YAPAY ZEKA, BİLGİ

TEKNOLOJİLERİ VE
ETİK
Beyza Aslıhan KIRTAY
Yusuf DENİZ
Mahsun PEKER

Doç.Dr. Miray Arslan

 Yapay zekâ, en basit şekilde belirli görevleri yerine getirmek için
insan zekâsını taklit eden ve topladıkları bilgileri yineleyerek kendilerini
geliştirebilen sistemler olarak tanımlanır. Yapay zekâyı günümüz teknoloji
sistemlerinden ayıran en önemli özellik insan zekâsını taklit edebilmesidir.
Bu sistem, var olan durumları gözlemleyerek daha önceden belirlenen
parametreler doğrultusunda ilgili durumu işler ve buna yönelik bir tepki
verir. Bu süreçte, yapay zekâ duruma ilişkin verileri hızlı, yinelemeli ve
akıllı algoritmalarla birleştirilerek işler.
 Yapay zekâ diyebileceğimiz gerçek atılımın bahsi, ilk defa 1956
yılında edildi. İngiltere'de New Hampshire'da bulunan Dartmouth
College’da yapılan bir konferansta “yapay zeka” terimi ilk defa ortaya
atıldı.
 Son on yıllık dönemde önemli yol kat edilen derin öğrenme
sayesinde dünya birçok yenilik ile tanışmıştır. Yapay zekanın önemli
aşama kat etmesini sağlayan buluşlar:
1-Sanal asistanlar: Alexa veya Siri gibi, çevrimiçi hizmet
sağlayıcılarının sanal asistanları
2- Çeviriler
3- Sürücüsüz araçlar
4- Chatbots (sohbet robotları)
5- Görüntü tanımlama
6- Yüz tanıma
7- Tıp ve eczacılık
TIP VE ECZACILIK ALNINDA
KULLANILAN PROGRAMLAR
 Hastalık Tanısı
• PathAI
Patoloji slaytlarını analiz edip kanser hücrelerini yüksek doğrulukla
tanımlayabiliyor.

• Enlitic
Enlitic Platform, tıbbi görüntüleri analiz ederek ve anormallikleri yüksek
doğrulukla tanımlayabiliyor.

• Babylon Health
Babylon Health Platform, hastaların semptomlarını değerlendirerek ve
tedavi önerileri sağlayabilir.
 Hastalık Tedavisi ve İlaç Geliştirme
• Recursion Pharmaceuticals
Recursion Pharmaceuticals, yapay zeka ve makine öğrenmesini kullanarak
hastalık tedavisi ve ilaç geliştirmeye odaklanan bir Amerikan biyoteknoloji
şirketidir.
• BenevolentAI
BenevolentAI, yapay zeka ve veri analitiği teknolojilerini kullanarak ilaç keşfi
ve geliştirme alanında faaliyet gösteren bir İngiliz teknoloji şirketidir. Şirketin
platformu, geniş bir moleküler ve biyomedikal veri tabanını analiz ederek,
potansiyel ilaç hedeflerini ve bileşiklerini belirler.
• Tempus
Tempus, kanser tedavisine yapay zeka ve büyük veri analitiğiyle yaklaşan bir
Amerikan şirketidir. Şirket, kanser hastalarının tedavi seçeneklerini belirlemek
için genetik ve klinik verileri analiz eder. Yapay zeka algoritmaları kullanarak,
hastaların genetik profillerini ve hastalık özelliklerini değerlendirir ve tedaviye
 Bireyselleştirilmiş Tedavi Planları

• Foundation Medicine
Foundation Medicine, kanser hastalarının genetik profillerini analiz ederek,
bireyselleştirilmiş tedavi planları oluşturan bir oluşumdur.

