YÖNETİM

KARAR VERME
VE PLANLAMA
BİR SÜREÇ OLARAK YÖNETİM

• Kişi tek başına yönetici olamaz

• Yönetici olmak için en az ast olarak bir kişinin bulunması

gerekir

• İşlerin büyümesi ile yönetilecek insan sayısı buna paralel olarak

büyüyecek işler karmaşıklaşacaktır

• Mintzberg’ e göre yöneticiler

- Kişiler arası ilişkiler, Rolleri

üzerine
- Bilgi toplama ve dağıtma, oynamaktadır
- Karar verme
KARAR VE KARAR VERME SÜRECİ

Karar

Çeşitli amaçlar, bunlara ulaştıracak yollar, araçlar

ve imkânlar arasında seçim ve tercih yapmakla ilgili
zihinsel, bedensel ve duygusal süreçlerin toplamıdır.

• Karar veremeyen yönetici işini yapamaz

• Karar verme en uygun seçimdir

• En kötü karar kararsızlıktan iyidir

(Karar için zaman geçerken kaynaklar yok olabilir)
Karar Tipleri

- Programlanabilen karar
(İş tarif edilmiş ve nasıl yapılacağı belli olan karar tipidir. TKY Gibi)

- Programlanamayan karar
(Bilinmeyenlerin bulunduğu ortamda yaratıcılığın ön plana çıkması)

- Stratejik ve operasyonel kararlar

- Kişi ve grup kararları

- Alt ve üst kademe kararları

- Belirlilik ve belirsizlik şartları altında verilen kararlar

Karar verme süreci

1. Amaç belirleme veya sorun tanımlama

2. Amaç ve sorunları irdeleme / Öncelik belirleme

3. Çözüm alternatiflerinin ve seçeneklerinin belirlemesi

4. Geliştirilen alternatif ve seçeneklerin irdelenmesi

5. Seçim kriterleri belirleme ve seçim yapma

1.Amaç Belirleme veya Sorun Tanımlama

1.1. Amaç Belirleme

Amaç veya hedef gelecekte ulaşılmak istenen ve

gerçekleştirilmek istenen bir durumu anlatır. Amaç belirleme
karar sürecini tayin eder ve süreç bu amaca göre işleyecektir.

Organizasyonda üst kademe yöneticileri tüm işletmeyi

ilgilendiren stratejik ve uzun vadeli kararları, orta düzey
yöneticiler uygulamaya dönük orta vadeli kararları, alt düzey
yöneticiler ise uygulama ile ilgili kısa vadeli amaçlarla ilgilenir.

• Amaç nispeten kısa vadeli, hedefler uzun vadeli konuları ele alır

• Amaçlar gerçekleşebilir, ölçülebilir, motive edici olmalıdır

1.2. Sorun Tanımlama

Sorun arzu edilen doğrultuda ilerlerken ortaya

çıkan engel yada engellerdir. Sorunun büyüklüğü
engeli kaldırma yerine gidilecek yönü değiştirebilir.
Yöneticiler sorun tanımlarken yeterli bilgi ve
verilerle çözüm için sorunu iyi tanımlamalıdır.

1.3. Karar verme ve çerçeveleme etkisi

Sorunun büyüklüğü ve küçüklüğü yöneticilere

göre değişebilir, çünkü yöneticiler arasında algılama
farkı vardır. Buna göre karar verme durumu
değişiklik gösterir.
2. Amaç ve Sorunları İrdeleme / Öncelik Belirleme

Amaç ve sorunların altında alt sorun ve alt amaçların olup

olmadığı özellik, aciliyet gibi özellikleri yönü ile incelenerek neyin
gerçekleştirileceği ve hangi engelin ortadan kaldırılacağı detaylı
olarak incelenip çözüm için öncelik belirlenmelidir. Bunun için;
Balık kılçığı diyagramı, kalite çemberleri, akış diyagramları gibi
bazı istatistik yöntemler kullanılarak sorunun irdelenmesi ve
önceliklerinin belirlenmesi yoluna gidilir.

