Zespół dydaktyczny KP Zespół dydaktyczny OKP:

Kierownik: dr hab. n. med. Agata Chobot, prof. UO
dr hab. n. med. Zenon Halaba, prof. UO
dr n. med. Alina Kowalczykiewicz-Kuta
dr n. med. Janusz Zaryczański
dr n. med. Jacek Płonka
lek. Paulina Ciszewska-Hołda
lek. Agnieszka Ochab
lek. Anna Kulig-Domagała
Kierownik: dr n. med. Jarosław Mijas
dr n. med. Magdalena Pyś-Spychała
dr n. med. Katarzyna Kowol-Trela
lek. Anna Drabot
lek. Izabela Robak-Potyka

Zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych

Posocznica

Klinika Pediatrii (KP) i Oddział Kliniczny Pediatrii (OKP)

Wydział Lekarski UO

Opracowanie prezentacji:
lek. Anna Kulig - Domagała
 Neuroinfekcja

• To choroby gorączkowe o różnej etiologii przebiegające z zajęciem

ośrodkowego układu nerwowego (OUN).
• Najczęstsze manifestacje to zapalenie opon mózgowo –
rdzeniowych (ZOMR) i zapalenie mózgu.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) to stan zapalny
obejmujący:

• oponę miękką, która przylegając bezpośrednio do płaszcza,

wnika w bruzdy i zagłębienia powierzchni mózgu oraz
bezpośrednio otacza rdzeń kręgowy
• oponę pajęczą
• przestrzeń podpajęczynówkową.
 Epidemiologia

• Ogólna zachorowalność na wirusowe i bakteryjne ZOMR

wynosi w Polsce 6-8/100 tys./rok.
• Ponad połowa ropnych ZOMR występuje u niemowląt, a ok.
90% u dzieci do 7 r.ż. Zapadalność jest najwyższa w wieku 0-4
lat, osiągając wartość ok. 40/100 tys./rok.
• Sezonowość zachorowań związana jest przede wszystkim
z zakażeniem meningokokowym, enterowirusowym (co kilka,
kilkanaście lat, latem i wczesną jesienią).
Podobna sezonowość jest typowa również dla kleszczowego
zapalenia mózgu.
 Etiologia ZOMR
ZOMR mogą powodować:
• bakterie
• wirusy
• pasożyty
• grzyby
• czynniki niezakaźne – np. procesy immunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy,
sarkoidoza, choroba Behçeta, choroba Kawasakiego).

Inną przyczyną podrażnienia opon, klinicznie przypominającą ZOMR, jest naciek z komórek
nowotworowych (np. w przebiegu białaczki, chłoniaków, guzów pierwotnych mózgu, przerzutów
do OUN).

Najczęstszym i najpoważniejszym problemem epidemiologicznym, diagnostycznym

i terapeutycznym są bakterie.
Rodzaj patogenu jest ściśle związany z:
• wiekiem dziecka
• czynnikami ryzyka.
 Wirusowe ZOMR

• W 80-90% wirusowych zapaleń opon m.-r. o ustalonej etiologii

czynnik sprawczy stanowią enetrowirusy.
• W okresach epidemii świnki jej wirus wywołuje 25% zapaleń.
• Za wystąpienie choroby odpowiadają również arbowirusy,
adenowirusy, HSV, CMV, VZV oraz wirusy grypy, odry, różyczki i
inne.
• Historycznie zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołane
wirusami i patogenami niebakteryjnymi nazywane było
aseptycznym (nieropnym) ZOMR.
 Bakteryjne ZOMR

Z uwagi na przebieg choroby i etiologię bakteryjne ZOMR (BZOMR)

można podzielić na:

• ropne ZOMR - czynnikiem etiologicznym są bakterie wytwarzające

otoczkę polisacharydową i namnażające się pozakomórkowo
(m.in. Streptococcus pneumoniae, Neisseria
meningitidis, Haemophilus influenzae typu B) – odczyn zapalny ma
charakter granulocytarny z leukocytami o wielopłatowych jądrach
(PMN – polymorphonuclear)

• nieropne – wywołane przez bakterie namnażające się

wewnątrzkomórkowo – odczyn zapalny jest z reguły limfocytarny
(MNC – mononuclear cells). Np. neuroborelioza, gruźlicze
ZOMR, w przebiegu kiły, leptospirozy etc.
Wiek Czynnik etiologiczny
Noworodki Paciorkowce grupy B
Pałeczki Gram – ujemne
Listeria monocytogenes
2-3 m.ż. S.Pneumoniae
Pałeczki Gram – ujemne
N. meningitidis
4-6 m.ż N. meningitidis
S. Pneumoniae
Pałeczki Gram – ujemne
Powyżej 6 m.ż. N. meningitidis
S. Pneumoniae
H. Influenzae typu b
Obraz kliniczny ZOMR
Obraz kliniczny ZOMR
Zaburzenia świadomości
 Badanie przedmiotowe w ZOMR

• Klasyczne przedmiotowe objawy oponowe nie występują

u noworodków i bardzo rzadko pojawiają się u niemowląt poniżej
6 m.ż.
• Przedmiotowe objawy oponowe cechuje mała czułość i wysoka
swoistość.
• Zazwyczaj w BZOMR występuje gorączka, a hipotermia jest
objawem źle rokującym.
• Klasyczna triada objawów ZOMR (gorączka, sztywność karku
i zaburzenia świadomości) występuje przede wszystkim
w ropnych ZOMR.
 Objawy oponowe

Sztywność karku:
Podczas biernego przyginania głowy do przedniej ściany klatki
piersiowej wyczuwa się opór, uniemożliwiający dotknięcie
brodą do mostka
 Objawy oponowe

Objaw Brudzińskiego górny (karkowy)

Przy biernym przyginaniu głowy do klatki piersiowej następuje
odruchowe zgięcie kończyn dolnych w stawach biodrowych i
kolanowych, czasem również zgięcie kończyn górnych w
stawach łokciowych