• Flatiron Health
Flatiron Health, kanser hastalarının tıbbi kayıtlarını ve genetik verilerini
analiz ederek, bireyselleştirilmiş tedavi planları sunan bir sağlık
teknolojileri girişimidir.
 Sağlık Alışkanlıkları ve Well-being
• Welltok
Welltok, yapay zeka ve veri analitiği kullanarak bireylerin sağlık alışkanlıklarını ve
well-being’ini iyileştirmeyi hedefleyen bir girişim.
• Lark Health
Lark Health, yapay zeka destekli bir dijital sağlık koçu olarak hizmet veren bir
oluşumdur. Lark Health’in mobil uygulaması, kullanıcılara sağlık alışkanlıkları
konusunda rehberlik ederek, motivasyon sağlıyor ve kişiselleştirilmiş öneriler
sunuyor.
• Fitbit
Fitbit, sağlık takip cihazları ve uygulamalarıyla bireylerin sağlık alışkanlıklarını
izlemelerine yardımcı olan Google bünyesinde bir şirket. Yapay zeka teknolojisi
sayesinde, Fitbit cihazları kullanıcıların aktivite düzeyini, uyku kalitesini, kalp atış
hızını ve diğer sağlık göstergelerini takip edebiliyor.
 Cerrahi Planlama ve Yapay Zeka
• Proximie
Proximie, yapay zeka tabanlı bir cerrahi planlama platformudur. Bu platform, cerrahların
ameliyat sırasında daha iyi bir yönlendirme ve planlama yapmalarına yardımcı olur
• Caresyntax
Caresyntax, cerrahi planlama ve analiz için yapay zeka tabanlı bir platform sunan bir
şirkettir. Bu platform, cerrahi ekibin ameliyat öncesindeki planlama aşamasında
kullanabileceği veri analitiği ve yapay zeka algoritmalarını içerir. Caresyntax’in amacı,
cerrahların ameliyat sürecini optimize etmelerine yardımcı olmak ve komplikasyon
riskini azaltmaktır.
• Orpheus Medical
Orpheus Medical, yapay zeka destekli bir cerrahi planlama ve navigasyon platformudur.
Yapay zeka algoritmaları, cerrahların ameliyat sırasında en uygun anatomik noktaları
belirlemelerine ve müdahalelerini daha hassas bir şekilde yapmalarına olanak tanır.
 Diğer Alanlar

• İlaç tarif etme: Doktorların ilaç tarif etme süreçlerini hızlandırmak ve yanlış
tariflerin önüne geçmek için kullanılır.

• Tıbbi görüntülerin tanımlanması

• Kanser tespiti: MRG görüntülerinden pankreas kanserinin tespit edilmektedir.

Bu uygulama, doktorların kanser tespiti konusunda daha hızlı ve daha doğru
sonuçlar elde etmelerine yardımcı olur.
• Diyabet takibi Diyabetik hastaların insülin dozlarını takip etmek için
uygulamalar bulunmaktadır. Bu uygulama, diyabetik hastaların insülin
dozlarını daha doğru bir şekilde ayarlayabilmelerine yardımcı olur.

• Beyin ameliyatlarında yol gösterme: Geliştirilen bir algoritma beyin

ameliyatları sırasında doktorların yol göstermek için kullanılmaktadır.
Bu uygulama, beyin ameliyatlarının daha etkili ve güvenli hale
getirilmesine yardımcı olur.

• Çocuk sağlığı takibi: Geliştirilen bir uygulama hamilelik sırasında

çocuk sağlığını takip edebilmek için kullanılır.
• Hasta takip sistemleri: Geliştirilen bir uygulama, hasta verilerinin
taranması ve tıbbi durumların tespiti için kullanılmaktadır. Bu uygulama,
hastaların tıbbi durumlarını takip etmek ve doktorların hasta bakımına
yardımcı olmak için kullanılır.

• İlaç önerme: Yapay zekâ sistemleri, bir hastanın tedavisinde

kullanılabilecek ilaçları önerebilir. Örneğin, bir doktorun bir hastaya verdiği
ilaçları inceleyerek, en uygun ilaç seçeneğini önerebilir. Bu sayede,
doktorlar hastanın tedavisinde en etkili ilaçları seçebilir.

• Tıbbi kayıt yönetimi: Yapay zekâ sistemleri, sağlık alanında kullanılırken,

tıbbi kayıt yönetimini de destekleyebilir. Örneğin, bir hastanın tıbbi
kayıtlarını toplayarak, doktorların bu kayıtları daha kolay erişebilmelerine
yardımcı olabilir. Bu sayede, doktorlar hastalarının geçmişteki tıbbi
durumlarını daha iyi anlayabilir ve gerekli tedavi seçeneklerini belirleyebilir.
• Hasta danışmanlığı: Yapay zekâ sistemleri, sağlık alanında
kullanılırken, hastaların sorularını yanıtlayarak, onlara danışmanlık
yapabilir.

