LITERATURA:

• Giddens A., Socjologia, PWN, Warszawa 2005,

• Szacka B., Wprowadzenie do socjologii, Oficyna
Naukowa, Warszawa 2003.
• Sztompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa.,
Wydawnictwo ZNAK, Warszawa 2002.
• Szczepański J., Elementarne pojęcia socjologii, PWN,
Warszawa 1970.
• Walczak- Duraj D., Podstawy współczesnej socjologii,
Wydawnictwo Omega-Praksis, Pabianice, 2006.
 Przedmiot socjologii
• Społeczeństwo, zjawiska i procesy związane z
tworzeniem, funkcjonowaniem,
przekształcaniem i rozpadem form życia
zbiorowego.
 socjologia
• nauka nowa, młoda
• na stary temat
(krótka historia, długa przeszłość)
 Przedmiot socjologii –”stary”
• Odkąd człowiek żyje w gromadzie rozporządza
wiedzą praktyczną o zjawiskach i procesach
społecznych
• Doświadcza jak funkcjonuje otaczający świat
społeczny
• Wiedza ta potrzebna jest do radzenia sobie w
życiu społecznym
 Początki socjologii jako dyscypliny
naukowej
• Auguste COMTE –nazwa „socjologia” 1838 r.
• połowa XIX wieku- staje się dziedziną wiedzy
naukowej oraz dyscypliną akademicką.
 Rozwój socjologii akademickiej w
Europie
• 1895 I katedra socjologii we Francji (Bordeaux) –Emile
Durkheim
• 1919 I katedra –Niemcy (Monachium) – Max Weber
 W Polsce
• 1920 Florian Znaniecki założył katedrę na
Uniwersytecie w Poznaniu , redaktor „Przeglądu
Socjologicznego”
• 1919-20 Leon Petrażyński tworzy Katedrę
Socjologiczną na Wydziale Prawa i Nauk
Politycznych –Uniwersytet Warszawski
• 1930 r. Uznano socjologię w Polsce za kierunek
akademicki, odbył się I Zjazd PTS
 Po II wojnie św. w Polsce
• powstaje socjologia: Kraków, Poznań, Warszawa, Łódź,
Wrocław, Lublin
• -1948/9 - 1956 nie było socjologii – stalinizm określał jako
„naukę burżuazyjną”
• -1957 - reaktywacja „Przeglądu Socjologicznego”, powstaje
„Kultura i Społeczeństwo”, Instytut Filozofii i Socjologii PAN,
PTS
• -1961 wydawane są „Studia Socjologiczne”
• - 1956 powstaje OBOP prowadzący badania przy użyciu
technik ilościowych
 Przedsocjologiczna wiedza o
społeczeństwie
• wiedza potoczna – wynikająca z uczestnictwa w
życiu społecznym
• oparta na zdrowym rozsądku, uogólnianiu
codziennych doświadczeń w sposób emocjonalny,
fakty są rozpatrywane w izolacji od kontekstów,
niezweryfikowane poglądy, znajomość wyrywkowych
faktów –tj. spostrzeżenia przypadkowe, osobiste,
fragmentaryczna i niespójna wiedza, pochopna
 Naukowa socjologia
• Nowoczesna, empiryczna nauka –
formułowanie ogólnych praw o rzeczywistości
społecznej.
• Społeczeństwo to nie chaos ludzkich
przypadków, posiada powtarzalne cechy i
prawidłowości.
 Cechy socjologii jako nauki
• metoda naukowa –systematyczny, standardowy sposób
osiągania wyników i uzasadniania tez
• język dyscypliny – pojęcia wyraźnie zdefiniowane, najlepiej
mierzalne, poprzez wskaźniki, zmienne
• teorie naukowe – twierdzenia o zależnościach pomiędzy
różnymi faktami czy zjawiskami
• empiryzm – systematyczne badania sprawdzające hipotezy i
tworzące twierdzenia teoretyczne
 Socjologia odpowiada na pytania
• jak jest? – opisuje rzeczywistość społeczną,
weryfikuje fakty
• dlaczego tak jest? – szuka przyczyn
• jak będzie? - wyprowadza z praw naukowych
tendencje, prognozy
• co zrobić aby dokonać zmian? – adresowanie
propozycji do polityków, administratorów
Siedem punktów widzenia czym jest
społeczeństwo
• Demograficzne-populacja, wielość, zbiór jednostek
• Systemowe –powiązany układ pozycji, statusów i ról
• Aktywistyczne (interakcjonistyczne) – konglomerat
wzajemnie zorientowanych działań jednostek
• Kulturalistyczne - matryca podzielanych przez zbiorowość
norm i wartości, znaczeń, symboli i reguł odciskających
piętno na działaniach
• Zdarzeniowe - polowe – zmienne, płynne pole, „stawanie
się społeczeństwa”
 Funkcje socjologii
• naukowo-poznawcza
• pragmatyczna
(praktyczna)

-diagnostyczna
-prognostyczna
• ideologiczna
 Nauki społeczne a socjologia
• Socjologia jako nauka społeczna bada zjawiska
i procesy społeczne.
• Pełni funkcje służebne wobec innych nauk
społecznych oraz korzysta z dorobku tych
nauk –historii, antropologii, psychologii, nauk
politycznych, ekonomii.
 Psychologia- Mieści się pomiędzy naukami
przyrodniczymi (związek z neurologią i fizjologią) a społecznymi
( np. psychologia społeczna)

