1-tema.

«Ruwxıylıqtanıw» pániniń ob’ekti,

predmeti hám ruwqıylıqtıń jámiyet
turmısındaǵı ornı
Reje:
1. Ruwxıylıq túsini onıń mazmunı hám áhmiyeti.


2. «Ruwxıylıqtanıw» pániniń ob’ekti, predmeti,
quramı, maqseti hám wazıypaları, ruwqıylıqtıń
tiykarǵı kategoriyaları.
3. «Ruwxıylıqtanıw» pániniń tariyxıy-teoriyalıq
metodologiyalıq tiykarı.
 
“Mánawiyat – insannıń, xalıqtıń, jámiyettiń, mámlekettiń kúsh-qúdireti”
 O‘zbekstan Respublikasınıń birinshi
Prezidenti I.A. Karimovtıń “Joqarı
mánawiyat - jeńilmes kúsh”

shıǵarmasında ruwxıylıqtın` anıqlamasına
ayırıqsha kewil bo`lıp, ko`pten beri
ilimpazlar arasındag`ı bul ma`selege
tu`rli-tu`rli tu`siniklerge anıqlıq bergen. ol
ma`nawiyatti «ma`ni», «ma`nis» degen
tu`sinikten joqarı ko`terip, ol tek «ma`nili»
degen g`ana emes (A`jiniyaz babamız da
«Jaqsının` ha`r so`zi ma`nawiyat bo`lıp»
degen edi), al insandı insan qılatug`ın,
onın` an`i ha`m ruwxıylıg`ı menen
tikkeley baylanıslı tu`sinik.
 
 A.Erkaevtıń pikirinshe, «Ruwxıylıq-insannıń
sotsiallıq-mádeniy janzat sıpatındaǵı mánis-
mazmunıdur, yaǵnıy insannıń mehir-miriwbet,
ádalat, tuwrılıq, haq kewillik, hújdan, ar-namıs,
watanparwarlıq, gózzallıqtı súyiw, zawıqlanıw,
jawızlıqqa ǵázep, erk, shıdamlılıq hám usı sıyaqlı
kóplep haslı insanıy qásiyetler hám pazıyletlerdiń
úzliksiz birlikke, baylanıslılıqqa iye jıyıntıǵı bolıp
tabıladı»
 
 Ruwxıylıqtanıw pániniń obekti – mánawiyat tariyxı
hám teoriyası, mánawiyattıń jetilisibasqıshları,
filosofiyası hám sosiologiyası, ruwxıylıqtıń shaxs
hám jámiyettegi ornı hám áhmiyetin úyreniwden
ibarat.
 Pánniń predmeti degende eń dáslep insan hám
jámiyettiń ruwxıy turmısın úreniwdi názerde
tutamız.
 
 Ruwxıylıq óziniń bir qatar kategoriyalarına –
túsiniklerine hám rawajlanıw nızamlıqlarına iye.
«Ruwxıylıqtanıw» pániniń kategoriyaların anıqlaw,
bir sistemaǵa keltiriw onıń pán sıpatında óz ornına
iye bolıwdaǵı tiykarǵı wazıypalardın biri bolıp, ol
quramalı kóriniske iye. Sebebi onıń geypara
túsinikleri filosofiya, etika, estetika, dintanıw hám
basqa pánler menen uyǵınlasıp ketken. Bul tábiyiy
halat, sebebi ruwxıylıqtı olardıń uyǵınlıǵınsız kóz
aldıńa keltirip te bolmaydı.
 
 Real turmısta ruwxıylıq - hár bir insannıń millet, jámiyet, mámleket
turmısı, insanlar ortasında bolatuǵın hám sotsiallıq qarım-qatnasıqlarda
kórinislerin tabadı.
 «Hújdannıń pákligi hám oyawlıǵı neshshe ásirler, zamanlar ótse de insan
ruwxıylıǵınıń tayanısh ústinleriniń biri bolıp kelmekte. Jámiyet turmısında
ádalat hám haqıyqatlıq, mehir-shápáát, insap, diyanat kibi túsiniklerdi
ornatıwda mine usı faktordıń ornı hám tásiri teńsizdur. Hújdanı oyaw
adam átirapında bolıp atırǵan waqıyalarǵa, járdem hám kómekke mútáj
insanlardıń mashqalalarına, ádalattıń ayaqqa basılıwına biypárwa qaray
almaydı. !sirese, el-jurt mápine zıyan jetkizetuǵın jawız is-háreketlerge hesh
qashan shetten tım-tırıs qarap tura almaydı, óz jurtı hám xalqına baylanıslı
qıyanet hám satqınlıqtı hasla qabıl ete almaydı. Bunday halatlardı kórgende
hújdanı qıynaladı, udayı janıp-kúyip jasaydı, qalay bolmasın olardı
saplastırıwǵa umtıladı, kerek bolsa, bul jolda hátte janın da pidá etedi» .
 
 Ruwxıylıqtıń rawajlanıwı da belgili bir nızamlıqlar ǵa súyenedi. Bul nızamlıqlardı
tiykarınan eki iri toparǵa ajıratıw múmkin.
 Birinshi toparǵa shaxs, millet yaki jámiyettiń ishki potentsialı menen baylanıslı
bolǵan nızamlıqlar kiredi. Yaǵnıy shaxs, millet yaki jámiyettiń ishki potentsialı
bekkem, tamırlarınıń tereń bolıwı ruwxıylıqtıń rawajlanıwınıń tiykarın quraydı.
Eger ishki potentsial hálsiz bolsa, shaxstıń bárkamallıq dárejesine, millettiń óziniń
bir pútinligin saqlawǵa hám sonıń menen birge jámiyettiń joqarı rawajlanıw
basqıshına erisiwine unamsız tásir etedi.
 Ekinshi topar nızamlıqlarına shaxslar hám milletlerdiń óz-ara qarım-qatnasıqları
protsessinde júzege keletuǵın «óz-ara tásir» hám «óz-ara bayıtıw» arqalı bolatu ǵın
protsessler kiredi. Yaǵnıy shaxstıń ruwxıy kamalatı anadan tuwılıwı menen
júzege kelmeydi. Tap sol sıyaqlı basqa xalıqlar, milletler menen birge islesiw
nátiyjesinde payda boladı. Hesh qashan shaxs, insan ózgelersiz jasay alma ǵanı
sıyaqlı millet te basqa milletler, xalıqlar menen baylanıslar, qarım-qatnasıqlar
ornatpastan jasay almaydı. Jámiyet te mine usı nızamlılıq tiykarında rawajlanadı.