Tiết 7,8: VĂN BẢN

NỘI DUNG BÀI HỌC

I.Khái niệm,đặc điểm

II.Các loại văn bản
III.Luyện tập
 I. Khái niệm,đặc điểm:
Tìm hiểu bài: Đọc các văn bản sau và trả lời
câu hỏi.
(1)Gần mực thì đen,gần đèn thì sáng.(Tục ngữ)
(2)Thân em như hạt mưa rào
Hạt rơi xuống giếng,hạt vào vườn hoa.
Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào đài cát,hạt ra ruộng cày.
(Ca dao)
(3)Hỡi đồng bào toàn quốc!
Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng
nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta
lần nữa!
Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước,
nhất định không chịu làm nô lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta phải đứng lên!
Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ không chia tôn giáo,
đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân
Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm, không
có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực
dân Pháp cứu nước.
Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân!
Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hy sinh đến giọt máu cuối cùng, để giữ gìn đất
nước.
Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng kiên quyết hy sinh, thắng
lợi nhất định về dân tộc ta!
Việt Nam độc lập và thống nhất muôn nǎm!
Kháng chiến thắng lợi muôn nǎm!
Hà Nội,ngày 19 tháng 12 năm 1946
Hồ Chí Minh
1. Mỗi VB trên được người nói (viết) tạo ra trong loại hoạt
động nào? Để đáp ứng nhu cầu gì? Dung lượng ở mỗi VB
như thế nào?
-VB 1 tạo ra trong hoạt động giao tiếp chung.
Đây là kinh nghiệm của nhiều người với mọi người.
-Đáp ứng nhu cầu truyền cho nhau kinh nghiệm sống.
-VB chỉ có 1 câu.
-VB 2 tạo ra trong HĐGT giữa cô gái và mọi người.
-Nó là lời than thân của cô gái.
-VB có 4 câu.
-VB 3 tạo ra trong HĐGT giữa vị trí Chủ tịch nước với toàn
thể quốc dân đồng bào.
-Thể hiện nguyện vọng khẩn thiết và kiên định quyết tâm lớn
của dân tộc trong việc giữ gìn, bảo vệ độc lập tự do.
-VB có nhiều câu.
2. Mỗi VB trên đề cập đến vấn đề gì? Vấn đề đó được triển
khai nhất quán trong toàn bộ VB như thế nào?

VB 1: Quan hệ giữa người và người trong cuộc sống.

VB 2: Cô gái than về thân phận của mình (trong XH PK)-

cô không quyết định được số phận mình.

VB 3: Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến, VB thể hiện: lập
trường chính nghĩa của ta,
dã tâm của Pháp; nêu chân lí đời sống dân tộc; kêu gọi mọi
người đứng lên đánh Pháp;
khẳng định độc lập nhất định về ta.

* Cả 3 VB: vấn đề đều được triển khai nhất quán.

 3. Ở những VB có nhiều câu (2, 3), nội dung
của VB được triển khai mạch lạc qua từng câu
(đoạn) như thế nào? đặc biết ở VB 3,VB còn
được tổ chức theo kết cấu 3 phần như thế nào?

-Ý 1: Dựa vào câu 2.

-Ý 2: Kết cấu VB 3 rất rõ ràng:
+Phần mở đầu: “Hỡi đồng bào toàn quốc”
+Thân bài:“Chúng ta muốn hòa bình...nhất
định về dân tộc ta”
+Kết bài: Phân còn lại.
4. Về hình thức, VB 3 có dấu hiệu mở đầu và kết thúc như thế
nào?
- Dấu hiệu mở đầu: Cho biết nhân tố cần giao tiếp
“Đồng bào cả nước”
- Dấu hiệu kết thúc: Khẳng định nước Việt Nam độc lập,
kháng chiến thắng lợi.
5.Mỗi VB trên được tạo ra nhằm mục đích gì?