3. Çözüm Alternatiflerinin ve Seçeneklerinin Belirlemesi

Amaç ve sonuca ulaşabilecek alternatiflerin listesinin

yapılmasıdır. İnsan gücü ve fiziksel kaynakların nasıl kullanılacağını
gösterir. Alternatiflerin üretilmesinde beyin fırtınası yaparak
kişilerden olumlu olumsuz her türlü fikirler üretilmesi ve kişilerin
yaratıcı fikirler bulması ile mantıklı bir alternatif bulunur.
4. Geliştirilen Alternatif ve Seçeneklerin İrdelenmesi

• Teknik olarak uygunluk

• Maliyet
• Sosyal açıdan arzu edilirliği
• Öngördüğü kaynakların miktarı
• Başarı olasılığının derecesi
• Uzun vade ve kısa vade dengelerine etkisi
• Değişik kişi ve grupların bekleyişlerine uygunluğu
• Muhtemel sonuçları
• İşletme kültürü ve yönetim tarzına uygunluğu

5. Seçim Kriterlerini Belirleme ve Seçim Yapma

Alternatifler arasından en uygunu seçilip en az kaynak ve

maliyetle en yüksek karı getirecek alternatif seçilerek karar
verilmiş olur.
YÖNETİM BİLGİ SİSTEMLERİ VE KARAR SÜRECİ İLİŞKİSİ

İşletmelerde kullanılan bilgisayar, programlar, raporlamalar

sayesinde veriler işlenerek muhafaza edilmekte ve yöneticiler tarafından bu
bilgilere ulaşılabilmektedir.

KARAR MODELLERİ VE KARAR VERMEDE RASYONELLİK

Model gerçek yaşamda karşılaşılan bir durumun bir benzetmesidir.

Model oluşturabilmek için şunlar belirlenmelidir;

• Sorunun algılanması ve formüle edilmesi

• Sorunu etkileyen parametrelerin belirlenmesi
• Parametrelerin ölçülebilecek şekilde tanımlanması
• Parametreler ile değişkenler arasında ilişkilerin belirlenmesi

Böylece sonuca en yakın durum rakamsal olarak görülecektir.

Rasyonel karar vermek zordur, çünkü insanlar gerçek yaşamda bazı
kısıtlayıcıların etkisindedir. Karar vericiyi rasyonellikten uzaklaştıran
konunun karmaşıklığı, insanın hesap kapasitesi, bilginin yetersiz oluşudur.
 Karar modellerine örnek verilecek başlıca
matematik – istatistik yöntemleri şunlardır;

• Stok (Envanter) modelleri

• Karar noktası analizleri
• Doğrusal programlama
• Kuyruk teorisi
• Oyun teorisi
• Simülasyon
• Markov tekniği
• Varyans analizi
• Regrasyon ve korelasyon analizleri
• PERT ve CPM
• Çok boyutlu istatistik analizleri
KARAR VERME VE KÜLTÜR İLİŞKİSİ

Kültür toplumun yaşam tarzıdır. Toplumun inanç, dil, din,

tutum, davranış, giyim, görünüş, örf, vs durumları kapsar. Örgüt
kültürü ise işletmede çalışanların paylaştığı ortak değerleri ifade eder.
Yöneticiler karar verirken kültür ne olursa olsun verecekleri karar tek
olmalıdır. Aksi halde farklı problemler çıkacaktır.

KARARSIZLIĞIN NEDEN VE SONUÇLARI

Yönetici bazı konularda karar veremez yada çelişkiye düşer. Bunlar;

 Bilgi yetersizliği
 Amaç veya sorunlarla ilgili net tanımlamaların yapılamaması
 Alternatiflerin yetersiz ve tatmin edici olmaması
 Uygun seçeneğin olmaması
 Kişisel farklılıklar
 Statülerden kaynaklanan sorunlar
 Risk faktörü
YÖNETİM TARZININ BELİRLENMESİ İTİBARİYLE KARAR SÜRECİ

Karar verme süreci aynı zamanda bir yönetime katılma

aracıdır. Yöneticinin yönetim tarzını belirleyen en önemli faktör
karar verme sürecidir. Otokrat ve demokrat yönetim tarzı bu süreç
ile ilgilidir. Yönetici bu süreçte;

• Elindeki bilgiye göre karar verir

• Astlarından bilgi alıp karar verir

• Astlarının fikir ve görüşlerini alıp karar verir

• Astları ve ilgili gruplar ile sorunu tartışıp kendi karar verir

Kararı tek kişi tarafından verilse bile bir grubu

etkileyebilecektir. Bu taktirde “grup kararı” yada “komite kararı”
söz konusudur.