gjobë
• 1. Dënimi me gjobë nuk mund të jetë më pak se 100 Euro Evropiane (në tekstin e mëtejmë “EURO”). Dënimi me gjobë nuk mund të
tejkalojë 25,000 EURO ndërsa për veprat penale lidhur me terrorizëm, trafikim me njerëz, krim të organizuar ose veprat penale të
kryera me qëllim të përfitimit të dobisë pasurore nuk mund të tejkalojë 500,000 EURO.
• Neni 51
• Dënimi me kusht 
• 1. Gjykata mund t’ia shqiptojë kryesit dënimin me kusht në përputhje me dispozitat e
këtij Kodi.
• 2. Me dënimin me kusht, gjykata ia cakton kryesit të veprës penale dënimin dhe në të
njëjtën kohë urdhëron që ky dënim të mos ekzekutohet nëse personi i dënuar nuk kryen
vepër tjetër penale për kohën e verifikimit të cilën e cakton gjykata. Koha e verifikimit
nuk mund të jetë më e shkurtër se një vit dhe as më e gjatë se pesë vjet.
• Neni 53
• Revokimi i dënimit me kusht për shkak të veprave të reja penale
• 1. Gjykata e revokon dënimin me kusht nëse personi i dënuar gjatë kohës së verifikimit
kryen një apo më shumë vepra penale për të cilat është shqiptuar dënimi me burgim prej
dy apo më tepër vjet.
• Neni 58
• Dënimi me kusht me urdhër për mbikëqyrje nga shërbimi sprovues
•  
• 1. Gjykata mund të shqiptojë dënimin me kusht me urdhër për mbikëqyrje nga shërbimi
sprovues nëse konsideron se integrimi i të dënuarit në shoqëri ose përmbushja e kushteve
të shqiptuara nga gjykata arrihet më mirë përmes mbikëqyrjes nga ana e shërbimit
sprovues.
• MATJA E DËNIMIT
•  
• Neni 73
• Rregullat e përgjithshme për matjen e dënimit
•  1. Kur cakton dënimin për vepër penale, gjykata duhet të ketë parasysh minimumin
dhe maksimumin e dënimit të paraparë për atë vepër penale. Gjykata pastaj duhet të
merr parasysh qëllimin e dënimit, parimet e përcaktuara në këtë kapitull dhe rrethanat
lehtësuese dhe rënduese lidhur me veprën penale të caktuar ose me dënimin.
• 3. Me rastin e caktimit të dënimit, gjykata merr parasysh por nuk kufizohet në
rrethanat e mëposhtëme:
•  
• 3.1. Shkallën e përgjegjësisë penale;
• 3.2. Motivet për kryerjen e veprës;
• 3.3. Intensitetin e rrezikimit apo të dëmtimit të vlerës së mbrojtur;
• 3.4. Rrethanat në të cilat është kryer vepra;
• 3.5. Sjelljen e mëparshme të kryesit;
• 3.6. Pranimin e fajit dhe
• 3.7. Rrethanat personale të kryesit dhe sjelljen e tij pas kryerjes së veprës penale.
• Zëvendësimi i dënimit (me burgim ose me gjobë) me urdhrin për punë në dobi të përgjithshme.
• Gjykata me pëlqimin e personit të dënuar mund të shqiptojë Urdhrin për punë në dobi të përgjithshme si
zëvendësim të dënim me burgim ose dënimit me gjobë.
• Urdhri për punë në dobi të përgjithshme (deri 1 vjet) e urdhëron gjykata (në interes të organit shtetëror,
institucionit publik ose humanitar) për një periudhë të caktuar kohe prej 30-240 orë pune. Shërbimi sprovues
vendos për llojin e punës.
• Dënimet alternative: 
Dënimin me kusht, Dënimi me kusht me urdhër për trajtim të detyrueshëm rehabilitues. Dënimi me kusht me
urdhër nga shërbimi sprovues. Dënimi me kusht me urdhër për punë në dobi të përgjithshme dhe gjysmë lirinë. 
1- Dënimi me kusht
Është dënim alternativ të cilin e shqipton gjykata në procedurë gjyqësore kryesve të veprës penale për të cilin
është paraparë dënimi me burgim deri në 5 vite ose është paraparë dënimi me gjobë, dhe në të njëjtën kohë
urdhëron që ky dënim të mos ekzekutohet, nëse personi i dënuar për kohën e caktuar nga gjykata nuk kryen
vepër tjetër. Dënimi me kusht mund revokohet.
2- Dënimi me kusht me urdhër për trajtim të detyrueshëm rehabilitues
Për nga natyra përmbajtjesore e këtij dënimi të përcaktuar në nenin 50 KPPK, rrjedh se gjykata i shqipton të
dënuarit dënimin me burgim dhe në të njëjtën kohë ia pezullon ekzekutimin e tij, e njëherit e urdhëron personin
e dënuar për të mbajtur kontakte me shërbimin sprovues. Ky dënim alternativ në aspektin kohor shqiptohet nga
6 muaj deri 3 vjet.
Gjykata mund të shqiptojë një apo më shumë lloje te detyrimeve : Mjekimi, trajnimi, vizita te psikologu,
aktivitete punuese, shfrytëzimi i pagës për detyrime familjare, heqja dorë nga alkooli apo droga, shoqërimi me
të dyshuar etj.
3- Dënimi me kusht me urdhër për punë në dobi të përgjithshme
Gjykata për të shqyrtuar këtë dënim, duhet të plotësohen këto kushte: kryesit të veprës penale t’i jetë shqiptuar
dënimi me gjobë deri 25000euro, ose me burgim deri në një vit, të jetë dhënë pëlqimi nga personi i dënuar për
shqiptimin e këtij dënimi, të ekzistojë vlerësimi për këtë dënim në raportin e shërbimit sprovues. Gjykata
cakton orarin e orëve të punës, ndërsa, shërbimi sprovues vendos për llojin e punës.
• Neni 47
• Zëvendësimi i dënimit me burgim me dënim me gjobë
•  
• Kur gjykata shqipton dënimin me burgim deri në gjashtë muaj, gjykata njëkohësisht mund të vendosë që dënimi me
burgim të zëvendësohet me dënim me gjobë, me pëlqimin e personit të dënuar.
•  
• Neni 48
• Zëvendësimi i dënimit me burgim me urdhërin për punë në dobi të përgjithshme
• 1. Gjykata, me pëlqimin e personit të dënuar, mund të zëvendësojë dënimin me burgim deri në gjashtë muaj me urdhrin
për punë në dobi të përgjithshme.