VB2:Lời than thân VB 3: Kêu gọi,khích

Vănbản
→ kêu gọi sự hiểu lê, thể hiện quyết tâm
1:Truyền đạt
biết,cảm thông của của mọi người trong
kinh nghiệm
sống. mọi người với số phận kháng chiến chống
người phụ nữ. thực dân Pháp.
 II.Các loại văn bản
1.So sánh các văn bản 1,2 với văn bản 3(ở mục I) về các
phương diện sau:

- Vấn đề được đề cập đến là vấn đề gì? Thuộc

lĩnh vực nào trong cuộc sống?
- Từ ngữ được dùng trong mỗi VB thuộc loại
nào?
-Cách thức thể hiện nội dung như thế nào?
 VB 1: Đề cập đến kinh nghiệm sống.

VB 2: Nói đến thân phận người phụ nữ trong XH cũ.

VB 3: Đề cập đến một vấn đề chính trị: cần phải kháng

chiến chống Pháp.
- Từ ngữ:
+ VB 1, 2 dùng từ ngữ thông thường.
+ VB 3 dùng nhiều từ ngữ chính trị- xã hội.
-VB1, 2 trình bày ND thông qua những hình ảnh cụ thể, do đó
có tính hình tượng.
-VB 3 dùng lí lẽ và lập luận để khẳng định rằng cần phải
kháng chiến chống Pháp.
2. So sánh các VB 2, 3 (I) với:
- Một bài học trong SGK thuộc môn học khác.
- Một đơn xin nghỉ học hoặc một giấy khai sinh.

- VB 1: PC ngôn ngữ nghệ thuật.

- VB 2: PC ngôn ngữ nghệ thuật.
- VB 3: PC ngôn ngữ chính luận.
* Nhận xét:
a. Phạm vi sử dụng của mỗi loại VB
trong hoạt động giao tiếp xã hội.
b. Mục đích giao tiếp cơ bản của mỗi loại
VB.
c. Lớp từ ngữ riêng được sử dụng trong
mỗi loại VB.
d. Cách kếu cấu và trình bày ở mỗi loại
VB.
a.Phạm vi sử dụng:
- VB 2: Dùng trong lĩnh vực giao tiếp có tính nghệ thuật.
- VB 3: Dùng trong lĩnh vực giao tiếp về chính trị.
- VB trong SGK: Dùng trong lĩnh vực giao tiếp khoa học.
- Đơn xin nghỉ học, giấy khai sinh: VB dùng trong lĩnh vực
giao tiếp hành chính.
b. Mục đích giao tiếp:
- VB 2: Nhằm bộc lộ cảm xúc.
- VB 3: Nhằm kêu gọi toàn dân kháng chiến.
- VB trong SGK: Truyền thụ kiến thức khoa học.
- Đơn, giấy khai sinh: Trình bày ý kiến, nguyện vọng; ghi
nhận những sự việc, hiện tượng trong đời sống hay quan
hệ giữa cá nhân và tổ chức hành chính.
c. Từ ngữ:
- VB 2: Dùng những từ ngữ thông thường, giàu hình ảnh.
- VB 3: Dùng nhiều từ ngữ chính trị.
- VB trong SGK: Dùng nhiều từ
ngữ khoa học.
- Đơn, giấy khai sinh: Dùng nhiều từ ngữ hành chính.

d. Kết cấu:
- VB 2: Có kết cấu ca dao, thể thơ lục bát.
- VB 3: Có kết cấu 3 phần rõ rệt, mạch lạc.
- VB trong SGK: cũng có kết cấu mạch lạc, chặt chẽ.
- Đơn, giấy khai sinh: Có mẫu hoặc in sẵn, chỉ
 Củng cố kiến thức

Văn bản

Khái niệm Đặc điểm

Mỗi văn
Mỗi văn Các câu
Văn bản là bản có Mỗi văn
bản tập trong
sản phẩm tính hoàn bản thực
trung thể văn bản
của hoạt chỉnh về hiện mục
hiện một liên kết
động giao nội dụng đích giao
chủ chặt
tiếp bằng và kết thúc tiếp nhất
đề,triển chẽ,kết
ngôn ngữ bằng hình định
khai trọn cấu thức thích
vẹn mạch lạc hợp
 VB thuộc PCNN
nghệ thuật