• Epidemiyolojik takip: Yapay zekâ sistemleri, sağlık alanında

kullanılırken, epidemiyolojik takibi de destekleyebilir. Örneğin, bir
bölgede bir salgının yayılmasını izleyerek, sağlık otoritelerinin
salgının yayılmasını engellemeye yardımcı olabilir. Bu sayede,
salgınlar daha kolay tespit edilebilir ve engelleme çalışmaları daha
etkili bir şekilde yürütülebilir.
SAĞLIK ALANINDA YAPAY ZEKÂ VE
BİLGİ TEKNOLOJİLERİNİN
KULLANILAN ALANLARI
• Dermatoloji
Yapay zekâ ve bilgi teknolojileriyle yüz fotoğraflarından keratinositik
cilt kanseri tespit edilmiştir, lezyon görüntülerinden cilt kanserinin
dermatolog düzeyinde sınıflandırılmıştır ve görüntülemelerden cilt
hücrelerini tanımlamada %94 doğruluk sağlayan kıvrımlı bir sinir
ağı olduğu tespit edilmiştir.
• Radyoloji
Bilgisayarlı Tomografi (BT) ve Manyetik Rezonans (MR) Görüntüleme ile
hastalardaki hastalıkları tespit ve teşhis etmek için radyoloji alanında yapay zekâ
üzerinde çalışılmaktadır. Stanford'da yapılan bir çalışmada, hastalarda zatürreyi,
denemede yer alan radyologlardan daha iyi tespit edebilecek bir algoritma
oluşturulmuştur.
Onkolojide görüntüleme sayesinde, yapay zekâ anormallikleri tespit etmek ve
zaman içinde değişimi izlemek için iyi hizmet verebilmiştir. Bunlar onkolojik
sağlıkta iki temel faktör olmuştur. Gerekli etkileşim süresini azaltabilir ve
doktorların daha fazla hasta görmesini sağlayabilir.
Kötü veya iyi huylu büyümeleri çözmede eğitimli bir göz kadar iyi olmamasına
rağmen, tıbbi görüntülemenin tarihi, yeni sistemlerin hem kapasitesinde hem de
güvenilirliğinde hızlı bir ilerleme göstermektedir. Radyolojide yapay zekâ
teknolojisinin ortaya çıkması bazı uzmanlar tarafından bir tehdit olarak
algılanmaktadır.
• Tarama
Cilt kanserinin tarama ve tanısı için sistemler geliştirilmiştir.
Ocak 2020'de araştırmacılar, meme kanseri tespitinde insan uzmanları geçebilen
bir sistem geliştirildiği ispatlanmıştır.
Temmuz 2020'de prostat kanserini yüksek doğrulukta tarama tespit yapıldığı
bildirilmiştir.

• Psikiyatri
Psikiyatride, yapay zekâ uygulamaları ve bilgi teknolojileri kavram kanıtlama
aşamasındadır. Sohbet robotları, insan davranışını taklit eden konuşma aracıları,
anksiyete ve depresyon için çalışmalar yer almaktadır.
• Hastalık teşhisi
Yapay zekâ, Tıbbi Öğrenme Sınıflandırıcıları kullanılarak, toplu Elektronik Sağlık
Kayıtlarının yönlendirilmesi ile hasta tanısında doktorlara önemli ölçüde yardımcı
olabilmiştir. Tıbbi koşullar daha karmaşık hale gelmiştir. Elektronik tıbbi
kayıtların inşasının geniş bir geçmişi ile vaka çoğaltma olasılığı yüksek
olabilir. Günümüzde nadir görülen bir hastalığa sahip birinin, herhangi bir
hastalıktan muzdarip olan tek kişi olma olasılığı daha düşüktür. Bu yüzden benzer
semptomatik kökenlerden vakalara erişememe hekimler için önemli bir engeldir.
Teşhiste kullanılan algoritmalar sadece benzer vakaları ve tedavileri bulmaya
yardımcı olmakla kalmayıp aynı zamanda ana semptomları da hesaba katmaktadır.
Doktorların en uygun soruları sormasına, hastanın mümkün olan en doğru tanı ve
tedaviyi almasına yardımcı olur.
Diyabet, kardiyovasküler hastalıkları daha doğru bir şekilde sınıflandırabildiği
tespit edilmiştir.
• Teletıp
Hastaların uzaktan tedavisine imkân sağlamıştır. Hastaların bilgilerini izleyerek
hasta bakımlarına uzaktan yardımcı olma imkanı sağlar. Giyilebilir bir cihaz, bir
hastanın sürekli izlenmesine ve insanlar tarafından daha az ayırt edilebilen
değişiklikleri fark etme yeteneğine izin verebilir. Bilgiler, dikkat edilmesi gereken
herhangi bir sorun varsa hekimleri uyaran algoritmayı kullanılarak zaten
toplanmış olan diğer veriler ile karşılaştırılabilir.