• Przedmiotem psychologii jest jednostka, jej

zachowania, psychika, reakcje; rodzaj
rzeczywistości manifestowanej w różny sposób
w zbiorowości różnej skali. Zajmuje się tym w
jaki sposób na myśli, uczucia, zachowania
jednostek wpływa obecność innych ludzi i
sytuacje społeczne
• Przedmiotem socjologii jest to co dzieje się
między ludźmi, prawa, zasady, zbiorowości,
instytucje.
• Jednostka jest ważna w kontekście jej miejsca
w szerszej zbiorowości, jest elementem
całości, jak wpływa na innych ludzi i podlega
wpływom innych.
Metody i techniki badawcze
socjologii
 Koncepcja badawcza
• Cel
• Problematyka
• Metoda badawcza
• Techniki i narzędzia
• Hipotezy
• Dobór jednostek do badań
 Podstawa empirii
• Metoda badawcza-kompleksowe podejście do
przedmiotu i problemu badań
 Techniki zbierania materiału
Stopień komunikowanie
standary
bezpośrednie pośrednie
zacji

niski Wywiad Pamiętniki,listy

swobodny
wysoki Wywiad Ankieta
kwestiona-
riuszowy
 Badania surveyowe

• próba jest losowa, kwotowa, losowo-kwotowa

• rezultaty uogólniamy na jednostki nie objęte
badaniem
• używa się różnych technik ankietowych lub
wywiadu kwestionariuszowego
• opracowanie rezultatów jest ilościowe
 Rodzaje badań surveyowych

• sondażowe badania opinii publicznej — jest to

pomiar stanu świadomości i opinii
społeczeństwa na temat bieżących wydarzeń
np.: stosunku społeczeństwa do osób
publicznych.
• Ważne jest to, że badania te są
przeprowadzane systematycznie, możemy
więc śledzić zmiany w opiniach, nastrojach,
nastawieniach.
• badania exit polls — po akcie głosowania,
prognozują wynik wyborów
• sondaże rynkowe — służą poznaniu gustów i
preferencji, stanu posiadania, zakresu
korzystania z różnych usług ludzi należących do
różnych grup społecznych oraz sprawdzeniu
skuteczności akcji reklamowych (czy ludzie
zwrócili uwagę na daną reklamę, czy zmienili
swoje zachowanie pod jej wpływem)
 Z czego wynikają rozbieżności w
wynikach sondaży
1)Konsekwencja różnych prób stosowanych
przez ośrodki
a)kwotowa, losowa, losowo-kwotowa
b)wielkość próby
c)stopień realizacji próby
2) Różnice w treści pytania
3) Miejsce pytania w kwestionariuszu
• tzw. efekt porządku pytań — gdy odpowiedź na
kolejne pytania zależy od kontekstu powstałego
w wyniku odpowiedzi udzielonych na poprzednie
pytania
4) Sieć ankieterska, sposób szkolenia ankieterów,
intensywność kontroli ich pracy
Efekt ankieterski
a) Wpływ cech społeczno-demograficznych
ankietera na odpowiedzi udzielane przez
respondenta (trudno go wyeliminować)
b)Nieświadome sugerowanie odpowiedzi przez
ankietera (wielu Polaków nie ma wyrobionej
opinii na jakiś temat i są wtedy podatni na
wpływ ankietera)
5) Moment prowadzenia badania - spektakularna
wypowiedź jakiegoś polityka może zmienić
opinię publiczną
 Techniki ankietowe

• ankieta ogólnie dostępna — np.: w kinie

• ankieta prasowa — kwestionariusz drukowany
w prasie, zwrot pocztą
• ankieta pocztowa — kwestionariusz wysyłany
jest pocztą
• ankieta audytoryjna z pisemnym przekazem
badacza
• ankieta rozdawana
• autorejestracja
• ankieta socjometryczna
a)jest ankietą imienną, z ustnym przekazem
badacza.
b)badani zapisują odpowiedzi na kartkach (pytań
jest mało).
c)ograniczeniem tematycznym jest to, że ankieta ta
dotyczy stosunków interpersonalnych w małych
grupach.
 Obserwacja zwykła

• Niestandaryzowana, prowadzona w terenie,

obserwacja zjawisk niewywołanych, materiały
opracowywane są w sposób jakościowy,
zjawiska są łatwe do wyodrębnienia w czasie i
przestrzeni, zwykle jeden obserwator;
Przygotowanie obserwacji zwykłej
• ustalenie celu i przedmiotu obserwacji
• wybór sytuacji, w której będzie dokonywana
obserwacja, ustalenie jej miejsca i czasu
• przygotowanie szczegółowych wytycznych
(dyspozycji) do jej prowadzenia
• przemyślenie sposobów zachowania obserwatora
• przygotowania techniczne — program działań w
terenie
 
 Obserwacja uczestnicząca

• Podstawą jej wyodrębnienia jest uczestnictwo

badacza w obserwowanych zjawiskach.
• Badacz występuje w podwójnej roli: badacza i
badanego.
• W obserwacji uczestniczącej badacz dokonuje
samoobserwacji, a nie tylko obserwacji
zachowań innych osób.