MGA TUNTUNIN

SA PAGBABAYBAY
CYRIL KAYE D. DOLORZO
MGA TUNTUNIN
SA PAGBABAYBAY
 • Pinababagal ng 1987 Patnubay sa Ispeling
ang leksikal na elaborasyon ng Filipino,
nililimitahan nito ang panghihiram ng mga
PANUMBAS salita dahil sa paghihigpit sa paggamit ng
walong dagdag na letra (C,F,J,Ñ,Q,V,X,Z)
SA MGA doon lamang sa mga sumusunod;
 Salitang katutubo mula sa ibang wika sa
HIRAM NA Pilipinas
 Pantanging ngalan
SALITA  Salitang hindi konsistent ang ispeling o
malayo ang ispeling sa pagbigkas na
kapag binaybay ang orihinal na ispeling
nito.
 Salitang pang-agham at teknikal
 Simbolong pang-agham
PANUMBAS Mahalagang kraytirya para matamo
SA MGA ang episyenteng sistema ng ispeling:
1. Kasimplehan at ekonomiya na
HIRAM NA kaugnay ng isa-isang tumbasan ng
tunog at letra, at
SALITA 2. Fleksibilidad ang pagtanggap ng
mga linggwistikong pagbabago
dahil sa mga kontak ng mga wika.
 Sa paghanap ng panumbas sa mga salita buhat sa wikang
Ingles, maaaring sundin ang mga sumusunod na paraan:
 Ang unang pinagkukunan ng mga hiram na salitang
PANUMBAS maaaring itumbas ay ang leksikon ng kasalukuyang Filipino.
Halimbawa:
SA MGA Hiram na salita
Rule
Filipino
Tuntunin

HIRAM NA
Ability Kakayahan
East Silangan

SALITA  Maaaring kumuha o gumamit ng mga salitang mula sa ibang

katutubong wika ng bansa.
Halimbawa:
Hiram na salita Filipino
Imagery Haraya (Tagalog)
Husband Bana (Hiligaynon)
  Bigkasin sa orihinal na anyo ang hiniram na salita mula sa
Kastila, Ingles, at iba pang wikang banyaga, at saka baybayin
sa Filipino.

PANUMBAS
Halimbawa:
Kastila Filipino
• Cheque • Tseke

SA MGA
Ingles Filipino
• Centripetal • Sentripetal
Iba pang wika Filipino
• Coup d’etat (French) • Kudeta
HIRAM NA  Kung walang katumbas sa Kastila o kung mayroon man ay

SALITA maaaring hindi nauunawaan ng nakakarami, hinihiram nang

tuwiran ang katawagang Ingles at binabaybay ito ayon sa
sumusunod:
1. Kung konsistent ang baybay ng salita, hiramin ito nang
walang pagbabago.
Halimbawa:
Salitang Banyaga Filipino
• Reporter • Reporter
• Soprano • Soprano
 2. Kung hindi konsistent ang baybay ng salita, hiramin ito at
baybayin nang konsistent, ayon sa simulain kung ano ang
bigkas ay siyang sulat at kung ano ang sulat ay siyang basa.

PANUMBAS
halimbawa:
Salitang Hiram Filipino
• Control • Kontrol

SA MGA
• Teacher • Titser
• Meeting • Miting

HIRAM NA 3. May mga salita sa Ingles o sa iba pang banyagang salita na

lubhang di-konsistent ang ispeling o lubhang malayo ang
ispeling sa bigkas:
SALITA a) Maaaring hayaan na muna sa orihinal na anyo o
panatilihin ang ispeling sapagkat kapag binaybay ayon
sa alpabetong Filipino ay hindi na mababakas ang
orihinal ispeling nito.
halimbawa :
• Coach
• Rendezvous
• Sandwich
• Sausage
MGA TIYAK NA
TUNTUNIN SA
PAGGAMIT NG
WALONG (8)
DAGDAG NA
LETRA
 halimbawa:
 Salita  Daglat

PABIGKAS • bayan • Bb. (Binibini)

=/bi-ey-way-ey-en/ =/kapital bi-bi/
 Pantig  Inisyal
NA • ay
=/ey-way/
• CKD (Cyril Kaye Dolorzo)
=/si-key-di/

PAGBAYBAY  Akronim
• XU (Xavier University)
 Simbolong Pang-agham
• Fe (Iron)
=/eks-yu/ =/ef-i/
 halimbawa:
a) Kung ano ang bigkas ay siyang sulat at kung ano
ang sulat ay siyang basa.
 pormal-formal

PASULAT
b) Ang dagdag na walong letra : C, F, J, Ñ , Q, V, X, Z
 Ñina
 Carlo
NA  X-ray
 Quirino

PAGBAYBAY  Texas
 Mga salitang katutubo mula sa ibang wika sa
pilipinas
o Hadji
kahulugan: lalaking Muslim na nakarating sa
Mecca
o Ifun
kahulugan: ang pinakamaliit na banak
 1. Panatilihin ang letrang C kung ang salita ay
hiniram sa orihinal na anyo.
halimbawa:
• Calculus
• Chlorophyll
• Carbohydrates
2. Palitan ang letrang C ng letrang S kung ang
tunog ay /s/ at ng letrang K kung ang tunog
ay /k/ kapag binaybay sa Filipino ang hiram
LETRANG C na salitang may letrang C.
halimbawa:
• Participant = partisipant
• Cental = sental
• Card = kard
 Gamitin ang letrang F para sa tunog /f/
sa mga hiram na salita.
halimbawa :
LETRANG F • Tofu
• French fries
 Gamitin ang letrang J para sa tunog /j/
sa mga hiram na salita.
halimbawa :
LETRANG J • Jam
• Jaket
 1. Panatilihin ang letrang Ñ kung ang salita
ay hiniram sa orihinal na anyo.
halimbawa:
• Malacañang
• El Niño
LETRANG Ñ 2. Palitan ang letrang Ñ ng mga letrang NY
kapag binaybay sa Filipino ang hiram na
(ENYE) salitang Ñ.
halimbawa:
• Piña = pinya
• Cariñosa = karinyosa
 1. Panatilihin ang letrang Q kung ang salita
ay hiniram sa orihinal na anyo.
halimbawa:
• Quantum
• Opaque
2. Palitan ang letrang Q ng letrang KW kung
ang tunog ay /kw/ at ng letrang K kung
ang tunog ay /k/ kapag binaybay sa
LETRANG Q Filipino ang hiram na salitang may letrang
Q.
halimbawa:
• Quarter = kwarter
• Quorum = korum
 Gamitin ang letrang V para sa tunog
/v/ sa mga hiram na salita.
halimbawa :
LETRANG V • Verbatim
• Video
 1. Panatilihin ang letrang X kung ang salita ay
hiniram sa orihinal na anyo.
halimbawa:
• Axiom
• Xylem
2. Palitan ang letrang X ng letrang KS kung
ang tunog ay /ks/ kapag binaybay sa
Filipino ang hiram na salitang may letrang
LETRANG X X.
halimbawa:
• Experimental = eksperimental
• Exam = eksam
 Gamitin ang letrang Z para sa tunog
/z/ sa mga hiram na salita.
halimbawa :
• Zebra
LETRANG Z • Zinc
• Zoo
• Magazine