Daha uzun bir yaşam beklentisi nedeniyle yaş ortalaması yükseldiğinden, AI yaşlı
nüfusa bakmaya yardımcı olabilir. Çevre ve kişisel sensörler gibi araçlar, bir
kişinin düzenli faaliyetlerini belirleyebilir.
• Elektronik sağlık kayıtları
Elektronik sağlık kayıtları, sağlık sektörünün dijitalleşmesi ve bilginin yayılması
için çok önemlidir. Tıbbi uygulamaların yaklaşık %80'i ESK kullandığına göre, bir
sonraki adım, kayıtları yorumlamak ve hekimlere yeni bilgiler sağlamak için
yapay zekâyı kullanmak olacaktır.

• İlaç etkileşimleri
İlaç-ilaç etkileşimleri aynı anda birden fazla ilaç alan kişiler için tehdit
oluşturmaktadır. Alınan ilaç sayısı arttıkça tehlike artmaktadır. Bilinen veya
şüphelenilen tüm ilaç-ilaç etkileşimlerini izlemenin zorluğunu gidermek için,
etkileşen ilaçlar ve tıbbi literatürden olası etkileri hakkında bilgi çıkarmak için
makine öğrenimi algoritmaları oluşturulmuştur.
Yapay Zeka Uygulamalarında Türkiye’deki
Durumu
 Türkiye’de 2017 yılında “Yapay Zeka Araştırmaları Girişimi ve Door
Teknolojisi” tarafından “Ulusal Yapay Zeka Stratejisi Ön Raporu” hazırlanmıştır.
2018 yılında “Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi” kurulmuştur.
Türkiye’de yapay zeka algoritmaları ve klinik karar destek sistemleri, ilk olarak
dijital dönüşüm ofisi ve Gazi Üniversitesi iş birliği ile “Türk Beyin Projesi”
kapsamında MR görüntüleme cihazı ile beyinde bulunan anormal yapıların
belirlenebilmesi ve bir radyoloğa gerek kalmaksızın raporlanabilmesi
gerçekleştirilebilmektedir. 2019 yılında sağlıkta hizmet kalitesini arttırmak ve
teknolojinin sağlık sistemine uyumlaştırılmasını sağlamak amacıyla Türkiye
Sağlık Enstitüleri Başkanlığı bünyesinde “Türkiye Sağlık Veri Araştırmaları ve
Yapay Zekâ Enstitüsü” kurulmuştur.
 Diyabet, alerji, astım ve mental sağlık gibi alanlarda izleme ve yönetimi
sağlamak amacıyla Türkiye’de de taşınabilir uygulamalar üzerine çalışmalar
yürütülmüştür. Ayrıca Compack Şirketi tarafından “Tele Sağlık Projesi” ile kronik
hastalıkların uzun süreli bakımlarında, ilaç, diyet ve egzersizlerin izlenmesinde
kullanılan bir program geliştirilmiştir. Bu program, kaza veya ameliyat sonrası
hastaların evinde izlenmesini sağlayabilmekte ve hasta yakınlarına bakım
sürecinde destek olmaktadır.
Yapay Zeka Uygulamalarında Etik Sorunlar
 Elektronik kayıt sistemlerinin geliştirilmesi ile sağlık personelleri hasta
kayıtlarına istedikleri zaman ulaşabilmektedir. Bu durum hasta
mahremiyeti/gizliği ile ilgili etik sorunları beraberinde getirmiş ve sağlık bilgi
sistemlerinde hasta bilgilerinin güvenliğini sağlamak amacıyla yasal
düzenlemelerin yapılmasını gerekli kılmıştır. Etik ilkelerden biri olan zarar
vermeme yarar sağlama ilkesi ise yapay zeka programları aracılığıyla makinelere
öğretilebilmektedir. Ancak, bu kodlamalarda yapılan değişiklikler, zarar verebilen
robot veya makinelerin gelişmesine neden olabilmektedir. Yapay zeka yüksek
teknoloji gerektiren uygulamalar olduğu için bunlara ulaşım sınırlı olabilmekte;
bu durumda sağlıkta eşitlik kavramının zedelenmesine ortam hazırlamaktadır.
Gelişmemiş veya gelişmekte olan ülkelerin ekonomik sınırlılıklar gibi nedenlerle
bu olanaklara ulaşamaması, sağlık alanında eşitsizliklere neden olmaktadır.
 Yapay zeka uygulamaları, “tekillik”, “transhümanizm”, “öjeni”, ve
“insanlık” gibi kavramları gündeme getirmiştir. Tekillik, insanın zihinsel
kapasitesini aşan yapay zeka uygulamalarına bireylerin uyum sağlayamaması
olarak tanımlanmaktadır. Transhümanizm ise insanın doğal yaşam süresinin
uzatılması ve insanüstü zekaya odaklanmaktadır. Ayrıca, öjeni evrenden sakat ve
hasta insanların ayıklanması, sağlıklı insan ırkının çoğaltılması ve geliştirilmesi
olarak tanımlanmaktadır. Son olarak, insanlık 2 kavramı ise teknolojik
ilerlemelerle birlikte insanın genetik yapısının değiştirilip, tamamen sağlıklı ve
yapay organlarla donatılmış yeni bir türün oluşturulmasıdır. Tüm bu kavramlardan
da anlaşılacağı gibi yapay zeka bilinen insan ırkını ortadan kaldıracak ve yerine
önceden belirlenen gereksinimler doğrultusunda yeniden insan ırkı oluşturma
gücüne sahip bulunmaktadır.
 Yapay zekanın sağlık alanında kullanımı; tanılama, erken tanı, hedefe
yönelik tedaviler ve hastanın izlenmesi gibi konularda olmakta, sağlık sisteminde
bakım kalitesini arttırmakta ve sağlık sistemlerindeki yükü azaltmaktadır. Kendi
kendine algoritmalar üretip, yorumlayabilen ve karar verebilen bu akıllı
teknolojilerin gelişim hızının, insan zekasının doğal gelişiminin üzerinde olduğu
görülmektedir. Yapay zeka teknolojilerinin insana entegre edilmesi ile
insanoğlunun bilişsel ve biyolojik gelişiminin izleyeceği yol değişmektedir.
Ülkemiz, ulusal yapay zeka teknolojilerini üretebilir hale gelmeli, bu alana yatırım
yapmalı, alt yapıyı ve insan gücünü oluşturmalıdır. Yapay zeka programlarının
gündeme getirdiği etik sorunlara yönelik politikalar geliştirilmeli ve bu
kapsamdaki etik sorunlar kontrol altına alınmalıdır.
 KAYNAKLAR