• DËNIMET ALTERNATIVE
• Neni 49
• Dënimet alternative
•  
• 1. Dënimet alternative janë:
•  
• 1.1. Dënimi me kusht;
• 1.2. Gjysmëliria; dhe
• 1.3. Urdhëri për punë në dobi të përgjithshme.
• Neni 50
• Qëllimi i dënimit me kusht
•  
• Qëllimi i dënimit me kusht është që kryesit t’i jep qortimin, që e arrin qëllimin e dënimit përmes shpalljes së dënimit pa
ekzekutimin e tij.
•  
• 4- Gjysmëliria
Gjysmëliria është dënim alternativ të cilin gjykata ia shqipton kryesit të veprës penale e i cili konsiston në
faktin se personit të cilit i shqiptohet dënimi me burgim deri në një vit, e i cili konsiston në ekzekutimin e
këtij dënimi në gjysëmliri për shkak të detyrimeve të personit të dënuar lidhur me punën, arsimimin,
kualifikimin ose aftësimin profesional, përgjegjësinë esenciale familjare apo për nevojën për trajtim
oserehabilitim mjekësor. I dënuari kohën tjetër duhet ta kalojë në institucionin penitensiar
Dënimet plotësuese
Dënimet plotësuese gjykata i shqipton krahas dënimit kryesor ose dënimit alternativ me qëllim të
mënjanimit të kushteve dhe rrethanave të cilat mund të ndijojnë që kryerësi në të ardhmen të kryejë vepra
penale. Dënimet plotësuese janë:
Gjoba, 
Heqja e të drejtës për t’u zgjedhur, 
Ndalimi i ushtrimit të profesionit në administratën publike ose në shërbimin publik, 
Ndalimi i ushtrimit të profesionit aktiviteteve ose detyrës, 
Ndalimi për të drejtuar automjetin, 
Marrja e lejes së vozitjes, 
Marrja e sendit, 
Urdhri për publikimin e aktgjykimit dhe dëbimi i të huajit nga territori i Kosovës, 
Vërejtja e gjykatës.
Masat e trajtimit të detyrueshëm 
Janë sanksione të veçanta që u shqiptohen kryesve të veprave penale të cilët në momentin e kryerjes kanë
pasur çrregullime mendore ose kanë qenë të varur nga droga dhe alkooli.. Rregullorja "Mbi procedurën
penale ku përfshihen kryes me çrregullime mendore" ka paraparë këto masa të trajtimit të detyrueshëm
psikiatrik:
Trajtimi i detyrueshëm psikiatrik me ndalim, (kur ekziston rreziku i kryerjes së veprave tjera të
rrezikshme)
Trajtimi i detyrueshëm psikiatrik në liri.
 • Denimi me Burge
• Denimi me Burge te Perjetshem
Denimi • Denimi me Gjobe
Kryesor

