Imibhalo Yobuciko

You might also like

Download as pptx, pdf, or txt
Download as pptx, pdf, or txt
You are on page 1of 19

IsiZulu Prose & Introduction to

Literary Theories
EDZU131
Umethuli: Miss ZW Mlondo

IMIBHALO
INyuvesi YOBUCIKO
YaKwaZulu-Natali
2021

1
YINI IMIBHALO YOBUCIKO?

 Imibhalo yizindaba ezisuselwa ekhanda


kodwa ezigxile emaqinisweni athile.
 Iyindlela yokulondoloza imicabango,
imikhuba namakhono esizwe.
 Isakhiwo semibhalo eminingi sincike
ebucikweni bomlomo obungabhaliwe
phansi.
(Kuyaqhubeka …)

 Ontuli noMakhambeni (1998) babalula


ukuthi ngokuhamba kwesikhathi lobu
buciko bagcina sebubhalwa phansi,
kwazaleka izinhlobonhlobo zemibhalo.
 Imibhalo yokuqala eyayibhalwe
ngesiZulu (1830-1900) yayigxile
okholweni, ibhalwa ngamaMishinali.
IBHALELWANI

 Ibhalelwa ukulondoloza ulimi


 Ukusetshenziswa ekufundeleni
ukucubungula nokuzithokozisa.
 Ukufundisa ngamaqiniso okwenzeka
kwezinto nangokusunguleka
kwezinkolelo ezithile.
 Ukufundisa ngezinto eziningi
ezazenzeka emandulo ezithinta ukuphila
INJONGO YOKUFUNDWA KWEMIBHALO

 Ukukhuthaza izindlela ezintsha zokucabanga


ngezimo ezahlukene.
 Kungaba indlela yokusifundisa ukuthatha
izinyathelo ngezindlela ezithile (agency).
 Ukugqugquzela usikisiki lokwazi (inspire
curiosity)
 Abafundi bakwazi ukuhlobanisa izigigaba
embhalweni nalezo ezenzeka empilweni
yokqobo.
IZINHLOBO ZEMIBHALO YOBUCIKO

 Inoveli
 Indaba emfishane
 Izinkondlo
 Umdlalo
 Ubuciko bomlomo
Izimpawu zale
-
mibhalo yobuciko
INOVELI

 Uhlobo lombhalo oba mude. Wenzeka


isikhathi eside. Unezigameko eziningi
ezikhulisa indaba.
 Uba nesakhiwo (isingeniso, umzimba
nesiphetho. Kuyenzeka ube
nesakhiwana).
 Unabalingiswa abaningi. Kukhona
ababalulekile nabangabalulekile.
Isakhiwo senoveli siqukethe …

 Isisusasendaba
 Udweshu – lwangaphandle
nolwangaphakathi
 Isixakaxaka
 Uvuthondaba
 Ipholavuthondaba
 Isiphetho
INDABA EMFISHANE

 Iba nesingeniso, umzimba nesiphetho.


Iba nabalingiswa abangeqi
kwabayisihlanu. Yenzeka isikhathi
esingedluli ezinsukwini ezintathu.
Indawo iqoqekile. Ifundeka
ngokushesha. Inamakhasi ambalwa.
 Kumele kuvele isisusa sendaba
nokukhuphuka kwayo ize ifike
kuvuthondaba. Iba nengwijikhwebu.
Kuyaqhubeka …

 Iba nomlingiswa osemqoka / oqavile


/ummeleli, ovezwa nenkinga abhekene
nayo (eyisisusa sendaba). Inesigameko
esisodwa.
 Abanye abalingiswa – imbangi,
umqhathi nesifuba.
UMDLALO / IDRAMA

 Lolu hlobo lombhalo lugqame


ngenkulumo mpendulwano lapho
abalingiswa bezikhulumela ngqo.
 Lwakhiwa izinkundla. Inkundla
yakhiwa izigcawu.
 Kukhona onkundlanye (onenkundla
eyodwa) nonkundlaningi (onezinkundla
ezingaphezulu kweyodwa).
Izinhlobo Zemidlalo

 Oweshashalazi – uhlobo lokuqala


lwemidlalo. Ludlalwa eshashalazini.
Awusajwayelekile, wawudlalwa
emahholo.
 Owomsakazo – ujwayeleke kakhulu
olimini lwesiZulu. Uyaqoshwa bese
ulwalelwa emsakazweni. Imisindo
ethile njengokuduma kwezimoto,
ukukhala kwezilwane kufakwa
Izinhlobo Zemidlalo (Kuyaqhubeka…)

 Okamabonakude – uyaqoshwa bese


ubukelwa kumabonakude. Awufani
nowomsakazo. Ziningi izithombe eziba
ngokoqobo.
 Ofundwayo (owencwadi) – obhaliwe.
Imisindo ivezwa ngamagama. Ubhalwa
kulandelwa imigomo ethile, nokho
kuyenzeka ingalandeleki yonke.
Abalingiswa

 Kukhona izinhlobo zabalingiswa


ngaphansi kohlobo ngalunye lombhalo.
 Ababhali bayaye basebenzise izindlela
ezahlukene ekuvezeni uhlobo
umlingiswa ayilona.
 Bangavezwa indlela abaqanjwe ngayo,
ukugqoka kanye nezenzo abazenzayo
kuleyo ndaba.
ISIZINDA

 Lapha kukhulunywa ngalezi zingxenye:


 Indawo –lapho kwenzeka khona indaba
(isedolobheni, isemakhaya njll).
 Inkathi – ngabe indaba iveza inkathi
yakudaba izwe lingakaphucuzeki, inkathi
yamanje izwe selishintshile.
 Isimo senhlalo – ngabe abalingiswa
bahlalisene kanjani? Bayezwana?
Bayazondana?
IZINKONDLO

 Ziwumbhalo oveza ubuciko obujulile.


 kusetshenziswa ulimi olujulile
oluyizaga, izisho nezifengqo.
 Ziyizinhlobo ezahlukene.
 Ziqukethe ukwakheka kwangaphandle
nokwangaphakathi.
UBUCIKO BOMLOMO

 Imibhalo ewubuciko bokukhuluma –


eyayidluliselwa ezizukulwaneni ngomlomo.
 Inkulumo ethungwe ngobugagu – yenza
umqondo ucabange ujule.
 Buncikene namasiko abantu nosikompilo
lwabo, umlando othile nakho konke
ukuziphatha, izenzo nezigameko ezithile
zesizwe.
Kuyaqhubeka…

 Akuzona nje izingxoxo zakudala kuphela,


zisasebenza namanje njengoba sezibhalwe
phansi futhi kuyafundwa ngazo.
 Lapha kubalwa: Izinganekwane,
iziphicaphicwano, izaga, izisho, izibongo
zesimanje, izibongo zamakhosi nezinkondlo.

You might also like