VB thuộc phong cách VB thuộc PCNN khoa

ngôn ngữ sinh hoạt học

VB thuộc PCNN chính

luận

VB thuộc PCNN hành VB thuộc PCNN báo

chính chí
 III.Luyện tập
Bài tập 1:Đọc đoạn văn bản và thực hiện những yêu cầu
nêu bên dưới:

Giữa cơ thể và môi trường có ảnh hưởng qua lại với

nhau. Môi trường có ảnh hưởng đến mọi đặc tính của
cơ thể. Chỉ cần so sánh những lá mọc trong các môi
trường khác nhau là thấy rõ điều đó. Để thực hiện
những nhiệm vụ thứ yếu hoặc do ảnh hưởng của môi
trường, lá mọc trong không khí có thể biến thành tua
cuốn như ở cây đậu Hà Lan, hay tua móc có gai bám
vào trụ leo như ở cây mây. Ở những miền khô ráo, lá
có thể biến thành gai giảm bớt sự thoát hơi nước như
ở cây xương rồng hay dày lên và chứa nhiều nước như
ở cây lá bỏng.
(Dẫn theo Tiếng Việt thực hành)
a.Phân tích tính thống nhất về chủ đề của đoạn văn.
- Câu mở đoạn ( câu chủ đề) : Giữa cơ thể và môi trường có
quan hệ qua lại với nhau.
- Các câu triển khai:
+ Câu 1: Vai trò của môi trường đ/v cơ thể.
+ Câu 2: Lập luận so sánh.
+ Câu 3: Dẫn chứng thực tế.
+ Câu 4: Dẫn chứng thực tế.
b.Phân tích sự phát triển của chủ đề trong đoạn văn?
Sự phát triển của chủ đề trong đoạn văn :
- Câu chủ đề mang ý nghĩa khái quát của cả đoạn.
- Các câu triển khai: Tập trung hướng về câu chủ đề, cụ thể
hoá ý nghĩa cho câu chủ đề.
c.Đặt nhan đề cho đoạn văn?
Nhan đề đoạn văn: Mối quan hệ giữa cơ thể và môi trường.
Bài tập 2:
Sắp xếp những câu sau đây thành một văn bản hoàn chỉnh, mạch lạc; sau
đó đặt cho văn bản một nhan đề phù hợp:
(1) Tháng 10 năm 1954, các cơ quan trung ương của Đảng và Chính
phủ rời Chiến khu Việt Bắc trở về Hà Nội.
(2) Phần sau nói lên sự gắn bó giữa miền ngược và miền xuôi trong một
viễn cảnh hoà bình tươi sáng của đất nước và kết thúc bằng lời ngợi ca
công ơn của Bác Hồ, của Đảng đối với dân tộc.
(3) Nhân sự kiện thời sự có tính lịch sử ấy, Tố Hữu sáng tác bài thơ
“Việt Bắc”.
(4) “Việt Bắc” là một đỉnh cao của thơ Tố Hữu và cũng là một tác phẩm
xuất sắc của văn học Việt Nam thời kì kháng chiến chống Pháp.
(5) ”Phần đầu bài thơ tái hiện một giai đoạn gian khổ, vẻ vang của
Cách mạng và Kháng chiến ở chiến khu Việt Bắc nay đã trở thành những
kỉ niệm sâu nặng trong lòng người.
 a. Sắp xếp câu: ( 1) ( 3)(4)(5)(2)
Tháng 10 năm 1954, các cơ quan trung ương của Đảng và Chính
phủ rời Chiến khu Việt Bắc trở về Hà Nội. Nhân sự kiện thời sự có
tính lịch sử ấy, Tố Hữu sáng tác bài thơ “Việt Bắc”. “Việt Bắc” là
một đỉnh cao của thơ Tố Hữu và cũng là một tác phẩm xuất sắc của
văn học Việt Nam thời kì kháng chiến chống Pháp. Phần đầu bài
thơ tái hiện một giai đoạn gian khổ, vẻ vang của Cách mạng và
