Ustrój Księstwa Warszawskiego

Zajęcia nr 4 – 14 marca 2018 r.

 Przesłanki utworzenia Księstwa
Warszawskiego
1. Sytuacja polityczna w Europie po III
rozbiorze Rzeczpospolitej; polskie
ruchy niepodległościowe
2. Koniec rewolucji francuskiej i początek
epoki napoleońskiej
3. Koalicje antyfrancuskie i
antynapoleońskie; zwycięstwo nad
Prusami
4. Księstwo Warszawskie czy odrodzona
Rzeczpospolita?
 Ustrój Księstwa Warszawskiego
1. Konstytucja Księstwa
Warszawskiego:
a. oktrojowana 22 lipca 1807 r. przez
Napoleona w Dreźnie
b. francuski model państwa
c. zniesienie nierówności stanowych
d. charakter państwa i jego polityka
zagraniczna
 Ustrój Księstwa Warszawskiego
władza wykonawcza
1. Król (książę Fryderyk August I) jako głowa państwa posiadająca pełnię władzy
wykonawczej i inicjatywę ustawodawczą
2. Rada Ministrów jako organ zastępujący króla (Prezes RM i ministrowie
sprawiedliwości, spraw wewnętrznych, wojny, skarbu oraz policji) i jej rola w
państwie w latach 1807-1812
3. Rada Stanu jako faktyczny rząd Księstwa i jej kompetencje:
• przygotowanie projektów aktów ustawodawczych – dekretów królewskich i uchwał Sejmu,
• sądownictwo administracyjne w II instancji,
• spory kompetencyjne między urzędami,
• pozbawianie urzędników publicznych immunitetu sądowego,
• opiniowanie raportów z działalności ministrów,
• sądownictwo kasacyjne w sprawach cywilnych i karnych (do 1810 r.)
 Ustrój Księstwa Warszawskiego
władza ustawodawcza
Sejm Księstwa Warszawskiego (Izba Poselska i Senat)
a. Izba Poselska - 60 wybranych na sejmikach posłów szlacheckich i 40 wybieranych
na zgromadzeniach gminnych deputowanych (od 1809 r. odpowiednio 100 posłów i
66 deputowanych) oraz członkowie Rady Stanu w liczbie nie przekraczającej 13 (6
ministrów, ich prezes, 6 referendarzy) z prawem do głosowania. Izba wybierała ze
swego grona marszałka, zatwierdzanego przez króla.
Czynne prawo wyborcze przysługiwało mężczyznom od 21 r.ż., bierne od 24 lat. Cenzus
majątkowy, wykształcenia bądź pełnionej funkcji. 9-letnia kadencja, co 3 lata trzecia część Izby
ulegała wymianie (poprzez losowanie).
b. Senat – po 6 biskupów krk, wojewodów i kasztelanów; od 1809 po 10; mianowany
przez króla; dożywotni charakter sprawowanej funkcji; powołanie Prezesa Senatu
 Ustrój Księstwa Warszawskiego
władza ustawodawcza
Kompetencje Sejmu Księstwa Warszawskiego
Brak większych kompetencji Sejmu wobec inicjatywy ustawodawczej króla.
Posiadane uprawnienia:
• uchwalanie poprawek w prawie podatkowym, cywilnym i karnym oraz w sprawach
monetarnych,
• przedstawianie przez komisje sejmowe projektów zmian prawnych (za zgodą Rady Stanu).
Głosowanie większościowe, tajne.
Kompetencja Senatu do odmowy zatwierdzonej uchwały w przypadku naruszeń
proceduralnych, sprzeczności z Konstytucją lub bezpieczeństwem kraju, co wymagało
uzasadnienia.
Interwencja króla w przypadku naruszeń procedury i prawo rozwiązania Izby.
Sejm KW zebrał się trzy razy: 1809, 1811 (sesje zwyczajne) oraz 1812 (sesja nadzwyczajna).
 Ustrój Księstwa Warszawskiego
władza sądownicza
Dwupoziomowe sądownictwo: dożywotni sędziowie wyższych rang i sędziowie pokoju z
2-letnią kadencją.

Sąd Apelacyjny
Sąd Kasacyjny jako protoplasta Sądu Najwyższego (ustanowiony dekretem króla z 1810 r.)

Kompetencje Sądu Kasacyjnego:

• rozpatrywanie skarg o kasację sądów cywilnych i karnych
• rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między sądami
• sąd dyscyplinarny dla sędziów i prokuratora Sądu Apelacyjnego
 Podział administracyjny
Do 1810 r. funkcjonowało 6
departamentów podzielonych
na 60 powiatów.
Od 1810 r. funkcjonowało 10
departamentów podzielonych
na 100 powiatów.
Oprócz tego 7 miast
municypalnych: Warszawa,
Poznań, Kalisz, Toruń Kraków,
Lublin i Sandomierz.
 Kres istnienia Księstwa Warszawskiego
1. Plany powiększenia Księstwa Warszawskiego i wojna z Rosją
2. Konfederacja Generalna Królestwa Polskiego
3. Komisja Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego
4. Klęska Napoleona w Rosji i okupacja Księstwa Warszawskiego przez
wojska rosyjskie
5. Likwidacja Księstwa Warszawskiego na mocy kongresu
wiedeńskiego