• Denimi mke kushte

• Urdher per trajtim te detyrueshem rehabilitues
Denimi • Mbykqyrje nga sherbimi sprovues
Alternativ • Gjysemeliria

• Heqja e drejtes per tu zgjedhur

• Kompensimin e humbjes apo demit
• Ndalimi I ushtrimit te funksionit ne administraten publike
• Ndalimi I ushtrimit te profesionit
Denimi • Ndalimi I drejtimit te automjetit
Plotesuese • Marrja e lejes se vozitjes
• Marrja e sendit

• Kryeresit te vepres penale ti behet me dije dhe te I terheqet verejtja se ka

Verejtjet kryer veper penale
Gjyqsore
• Sanksionet penale sipas ligjit penal për të mitur i Kosovës

Masat e diversitetit
Masat edukuese
Dënimet
Dënimet plotësuese
Masat e trajtimit të detyrueshëm
• Masat e diversitetit:
Kanë për qëllim rehabilitimin dhe riintegrimin e tyre. Janë paraparë këto masa të diversitetit:

Kërkim falje nga i mituri palës së dëmtuar,

Ndërmjetësimi në mes të të miturit dhe familjes së tij,
Kompensimi i dëmit palës së dëmtuar,
Vijimi me rregull i shkollimit nga i mituri,
Pranimi i punësimit apo aftësimit në ndonjë profesion i të miturit,
Kryerja e punëve pa pagesë në dobi të përgjithshme në pajtim me aftësitë e të miturit,
Edukimi me rregullat e trafikut,
Këshillimi psikologjik.
Masat edukative: 
Kanë për qëllim rehabilitimin dhe zhvillimin edukativ. Janë paraparë këto masa edukative:

Masat disiplinore (qortimi gjyqësor dhe dërgimi në qendrën disiplinore)

Masat e mbikëqyrjes së shtuar ( mbikëqyrja e shtuar nga prindi, adoptuesi, kujdestari, organi i
kujdestarisë)
Masat institucionale ( dërgimi në institucionin edukativ, edukativo-korrektues, institucioni me
kujdes të posaçëm)
Dënimet ndaj kryesve të mitur:

Gjoba 
Urdhëri për punë në dobi të përgjithshme
Burgimi për të mitur
Llojet e denimeve para paraqitjes se
denimeve me burg
Llojet e denimeve para paraqitjes se
denimeve me burgim
• Dënimet eliminuese
• Dënimet me vdekje
• Dëbimi , Deportimi dhe relegacioni
• Dënimet trupore
• Dënimet me pune te renda fizike
• Denimet morale dhe çnjerzuese
• Dënimet pronësore
Dënimet eliminuese
• Keto lloje te denimeve jan marre me qellim te eleminimit nga
shoqeria apo nga abienti ku eshte kryer vepra penale.
• Ky lloje denimi shqiptohej me qellim te evitohej rreziku I
perseritjes se veperes penale.
• Si denime eleminuese mermendej:
• Denimi me vdekje
• Debimi
• Deportimi
• Relegacioni
Denimi me vdekje
• Si qellim I denimit me vdekje ka qen :Hakmarrja
ndaj kryeresit te veperes penale”, dhe “ Friksimi I
opinionit te gjere”
Si forma kan qene:
1. Prerja e kokes
2. Venja ne hu,
3. Djegja ne furr te druve
4. Mbytja ne uje
5. Helmimi
6. Coptimi I trupit
7. Mbytja me gure
8. Nxerrja e organeve vitale te trupit
9. Gozhdimi ne kryq per se gjalli
10. Futja ne varr per se gjalli etj.
Pase nje kohe me qellim humanitar jane marre disa
masa per te realizuar denimin me vdekje si:
11. Prerja e kokes me shpat
12. Prerja e kokes me Gijotin
13. Varja
14. Pushkatimi
15. Karriga elektrike
16. Dhoma e gasit.
Debimi
• Shum kode dhe ligje ne kohra kan ekzistur lidhur me debimin e
personit nga shoqeria perjetsisht apo me nje kohe te caktuar si:
• 1. Ligji I Hamurabit
• Ligji I Drakonit
• Ligji I Solonit
• Ligji I 12 tabelave etj.
Deportimi
• Deportimi si mase e denimit te eleminimit per her te pare
paraqitet ne Portugali dhe Spanje.
• Personat te cilet kan kryer veper penale depertoheshin ne
vendet Koloni te tyre si ne Afrik dhe Amerike dhe ne vende te
tjera.
Relegacioni
• Ky llje I denimit shte shqiptuar ndaj recedivisteve dhe
personave te rrezikshem kriminal.
• Keta persona pasi qe perfundojn denimin ata largoheshin nga
vendi-shteti ne vendet koloni ku atje ishin te lire por te ndaluar
rikthimin ne vendin e tyre.
Denimet trupore : Gjemtimi dhe
Rrahja
Dënimet me burgim dhe ekzekutimi i tyre
 Dënimet me burgim dhe ekzekutimi i tyre
• Paraqitja e dënimeve me burgim dhe burgjet e para
Dënimet me burgim janë sanksione penale të cilat aplikohen më së shumti në praktikën
gjyqësore. Burimet historike flasin se e drejta e shteteve të lashta (kineze, asirase,
egjiptiane) e kanë njohur burgun.
• Në greqinë dhe romën e vjetër kanë ekzistuar burgje të cilat janë vendosur në kështjella
"Bastilles" ose bodrumet e kalave "Qubliettes".
• Në romë ka qenë i njohur burgu i "Tullanium" ku mbaheshim të paraburgosurit deri në
ekzekutimin e dënimit. 
Juristi romak Ulpian, shprehet se "Burgjet duhet të përdoren vetëm për mbajtjen e të
dënuarve e jo për ndëshkimin e tyre".
Kodi penal i Karolinës "Constitutio Criminalis Carolina" e ka njohur burgun e përjetshëm.
Institucioni i parë i burgut konsiderohet burgu "Bridvell" në Londër i themeluar nga
Eduardi VI në vitin 1553.
Papa Klementi XI në Romë themeloi burgun për të mitur "Shën MIkeli" , në hyrjen e
burgut shkruhej "Nuk mjafton të ndëshkosh njerëzit që kanë kryer krime por duhet që t’i
përmirësosh ata, me edukim dhe punë".
Burgimi i formë e heqjes së lirisë dhe mjet i mbrojtjes nga kriminaliteti ka kaluar në dy faza
kryesore: faza preventive dhe faza e dënimit si mjet dhe sanksion penal. Burgimi
ndërmerrej edhe si masë e ndalimit derisa kryesi të kryente obligimet materiale.
• Faktorët që kanë ndikuar në paraqitjen e dënimit me burgim

