‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی‬

‫عنوان درس‪:‬‬
‫هیدرولیک کانال‌های باز‬
‫مقدمه‬

‫اصغر بهلولی‬
 ‫‪•.‬‬
‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫طوسی‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‬

‫اصل اندازه حرکت در کانالهای باز‬

‫برخی پدیده های هیدرولیکی شرایط مشخصی به لحاظ انرژی دارند که در‬
‫آنها انرژی تغییر زیادی نمیکند و با تغییرات آن قابل برآورد است‪ .‬در‬
‫مقابل در برخی پدیده های هیدرولیکی که چنین شرایطی را دارا نیستند‬
‫می‌توان با معلوم بودن نیروهای وارد به حجم کنترل و صرفنظر کردن از‬
‫برخی دیگر از نیروهای جزئی رابطه اندازه حرکت را برای آنالیز پدیده‬
‫مورد استفاده قرار داد‪ .‬نمونه قابل توجه برای کاربر اندازه حرکت پدیده‬
‫جهش هیدرولیکی می‌باشد‪.‬‬
 ‫‪•.‬‬
‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫طوسی‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‬

‫اندازه حرکت و نیروی مخصوص‬

‫قانون اندازه حرکت‪ :‬در یک حجم کنترل تغییرات شار مومنتوم معادل‬
‫برآیند نیروهای وارد بر حجم کنترل می‌باشد‪.‬‬

‫به عنوان نمونه در یک کانال مستطیلی‬

‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫در صورت ناچیز بودن سایر نیروها‬

‫‪Q12/A1+g1A1= Q22/A2+g2A2‬‬ ‫تعریف نیروی مخصوص‬

 ‫‪•.‬‬
‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫طوسی‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‬

‫اندازه حرکت و نیروی مخصوص در جهش هیدرلیکی‬

‫جهش هیدرولیکی پدیده ای است که جریان فوق بحرانی و شدید را به‬

‫جریان زیر بحرانی و آرام تبدیل می‌کند‪ .‬جهش هیدرلیکی گاهی به‬
‫صورت مصنوعی ایجاد می‌شود تا بخشی از انرژی جریان‌های شدید‬
‫ناشی از تندآبها تلف شود‪.‬‬
‫در جهش هیدرولیکی نیروهای بیرونی غیر هیدرواستاتیکی قابل توجه‬
‫نیست و گاهی قابل صرف نظر کردن است‪ .‬بنابراین می‌توان از تساوی‬
‫نیروی مخصوص در طرفین جهش هیدرولیکی استفاده کرد‪.‬‬
 ‫‪•.‬‬
‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫طوسی‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‬

‫اندازه حرکت و نیروی مخصوص در جهش هیدرلیکی‬

‫‪Q2/A1+g1A1= Q2/A2+g2A2‬‬

‫کانال مستطیلی‬
 ‫‪•.‬‬
‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫طوسی‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‬

‫مثال جهش هیدرولیکی‬

‫کانال ذوزنقه ای به شیب کنار یک به یک و عرض کف ‪ ۷‬متر‬

‫دبی آب ‪ ۱۰‬متر مکعب بر ثانیه‬
‫عمق ثانویه پرش هیدرولیکی ‪ ۱.۵‬متر‬
‫عمق اولیه ؟‬
‫افت انرژی؟‬

‫‪A=(7+2y)y/2=3.5y+y^2‬‬

‫‪A=y/2*(7y) + y/3*y^2=3.5y^2+1/3*y^3‬‬

‫‪Q12/A1+g1A1= Q22/A2+g2A2‬‬
 ‫‪•.‬‬
‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫طوسی‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‬

‫جریان یکنواخت‬

‫رابطه شزی‬

‫)‪V=C*sqrt(RS‬‬

‫رابطه مانینگ‬

‫)‪V=1/n*R^(2/3)*sqrt(S‬‬
 ‫‪•.‬‬
‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫طوسی‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‬

‫زبری معادل در مقاطع‬

‫مرکب‬

‫عموما در کانال‌های(طبیعی)‬
‫عبور آب‪ ،‬مقطع کانال شرایط‬
‫یکنواختی ندارد‪ .‬جنس مسالح‬
‫بستر و یا پوشش گیاهی و‬
‫عوارضی که در مسیر قرار‬
‫دارد می‌تواند شرایط زبری‬
‫متفاوتی را در عرض کانال‬
‫ایجاد کند‪ .‬در چنین شرایطی‬
‫استفاده از زبری معادل‬
 ‫‪•.‬‬
‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫طوسی‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‬

‫زبری معادل در مقاطع‬

‫مرکب‬

‫روش هورتن – اینستن‬

‫فرض اساسی‪:‬‬
‫سرعت در بخش‌های مختلف‬
‫مقطع برابر سرعت میانگین‬
‫است‪.‬‬

‫شیب برای بخشهای مختلف‬

‫مساوی است‬
 ‫‪•.‬‬
‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫طوسی‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‬

‫زبری معادل در مقاطع‬

‫مرکب‬
 ‫‪•.‬‬
‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫طوسی‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‬

‫زبری معادل در مقاطع‬

‫مرکب‬

‫)‪Q=Q1+Q2+Q3= 1/n1*A1*R1(2/3)*sqrt(S) +1/n2*A2*R2(2/3)*sqrt(S) + 1/n3*A3*R3(2/3)*sqrt(S‬‬

‫)‪Q = (K1+K2+K3) sqrt(S‬‬

 ‫‪•.‬‬
‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫طوسی‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‬

‫مقطع بهینه‬
‫به ازای یک پارامتر ثابت مثل ‪ A‬و یا ‪ K‬بیشترین میزان‬
‫جریان از کانال عبود کند‪.‬‬

‫)‪Q = 1/n * A * R(2/3) * sqrt(S) = 1/n * A(5/3) * P(-2/3) * sqrt(S‬‬

‫اگر ‪ n‬و ‪ S‬و ‪ A‬ثابت باشند بیشتری مقدار دبی در شرایط‬

‫کمترین مقدار محیط مرطوب ‪ P‬رخ می‌دهد‪ .‬به عنوان‬
‫مثال در مورد کانال مستطیلی داریم‪:‬‬
‫‪P=2y+b, A=by  P=2y+A/y  𝜕P/ 𝜕y= 2-A/y2=0‬‬
‫مستطیل محیط بر نیم دایره ‪2y2 =A =by  b=2y ‬‬
 ‫‪•.‬‬
‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫طوسی‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‬

‫مقطع دایره‌ای‬
‫در مقطع دایره ای یک کانال با شیب و زبری ثابت میتوان‬
‫مقادیر سرعت و دبی جریان برای عمق های مختلف را‬
‫محاسبه نمود‪.‬‬
‫برای مقطع کامال پر میتوان بر اساس رابطه مانینیگ مقدار‬
‫)‪Q0 = 1/n * A0 * R0(2/3) * sqrt(S‬‬
‫دبی را به صورت زیر محاسبه نمود‪.‬‬

‫در مورد سایر عمقهای غیر پر نیز دبی و سرعت قابل‬

‫محاسبه است‪.‬‬

‫در مقاطع دایره‌ای حداکثر سرعت در ‪ ۰.۸۱‬ارتفاع رخ‬

 ‫‪•.‬‬
‫عنوان‪ :‬هیدرولیک کانال‌های باز‬ ‫طوسی‬ ‫دانشکده عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‬