Kháng chiến ở chiến khu Việt Bắc nay đã trở thành những kỉ niệm
sâu nặng trong lòng người. Phần sau nói lên sự gắn bó giữa miền
ngược và miền xuôi trong một viễn cảnh hoà bình tươi sáng của đất
nước và kết thúc bằng lời ngợi ca công ơn của Bác Hồ, của Đảng
đối với dân tộc.
b. Đặt nhan đề: Hoàn cảnh sáng tác bài thơ Việt Bắc.
Bài tập 3:Viết tiếp câu để tạo một văn bản có nội dung thống
nhất, sau đó lại đặt nhan đề cho văn bản này.
Môi trường sống của loài người hiện nay đang bị huỷ hoại
ngày càng nghiêm trọng.
Đoạn văn tham khảo
Nhan đề: ĐẠI DƯƠNG KÊU CỨU
“ Môi trường sống của loài người hiện nay đang bị huỷ hoại ngày càng
nghiêm trọng. Cùng với việc tàn phá rừng, con người còn đang lăm le
“đầu độc” cả đại dương. Người ta thi nhau đổ rác thải công nghiệp ra
biển. Thi nhau đổ dầu lênh láng ra biển. Thi nhau săn bắt những loài cá
quí hiếm của biển, thậm chí dùng cả xung điện và chất nổ để “tận diệt”
chúng! Đại dương ngày càng bị ô nhiễm nặng nề. Có nhiều bãi tắm phủ
dầu không thể dùng được. Hàng triệu con cá bị chết, dạt vào trắng xoá
một số vùng ven biển. Có nhiều bãi tắm phát sinh những loài tảo độc gây
hại cho con người và các loài sinh vật biển…Một nhà hải dương học
buồn bã nói rằng: “ Nếu không kịp thời dừng lại thì đại dương sẽ trở
thành nấm mồ chung của nhân loại”.
Bài tập 4:Đơn xin phép nghỉ học là một văn bản hành
chính. Anh/chị hãy viết một lá đơn đáp ứng những yêu
cầu của văn bản hành chính.
Hướng dẫn:Cách thức viết đơn xin phép nghỉ học.
a. Các tiểu mục:
- Quốc hiệu, tiêu ngữ.
- Tên đơn.
- Người gửi, địa chỉ gửi.
- Họ tên, nơi học tập của người viết đơn.
- Lí do viết đơn.
- Nội dung viết đơn.
- Cam đoan và lời cám ơn.
- Ngày, tháng, năm, kí tên.
b. Cách trình bày:
-Phần quốc hiệu, tiêu ngữ, tên đơn phải viết giữa trang giấy,
-Giữa quốc hiệu và tên đơn phải bỏ cách quãng ít nhất một
dòng, giữa tên đơn và
- Nội dung đơn phải bỏ cách quảng ít nhất một dòng.
- Lời văn phải trong sáng, ngắn gọn.
Dưới đây là mẫu đơn:
 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

ĐƠN XIN PHÉP VẮNG HỌC

Kính gửi: Ban quản lý trường THPT Hàm Thuận Bắc.

Giáo viên chủ nhiệm lớp….
Tên em là: Nguyễn Văn …. Học sinh lớp:10A…

Em viết đơn này kính xin quý thầy,cô cho phép em vắng học ngày…tháng…
năm...
Lí do: bị bệnh(hoặc bận việc gia đình)
Em xin hứa sẽ thực hiện việc chép bài nghiêm túc và đầy đủ.
Rất mong sự chấp thuận của quý thầy(cô),em xin chân thành cảm ơn.

Hàm Thuận Bắc,ngày…tháng…năm…

Học sinh
(Ký tên)
 Chuẩn bị bài mới
Dặn dò: Chiến thắng MTao-Mxây

- Tìm hiểu khái niệm sử thi, phân loại

sử thi.
- Đặc điểm của sử thi anh hùng.
- Phân tích nhân vật Mtao-Mxay
- Cuộc đối đáp giữa Mtao-Mxay và dân
làng.