Mendimet dhe idetë humaniste e përparimtare të filozofëve dhe

shkollave të ndryshme (T.Mor, H.Grocius, Zh Ruso, Monteskje,
C.Bekarie, Xhon Huard)
Idetë dhe kontributi i revolucionit francez dhe legjislacioni i tij penal
dhe ndikimi i pranisë së lirive&drejtave qytetare (dalin në pah parimet
e shkollave dhe lëvizjeve humaniste historiko-juridike : parimi i
ligjshmërisë, barazisë qytetare etj, nga të cilat jeta e njeriut, liritë dhe
të drejtat e qytetarëve fitojnë një cilësi dhe kualitet të veçantë)
Shfrytëzimi i punës së personave të dënuar si fuqi e lirë punëtore
(Fuqia e lirë punëtore e personave të dënuar dhe dëshira e shoqërisë
borgjeze që të përfitojë kapital)
• Fazat e dënimeve me burgim dhe transformimi i tyre
Dënimi me burgim si sanksion penal për herë të parë është paraparë në Kodin Penal
Frances të vitit 1792, dhe kodin e Napolonit të vitit 1810. Rruga e transformimeve dhe
ndryshimeve të dënimeve me burgim përcillet në dy faza kryesore:
Faza e parë : përfshinë kohën që nga paraqitja e këtyre dënimeve deri mesi i shek 20,
kjo fazë karakterizohet me 
afirmimin e dënimeve me heqjen e lirisë si dënime më të favorshme për kryesin, llojet
e dënimeve ishin: burgimi, 
internimi, burgu i rëndë, burgu shtëpiak, burgu i përjetshëm, burgu me pranga, burgu i
lehtë etj.
Karakteristikë ka qenë ekzistimi i një numri të madh të formave të dënimeve:

- Kodi i Napolonit 1810, parasheh: burgimin, internimin, burgun me punë të

dhunshme, burgun përmirësues, burgun policor, burgun e rëndë, burgun e përjetshëm. 
- Kodi penal i Gjermanisë, 1871, parasheh: burgimin, internimin, burgun e zakonshëm,
B. e rëndë,B. e përjetshëm.
- Kodi penal i Belgjikës, 1865, parasheh: burgimin, B. policor, internimin, B. e rëndë,
B. e përjetshëm, burgun me 
punë të detyrueshme.
• - Anglia (nuk e ka bërë kodifikimin) parasheh: burgun, B. e zakonshëm, B.
e rëndë,B. punë detyrueshme,B. përjetshëm 
- Kodi penal i Italisë, parasheh: burgimin, burgun e zakonshëm, burgun e
rëndë, burgun e përjetshëm.
- Kodi penal i Spanjës, parasheh: Burgimin, e zakonshëm, e rëndë, e
përjetshëm, B. me depërtim dhe internimin.

Faza e dytë : përfshin kohën e përpjekjeve të mëdha për transformimin e

plotë të qëllimit dhe të karakterit të dënimit me burgim. Autorët mendojnë
se dënimet me burgim duhet të unifikohen dhe të reduktohen në një dënim.
Zhan Pinatel thekson se duhet të braktiset mendimi se duke mbajtur
personin e dënuar të privuar nga liria ai mund të përgatitet për jetë në liri
dhe mund të përmirësohet dhe riedukohet me sukses.
Faza tretë : përfshin masat e reja si: masat e diversitetit ndaj të miturve,
dënimet alternative, dënimet me kusht, dënime plotësuese dhe format tjera
të zëvendësimit të dënimit me burgim
• Sistemet kryesore të ekzekutimit të dënimit me burgim
Kuptimi dhe llojet
Sistemet dhe metodat e ekzekutimit të dënimit me burgim në mënyrë
kronologjike, historike konsiderohen:

Sistemi i burgut kolektiv

Sistemi i qelisë
Sistemi i heshtjes
Sistemi i pikave
Sistemi progresiv

• Sisteme që mbështeten në idetë bashkëkohore të riintegrimit të personave

konsiderohen: 

Sistemi i klasifikimit
sistemi bashkëkohor modern
• Sistemi i burgu kolektiv : Konsiderohen si "Universitete të vërteta të krimit", ku ishin të pranishme:
prostitucioni, bixhozi, alkoolizmi, mashtrimet, vrasjet etj. Kritikë të këtij sistemi kanë qenë Xhon Huard,
Gjermi Bentan , Mirabo etj.
• Sistemi i qelisë ose izolimit : Në literaturë mendohet se vetëm me sistemin e izolimit fillon ekzekutimi i
vërtetë i dënimit-burg.
• Ndryshe quhet edhe sistemi pensilvanik apo filadelfik, për shkak se për herë të parë u paraqit në
Filadelfi në vitin 1790.
• Përmenden dy varianta të këtij sistemi: sistemi klasik i qelisë dhe sistemi i heshtjes apo Obernit
(Auburn)
• Sistemi i qelisë apo izolimit klasik ka qëndruar më së shumti në praktikën penitensiare (që nga viti
1818).
• Si përparësi është pengimi i ndikimit negativ të personave të dënuar në njëri tjetrin, evitohet mundësia e
ikjes, eliminohen mundësitë e trazirave dhe kryengritjeve të dënuarve. Si të meta kanë qenë pasojat e
rënda shëndetësore psikike dhe fizike, qëndrimi në burg për shumë delikuentë është bërë faktorë
kriminogjen. Në penologji quhet përshtatje e jetesës në burg.
• Sistemi i heshtjes ose Obernit (Auburnqytet në Nju Jork). Sipas këtij sistemi personat e dënuar
natën, qëndrojnë të ndarë nga njëri tjetri dhe të izoluar plotësisht, ndërsa ditën dërgohen në punë. Ata e
kanë pasur të ndaluar çdo bisedë dhe komunikim mes tyre me qëllim të pengimit të infektimit kriminal.
Obligoheshin puna kolektive, ndarja dhe klasifikimi në grupe, aftësimi, përfitimi i mjeshtërive të
caktuara.
• Sistemi progresiv – Për herë të parë parashikohen mjetet stimuluese dhe shpërblimi për të dënuarit me
sjellje të mira dhe punë të suksesshme.I dënuari gjatë mbajtjes së dënimit, kalon nëpër faza në mënyrë
progresive duke ndryshuar pozitën tij.
• Faza I: është qëndrimi në qeli por me disa përmirësime në ushqim, higjienë,
literaturë, vizita nga familjarët.
•
Faza II: të dënuarit gjatë ditës punojnë (mjeshtri) së bashku pa obligim të
heshtjes, ndërsa natën qëndrojnë në qeli të veçanta., nxitja e të dënuarve që
ata vetë të ndikojnë në përmirësimin e pozitës së tyre gjatë kohës së mbajtjes
së dënimit me burgim.
•
Faza III: qëndron në lëshimin me kusht , dmth., lirohen para kohe dhe dalin
në liri pa mbajtur tërë dënimin e paraparë.
•
Personat e dënuar gjatë qëndrimit në entë, sipas këtij sistemi, kanë një jetë
dinamike. Pozita e tyre ndërron shkallë-shkallë. Ndërrimi i kësaj pozite në
pjesë më të madhe varet prej vetë personave të dënuar.
• Sistemi progresiv irlandez : Risi është faza 4 lirimi me kusht – të dënuarit para se të lirohen me
kusht duhet të vendosen në një objekt të veçantë ku kushtet e jetës dhe punës janë krejtësisht tjera
nga ato të personave që gjenden në fazën e burgut të përbashkët. Dërgimi dhe vendosja e personave
të dënuar në paralelen për të lirë, bëhej nga një këshill i veçantë.
• Sistemi i pikëve (ose Mokanakut) – Dënimi për secilin të dënuar është shprehur me një shumë të
poenave dhe të pikëve, të cilat nëse të dënuarit i fitonin, kishin benificione të ndryshme dhe në fund
arrinin të fitonin lirinë para kohe. Në fazën e tretë grupi shpërndahet dhe secili fitonte nga një
shtëpizë dhe tokë ku mund të merrej me punë bujqësore.
•
Sistemi i klasifikimit ose i Gjenevës : Kishte 3 faza: faza e qelisë, faza e burgut të përbashkët dhe
faza e daljes para kohe në liri. Interesant është faza e dytë në të cilën të dënuarit sipas kritereve
subjektive dhe objektive klasifikoheshin në grupe, nëngrupe, klasë, paralele me qëllim të pengimit
të ndikimit. Klasifikimi bëhej sipas kritereve juridiko-penale, veprave penale, shkallës së
përgjegjësisë, motivit të kryerjes dhe recidivizmit.
• Sistemi modern ose bashkëkohor.- Personat e dënuar të përgatiten që të kyçe pa probleme në jetën
në liri.
• Në paraqitjen esistemit ndikim të madh kanë pasur shkencat e kriminologjisë, drejtës penale,
psikologjisë, penologjisë.
• Shkolla juridike-penale ka kontribuar në respektimin dhe aplikimin e parimeve të ligjshmërisë dhe
humanitetit.
•
Shkolla pozitiviste ka kontribuar për njohjen e personalitetit sidomos të vetive biologjike,
anatomike dhe psikologjike.
• Shkolla e mbrojtjes së re shoqërore ka kontribuar në paraqitjen e klasifikimit të personave të dënuar.
• Në sistemin modern nuk është e pranishme faza e izolimit të personave të dënuar,
por aplikohet si masë disiplinore.
•
Faza I – fillon me vrojtimin dhe studimin e personit të dënuar (ekspertëve
psikologji, sociologji, kriminologji, pedagogji)
•
Faza II – bëhej klasifikim i gjerë, të dënuarit në bazë të punës dhe aftësimit fitonin
të drejta dhe benificione.
•
Faza III – lëshimi me kusht dh ndihma postpenale ndaj të dënuarve (iu sigurohej
puna, banimi, etj)
•
Gjatë qëndrimit në entë , të dënuarit kalojnë nëpër disa institucione të tipit të
veçantë; të hapura, vikende etj, ku puna dhe jeta e personave të dënuar është shumë
afër punës dhe jetës në liri.
• Roli i organizimit dhe asociacioneve ndërkombëtare për zhvillimin dhe përsosjen e
ekzekutimit të sanksione penale
•
Organizatat, shoqatat dhe asociacionet më të njohura që kanë dhënë kontribut në këtë drejtim
përmenden:
•