https://aybu.edu.tr/GetFile?id=d4f60a1b-fa0c-4a74-9e49-bf32e6a30f57.pdf
https://turkiye.ai/saglikta-yapay-zeka-nerede-kullaniliyor/
https://www.garantibbva.com.tr/blog/yapay-zeka-ve-saglik-sektoru
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2523611
https://jag.journalagent.com/shyd/pdfs/SHYD-63325-REVIEW-OZDEMIR.pdf
https://www.yesilscience.com/tr/yapay-zeka-ve-saglik/
https://tr.wikipedia.org/wiki/Yapay_zek%C3%A2
https://sisterslab.co/yapay-zeka-ve-saglik-alanindaki-kullanimi/
https://tr.wikipedia.org/wiki/Sa%C4%9Fl%C4%B1k_hizmetlerinde_yapay_zeka
https://www.researchgate.net/profile/Selma-Buyukgoze/publication/339091309_Dijital_Saglik_Uygul
amalarinda_Yapay_Zeka/links/5e3d4bad458515072d868263/Dijital-Saglik-Uygulamalarinda-Yapay-Ze
ka.pdf
https://dergipark.org.tr/en/pub/sdusyd/issue/60581/842035
https://dergipark.org.tr/en/pub/acin/issue/63212/850857
https://dergipark.org.tr/en/pub/ahbvuibfd/issue/64683/905614
https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=JCZcEAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA64&dq=yapay+zeka
+ve+sa%C4%9Fl%C4%B1k&ots=9ZdjCWsumU&sig=axqOOrvAcqoP8z8EC3IAbiEYEfo&redir_esc=y#v=o
nepage&q=yapay%20zeka%20ve%20sa%C4%9Fl%C4%B1k&f=false

https://tr.newworldai.com/wp-content/uploads/2017/01/T%C4%B1pta-Yapay-Zeka.pdf
https://dergipark.org.tr/en/pub/ikacuiibfd/issue/54124/710604
https://javstudies.com/sayi/0e781ac3-7087-4180-af6b-b0431b856c47.pdf#page=54
https://dergipark.org.tr/en/pub/toad/issue/54158/690620
https://dergipark.org.tr/en/pub/ehta/issue/65763/980568