Komisioni ndërkombëtar për të drejtën penale dhe institucionet korrektuese,

•
Komisioni për çështje sociale i OKB-së,
•
Shoqata ndërkombëtare për kriminologji,
•
Shoqata ndërkombëtare për mbrojtjen shoqërore,
•
Shoqata ndërkombëtare për të drejtën penale.
•
Posaçërisht janë të vlefshme Rregullat standarde minimale të OKB-së mbi trajtimin e të
burgosurve dhe rregullat Evropiane të burgut për të cilat do të bëhet fjalë në pjesën e IV
gjegjësisht në shtojcën e këtij teksti.
• 1- Komisioni ndërkombëtar për të drejtën penale dhe institucionet korrektuese
•
Kontribut i komisionit është hartimi i disa rregullave standarde minimale për
trajtimin e të burgosurve nëpër ente me titull "Përmbledhje rregullash mbi trajtimin e
të burgosurve" i cili aprovohet më 1934 nga Lidhja e Popujve. Ky komision
ndërkombëtar, shndërrohet në organ të veçantë të Organizatës së Kombeve të
Bashkuara, në kuadër të Fondacionit ndërkombëtar për të drejtën penale dhe
trajtimin e të burgosurve.
• 2- Komisioni për çështje sociale i OKB-së mbi parandalimin e kriminalitetit
dhe trajtimin e delikuentëve.Ky komision ka mbajtur disa kongrese ku janë
trajtuar çështjet e ekzekutimin e dënimeve me burgim. OKB më 1975 ka aprovuar
Rezolutën "Deklarata mbi mbrojtjen e të gjithë personave nga torturat dhe dënimet e
vrazhda, johumane dhe poshtëruese". Është theksuar se aplikimi i dënimit me
burgim duhet të jetë si mjet i fundit i pengimit të kriminalitetit e jo si mjet i rregullt.
Ky kongres njihet nga fakti se ka aprovuar tri rezoluta:

• 1- " Mbi nevojën e kërkimit të alternativave për burgun ose dënimin me burgim",
2- "Problematika e femrave si delikuente dhe si persona të dënuar",
3- "Kërkimin dhe përsosjen e masave të ndryshme mbi riintegrimin social të
dënuarve me burgim".
• 3- Shoqata ndërkombëtare për Mbrojtjen e Re Shoqërore
Kjo shoqatë nga ndikuar në paraqitjen e reformave rrënjësore
penitensiare në shumë shtete, individualizmin e tretmanit të
personave të dënuar, inaugurimin dhe rregullimin ligjor të vrojtimit
dhe observimit të personalitetit të të dënuarve në institucione
korrektuese. Gjithashtu, shoqata ka insistuar që personeli i
institucioneve korrektuese të ketë sjellje të mira.
Në këtë kongres u paraqit ideja që drejtoria e institucioneve
korrektuese varësisht prej suksesit të procesit të riintegrimit të ketë
mundësi që të bëjë ndryshimin e zgjatjes së dënimit me burgim ose
të lejojë që të dalin para kohe në liri.
• 4- Shoqata ndërkombëtare për kriminologjiSi çështje kryesore kjo
shoqatë ka trajtuar temën "Burgu si faktor kriminogjen". Ndikimet negative
që manifestohen në jetën fizike të personit të dënuar, paraqiten si rezultat i
ushqimit të dobët, i vendosjes dhe kushteve të vështira në lokalet e burgut,
veshmbathjes joadekuate, të higjienës dhe qëndrimin rigoroz të personelit të
burgjeve. Sjelljet e këtilla ndikojnë që te të dënuarit të paraqiten deformime
të ndryshme psikike, si egoizmi, poltronizmi, agresiviteti, inferioriteti etj.
Është konstatim se burgu klasik sjell çrregullimin e raporteve familjare,
shkurorëzimin apo shkatërrimi i bashkësisë familjare, ndarjen e fëmijëve,
ngeljen e të miturve pa mbrojtje dhe kujdes etj.
•
Kjo shoqatë insiston në transformimin rrënjësor të burgut klasik në një ent
modern të riedukimit dhe përmirësimit.
•
Kjo shoqatë ka dhënë kontribut të madh për përsosjen e metodave dhe
mjeteve më bashkëkohore për individualizimin e procesit të tretmanit të
personave të dënuar nëpër institucione korrektuese.
Etapa humanitare

Ndër të parët që kanë kundërshtuar sistemin ndeshkimor të

mesjetes dhe mënyren brutale dhe torturat fizike është
filozofi Tomas Mor në veprën e tij “Utopia”. Pastaj filozofi
francez Eroa, i cili kërkon humanizimin e denimit si dhe
kunder aplikimit të torturave fizike.

Hugo Gracius, në vepren e tij “drejtësi natyrore”

Bekon, Lok dhe Hobs, angazhohen që në vdend të denimeve

fizike dhe trupore të aplikohen masa preventive për pengimin
e kriminalitetit.

Cesare Bakarie, me vepren e tij mbi “krimin dhe denimin”

1764, sulmon arbitrarizmin në gjykata.

Becarie ishte idhëtar i parimit NULLUM CRIMEN SINE LEGE

NULLA POENA SINE LEGE.